Zagranicznych Rynków Rolnych

Transkrypt

1 Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa I Światowy Rynek Cukru Opracowanie sygnalne 2005 r. Opracowanie wydaje: Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych FAMMU Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa - FAPA ul. Wspólna Warszawa tel.: faks: fammu@fapa.com.pl Autor: Łukasz Chmielewski Wykorzystane źródła: Komisja Europejska, F.O. Licht, Agra Europe, Reuters, FAOSTAT, GUS, FAS/USDA, ZMP i inne W numerze m.in.:! Spadkowa tendencja w powierzchni upraw i produkcji buraków cukrowych! Nadprodukcja cukru na świecie! Wysoki poziom cen cukru białego i surowego na światowych rynkach! WTO a UE Krótka charakterystyka światowego rynku cukru Powierzchnia zbiorów buraków cukrowych na świecie w 2004 roku zmniejszyła się o 1,6% i wyniosła nieco ponad 5,6 mln ha w porównaniu do 6,0 mln ha w 2003r. W ciągu ostatniej dekady zaznaczyła się wyraźna tendencja spadkowa. W przeciwieństwie do buraków cukrowych powierzchnia zbiorów trzciny cukrowej wykazuje tendencję rosnącą. Mimo 2,1% redukcji w 2004r., areał zbiorów tej rośliny wzrósł o 13% w ciągu dekady. W ub. r. zebrano na świecie ponad 1,3 mld ton trzciny cukrowej. Spożycie cukru na świecie systematycznie wzrasta. Szacuje się, że w sezonie 2005/06 wyniesie 147,3 mln ton cukru surowego wzrost o 1,6%. Na kraje azjatyckie przypada 43% światowej konsumpcji cukru. Natomiast produkcja cukru zwiększy się o 2,9% i osiągnie prawie 148,9 mln ton. W wyniku nadprodukcji cukru w ostatnich latach w światowym bilansie cukru niebezpiecznie wzrosły zapasy. Jednak od trzech sezonów obserwuje się ich spadek. Szacuje się, że udział światowych zapasów cukru w konsumpcji tego towaru w 2005/06 wyniesie ok. 41%. Prognozy firm brokerskich Czernikow i Kingsman oraz ISO, zakładając deficytową relację produkcji i konsumpcji cukru w sezonie 2005/06. mln t Produkcja i konsumpcja cukru na świecie w sezonach 2004/ / / /06 produkcja konsumpcja

2 SPIS TREŚCI Spis treści Produkcja buraków cukrowych Powierzchnia zbiorów, plony i zbiory buraków cukrowych na świecie Uprawa buraków cukrowych w Europie Powierzchnia zbiorów, plony i zbiory trzciny cukrowej na świecie Produkcja cukru Bilans cukru na świecie Spożycie cukru Handel cukrem na świecie Ceny cukru na światowych giełdach w kontraktach terminowych i gotówkowych Informacje z rynku cukru w Rosji Informacje z rynku cukru w Brazylii Informacje z wybranych krajów Liberalizacja światowego handlu Środowisko międzynarodowe wobec reformy unijnego rynku cukru Aneks

3 1. PRODUKCJA BURAKÓW CUKROWYCH 1.1. POWIERZCHNIA ZBIORÓW, PLONY I ZBIORY BURAKÓW CUKROWYCH NA ŚWIECIE Wg FAO, powierzchnia zbiorów buraków cukrowych na świecie w 2004 roku zmniejszyła się o 1,6% w Powierzchnia zbiorów buraków cukrowych na świecie w latach stosunku do poprzedniego roku i mln ha wyniosła nieco ponad 5,6 mln ha 8 wobec blisko 5,7 mln ha w 2003 roku i 6,0 mln ha dwa lata 6 wcześniej. W ostatniej dekadzie 4 dominowała tendencja spadkowa. Jeszcze w połowie lat 90-tych buraki cukrowe zbierano z ok. 8 mln ha, 2 0 czyli z obszaru o ponad 29% większego niż obecnie. Główne obszary zbiorów buraków cukrowych znajdują się w Europie (70,7%) i Azji (16,8%). Na terenie UE-25 znajdowało się w 2004r. 39,6% światowego obszaru zbiorów buraków cukrowych i 56% europejskiego areału zbioru tych ziemiopłodów. Powierzchnia zbiorów buraków cukrowych na świecie wg kontynetów w 2004r. Pozostała Europa 31% UE-25 Wg FAO, największe 39% powierzchnie zbiorów tej rośliny znajdują się w Rosji i na Ukrainie (w 2004 roku odpowiednio 14,1% i 12,5% światowej powierzchni zbiorów buraków cukrowych ogółem). Na trzecim miejscu uplasowało się USA. W Stanach zebrano buraki Afryka 2% cukrowe z blisko 529 tys. ha, co stanowiło 9,4% powierzchni zbiorów tych ziemiopłodów na świecie. Uprawa buraków cukrowych skoncentrowana jest jednak w Europie. Przodującymi krajami w tej uprawie są Niemcy i Francja, w których w 2004 roku zebrano buraki z odpowiednio 441 tys. ha (7,9% udziału w światowej powierzchni zbiorów) i 386 tys. ha (6,9% udział). Buraki cukrowe uprawiane są na wszystkich kontynentach prócz Australii i Oceanii. Do największych, pozaeuropejskich ośrodków upraw tych ziemiopłodów należą Azja i Bliski Wschód (16,8% udział) a także Ameryka Północna i Środkowa (9,5% udział). Na początku lat 90-tych Chiny uprawiały buraki cukrowe na powierzchni nawet 780 tys. ha, jednakże na przełomie wieków wielkość upraw została znacznie ograniczona i w 2004 roku areał zbiorów wyniósł 233 tys. ha (4,2% udział w powierzchni zbiorów buraków na świecie). Warto odnotować, że w ubiegłym roku powierzchnia zbiorów w Turcji, jednym z krajów kandydackich do UE, wyniosła 330 tys. ha. Azja 17% Ameryka Południowa 1% Ameryka Północna i Środkowa 10% 3

4 Polska plasuje się na 7 miejscu w świecie z 292 tys. ha. W połowie lat 90-tych buraki uprawiano nawet na powierzchni ponad 450 tys. ha. Światowa tendencja ograniczania upraw buraków cukrowych na Powierzchnia zbiorów i plony buraków mln ha rzecz bardziej konkurencyjnej cukrowych na ś wiecie w latach t/ha uprawy trzciny cukrowej będzie 8,5 50 8,0 45 kontynuowana. W znaczący 7,5 40 sposób przyczyni się do niej 7,0 35 planowana reforma unijnego 6,5 30 rynku cukru. areał zbiorów 6,0 25 Wielkość obszaru jest jednak tylko jednym z czynników decydujących 5,5 5,0 plony o wielkości produkcji cukru buraczanego. O wolumenie produkcji decydują warunki glebowo-przyrodnicze oraz technologia upraw (rodzaj gleb, dobór nasion, ochrona roślin, nawożenie, technika zbioru, warunki pogodowe). Zespół ww. czynników decyduje o plonowaniu, a tym samym o wielkości produkcji. Wg FAO, plony buraków cukrowych w skali globu sukcesywnie rosną. Za przyczynę okresowych spadków Plony buraków cukrowych na świecie w latach plonowania w Europie (2001r. i t/ha 2003r.) należy uznać niekorzystne 50 warunki atmosferyczne w 40 głównej mierze suszę. W ubiegłym 30 roku nastąpił blisko 10% wzrost plonów w światowym ujęciu. 20 Największe, ponad 10% wzrosty plonowania odnotowano w Europie i Afryce. W 2004r. mniejsze plony stały się udziałem jedynie plantatorów buraka cukrowego w Ameryce Południowej. Plony buraków cukrowych w uję ciu kontynentalnym w 2004r. t/ha Pozostała Europa UE-25 Ameryka Południowa Azja Afryka Ameryka Północna i Środkowa Najwyższe średnie plony buraków cukrowych osiągają od lat plantatorzy z Ameryki Południowej, które w 2004r. w wyniosły 74,8 t/ha. W ub. r. średnie plony w UE-15 wyniosły 59,1 t/ha, a w nowych krajach członkowskich 43,9 t/ha. Dało to średnią dla UE-25 w 4

5 wysokości 58,6 t/ha. Średnia światowa była znacznie niższa i wyniosła 44,7 t/ha. Z danych statystycznych FAO wynika, że największe średnie plony buraków cukrowych we Wspólnocie uzyskano we Francji 79,1 t/ha (najwyższe plony na świecie) i w Belgii niespełna 71 t/ha. Wśród krajów europejskich nie należących do UE bardzo wysokie plony osiągane są w Szwajcarii (77,9 ton buraków z ha). Poza Europą, w pierwszej dziesiątce znalazły się jeszcze Chile 78,8 t/ha, Maroko 77,4 t/ha i Japonia 68,4 t/ha. Polska zajęła 28. miejsce. W państwach charakteryzujących się największą powierzchnią zbiorów buraków cukrowych odnotowano w 2004r. znacznie niższe plony: w Rosji 27,6 t/ha, na Ukrainie 23,6 t/ha i w Chinach 24,8 t/ha. Zbiory buraków cukrowych na świecie Zbiory buraków cukrowych na świecie wykazują stałą tendencję spadkową. mln t w latach Biorąc pod uwagę konkurencyjność upraw trzciny cukrowej i jej rosnące 270 plony oraz zbiory a także projekt 260 reformy sektora cukrowniczego w UE (m.in.: redukcja kwot produkcyjnych) 230 tendencja ta zostanie utrzymana w 220 najbliższych latach. 210 W 2004r. zebrano na świecie łącznie prawie 249,2 mln ton buraków cukrowych o 8,1% więcej niż rok wcześniej. Niemniej jednak w ciągu ostatniej dekady zbiory tej rośliny zmniejszyły się o 5,8% w skali globu. Najwięcej buraków cukrowych uprawia się w Europie nieco ponad 178 mln ton w 2004r., co stanowi 71,4% udział w ujęciu światowym czego 52,1% udział przypadł UE-25, a 19,3% pozostałych państw Europejskich. Drugim, największym na świecie ośrodkiem produkcji tej rośliny jest Azja 33,4 mln ton (13,4% udział). Największy wzrost zbiorów buraków odnotowano w Afryce (+21,2%) i w Ameryce Południowej (12,8%). Redukcja zbiorów w 2004r. stała się jedynie udziałem plantatorów z Ameryki Północnej i Środkowej (- 1,78%). Zbiory buraków cukrowych w uję ciu kontynentalnym w 2004r. Pozostała Europa 19% Azja 13% Afryka 3% UE-25 53% Ameryka Północna i Środkowa 11% Ameryka Południowa 1% 5

6 1.2. UPRAWA BURAKÓW CUKROWYCH W EUROPIE Uprawa buraków cukrowych Zbiory buraków cukrowych w Europie prowadzona jest prawie we mln t w latach wszystkich krajach europejskich. Nadprodukcja cukru na świecie, 200 jak również nagromadzone zapasy 1 90 tego towaru oraz planowana 1 80 reforma unijnego rynku cukru, 1 70 zmusiły plantatorów do 1 60 ograniczenia powierzchni 1 50 zasiewów i tym samym zbiorów buraków cukrowych. W 2004r. odnotowano 2,1% spadek areału Zbiory buraków cukrowych w UE-25 zbiorów z nieco ponad 4 mln ha mln t w latach do 3,9 mln ha. W ciągu ostatniej dekady redukcja powierzchni zbiorów tych ziemiopłodów 1 35 wyniosła 30,8% Zbiory buraków cukrowych w UE w 2004r. przekroczyły 129,9 115 mln ton i były o 4% większe od wyniku osiągniętego w 2003r. w wysokości blisko 124,9 mln ton. Największymi producentami tych ziemiopłodów były: Francja 30,5 mln ton i Niemcy 27,2 mln ton. Perspektywy uprawy buraków cukrowych w krajach europejskich nie są obiecujące zwłaszcza w kontekście planowanej reformy sektora cukrowniczego w UE (m.in.: redukcja kwot produkcji i cięcie cen wewnętrznych na cukier i buraki cukrowe, opłaty za wygaszanie produkcji cukru, opłaty restrukturyzacyjne). Wg wstępnych szacunków Komisji Europejskiej, skutkiem wprowadzenia planowanej reformy będzie redukcja produkcji cukru w UE-25 o ok. 6 mln ton z aktualnych ok. 18 mln ton. Największy poziom zmniejszenia lub całkowite wygaszenie produkcji ma dotknąć kraje południowe jak: Włochy i Portugalia, a także Finlandię. Wg Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego (KZPBC), dla plantatorów buraków cukrowych w Polsce problemem jest nie tyle zmniejszenie ceny skupu buraków, co groźba zamykania cukrowni dzięki stworzonych przez Komisję Europejska zachęt do zaprzestania produkcji (opłaty za wygaszenie produkcji). Projekt reformy unijnego rynku cukru zakłada 39,5% redukcję cen buraków cukrowych - z 43 do 26 EUR w kampanii 2009/10. Plantatorzy buraków cukrowych dostaną jednak rekompensaty w wysokości 64,2% poniesionych strat w ramach dopłat bezpośrednich. KZPBC szacuje, że dzięki temu spadek ceny buraków będzie mniejszy, a cena wyniesie ok. 40 EUR/t. Zdaniem związku, produkcja buraków przy takiej cenie jest opłacalna dla plantatora, który uzyska 55 t/ha i 18% zawartość cukru w korzeniach. Część rolników, którzy nie będą mogli uzyskać takich plonów, może więc wycofać się z uprawy buraków. Oznacza to, że w Polsce najprawdopodobniej będzie miała miejsce dalsza koncentracja produkcji buraków. Obecnie jest 72 tys. plantatorów, podczas gdy 10 lat temu było ich 300 tys. Bardzo intensywnie rozwijają się natomiast plantacje trzciny cukrowej na świecie zwłaszcza w Ameryce Południowej. Zmniejszenie zapotrzebowania na cukier wyprodukowany z 6

7 buraków ze względu na większą konkurencyjność produkcji cukru opartego na trzcinie cukrowej, będzie skutkowało dalszym ograniczeniem upraw. Plantatorzy buraków cukrowych w wielu regionach Europy (głownie Finlandia, Portugalia, Grecja) będą musieli najprawdopodobniej zaniechać uprawy. Trudno jednak zastąpić uprawy buraków innymi, równie dochodowymi, uprawami alternatywnymi. Za sprawą wysokich cen ropy naftowej, część plantatorów będzie mogła kontynuować uprawy buraków cukrowych, które zostaną przeznaczone na produkcję alternatywnego, odnawialnego źródła energii, jakim jest bioetanol. 2. POWIERZCHNIA ZBIORÓW, PLONY I ZBIORY TRZCINY CUKROWEJ NA ŚWIECIE Powierzchnia zbiorów trzciny cukrowej na świecie w 2004 Powierzchnia zbiorów trzciny cukrowej roku uległa 2,1% redukcji w na ś wiecie w latach stosunku do poprzedniego roku mln ha 21 i wyniosła blisko 20,3 mln ha wobec 20,7 mln ha w 2003r. i 20 niespełna 20,2 mln ha dwa lata 19 wcześniej. W ostatnich 18 kilkunastu latach dominowała 17 jednak tendencja wzrostowa. 16 Jeszcze w połowie lat 90-tych trzcinę cukrową zbierano z ok. 17,5 mln ha, czyli ok. 15% mniej niż obecnie. Wg FAO, uprawy trzciny cukrowej znajdowały się w 2004r. w 100 krajach. Do głównych obszarów jej zbiorów należą Azja (45%) i Ameryka Południowa (33,7%). Największym, światowym producentem trzciny cukrowej jest Brazylia, w której w 2004r. zebrano trzcinę cukrową z ponad 5,5 mln ha, co stanowiło 27,4% areału zbiorów tej rośliny na świecie. Powierzchnia zbiorów trzciny cukrowej na świecie wg kontynetów w 2004r. Na drugim miejscu uplasowały Ameryka Australia i się Indie z nieznacznie Północna i Oceania Środkowa przekraczającą 4,1 mln ha 2% 12% Afryka Ameryka powierzchnią zbiorów (22,2% 7% Południowa udziału). Na kolejnych 34% miejscach znalazły się: Chiny 1,3 mln ha (6,7% udział), Pakistan prawie 1,1 mln ha (5,3% udział) i Tajlandia nieco ponad 1 mln ha (5,2% udział). Azja Od 1994r. powierzchnia 45% zbiorów trzciny cukrowej w Azji wzrosła o 18,7%, a w Ameryce Południowej o 26,2%, w Afryce, Australii i Oceanii o 16,3%. Rosnąca konkurencyjność trzciny cukrowej wobec buraków cukrowych (niższe koszty produkcji, wielosezonowość plantacji, nowe inwestycje w zakresie budowy rafinerii cukru trzcinowego, proponowana reforma unijnego rynku cukru, która ograniczy plantacje buraków cukrowych w tym regionie) pozwala przyjąć, że tendencja ta zostanie utrzymana w kolejnych latach. 7

8 W Europie trzcinę cukrową uprawia się w niewielkim zakresie tylko w dwóch państwach Unii Europejskiej. Powierzchnia zbiorów tej rośliny w 2004r. w UE nie uległa zmianie i wyniosła 80 ha (w Portugalii i Hiszpanii łącznie). Plony trzciny cukrowej w skali globu wykazują stałą tendencję rosnącą, choć charakteryzują się większą skłonnością do bardziej radykalnych niż w przypadku buraków cukrowych spadków plonowania. Za przyczynę okresowych redukcji plonów należy uznać nie tylko niekorzystne warunki atmosferyczne, ale również uwarunkowania polityczne i stopień zaawansowania technicznego rolnictwa w Ameryce Południowej i Środkowej oraz w Azji. Przypomnieć wystarczy choćby casus Indii, gdzie w sezonach 2003/04-04/05 na skutek nadmiernych opadów monsunowych, plagi szkodników i braku wydajnych systemów irygacyjnych produkcja cukru trzcinowego spadła o ok. 3 mln ton w przeliczeniu na cukier surowy. W ubiegłym roku nastąpił minimalny niespełna 0,1% Plony trzciny cukrowej na ś wiecie spadek plonów trzciny cukrowej w latach w światowym ujęciu. Średnie t/ha 66 światowe plony tej rośliny 65 wyniosły niespełna 65,3 t/ha. 64 Największe redukcje plonowania 63 odnotowano w Afryce i Ameryce 62 Północnej (nieco ponad 2%). 61 Nieznacznie wyższe plony odnotowano zaś w Ameryce Południowej (+0,5%). W 2004r. najwyższą średnią plonów uzyskali plantatorzy trzciny cukrowej w Australii i Oceanii 82,9 t/ha oraz w Ameryce Południowej 73,5 t/ha. Natomiast największe, jednostkowe plony stały się udziałem plantatorów trzciny cukrowej w Egipcie 121,0 t/ha, Peru 111,5 t/ha i Senegalu 106,2 t/ha. Najwięksi producenci cukru trzcinowego na świecie również odnotowali plony znacznie przekraczające średnią światową Australia 88,9 t/ha, Brazylia 73,8 t/ha i Tajlandia 64,7/ha. Plony trzciny cukrowej w uję ciu kontynentalnym w 2004r. t/ha UE-25 Australia i Oceania Ameryka Południowa Azja Afryka Ameryka Północna i Ś rodkow a Jak już wspomniano, trzcinę cukrową uprawia się w Europie jedynie w Hiszpanii i Portugalii na niewielkim obszarze. Plantatorzy z krajów Półwyspu Iberyjskiego osiągają jednak wysokie 8

9 plony znacznie przewyższające średnia światową. W 2004r. plony w Hiszpanii wyniosły prawie 86,7 t/ha, a w Portugalii 80 t/ha. Natomiast średnia dla UE-25 wyniosła blisko 86,3 t/ha sytuując tym samym unijnych plantatorów trzciny cukrowej na pierwszym miejscu w świecie. Zbiory trzciny cukrowej na świecie wykazują stałą Zbiory trzciny cukrowej na świecie tendencję wzrostową. Biorąc mln t w latach pod uwagę konkurencyjność upraw trzciny cukrowej i jej 1400 rosnące plony oraz projekt 1200 reformy sektora cukrowniczego w UE tendencja ta zostanie 600 utrzymana w najbliższych 400 latach. W 2004r. zebrano na 200 świecie łącznie ponad 1 323,9 mln ton trzciny cukrowej o 2,1% mniej niż rok wcześniej Jednak w ciągu ostatniej dekady zbiory tej rośliny wzrosły o prawie 13% w skali globu. Mimo redukcji zbiorów na tym kontynencie w 2004r., najwięcej trzciny cukrowej uprawia się w Azji nieco ponad 551 mln ton, co stanowi 41,6% udział w ujęciu światowym. Drugim, największym na świecie ośrodkiem produkcji tej rośliny jest Ameryka Południowa 502,3 mln ton (37,9% udział). Największy i zarazem jedyny w ujęciu kontynentalnym wzrost produkcji trzciny odnotowano w Ameryce Południowej (+5,6%). Największa redukcja zbiorów w 2004r. stała się udziałem plantatorów z Azji (-7,8%) i Australii i Oceanii (-2,2%). Zbiory trzciny cukrowej w uję ciu kontynentalnym w 2004r. A ustralia i O cea nia 3% Afryka 6% Ameryka Południowa 38% Azja 42% Ameryka Północna i Środkowa 11% Zbiory trzciny cukrowej w krajach Unii Europejskiej w 2004r. uległy 2,2% redukcji z prawie 70,5 tys. ton do 69,0 tys. ton. 9

10 3. PRODUKCJA CUKRU 3.1. BILANS CUKRU NA ŚWIECIE W bilansie cukru zaprezentowanym przez niemiecką firmę analityczną F. O. Licht na początku listopada br., produkcja cukru w sezonie 2004/05 (październik/wrzesień) oszacowana została na prawie 144,7 mln ton, konsumpcja zaś na 144,97 mln ton. Światowy deficyt cukru liczony jako nadwyżka bieżącej konsumpcji nad bieżącą produkcją wyniósł ok. 300 tys. ton. Zapasy końcowe oszacowano na 61,4 mln ton, import 50,8 mln ton i eksport na 54,1 mln ton. Wzajemna relacja bieżących konsumpcji i produkcji w sezonie 2005/06 zakłada nadwyżkę produkcję w wysokości ok. 1,6 mln ton. Zdaniem analityków F. O. Licht, ze względu na dużą niepewność co do prognozowanego 5 mln wzrostu produkcji w Indiach może zamknąć się także deficytem. Bilans cukru na świecie Opis 1994/ / / / / / / /06* Zapasy początkowe , , , , , , , ,0 Produkcja , , , , , , , ,7 Import , , , , , , , ,7 Konsumpcja , , , , , , , ,5 Eksport , , , , , , , ,0 Zapasy końcowe , , , , , , , ,9 Zmiana produkcji ilościowa 4497,6-1060, , , , ,1 1233, ,0 procentowa 4,03-0,78-0,98 4,04 8,70-4,70 0,86 2,91 Zmiana konsumpcji ilościowa 2502,2 3734,3 1824, , ,7 3445, ,9 2286,2 procentowa 2,22 2,97 1,41 3,24 2,84 2,47 1,52 1,6 % stosunek zapasów do konsumpcji 33,65 45,14 44,96 43,09 48,69 45,50 42,34 40,82 * prognoza, dane w tys. ton cukru surowego Opracowanie własne na podst. F. O. Licht F. O. Licht prognozuje w sezonie 2005/06 2,9% mln ton Produkcja i konsumpcja cukru na świecie wzrost produkcji cukru o 4,2 mln ton z 144,7 mln 155,0 Produkcja ton do prawie 148,9 mln 150,0 ton. Natomiast światowe 145,0 Konsumpcja spożycie cukru ma 140,0 zwiększyć się o 1,6% o 2,3 mln ton z 144,97 do 135,0 130,0 147,3 mln ton. Wolumenu 125,0 zapasów ciągle pozostaje 120,0 wysoki, mimo iż w sezonie 115,0 2005/06 prognozuje się 1999/ / / / / / /06* ich 3,7% spadek. Zapasy cukru stanowić będą jednak 40,82% światowej konsumpcji tego towaru. Należy jednak zaznaczyć, że sezon 2005/06 będzie już trzecim z kolei, w którym obserwuje się spadek ich poziomu. 10

11 Oczekuje się, że największym producentem cukru na świecie w sezonie 2005/06, przy blisko 14% wzroście produkcji, pozostanie Azja, osiągając wynik przekraczający 46,8 mln ton w przeliczeniu na cukier surowy 31,5% udział w światowej produkcji tego towaru. Na drugim miejscu ma znaleźć się, mimo 1,5% spadku, Ameryka Południowa 37,3 mln ton, co da 25,1% udział w świecie. UE-25 z produkcją szacowaną na 20,4 mln ton będzie trzecim na świecie ośrodkiem produkującym cukier. Produkcja cukru na świecie w sezonach 2004/ /06 Opis 2004/ /06* % % udział zmiana świat=100 Australia i Oceania 6 020, ,1-5,2 3,8 Afryka , ,7 3,2 7,0 Ameryka Pł. i Śr , ,3 0,0 13,2 Ameryka Południowa , ,8-1,5 25,1 Azja , ,3 13,8 31,5 UE , ,4-6,6 13,8 Pozostała Europa 7 868, ,2 6,8 5,6 Europa , ,6-3,0 19,4 Świat , ,7 2,9 100,0 * szacunek, dane w tys. ton w przeliczeniu na cukier surowy Opracowanie własne na podst. F. O. Licht Bardziej optymistyczne w prognozach od F. O. Licht są światowe firmy brokerskie i międzynarodowe organizacje. Choć ich prognozy różnią się, to zarówno Kingsman, Czarnikow, jak i ED&F Man, a także ISO zakładają pomyślnie wróżący cenom deficyt. Paryska firma brokerska Jonathan Kingsman zwiększyła swoją wcześniejszą prognozę światowego deficytu cukru liczonego jako nadwyżka bieżącej konsumpcji nad bieżącą produkcją w sezonie 2005/06 (kwiecień/marzec) o 13,9% z 1,94 mln ton do 2,21 mln ton. Analitycy firmy oszacowali globalną konsumpcję cukru na 149,07 mln ton, produkcję zaś na 146,86 mln ton. Analitycy firmy podkreślili, że to już trzeci sezon z rzędu, który zamknie się deficytem. Ich zdaniem, w przyszłym roku ceny cukru powinny być wyższe od tegorocznych także ze względu na rosnącą produkcję bioetanolu wytwarzanego z trzciny cukrowej i buraków cukrowych. Również brokerska firma Czarnikow oczekuje, że sezon 2005/06 (lata kalendarzowe) zamknie się światowym deficytem cukru (bieżących: produkcji do konsumpcji), który może wynieść 3,03 mln ton cukru surowego (3,94 mln ton w sezonie 2004/05). Firma szacuje, że produkcja w skali globu wyniesie 148,79 mln ton cukru surowego, a konsumpcja 150,81 mln ton cukru surowego. Szacunkowy deficyt został dodatkowo zwiększony o 1 mln ton cukru surowego zaliczonego na poczet tzw. rozdysponowania nierejestrowanego (przemyt, inne formy użycia trudne do określenia). Także brokerska firma ED&F Man szacuje, że sezon 2005/06 (październik/wrzesień) zamknie się światowym deficytem cukru, który wyniesie 2,3 mln ton cukru surowego (w sezonie 2004/05 3,8 mln ton). Firma prognozuje, że produkcja w skali globu wyniesie 146,952 mln ton cukru surowego (+3,1% z 142,602 mln ton). Natomiast konsumpcja wzrośnie o 2% do 150,155 mln ton cukru surowego (147,139 mln ton w sezonie 2004/05). Zdaniem specjalistów ze Światowej Organizacji Cukru (ISO), światowy bilans cukru w sezonie 2005/06 (październik/wrzesień) ponownie zamknie się deficytem (bieżących: produkcji do konsumpcji) w wysokości ok. 1 mln ton cukru surowego. W sezonie 2004/05 11

12 organizacja oszacowała deficyt na 3,17 mln ton. ISO oczekuje, że kolejny deficytowy sezon spowoduje dalszy spadek zapasów. Organizacja prognozuje, że światowa konsumpcja cukru wzrośnie do 150,7 mln ton (+2,1% z 147,6 mln ton w 2004/05), a globalna produkcja cukru wyniesie 149,7 mln ton (+3,7% z 144,4 mln ton w sezonie 2004/05). ISO oczekuje, że w sezonie 2006/07 deficyt wyniesie ok. 2 mln ton, a nadwyżka bieżących konsumpcji nad produkcją potrwa przynajmniej do 2007r. Sytuacja ta powinna wpłynąć stabilizująco na ceny. Warto zaznaczyć, że różnice w szacunkach poszczególnych firm analitycznych zależą nie tylko od odmiennych okresów analizy produkcji i konsumpcji, ale także od różnej bazy danych, sposobu ich zbierania i metody analitycznej SPOŻYCIE CUKRU Spożycie cukru na świecie systematycznie wzrasta. Szacuje się, że w sezonie 2005/06 światowa konsumpcja tego towaru wyniesie blisko 147,3 mln ton, tzn. zwiększy się o 1,6% w stosunku do poprzedniego sezonu. W tym samym czasie produkcja zwiększy się o 2,9%. Na początku lat 50. tempo wzrostu konsumpcji wynosiło ponad 5%. Spożycie cukru na świecie w sezonach 2004/ /06 Spadek tempa wzrostu na przestrzeni lat wynika z kilku przyczyn, do których zaliczyć można zmniejszającą się elastyczność popytu, głownie wśród społeczności zamożniejszej w krajach wysoko uprzemysłowionych, a także rosnącą rolę konkurencyjnych środków słodzących, czy też słaby wzrost populacji w krajach rozwiniętych. Wzrost popytu na cukier jest więc wynikiem szeregu czynników, z Błąd! Nieprawidłowe łącze. których najważniejsze to: cena cukru i cena alternatywnych środków słodzących, dochód ludności na 1 mieszkańca, stopę wzrostu ludności, możliwości podaży cukru, preferencje konsumentów i postęp technologiczny i rozwój produktu. Oddziaływanie ww. czynników na poziom spożycia cukru w poszczególnych regionach świata jest zróżnicowane. Ważnym czynnikiem określającym poziom konsumpcji cukru jest jego cena. Niskie ceny cukru na światowym rynku nie zawsze stymulują wzrost jego konsumpcji. Niektóre mechanizmy rynkowe, takie jak instytucjonalna cena cukru na rynku krajowym, stosowana w wielu krajach świata, np.: w UE, nie pozwala konsumentom odnieść korzyści z niskich cen UE-25 14% mln t Prognoza światowej produkcji cukru w ujeciu kontynentalnym w sezonie 2005/06 Ameryka Południowa 25% Światowa konsumpcja cukru w sezonach 1997/ / /98 98/99 99/00 00/01 01/02 02/03 03/04 04/05 05/06* Australia i Oceania 4% Pozostała Europa 6% Ameryka Pł. i Śr. 13% Azja 31% Afryka 7% 12

13 danego towaru. Największym konsumentem cukru są kraje azjatyckie, mln t Zapasy końcowe i konsumpcja cukru na świecie na które przypada 43,1% światowej konsumpcji tego towaru. Spożycie cukru w 250,0 200,0 Azji w sezonie 2005/06 Zapasy końcowe szacowane jest na 63,4 mln 150,0 ton (w przeliczeniu na 100,0 cukier surowy), wobec 61,4 Konsumpcja mln ton w poprzednim 50,0 sezonie. Roczne tempo 0,0 wzrostu wyniosło 2,4%. 1999/ / / / / / /06* Spożycie cukru w Ameryce Północnej i Centralnej szacowane jest na 18,8 mln ton cukru surowego 0,3% spadek, a w UE-25 ma ulec 1,0% wzrostowi z blisko 18 mln ton do prawie 18,2 mln ton. Światowe zapasy od wielu lat utrzymują się na bardzo wysokim poziomie i stanowią więcej niż 40% światowej konsumpcji. Trzeci rok z rzędu obserwować można jednak stopniową redukcję ich wolumenu w sezonie 2003/04 o 4,3%, w 2004/05 o 5,5%, a w sezonie 2005/06 o 2,1%. Szacuje się, że w bieżącym sezonie zapasy końcowe wyniosą 60,1 mln ton, co będzie stanowić 40,82% światowej konsumpcji. 4. HANDEL CUKREM NA ŚWIECIE F. O. Licht prognozuje, że w sezonie 2005/06 import cukru zmniejszy się do ok. 49,3 mln ton w porównaniu do ok. 50,8 mln ton w 2003/04. Głównymi importerami pozostaną kraje azjatyckie 48,7% światowego importu cukru przypadnie w udziale Azji. Oczekuje się, że eksport cukru również ulegnie redukcji w sezonie 2005/06 (-3,7%) z 54,1 mln ton do 52,1 mln ton w przeliczeniu na cukier surowy. Największymi eksporterami pozostaną kraje Ameryki Południowej z 38% udziałem. Szczegóły w tabelach poniżej. Import cukru na świecie w sezonach 2004/ / / /06* % % udział zmiana świat=100 Australia i Oceania 293,2 300,5 2,5 0,6 Afryka 8 777, ,3-0,8 17,7 Ameryka Pł. i Śr , ,2-2,7 8,0 Ameryka Południowa 891, ,6 12,5 2,0 Azja , ,7-1,4 48,7 UE , ,5-17,8 10,3 Pozostała Europa 6 319, ,1-1,2 12,7 Europa , ,6-9,4 23,0 Świat , ,7-3,1 100,0 * szacunek, dane w tys. ton w przeliczeniu na cukier surowy Opracowanie własne na podst. F. O. Licht 13

14 Eksport cukru na świecie w sezonach 2004/ / / /06* % % udział zmiana świat=100 Australia i Oceania 4 465, ,1-2,5 8,4 Afryka 5 371, ,9-9,4 9,3 Ameryka Pł. i Śr , ,1 16,2 9,2 Ameryka Południowa , ,5-5,8 37,8 Azja 9 096, ,6-6,1 16,4 UE , ,1-3,3 16,7 Pozostała Europa 1 151, ,7 1,0 2,2 Europa , ,8-2,8 18,9 Świat , ,0-3,7 100,0 * szacunek, dane w tys. ton w przeliczeniu na cukier surowy Opracowanie własne na podst. F. O. Licht Przedmiotem handlu zagranicznego cukrem jest zarówno cukier surowy, jak i cukier biały. W pierwszej połowie lat 90. proporcje pomiędzy wolumenem obrotów cukrem białym i surowym były zrównoważone. W ostatnich kilku latach coraz większą rolę odgrywa handel cukrem surowym. Wynika to zarówno ze zwiększenia potencjału przetwórczego (budowa nowych rafinerii), jak i z dynamicznie rozwijającej się produkcji trzciny cukrowej (konkurencyjność i coraz szerszy dostęp do rynków krajów rozwiniętych). Cukier, bez strat jego jakości lub całkowitego zepsucia, można transportować na duże odległości zwłaszcza drogą morską tylko w postaci nierafinowanej tzn. jako cukier surowy, a nie biały. F. O. Licht prognozuje, że import cukru surowego w sezonie 2004/05 podobnie jak w sezonie 2004/05 przekroczy 29 mln ton (w przeliczeniu na cukier surowy). Głównych importerów surowego cukru upatruje się tradycyjnie w Pakistanie, Chinach i Rosji. Ze względu na prognozę ok. 5 mln wzrostu produkcji w Indiach, kraj ten znacząco ograniczy import. Oczekuje się, że większy wolumen cukru surowego może zakupić USA, ponieważ wyniki produkcji cukru w tym kraju po huraganach Katrina i Rita, są trudne do oszacowania. Światowy import cukru białego ma ulec 5,7% redukcji z 21,0 mln ton w sezonie 2004/05 do 19,8 mln ton w 2005/06 (w przeliczeniu na cukier surowy). 5. CENY CUKRU NA ŚWIATOWYCH GIEŁDACH W KONTRAKTACH TERMINOWYCH I GOTÓWKOWYCH Jak już wspomniano, przedmiotem międzynarodowego handlu jest zarówno cukier surowy jak i cukier biały. Dla cukru białego produkowanego w krajach Unii Europejskiej i przeznaczonego na rynki międzynarodowe podstawowym wskaźnikiem ceny jest giełda terminowa w Londynie (LIFFE), gdzie w transakcjach gotówkowych i terminowych (na marzec, maj, sierpień, październik i grudzień) notowany jest kontrakt nr 5. Dla cukru surowego (kontrakt nr 11) taką rolę pełni giełda terminowa w Nowym Jorku (NYBoT). Kontrakty terminowe dla cukru surowego notowane są w marcu, maju, lipcu i październiku. Notowania cen cukru białego na londyńskiej giełdzie wykazywały od początku br. tendencję do wzrostu (dostawa na marzec 2005r.). Jednak już na przełomie lutego i marca tendencja ta została zahamowana, a ceny wyraźnie spadły. Wpływ na ówczesną redukcję notowań 14

15 miało kilka czynników. Część handlowców oczekiwała zniesienia cła na import cukru białego w Indiach, co spowodowałoby najprawdopodobniej zakupy na rynku gotówkowym. Wyższe niż oczekiwano prognozy produkcji cukru w UE, mniejsze zainteresowanie cukrem ze strony Chin, Rosji i Indonezji, a także aktywność inwestorów krótkoterminowych nastawionych na wycofanie się z rynku, spowodowały w konsekwencji spadek cen. Mimo okresowych wzrostów trend spadkowy był kontynuowany aż do czerwca br. Wówczas pojawiły się pierwsze prognozy światowego deficytu cukru rzędu 2-4 mln ton i informacje o suszy w Azji i Brazylii. Duże znaczenie miała również decyzja WTO w sprawie przekraczania limitów subsydiowania eksportu przez UE. Ósmego lipca br. została przekroczona magiczna bariera 300 USD/t w kontrakcie terminowym z dostawą na sierpień br. (w transakcjach gotówkowych cztery dni wcześniej) najwyższe notowanie wyniosło 317 USD/t. Po korekcie notowań w kontrakcie z dostawą na październik br. ceny cukru znów przekroczyły próg 300 USD/t. Stymulująco zadziałała aktywność importerów z Bliskiego Wschodu oraz informacje, że UE nie zamierza odsprzedawać cukru ze skupu interwencyjnego w 2005r, a Brazylia przeznaczy większą cześć zbiorów trzciny cukrowej na produkcję bioetanolu. Kolosalne znaczenie prowzrostowe w całym 2005r. miały również wysokie ceny ropy naftowej br., pokazał, że ceny cukru są nierozerwalnie z nimi połączone wzrost cen ropy pociąga wzrost notowań cukru, niższe ceny ropy paliw pociągają za sobą mniejsze ceny cukru. Po wygaśnięciu kontraktu z dostawą na październik w połowie września br. ceny cukru w kontrakcie terminowym z dostawą na grudzień br. utrzymywały się na nieco niższym poziomie i oscylowały między 283,5 USD/t a 306,5 USD/t. Wpływ na niższy poziom cen w drugiej połowie września i na początku października miało przede wszystkim wzmożone zainteresowanie zakupami surowego cukru na giełdzie w Nowym Jorku (NYBoT). Ceny nierafinowanego cukru na nowojorskiej giełdzie osiągnęły najwyższy od 10 lat poziom, przekraczając 250 USD/t. Skutkiem gwałtownie rosnących cen cukru surowego było kilkutygodniowe przeniesienie aktywności na giełdę w NYC i spadek notowań na londyńskiej giełdzie. Powodem wzrostu notowań surowego cukru są ciągle wysokie ceny ropy naftowej (powyżej 60 USD za baryłkę), co sprawia, że większa część brazylijskiej trzciny cukrowej zostaje przeznaczona na produkcję bioetanolu, obniżając tym samym w znaczący sposób podaż cukru. Na przełomie października i listopada ceny cukru białego zaczęły spadać. Wpływ na niższy poziom cen zwłaszcza od początku listopada miała przede wszystkim decyzja Światowej Organizacji Handlu, która orzekła, że UE musi ograniczyć eksport cukru do maja 2006r (w praktyce taka decyzja oznacza zwiększoną działalność eksporterską Wspólnoty w najbliższych miesiącach, którą oszacowano na 5-7 mln ton). Rynek zareagował dość gwałtownie, odnotowując na wieść o decyzji 7-9 USD/t stratę. Kolejne dni przynosiły dalsze spadki notowań. Spadkowy trend cen cukru wzmocniony został także: 1) niedawną decyzją o deklasyfikacji 1,8 mln ton cukru; 2) nastawieniem się na sprzedaż i wycofaniem z rynku inwestorów krótkoterminowych; 3) mniejszym zainteresowaniem grudniowym kontraktem terminowym, który wygasa w połowie listopada br. (po orzeczeniu WTO zakup cukru z dostawą na grudzień niemalże natychmiastową, jest mało opłacalnym przedsięwzięciem). Tendencję do spadku notowań wykazały także kontrakty z dostawą na marzec i maj 2006r. na londyńskiej giełdzie. Również ceny cukru surowego w kontraktach terminowych na giełdzie w Nowym Jorku z dostawą marzec br. po okresie wzrostu w styczniu do ponad 200 USD/t wykazywały tendencję do spadku. Ten scenariusz powtórzył się w notowaniach w kontrakcie z dostawą na maj br, w którym notowania cukru z nieco ponad 200 USD/t spadły poniżej 180 USD/t. W kontrakcie lipcowym zaczyna się obserwować stopniowy wzrost notowań do ponad 2005 USD/t. Trend ten został utrzymany w kontrakcie październikowym wzrost od 200 USD/t do 240 USD/t. Ceny w kontraktach terminowych z terminem realizacji w marcu, maju i lipcu 2006r. charakteryzują się duża dynamiką zmian. Daje się jednak, mimo dużych, okresowych 15

16 spadków obserwować trend zwyżkowy. W listopadzie ceny cukru surowego przekroczyły nawet 260 USD/t. Jeśli potwierdzą się prognozy niemieckiej firmy analitycznej F. O. Licht dotyczące szybszego tempa wzrostu produkcji od konsumpcji, to wpłynie to negatywnie na ceny cukru. Niemniej jednak prognozy firm brokerskich Czernikow, ED&F Man i J. Kingsman oraz ISO, zakładając deficytową relację produkcji i konsumpcji, oczekują stabilizacji cen na obecnym poziomie. 6. INFORMACJE Z RYNKU CUKRU W ROSJI Rosyjski Instytut Analiz Rynków Rolnych (IKAR) prognozuje, że konsumpcja cukru w tym kraju w 2005r. zmniejszy się o 3,4% do 5,75 mln ton. W 2004r. oszacowano ją na 5,95 mln ton, a w 2003r. na 6,03 mln ton. Spadek spożycia cukru spowodowany jest w głównej mierze przez dwa czynniki. Od kilku lat obserwuje się w Rosji stały wzrost dochodów ludności, który powoduje zwiększenie konsumpcji produktów przemysłu spożywczego. Jednocześnie spada produkcja i spożycie produktów własnej (domowej) roboty zwłaszcza dżemów owocowych, bimbru i innych alkoholi. Zmniejsza się także sukcesywnie liczba ludności średnio o 0,5% rocznie. Związek Producentów Cukru w Rosji podał, że produkcja cukru białego z krajowych buraków cukrowych w sezonie 2004/05 wzrosła o 16,7% i wyniosła 2,24 mln ton (1,92 mln ton w sezonie 2003/04). Wzrost produkcji był możliwy dzięki rekordowo wysokim zbiorom buraków cukrowych w 2004r. Szczegóły w poniższym zestawieniu (dane w mln t). Produkcja cukru białego w krajowych buraków cukrowych w Rosji Opis 2003/ /05 % zmiana zbiory buraków cukrowych 19,40 21,70 11,9 buraki przetworzone 15,99 18,20 13,8 produkcja cukru 1,92 2,24 16,7 Opracowanie własne na podst. Reuters Szacunki IKAR zakładają, że w 2005r. produkcja cukru białego z krajowych buraków cukrowych w Rosji może być wyższa o 7,1% od rekordowego wyniku osiągniętego w 2004r. i wynieść 2,4 mln ton. Przeprowadzony test jakości buraków cukrowych wykazał wyższą zawartość cukru w korzeniach i ich wagę, co ma zrekompensować mniejszy areał zasiewów (811,5 tys. ha w porównaniu do 851,8 tys. ha w ub. r.). Rosyjski Urząd Statystyczny podał, że w 2004r. import cukru surowego obniżył się aż o ponad 1,5 mln ton w porównaniu 2003r. Wzrósł natomiast o 48,5 tys. ton import cukru białego. Ponad 99% cukru surowego zostało zaimportowane z krajów nie należących do Wspólnoty Państw Niepodległych (WNP). Natomiast większość cukru białego sprowadzono z państw WNP. Szczegóły przedstawia poniższe zestawienie (wielkości w tonach). 16

17 Import cukru surowego i białego w Rosji w latach Opis % zmiana Udział cukier biały łącznie ,1 100,0% z WNP* ,5 65,1% inne kraje ,0 34,9% cukier surowy łącznie ,2 100,0% z WNP* ,1% inne kraje ,2 99,9% * Rosja, Ukraina, Białoruś Opracowanie własne na podst. Reuters Wg IKAR, import surowego cukru trzcinowego w 2005r. wzrośnie o ok. 28% z 2,5 mln ton w 2004r. do ok. 3,0-3,2 mln ton. Zwiększenie importu będzie możliwe dzięki obniżce cła z 164 USD/t do 140 USD/t w październiku br. Cło na import surowego cukru do Rosji ustalane jest co miesiąc w oparciu o notowania tego towaru na nowojorskiej giełdzie towarowej (NYBoT). Cenom na giełdzie odpowiada cło ustalane wg siedmioprogowej taryfy. Przedstawiciele rosyjskiego przemysłu cukrowniczego i rząd uzgodnili pod koniec lipca br. obniżkę górnego progu cła z aktualnych 270 USD/t do 260 USD/t od 2007r. i 250 USD/t od 2010r. Celem ww. zmniejszenia jest spełnienie oczekiwań WTO, której członkiem stara się zostać Rosja. Konsumpcja cukru w Rosji w 2005r. jest oczekiwana na poziomie ok. 5,7 mln ton. Rosyjski Urząd Statystyczny podał, że w okresie styczeń-sierpień 2005r. import cukru surowego wzrósł o ponad 620 tys. ton (+32,4%) w porównaniu do analogicznego okresu 2004r. Zmniejszył się natomiast o blisko 38 tys. ton import cukru białego (-26,0%). Cukier surowy został zaimportowany wyłącznie z krajów nie należących do Wspólnoty Państw Niepodległych (WNP). Natomiast większość cukru białego sprowadzono z państw WNP. Rosyjskie ministerstwo gospodarki podało, że cło na import surowego cukru trzcinowego w październiku zostanie zmniejszone do 140 USD/t. W poprzednich 10 miesiącach cło wynosiło 164 USD/t. Import cukru surowego i białego w Rosji w okresie (dane w tonach) Opis % zmiana Udział cukier biały łącznie ,0 100,0% z WNP* ,8 54,8% inne kraje ,2 45,2% cukier surowy łącznie ,4 100,0% z WNP* ,0% inne kraje ,5 100,0% * Rosja, Ukraina, Białoruś Opracowanie włsne na podst. Reuters Wg Rosyjskiego Związku Producentów Cukru, również wolumen cukru białego wyprodukowanego z importowanego surowego wzrósł o 25% do ponad 2,8 mln ton w 17

18 pierwszych ośmiu miesiącach br. z 2,2 mln ton w analogicznym okresie 2004r. Szczegóły przedstawia poniższe zestawienie (dane w tonach). Produkcja cukru białego z importowanego surowego w Rosji Opis % zmiana cukier surowy dostarczony ,9 cukier surowy przetworzony ,3 cukier biały wyprodukowany ,0 zapasy cukru surowego ,8 liczba rafinerii ,7 Opracowanie własne na podst. Reuters Rosyjskiej ministerstwo gospodarki opublikowało raport, w którym bezcłowy import cukru białego z krajów Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP) uznano za mający negatywny wpływ na sektor cukrowniczy w Rosji. Zgodnie z umową między Rosją a Białorusią, Kazachstanem, Kirgistanem i Tadżykistanem, kraje te należą do Unii Celnej WNP, w ramach której mogą w nieograniczonych ilościach eksportować do Rosji cukier biały wyprodukowany wyłącznie z krajowych buraków cukrowych. Wg ministerstwa, dzięki tym porozumieniom na rosyjski rynek trafia rokrocznie nielegalnie cukier przede wszystkim z Białorusi. Białoruś była już kilkakrotnie oskarżana przez Moskwę o eksport większości wyprodukowanego cukru buraczanego do Rosji i zakup taniego cukru surowego na zaspokojenie krajowej konsumpcji. Wg rosyjskiego związku producentów cukru, w ciągu ostatnich trzech lat Białoruś wyeksportowała do Rosji 60% więcej cukru niż wyniosła produkcja z krajowych buraków cukrowych. Unia celna sprzyja również przemytowi cukru z Białorusi do Rosji. Zdaniem rosyjskiego ministerstwa, białoruski import jest odpowiedzialny za wycofywanie się z uprawy buraków cukrowych rosyjskich plantatorów, ponieważ nadpodaż na rynku powoduje, że uprawa nie jest wystarczająco opłacalna. Dlatego też władze w Moskwie zamierzają wprowadzić ograniczenia importowane. Rozważane jest ustalenie kontyngentów taryfowych lub wprowadzenie cła. Rosyjskie ministerstwo zaznaczyło, że nowe uregulowania mają dotyczyć wyłącznie Białorusi. W odpowiedzi Białoruś zaproponowała wprowadzenie wolnego od cła kontyngentu w wysokości 500 tys. ton rocznie. Wg strony białoruskiej, taki wolumen uwzględnia możliwości eksportowego kraju i potencjalny wzrost produkcji. Białoruś wyraziła również życzenie, aby część potencjalnej kwoty importowej mógł stanowić cukier trzcinowy. W 2004r. na Białorusi wyprodukowano ok. 770 tys. ton cukru białego, z czego ok. 300 tys. ton otrzymano z krajowych buraków cukrowych, reszta pochodziła z rafinacji importowanego surowego cukru trzcinowego. 7. INFORMACJE Z RYNKU CUKRU W BRAZYLII Brazylijski związek plantatorów trzciny cukrowej Unica prognozuje, że dzięki zwiększeniu areału upraw trzciny o 6% jej zbiory w rejonie centralno-południowym Brazylii w sezonie 2005/06 (maj/kwiecień) będą wyższe od ubiegłorocznych o ok. 6% i wyniosą 348,5 mln ton (328,8 mln ton w sezonie 2004/05). Unica szacuje, że z takiego wolumenu trzciny cukrowej 18

19 zostanie wyprodukowane ok. 23 mln ton cukru surowego (z czego ok. 14,9 mln ton zostanie wyeksportowana) i 15 mld litrów bioetanolu (ok. 1,8 mld litrów znajdzie nabywców poza granicami kraju). Unica szacuje, że ok. 47,5% trzciny cukrowej zostanie przeznaczona na produkcję cukru, natomiast pozostała część zostanie użyta do wytworzenia bioetanolu. W sezonie 2004/05 z 48,9% zebranej trzciny wyprodukowano cukier. Zbiory trzciny cukrowej w rejonie centralno-południowym stanowią ok. 85% zbiorów w całym kraju. Niezależna brazylijska firma analityczna Job Economia prognozuje, że zbiory tej rośliny będą jeszcze wyższe i wyniosą ok. 357 mln ton. Przedstawiciele plantatorów trzciny cukrowej w Brazylii potwierdzili, że w ciągu najbliższych pięciu lat w sektorze cukru i etanolu zostaną poczynione inwestycję o wartości 954 mln USD rocznie. Projekty (39 już rozpoczęto) zakładają modernizację istniejących już cukrowni, budowę nowych oraz stworzenie infrastruktury technicznej. Między innymi brazylijski koncern Carlos Lyra Group zapowiedział, że zamierza wybudować nową fabrykę bioetanolu (produkcja z trzciny cukrowej). Inwestycja ma kosztować ok. 50 mln USD i być gotowa w styczniu 2006r. Wydajność rafinerii wyniesie 130 mln litrów rocznie. Zdaniem analityków brazylijskiego rynku cukru, proponowana reforma rynku cukru w UE (39% redukcja cen cukru białego i 42% za buraki cukrowe, opłaty za zmniejszenie produkcji cukru) spowoduje najprawdopodobniej wzrost zainteresowania unijnych koncernów cukrowniczych inwestycjami w brazylijski sektor cukrowniczy. Wg analityków z brazylijskiej firmy consultingowej JOB Economia, największe europejskie koncerny jak Sudzucker (Niemcy), Tale&Lale (Wlk. Brytania) a także producenci z Francji, Belgii i Danii już rozpoczęli monitoring rynku w Brazylii. Analitycy ze STAB (brazylijska firma konsultingowa) szacują, że potencjalne europejskie inwestycje mogą spowodować nagły wzrost zbiorów trzciny cukrowej w Brazylii. Firma prognozuje, że produkcja trzciny może wzrosnąć w Brazylii w ciągu dwóch najbliższych lat nawet do 600 mln ton (ok. 410 mln w br.). Jak na razie amerykański gigant rolno-spożywczy Cargill Inc. poinformował, że zamierza inwestować w Brazylii w sektorze cukrowniczym. Celem koncernu ma być produkcja cukru i alkoholu na potrzeby brazylijskiego rynku i na eksport. Narodowy Techniczny Komitet ds. Biotechnologii (CTNBio) w Brazylii wydał pozwolenia na uprawę w celach badawczych pierwszej w historii modyfikowanej genetycznie odmiany trzciny cukrowej. Nowa odmiana ma być odporna na działanie wirusa mozaikowego, który powoduje redukcję plonowania. Trzcina cukrowa GMO będzie uprawiana i badana przez dwie brazylijskie firmy zajmujące się inżynierią genetyczną: Alellyx i CanaVialis. Przedstawiciele Alellyx oczekują, że nowa odmiana powinna znaleźć się w sprzedaży już za miesięcy. 8. INFORMACJE Z WYBRANYCH KRAJÓW USA Przedstawiciele amerykańskiego przemysłu cukrowniczego, powołując się na wyniki badań naukowych i niezależne ekspertyzy, poinformowali, że do dziś nie stwierdzono żadnego związku między spożyciem cukru a otyłością i innymi problemami zdrowotnymi. Wg oświadczenia, za zły stan zdrowia odpowiedzialne są przede wszystkim: zwiększona konsumpcja pokarmów wysokokalorycznych (np.: tłuszcze) i nieuprawianie ćwiczeń sportowych. W USA w ciągu ostatnich kilku lat coraz częściej pojawiały się opinię, że to właśnie cukier odpowiedzialny jest za otyłość, która w tym kraju stała się poważnym problemem nie tylko wśród dorosłych, ale także i u dzieci. Wg danych amerykańskiego przemysłu cukrowniczego, spożycie cukru maleje jednak systematycznie od trzech dekad. W 19

20 1972r. średnia konsumpcja cukru w przeliczenia na jednego mieszkańca wynosiła ok. 46,3 kg tego towaru, a w 2002r. już tylko 28,5 kg. Gubernator stanu Kalifornia, Arnold Schwarzeneger podpisał ustawę zakazującą sprzedaży w kalifornijskich liceach (high school) napojów gazowanych. Podobny przepis obowiązuje już w szkołach podstawowych w tym stanie. Nowy przepis jest częścią kampanii na rzecz walki z otyłością. Wg danych władz stanowych, co trzecie dziecko w Kalifornii ma problemu z nadwagą, koszty leczenia problemów zdrowotnych spowodowanych otyłością szacowane są na 28 mld USD rocznie. Ustawa zakłada dopuszczenie do sprzedaży mleka, napojów zawierających przynajmniej 50% soku owocowego lub warzywnego i wody bez dodatków słodzących. Nowe przepisy wejdą w życie stopniowo: w 2007r. i 2009r. Chiny Przedstawiciele chińskiego przemysłu cukrowniczego przewidują, że w ciągu najbliższych pięciu lat Chiny staną jednym z największych światowych importerów cukru. Ekonomiczny rozwój Chin sprawia, że spożycie cukru w tym kraju rosło rocznie od 1999r. o ok. 7-8% (podobnie jak PKB). Popyt na cukier na chińskim rynku ma w już 2009r. przewyższyć rodzimą produkcję o 2 mln ton. Obecne tempo wzrostu pozwala założyć, że pod koniec pierwszej dekady XXI w. spożycie cukru w Chinach wyniesie ok. 16 mln ton a produkcja ok. 14 mln ton. F. O. Licht prognozuje, że w sezonie 2004/05 produkcja cukru wyniosła 9,86 mln ton, konsumpcja zaś 12,44 mln ton. Wg Chińskiego Związku Cukrowego, produkcja cukru w sezonie 2004/05 wyniosła 10,1-10,5 mln ton. Spożycie cukru oszacowano zaś na 11,0-11,5 mln ton (11,0 mln ton w poprzednim sezonie). Nadwyżka konsumpcji nad produkcją nie przekroczyła więc najprawdopodobniej 500 tys. ton wg F. O. Licht 2,5 mln ton. Szacunki niemieckiej firmy analitycznej zakładają, że w sezonie 2005/06 (październik/wrzesień) produkcja w Chinach wyniesie ok. 10,54 mln ton cukru surowego, a konsumpcja ok. 12,85 mln ton. Należy podkreślić, że predykcja sytuacji popytowo-podażowej w Chinach jest bardzo utrudniona ze względu na fakt, że władze w Pekinie nie ujawniają pełnych i wiarygodnych danych o produkcji i konsumpcji lub też podają sprzeczne ze sobą. Warto przypomnieć, że Chiny wydały już licencje importowe na 1,945 mln ton cukru surowego, które mają zostać sprowadzone w 2005r. Szacuje się, że w 2004r. Chiny sprowadziły ok. 1,2 mln ton cukru. Australia Australijski rząd zdecydował wstrzymać wypłacanie rekompensat dla plantatorów trzciny cukrowej w tym kraju. Pomoc finansowa w wysokości 56 mln USD (tzw. druga transza) była częścią tzw. Pakietu Ratunkowego dla australijskiego sektora cukrowniczego w łącznej wysokości ok. 347,5 mln USD, który zatwierdzono po tym jak cukier został wyłączony z umowy o wolnym handlu między Australią a USA. Wg władz w Canberze, rekompensaty zostały wstrzymane, ponieważ w większości regionów Australii nie zrealizowano planu restrukturyzacyjnego. Pieniądze zostaną wypłacone plantatorom trzciny cukrowej (ok. 0,9-1,1 USD do tony trzciny cukrowej) dopiero, gdy rozpocznie się wdrażanie planów modernizacji sektora. Indie Indyjski związek producentów cukru prognozuje, że produkcja cukru w sezonie 2005/06 będzie o 35-40% większa i wyniesie 17,5-18,2 mln ton. W sezonie 2004/05 produkcja nie przekroczy 13 mln ton. Niektórzy niezależni analitycy sceptycznie podchodzą do szacunków 20