Tłumaczenia ustne: podsumowanie osiągnięć dwa lata po rozszerzeniu

Transkrypt

1 MEMO/0/174 Bruksela, dnia 7 kwietnia 00 r. Tłumaczenia ustne: podsumowanie osiągnięć dwa lata po rozszerzeniu Od dwóch lat Unia Europejska liczy 5 państw członkowskich i posługuje się 0 językami urzędowymi. Stopień wielojęzyczności unijnego systemu stanowi o jego wyjątkowości w skali całego świata. Chociaż niektórym wydaje się na pierwszy rzut oka, że związany z tym nakład pracy w instytucjach przewyższa korzyści płynące z wielojęzyczności, istnieją jednak szczególne argumenty za. Unia przyjmuje akty prawne, które bezpośrednio stosują się do obywateli i przedsiębiorstw. Naturalne względy zwykłej sprawiedliwości przemawiają za tym, żeby obywatele, przedsiębiorstwa i sądy dysponowały tekstami obowiązujących aktów prawnych w języku dla nich zrozumiałym. Wszyscy mają prawo do uczestniczenia w budowaniu Europy i każdy powinien móc z niego korzystać aktywnie, posługując się własnym językiem. Dla Komisji równoczesne włączenie do systemu w maju 004 r. dziewięciu nowych języków urzędowych czeskiego, estońskiego, litewskiego, łotewskiego, maltańskiego, polskiego, słowackiego, słoweńskiego i węgierskiego było wydarzeniem bezprecedensowym. W związku z tym wewnętrzne służby językowe musiały przyjąć nowoczesne podejście, aby sprostać nowym wyzwaniom. Zaszliśmy już daleko i nadszedł czas na podsumowanie dotychczasowych osiągnięć. 1. Zakres odpowiedzialności za tłumaczenie ustne w instytucjach UE Instytucje UE można traktować jako największe na świecie centrum ciągłych konferencji politycznych i specjalistycznych. Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczenia Ustnego (znana również pod dawną skrótową nazwą SCIC 1 ) świadczy wysokiej jakości usługi tłumaczenia ustnego podczas spotkań organizowanych przez Komisję Europejską, Radę Unii Europejskiej, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet Regionów, Europejski Bank Inwestycyjny oraz inne organy i agencje Unii Europejskiej mieszczące się w państwach członkowskich. DG ds. Tłumaczeń Ustnych zapewnia również służbom Komisji usługi organizacji konferencji. Parlament Europejski oraz Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich mają swoje własne oddzielne służby tłumaczeniowe.. W jaki sposób zorganizowana jest praca DG ds. Tłumaczeń Ustnych? DG ds. Tłumaczeń Ustnych zatrudnia tłumaczy ustnych obsługujących 50-0 spotkań dziennie w Brukseli i w innych ośrodkach. W każdym dniu roboczym tłumaczy ustnych pozostaje do dyspozycji delegacji z państw członkowskich i innych krajów, ułatwiając im porozumiewanie się. 1 Do 003 r. DG ds. Tłumaczenia Ustnego nosiła nazwę Service Commun Interprétation- Conférences Wspólna Służba Tłumaczeń Ustnych i Konferencji

2 Organizacja spotkań pod względem językowym ma różnorodny charakter od tłumaczenia konsekutywnego między dwoma językami, do którego potrzebny jest tylko jeden tłumacz, do tłumaczenia symultanicznego z 0 języków na 0 języków, co wymaga obecności przynajmniej 0 tłumaczy. DG ds. Tłumaczeń Ustnych zatrudnia 500 tłumaczy na etacie, jak również wielu tłumaczy niezależnych łącznie na całym świecie dostępnych jest 700 tłumaczy niezależnych, akredytowanych do pracy dla trzech służb tłumaczeniowych UE. 3. Jak wygląda sytuacja dwa lata po rozszerzeniu? Ilu tłumaczy ustnych potrzebujemy? Plany instytucji europejskich sprzed rozszerzenia z 004 r. przewidywały przeciętne zapotrzebowanie na 80 tłumaczy dziennie dla każdego nowego języka dla wszystkich instytucji po pełnym włączeniu nowych języków w tryb pracy. Właściwie wszyscy tłumacze mieli zostać wyszkoleni w przyszłych państwach członkowskich. Aby utrzymać podział 50/50 między tłumaczami etatowymi i niezależnymi, DG ds. Tłumaczeń Ustnych musiałaby zatrudnić około połowę z tej liczby. Od maja 004 r. DG ds. Tłumaczeń Ustnych była w stanie zapewnić trzy pełne (0-0) zespoły tłumaczy dziennie. Dyrekcja korzysta z pięciu sal konferencyjnych wyposażonych w liczbę kabin odpowiednią do zapewnienia obsługi wszystkich języków. Po rozszerzeniu Rada Unii Europejskiej wprowadziła stopniowanie priorytetów tłumaczenia ustnego. Podczas spotkań na szczeblu ministerialnym oraz wybranych grup roboczych obsługiwane są wszystkie języki, natomiast inne grupy mają zmienną obsługę, zależnie od zapotrzebowania zgłaszanego przez poszczególne państwa członkowskie. Podczas spotkań plenarnych Komitetu Regionów i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego nadal zapewnia się obsługę wszystkich języków. W spotkaniach grup roboczych i komitetów Komisji podobnie jak w ciągu ostatnich 0 lat uczestnictwo tłumaczy zależy od faktycznego zapotrzebowania na tłumaczenie. Kolegium komisarzy nadal korzysta z tłumaczenia na trzy języki (EN, FR, DE). Jak wygląda sytuacja nowych języków? W poniższej tabeli podano liczbę tłumaczy etatowych pracujących dla DG ds. Tłumaczeń Ustnych oraz łączną liczbę akredytowanych tłumaczy niezależnych dostępnych dla wszystkich służb tłumaczeniowych UE. Obecnie najlepiej reprezentowaną w nowych językach kadrą są Polacy łącznie 110 tłumaczy, w tym pracownicy etatowi, zatrudnieni na czas określony i tłumacze niezależni. Dla każdego z pozostałych nowych języków, z wyjątkiem maltańskiego (zob. poniżej), dostępnych jest od 47 do 8 tłumaczy. Jeśli chodzi o liczbę tłumaczy dostępnych w dniu rozszerzenia, w 004 r. Komisja była lepiej przygotowana niż do wcześniejszych rozszerzeń, jednakże w przypadku wielu języków nadal konieczne są starania po stronie państw członkowskich, aby liczba wykwalifikowanych tłumaczy konferencyjnych osiągnęła odpowiedni poziom. Rozszerzenie jest zatem procesem, a nie jednorazowym wydarzeniem.

3 Tłumacze nowych języków dostępni dla DG ds. Tłumaczeń Ustnych (kwiecień 00 r.) (urzędnicy i pracownicy zatrudnieni na czas określony oraz tłumacze niezależni) Język Zatrudnieni Tłumacze Tłumacze OGÓŁEM tłumacze etatowi; w niezależn etatowi trakcie rekrutacji i CS ET HU LT LV PL SK SL MT Ogółem W rzeczywistości zapotrzebowanie okazało się różne dla różnych języków. W przypadku 15 starych państw członkowskich w ramach Rady Ministrów praktycznie możliwa jest realizacja zapotrzebowania delegatów w 100% w zakresie mówienia i słuchania (zapotrzebowanie aktywne) oraz tylko mówienia (zapotrzebowanie pasywne) we własnym języku. Rada Ministrów jest instytucją korzystającą w największym stopniu z nowych języków. W przypadku języków nowych państw członkowskich DG ds. Tłumaczeń Ustnych jest w stanie zaspokoić ok. 80% zapotrzebowania. W przypadku niektórych nowych języków (czeski, estoński, polski, słoweński i węgierski) DG ds. Tłumaczeń Ustnych jest w stanie zrealizować ponad 90% zapotrzebowania, natomiast dla innych języków możliwości różnią się od 53% (dla łotewskiego) do 74% (dla słowackiego). Trwają działania mające na celu poprawę wskaźników dla wszystkich języków, jednak proces ten wymaga czasu i zaangażowania państw członkowskich w działania szkoleniowe. Instytucje udzielają wsparcia w prowadzeniu tego typu szkoleń. Realizacja zapotrzebowania na tłumaczenia ustne na języki nowych państw członkowskich w Radzie Unii Europejskiej w procentach styczeń-marzec 00 r. Język CS ET LV LT HU MT PL SK SL Ogółem* Aktywne 83,5 94,9 5,5 7, 97,8, 99 73,4 91,1 81, Pasywne 91 95,8 5,9 0,7 99,5 14, ,4 9 78,4 * łącznie z językiem maltańskim Język maltański wciąż stanowi szczególne wyzwanie, ponieważ w konkursie dla tłumaczy maltańskich zorganizowanym w 003 r. nie wyłoniono laureatów, a liczba dostępnych tłumaczy niezależnych jest bardzo ograniczona. DG ds. Tłumaczeń Ustnych jest w ciągłym kontakcie z władzami maltańskimi, starając się poprawić obecną sytuację. Przeprowadzony w Londynie w latach kurs umożliwił wyszkolenie 5 kolejnych tłumaczy, a obecnie na Uniwersytecie Maltańskim prowadzony jest program studiów podyplomowych w zakresie tłumaczenia ustnego. Na chwilę obecną jesteśmy w stanie zrealizować 14-% wniosków o tłumaczenie języka maltańskiego. 3

4 Jakie są uzgodnienia dotyczące języka irlandzkiego i hiszpańskich języków regionalnych? W wyniku decyzji podjętej przez państwa członkowskie w Radzie w dniu 13 czerwca 005 r. język irlandzki stanie się językiem urzędowym Unii od 1 stycznia 007 r. Aby możliwe było zaspokojenie prawdopodobnego zapotrzebowania na ten język, DG ds. Tłumaczeń Ustnych podejmuje działania we współpracy z władzami irlandzkimi i innymi instytucjami. Niezależnie od powyższego i w innym kontekście prawnym niż w przypadku języka irlandzkiego, Rada przyjęła konkluzje w sprawie urzędowego użycia dodatkowych języków w Radzie i ewentualnie w innych instytucjach i organach Unii Europejskiej. Hiszpańskie języki regionalne (baskijski, galicyjski oraz język Katalonii, Balearów i Walencji) są pierwszymi przykładami języków mających status urzędowy w jednym z regionów państwa członkowskiego, które mogą być w pewnym zakresie używane na spotkaniach UE. DG ds. Tłumaczeń Ustnych jest w stanie zapewnić tłumaczenie na ograniczonej liczbie spotkań na życzenie władz hiszpańskich, jeżeli wiadomo, że przedstawiciel regionu Hiszpanii będzie się zwracał do uczestników w jednym z języków regionalnych. Związane z tym dodatkowe koszty tłumaczenia ustnego ponosi rząd Hiszpanii, który ustanowił również organ odpowiedzialny za tłumaczenie pisemne dokumentów na trzy języki regionalne (zob. MEMO/0/173). W jaki sposób rekrutujemy tłumaczy? W nowych państwach członkowskich i krajach kandydujących odbyło się wiele działań mających na celu podnoszenie świadomości. DG ds. Tłumaczeń Ustnych pomaga uniwersytetom i szkołom dla tłumaczy na wiele sposobów: przez poradnictwo programowe na etapie planowania, a po uruchomieniu studiów przez dotacje, stypendia dla studentów, szkolenia dla nauczycieli, pomoc pedagogiczną oraz materiały szkoleniowe. Za najlepszy sposób szkolenia dobrych tłumaczy konferencyjnych uważa się studia podyplomowe. Punktem odniesienia jest program European Masters in Conference Interpreting (EMCI: DG ds. Tłumaczeń Ustnych rozbudowuje wewnętrzne możliwości w zakresie tłumaczenia nowych języków od 1998 r. We wszystkich nowych państwach członkowskich i krajach przystępujących istnieją obecnie studia podyplomowe, często w wyniku starań dyrekcji. Przygotowania będą trwać nadal, również po kolejnym rozszerzeniu w 007 r. Forum, na którym spotkać się mogą wszystkie osoby zaangażowane w szkolenie tłumaczy ustnych z całej Europy, jest doroczna konferencja DG Interpretation- Universities. Szczegółowe informacje można znaleźć pod adresem: Pierwsza seria międzyinstytucjonalnych otwartych konkursów dla tłumaczy ustnych zakończyła się w ostatnim kwartale 004 r. w jej wyniku każda z trzech służb tłumaczenia ustnego otrzymała do dyspozycji określoną liczbę laureatów. Druga seria konkursu, dla doświadczonych tłumaczy ustnych, odbywa się w tym roku. Zapotrzebowanie na tłumaczenie w poszczególnych językach w Radzie Ministrów różni się, zależnie od wymagań poszczególnych państw członkowskich. Względnie wysoki poziom zapotrzebowania wymaga dużej liczby tłumaczy i na odwrót. 4

5 W latach DG ds. Tłumaczeń Ustnych zatrudniła 48 tłumaczy na stanowiskach urzędniczych, czyli mniej niż oczekiwano, i zatrudnia nadal w 00 r. dodatkowych tłumaczy na umowy na czas określony, aby zrekompensować niedobory kadrowe. W uzupełnieniu szeroko zakrojonych działań informacyjnych i pomocy w organizacji szkoleń, DG ds. Tłumaczeń Ustnych przeprowadziła roczne testy akredytacyjne dla tłumaczy ustnych wszystkich instytucji praktycznie we wszystkich nowych państwach członkowskich w ciągu ostatnich sześciu lat. 4. W jaki sposób kontroluje się jakość tłumaczenia ustnego? Jakość tłumaczenia ustnego sprawdza się, kontrolując regularnie pracę tłumaczy. Każdy kierownik działu tłumaczeniowego przeprowadza kontrolę pracy tłumaczy wewnętrznych (w związku z corocznym przeglądem rozwoju kariery) i zewnętrznych. Ponadto kierownik zespołu tłumaczeniowego wyznaczany na każde spotkanie składa sprawozdanie uwzględniające aspekt jakości, jak również kwestie techniczne i organizacyjne. W przypadku spotkań organizowanych przez Komisję, DG ds. Tłumaczeń Ustnych przeprowadza badanie zadowolenia klientów, które dotyczy również jakości tłumaczenia. 5. W jaki sposób DG ds. Tłumaczeń Ustnych realizuje szkolenia wewnętrzne? DG ds. Tłumaczeń Ustnych inwestuje w szkolenia w perspektywie długoterminowej; wyniki tych działań będą widoczne stopniowo. Pod koniec 005 r. 5 pracowników etatowych dodało do swojej kombinacji językowej jeden z języków nowych państw członkowskich. Obecnie 58 tłumaczy z państw członkowskich UE-15 (43 pracowników etatowych i 15 tłumaczy niezależnych) uczestniczy w kursach języków 10 nowych państw członkowskich oraz języków bułgarskiego, rumuńskiego i tureckiego. Przynajmniej uczestników kursów doda nowy język w 00 r., a kolejnych 1 prawdopodobnie w 007 r.. W jaki sposób Komisja przygotowuje się do przyjęcia nowych języków? DG ds. Tłumaczeń Ustnych uczestniczy w szkoleniu nauczycieli tłumaczenia ustnego z Bułgarii i Rumunii od początku lat dziewięćdziesiątych. Od 00 r. uniwersytety krajów przystępujących otrzymują pomoc w bardziej zorganizowanej formie, jak opisano powyżej. W marcu 005 r. komisarz Ján Figel odwiedził obydwa kraje i odbył rozmowy z władzami i uniwersytetami, w wyniku których skonsolidowano działania szkoleniowe w tych krajach. Wiosną 00 r. DG ds. Tłumaczeń Ustnych zatrudniła na czas określony pierwszych czterech tłumaczy języków bułgarskiego i rumuńskiego. W listopadzie 004 r. DG ds. Tłumaczeń Ustnych rozpoczęła współpracę z Chorwacją, w ramach której otwarte zostały w październiku 005 r. pierwsze w Chorwacji podyplomowe studia dzienne w zakresie tłumaczenia konferencyjnego na Uniwersytecie w Zagrzebiu. 5

6 7. Jaki jest koszt tłumaczenia ustnego dla budżetu UE? Roczny koszt działania DG ds. Tłumaczeń Ustnych w 005 r. był podzielony pomiędzy budżety instytucji i organów, dla których dyrekcja zapewnia tłumaczenia, i wyniósł 100 mln EUR, czyli 0,1 EUR w przeliczeniu na obywatela rozszerzonej Unii rocznie. Koszt oddzielnych służb tłumaczeniowych Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w 005 r., według szacunków Komisji, wyniósł w przybliżeniu 7 mln EUR. Innymi słowy łączny koszt tłumaczenia ustnego w Unii Europejskiej wyniósł w 005 r. 0,38 EUR na jednego obywatela, a w latach może osiągnąć 0,50 EUR na jednego obywatela rocznie (38 mln EUR), pod warunkiem że zatrudniona zostanie wystarczająca liczba tłumaczy. Więcej informacji: