RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU

Transkrypt

1 RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 1 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU

2 RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 3 AUTORZY Sławomir Skoczek Główny Analityk ds. Strategii Zakupu Energii RWE Polska S.A. Piotr Gońda Młodszy Analityk ds. Strategii Zakupu Energii RWE Polska S.A. Karol Kosiarski Starszy Specjalista ds. Zakupu Energii RWE Polska S.A. WSPÓŁPRACA Jakub Gajewski Specjalista ds. Zakupu Gazu RWE Polska S.A. Piotr Michalczyk Specjalista ds. Zakupu Energii RWE Polska S.A. Łukasz Musiałkiewicz Senior Menedżer, Strategia Zakupu Energii Piotr Grzejszczak Senior Menedżer, Operacyjne Zarządzanie Zakupami Energii Sylwia Projs Starszy Specjalista ds. Marketingu, Zintegrowany Marketing

3 4 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 5 SPIS TREŚCI WSTĘP JAK CZYTAĆ RAPORT RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE...8 RYNEK SPOT ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU RYNEK TERMINOWY TOWAROWY ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU RYNEK BILANSUJĄCY ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU RYNEK PRAW MAJĄTKOWYCH ZMIANY NA RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W 2013 ROKU NOWELIZACJA PRAWA ENERGETYCZNEGO NOWELIZACJA PRAWA ENERGETYCZNEGO ZMIANY NA RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ ZMIANY NA RYNKU GAZU ZIEMNEGO RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE RYNEK SPOT RYNEK TERMINOWY RYNEK PRAW MAJĄTKOWYCH TZW. KOLORÓW RYNEK GAZU W POLSCE RYNEK GAZU W POLSCE RYNEK SPOT RYNEK TERMINOWY RYNEK GAZU W POLSCE A RYNEK NIEMIECKI GASPOOL POLITYKA I GOSPODARKA A CENY ENERGII W 2013 ROKU...62 RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU PERSPEKTYWA ROZWOJU I ZMIAN KOGENERACJA WRACA DO GRY REWOLUCJA W OZE PROSUMENCI NA RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ PERSPEKTYWA ZMIAN OFERTA RWE POLSKA OPARTA NA MECHANIZMACH RYNKOWYCH OFERTA RWE PRODUKTY ENERGETYCZNE OPARTE NA INDEKSACH GIEŁDOWYCH OFERTA RWE PRODUKTY GAZOWE ZASTRZEŻENIE PRAWNE... 86

4 6 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 7 WSTĘP JAK CZYTAĆ RAPORT Przekazujemy Państwu Raport o Rynku Energii Elektrycznej i Gazu Ziemnego w Polsce w 2013 roku. Raport podsumowuje istotne trendy minionego roku, jakie wystąpiły na rynku energii elektrycznej i gazu; przedstawia główne zmiany w prawie energetycznym ( Mały trójpak ) oraz na rynku certyfikatów. Publikacja zawiera także opinie i przewidywania ekspertów RWE. Oddając w Państwa ręce ten raport, mamy nadzieję, że poruszone przez nas zagadnienia okażą się ciekawe dla profesjonalistów oraz osób zainteresowanych rozwojem polskiego rynku energii i gazu. Życzymy dobrej lektury!

5 8 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 9 RYNEK SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH W POLSCE RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE Energia elektryczna, podobnie jak każdy towar, jest wytwarzana przez producentów, kupowana przez pośredników, a następnie sprzedawana klientom. Firmy zajmujące się handlem energią (tzw. spółki obrotu) kupują energię od wytwórców i sprzedają ją klientom finalnym. Ceny i warunki transakcji są indywidualnie ustalane pomiędzy firmą sprzedającą a kupującą lub wynikają z zasad zakupu (zakup na giełdzie energii lub za pośrednictwem internetowych platform obrotu energią). Najważniejszym rynkiem obrotu giełdowego jest Towarowa Giełda Energii (TGE). Obrót na Rynku Terminowym Towarowym TGE wyniósł w 2012 roku 112 TWh, a w 2013 roku 154 TWh. W porównaniu z poprzednim rokiem wzrósł o ponad 37%. Dzięki obligu giełdowemu wprowadzonemu w 2010 roku rynek z roku na rok staje się coraz bardziej płynny, widać też coraz silniejszy rozwój handlu spekulacyjnego. można kupować w kontraktach bilateralnych, na giełdach oraz platformach obrotu energią. W 2010 roku wprowadzono obligo giełdowe. Jest to ustawowa konieczność sprzedaży 15% energii na giełdzie towarowej lub rynku regulowanym, dotycząca wszystkich krajowych wytwórców. Ci, którzy otrzymują rekompensaty z tytułu rozwiązania kontraktów długoterminowych (tzw. KDT), muszą dodatkowo sprzedawać na konkurencyjnych zasadach całość wytwarzanej przez siebie energii elektrycznej. Obecnie w Polsce obrót hurtowy regulowany odbywa się na Towarowej Giełdzie Energii S.A. Firmy czy przedstawiciele gospodarstw domowych uczestniczą z kolei w rynku detalicznym energii elektrycznej. Cena dla odbiorcy na rynku detalicznym różni się od cen na rynku hurtowym między innymi o wysokość akcyzy, koszt udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych i kogeneracji, koszt udziału w Rynku Bilansującym oraz koszty transakcyjne sprzedawcy, co przedstawia szczegółowo wykres zamieszczony na poprzedniej stronie. Na giełdach można zawierać kontrakty na dostawę energii elektrycznej z realizacją następnego dnia (Rynek Dnia Następnego, tzw. SPOT), a także kontrakty terminowe z realizacją w przewidzianym okresie dostawy w przyszłości, np. w następnym kwartale, w ciągu całego kolejnego roku czy też w wybranym tygodniu danego roku (Rynek Towarowy Terminowy). Sam rynek jest stosunkowo młody, jego początki datuje się na rok 1997, czyli moment wejścia w życie ustawy Prawo energetyczne w kwietniu 1997 roku. Od tej chwili energia elektryczna przestała być traktowana jako dobro powszechne, stając się towarem. Rozpoczęty proces liberalizacji energetyki doprowadził do jej podziału na podsektory: wytwarzania, przesyłu i dystrybucji oraz obrotu (handlu) energią. Celem wprowadzonych zmian było uruchomienie w energetyce mechanizmów rynkowych i stworzenie konkurencyjnego rynku energii elektrycznej. Wytwarzanie energii elektrycznej i handel nią straciły cechy monopolu, a wprowadzenie konkurencji pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi miało doprowadzić do zapewnienia racjonalnego poziomu cen energii. Spółki obrotu energią (takie jak np. RWE Polska), elektrownie, pozataryfowi odbiorcy energii elektrycznej (duzi odbiorcy bezpośrednio uczestniczący w rynku) czy domy maklerskie wszyscy uczestniczą w hurtowym rynku energii elektrycznej. Na rynku hurtowym energię STRUKTURA KOSZTOWA ENERGII ELEKTRYCZNEJ m.in. koszty transakcyjne, rynek bilansujący, marża białe certyfikaty certyfikaty metanowe certyfikaty energii skojarzonej (gaz) certyfikaty energii skojarzonej (węgiel) certyfikaty OZE akcyza koszty zakupu energii elektrycznej Dla żółtych i czerwonych certyfikatów wykres opiera się na projekcie nowelizacji Prawa energetycznego. RYNEK GAZU W POLSCE 20 grudnia 2012 roku Towarowa Giełda Energii dopuściła do obrotu giełdowego na Rynku Terminowym Towarowym instrumenty terminowe rozliczane przez dostawę gazu ziemnego wysokometanowego grupy E w przyszłości. Uruchomienie Rynku Terminowego Towarowego z instrumentami gazowymi to dopiero początek funkcjonowania giełdy gazu w Polsce. Z kolei 31 grudnia 2012 roku Towarowa Giełda Energii uruchomiła Rynek Dnia Następnego Gazu. Rok 2013, mimo niskiego obrotu na Towarowej Giełdzie Energii, należy uznać za przełomowy w tworzeniu się polskiego rynku gazu ziemnego. W roku tym nastąpiła nowelizacja prawa energetycznego, która weszła w życie 11 września. Wprowadzone zostało obligo giełdowe nakazujące sprzedaż od 11 września na rynku regulowanym 30% wolumenu (od 1 stycznia 2014 roku jest to już 40% wolumenu, a od 1 stycznia 2015 roku 55% wolumenu). Dokładny wpływ nowelizacji na rynek gazu został przedstawiony w następnym rozdziale.

6 10 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 11 RYNEK SPOT ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU RYNEK DNIA NASTĘPNEGO ENERGII ELEKTRYCZNEJ Na Rynku Dnia Następnego (RDN) możliwy jest obrót energią elektryczną z dostawą w konkretnych godzinach następnej doby. Jednym z podstawowych celów RDN jest umożliwianie wstępnego bilansowania pozycji kontraktowych, polegającego na dopasowaniu wolumenu energii elektrycznej do zmieniającego się zapotrzebowania podmiotów rynku hurtowego. Na tym rynku kupowane i sprzedawane są wolumeny energii, których wielkość wynika z różnicy pomiędzy dynamicznie zmieniającym się zapotrzebowaniem (zależnym np. od warunków pogodowych) a wysokością uprzednio zawartych kontraktów. RDN pełni też ważną rolę w wyznaczaniu cen odniesienia energii elektrycznej dla innych kontraktów zawieranych na hurtowym rynku energii elektrycznej w Polsce. Na RDN oprócz kontraktów na dostawę energii w konkretnej godzinie następnej doby można zawrzeć transakcje na kontrakty blokowe: LICZBA DNI ROBOCZYCH I ŚWIĄTECZNYCH W LATACH Dane kalendarzowe Średnia temperatura (Warszawa) dni dni w tym dni dni dni w tym dni Średnia z robocze wolne świąteczne robocze wolne świąteczne ostatnich 12 lat Styczeń ,1 C -1,1 C -3,5 C Luty ,6 C -6,2 C -0,5 C Marzec ,2 C 4,6 C -1,8 C Kwiecień ,4 C 9,2 C 8 C Maj ,5 C 15,5 C 15,4 C Czerwiec ,6 C 17,2 C 18,6 C Lipiec ,2 C 21 C 20 C Sierpień ,9 C 19 C 19,6 C Wrzesień ,2 C 14,6 C 12,3 C Październik ,2 C 8,1 C 10,3 C Listopad ,4 C 5,7 C 5,6 C Grudzień ,5 C -3,1 C 2,4 C Pasmo kontrakt z dostawą takiego samego wolumenu energii w każdej godzinie doby; Euroszczyt kontrakt z dostawą takiego samego wolumenu energii w każdej godzinie szczytu (15 godzin); Offpeak kontrakt z dostawą takiego samego wolumenu energii w każdej godzinie doliny zapotrzebowania ( ); TGE, oprócz cen dla poszczególnych godzin, publikuje również dzienne indeksy dla danej doby, które stanowią uśrednione ceny dla całej doby lub jej części (kontraktów blokowych) i ułatwiają śledzenie średnioterminowego trendu na rynku energii elektrycznej. Ceny energii elektrycznej są zróżnicowane dla poszczególnych dni (np. dni robocze, soboty, niedziele, święta), co wpływa między innymi na zmienność krzywej cen. Źródło: opracowanie własne Wyjaśnienie: Dane kalendarzowe i poziom temperatur mają istotny wpływ na zapotrzebowanie: liczba dni świątecznych w danym miesiącu (im mniej, tym wyższe zapotrzebowanie), temperatura (w miesiącach zimowych im niższa, tym wyższe zużycie, w miesiącach ciepłych im wyższa, tym wyższe zużycie). Oprócz Rynku Dnia Następnego na TGE funkcjonuje również Rynek Dnia Bieżącego (tzw. Intraday), jednak ze względu na niską płynność nie cieszy się on popularnością wśród traderów wszyscy raczej starają się zawrzeć kontrakty na RDN, a z RDB korzystają tylko w sytuacjach wyjątkowych. Poziom cen energii elektrycznej na rynku SPOT jest zależny od wielu wzajemnie na siebie oddziałujących czynników. Wśród nich możemy wymienić: warunki pogodowe, np. temperaturę, zachmurzenie, opady, układ dni, np. dni robocze, weekendowe, dni świąteczne, dni świąteczne połączone z weekendami, sezony urlopowe, dostępność mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE) ograniczenia sieciowe, zdolności wytwórcze, poziom zapotrzebowania w KSE, wymianę międzysystemową import, eksport energii elektrycznej, nietypowe wydarzenia, np. Euro 2012, ceny nośników energii: ropy, węgla, gazu, ceny rynku terminowego energii elektrycznej, pozycję kontraktową podmiotów biorących udział w rynku, np. czy większość podmiotów kupuje, czy sprzedaje energię.

7 12 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 13 RYNEK DNIA NASTĘPNEGO GAZU 31 grudnia 2012 roku uruchomiony został rynek SPOT gazu. Przedmiotem obrotu na tym rynku jest gaz ziemny wysokometanowy grupy E, zwany dalej gazem, z dostawą w dniu następnym po dniu obrotu. Start giełdowego handlu gazem to pierwsze z kilku wydarzeń na drodze do pełnej liberalizacji tego rynku. W obecnej sytuacji trudno jest oczekiwać aktywnego zainteresowania firm obrotem błękitnym paliwem na giełdzie. Aby to zmienić, konieczne jest wprowadzenie ustawowego obliga giełdowego dotyczącego sprzedaży co najmniej części tego surowca. Planowane jest również umożliwienie podmiotom bezpośredniego działania na giełdzie gazu, a więc i pełnienia roli animatora rynku. Po stronie kształtowania popytu na giełdowy gaz istotne jest odejście od zasady bierz lub płać i umożliwienie firmom dalszej odsprzedaży kupowanego od dotychczasowego dostawcy surowca. Równie istotne są zapewnienie uczestnikom rynku swobodnego dostępu do infrastruktury przesyłowej oraz jej rozbudowa. Uzyskanie satysfakcjonującej płynności obrotu na TGE, pozwalającej na powstanie referencyjnej ceny, zależy więc od spełnienia powyższych założeń.

8 14 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 15 RYNEK TERMINOWY TOWAROWY ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU TERMINOWY RYNEK ENERGII Rynek Terminowy Towarowy (RTT) umożliwia zawieranie transakcji na dostawę energii elektrycznej w określonym okresie w przyszłości. Ceny kształtujące się na rynku terminowym odzwierciedlają również panujące na rynku przekonanie na temat kształtowania się cen energii w przyszłości. Przedmiotem obrotu na RTT są kontrakty terminowe na dostawę energii elektrycznej będące umową, w której sprzedający (wystawca kontraktu) zobowiązuje się do dostarczenia energii elektrycznej w określonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, a kupujący (nabywca kontraktu) zobowiązuje się do nabycia energii elektrycznej w określonym terminie i po określonej cenie. Kontrakty terminowe pozwalają wyznaczyć cenę energii elektrycznej w dłuższym horyzoncie czasowym (na TGE do trzech lat do przodu), co stwarza istotne impulsy cenowe dla inwestorów, którzy planują budowę nowych mocy wytwórczych. Klientom pozwalają one z kolei prognozować ceny, optymalizować koszty zakupu energii elektrycznej i zabezpieczać się przed ryzykiem wzrostu ceny. Obecnie na RTT prowadzony jest obrót trzema typami kontraktów: kontrakt forward typu BASE (pasmo) z 24-godzinnym okresem wykonania (dostawy), niezależnie od dnia tygodnia czy pory roku, kontrakt forward typu PEAK5 (szczyt) z dostawą w godzinach (15 godzin w dobie), tylko w dni robocze, kontrakt forward typu OFFPEAK (godziny pozaszczytowe) z dostawą w godzinach i w dni robocze oraz w dni wolne od pracy. Ze względu na termin wykonania istnieją 4 rodzaje kontraktów: tygodniowe (BASE_W), (PEAK5_W) i (OFFPEAK_W); miesięczne (BASE_M), (PEAK5_M) i (OFFPEAK_M); kwartalne (BASE_Q), (PEAK5_Q) i (OFFPEAK_Q); roczne (BASE_Y), (PEAK5_Y) i (OFFPEAK_Y). Skrótowa nazwa danego kontraktu wskazuje na jego typ i termin wykonania, np. kontrakt PEAK5_Q-4-12 oznacza kontrakt terminowy na dostawę energii elektrycznej w dni robocze w IV kwartale 2012 roku w godzinach Poziom cen energii elektrycznej na rynku terminowym jest zależny, podobnie jak na rynku SPOT, od wielu czynników. Wśród nich możemy wymienić: ceny nośników energii (ropa, węgiel, gaz), ceny uprawnień do emisji CO 2, nadwyżki lub niedobory mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym, regulacje prawne (np. podatek akcyzowy na energię czy węgiel), zachowania podmiotów biorących udział w rynku (tzn. gra popytu i podaży), poziomy cen energii w kontraktach terminowych na innych rynkach graniczących z Polską. TERMINOWY RYNEK GAZU Przy obecnym stanie prawnym zawieranie i rozliczanie transakcji giełdowych na rynku gazu możliwe jest za pośrednictwem domów maklerskich, towarowych domów maklerskich i przedsiębiorstw energetycznych będących członkami TGE, Giełdowej Izby Rozrachunkowej prowadzonej przez IRGiT oraz posiadających koncesję na obrót gazem. Pierwszymi domami maklerskimi, które podpisały stosowne umowy umożliwiające im działanie na rynku gazu, są: Dom Maklerski BOŚ S.A., Noble Securities S.A. oraz Trigon Dom Maklerski S.A. Notowania kontraktów terminowych odbywają się w dni robocze w systemie notowań ciągłych w godz Zasady ustalania dziennych kursów rozliczeniowych dostępne są na stronie internetowej TGE. Od 20 grudnia 2012 roku Towarowa Giełda Energii w ramach funkcjonującego Rynku Terminowego Towarowego rozpoczęła obrót kontraktami terminowymi z fizyczną dostawą gazu ziemnego. Rynek ten daje możliwość zawierania transakcji standardowymi produktami terminowymi na dostawę gazu ziemnego w stałej ilości na okresy miesięczne, kwartalne i roczne. Przedmiotem obrotu jest dostawa gazu w jednakowej ilości we wszystkich godzinach okresu dostawy. Handel w ramach notowań ciągłych przewidziany jest w dni robocze w godzinach Notowania każdej serii kontraktów są prowadzone zgodnie z kalendarzem notowania i wykonania kontraktów. Rozliczenia i rozrachunki transakcji z rynku gazu prowadzi Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. Stosowany przez IRGiT system zarządzania ryzykiem gwarantuje bezpieczeństwo rozliczeń każdemu członkowi Izby w razie niewypłacalności poszczególnych uczestników rynku. Rozliczanie transakcji przez IRGiT jest gwarancją zapłaty za sprzedany gaz. Zgodnie z umową zawartą przez TGE i Gaz-System transakcje zawarte na giełdzie gazu są ważne i skuteczne pomiędzy stronami i podlegają realizacji przez Gaz-System.

9 16 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 17 RYNEK BILANSUJĄCY ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU RYNEK BILANSUJĄCY ENERGII ELEKTRYCZNEJ Rynek Bilansujący energii elektrycznej ma zupełnie inne przeznaczenie niż rynek SPOT (RDN) prowadzony przez TGE. Rynkiem Bilansującym w Polsce zarządza spółka Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. Jego głównym zadaniem jest fizyczna realizacja umów sprzedaży energii zawartych przez uczestników rynku i pilnowanie, aby w każdej chwili produkcja energii elektrycznej odpowiadała jej konsumpcji. W tym celu PSE zarządzają pracą wszystkich 19 elektrowni systemowych. Podstawową jednostką czasu, w której zachodzi bilansowanie, jest godzina. Wszyscy uczestnicy rynku bilansującego są zobowiązani każdego dnia złożyć zgłoszenia umów sprzedaży energii na dzień następny. PSE weryfikują umowy przekazane przez uczestników rynku, a następnie fizycznie je realizują. Przedsiębiorstwu energetycznemu bardzo trudno jest przewidzieć, ile dokładnie energii elektrycznej zużyją klienci, dlatego też PSE dbają o to, by w każdej chwili w sieci było dokładnie tyle energii, ile potrzeba, a następnie rozliczają uczestników rynku między sobą (odsprzedają nadwyżki i zakupują niedobory energii). Rozliczenia między uczestnikami rynku następują po cenie CRO (Cena Rozliczeniowa Odchylenia), czyli w uproszczeniu po cenie oferty, którą określa się na podstawie przecięcia krzywych podaży i popytu. RYNEK USŁUG BILANSUJĄCYCH GAZU W przypadku rynku gazu funkcjonuje rynek usług bilansujących, którego ogólna zasada działania przypomina zasadę działania rynku bilansującego energii elektrycznej. W szczegółach te rynki oczywiście dość mocno się różnią. Wynika to z tego, że gaz w przeciwieństwie do energii elektrycznej można magazynować. Rynkiem usług bilansujących w Polsce zarządza Gaz-System S.A. Inaczej niż na rynku energii elektrycznej podstawową jednostką czasu przy usłudze bilansowania jest doba gazowa trwająca od godziny 6.00 danego dnia do 6.00 dnia następnego.

10 18 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 19 RYNEK PRAW MAJĄTKOWYCH Rynek Praw Majątkowych zwanych potocznie kolorami jest uregulowany zapisami ustawy Prawo energetyczne oraz rozporządzeniami do niej. Wyjątek stanowią białe certyfikaty, które wynikają z Ustawy o efektywności energetycznej. Białe certyfikaty to świadectwa potwierdzające zaoszczędzenie określonej ilości energii w wyniku realizacji inwestycji służących poprawie efektywności energetycznej. Białe certyfikaty posiadają prawa majątkowe i są przedmiotem obrotu na Towarowej Giełdzie Energii. Stworzony prawnie system wsparcia dla źródeł odnawialnych i kogeneracyjnych (jednoczesne, czyli skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej) pozwala wytwórcom energii elektrycznej z tego typu źródeł sprzedawać prawa majątkowe, nakładając jednocześnie na przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną odbiorcy końcowemu obowiązek zakupu tych praw. Zakupione prawa majątkowe dla energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych oraz kogeneracyjnych, tj. z gazu, węgla i metanu kopalnianego w skojarzeniu z ciepłem, podlegają umorzeniu. Alternatywnym rozwiązaniem jest uiszczenie opłaty zastępczej przez przedsiębiorstwo energetyczne. Historyczne opłaty zastępcze i koszt kolorów w cenie energii elektrycznej (liczone po opłacie zastępczej) Opłaty zastępcze Jedn Obowiązek zielony PLN/MWh 267,95 274,92 286,74 297,35 Obowiązek fioletowy PLN/MWh 59,16 59,16 60,00 60,00 Obowiązek czerwony PLN/MWh 23,32 29,58 29,30 29,84 Obowiązek żółty PLN/MWh 128,80 127,15 128,80 149,30 Koszt kolorów Jedn Obowiązek zielony PLN/MWh 27,87 28,59 29,82 35,68 Obowiązek fioletowy PLN/MWh 0,00 0,24 0,36 0,54 Obowiązek czerwony PLN/MWh 23,32 29,58 29,30 0,00 Obowiązek żółty PLN/MWh 3,99 4,20 4,51 0,00 SUMARYCZNY KOSZT PLN/MWh 55,18 62,61 63,99 36,22 Źródła: opracowanie własne Poniższa tabela przedstawia procentowe udziały obowiązków w latach Część z nich na chwilę obecną określona jest na krótszy okres 2013 I pół II pół Zielone (Ozj) 12,00% 13,00% 13,0% 14,00% 15,00% 16,00% 17,00% 18,00% 19,00% 20,00% Fioletowe (Ozm) 0,90% 1,10% 1,10% 1,30% 1,50% 1,80% 2,30% Czerwone (Ozk) ,20% 23,20% 23,20% 23,20% 23,20% Żółte (Ozg) - - 3,90% 4,90% 6,00% 7,00% 8,00% Źródło: Projekt nowelizacji Prawa energetycznego, Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 14 sierpnia 2008 r. (Dz. U Nr 156 poz. 969), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 26 lipca 2011 r. (Dz. U Nr 176 poz. 1052), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 18 października 2012 r. (Dz. U z 2012 r., poz. 1229) Poziom opłat zastępczych w połączeniu z udziałem procentowym obowiązków pozwala na określenie wpływu tych obowiązków na cenę dla odbiorcy końcowego. Poniższa tabela prezentuje jednostkowe opłaty zastępcze dla poszczególnych kolorów w latach (prawa) oraz ilustruje ich wpływ na cenę, pokazując, ile każdy odbiorca końcowy płaci za realizację wszystkich obowiązków kolorowych przez przedsiębiorstwo obrotu energią elektryczną. Wyliczenia są wykonane zgodnie z formułą: opłata zastępcza razy procentowy obowiązek zakupów kolorów, które stanowią wartość maksymalną, jaką można doliczyć do ceny energii elektrycznej. Projekt ustawy o OZE Rynek Praw Majątkowych dla wszystkich kolorów jest prowadzony na Towarowej Giełdzie Energii S.A. Poniższe oznaczenia określają prawa majątkowe poszczególnych kolorów. Umownie możemy je nazwać certyfikatami: zielonymi, czerwonymi, żółtymi i fioletowymi. PMOZE_A, tj. do Świadectw Pochodzenia dla energii wyprodukowanej w odnawialnych źródłach energii, której okres produkcji (wskazany w Świadectwie Pochodzenia) rozpoczął się po dniu 1 marca 2009 roku (włącznie) umownie zwane certyfikatami zielonymi. PMEC, tj. do Świadectw Pochodzenia będących potwierdzeniem wyprodukowania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji w źródłach, o których mowa w art. 9l ust. 1 pkt. 2 Prawa energetycznego (węgiel) umownie zwane certyfikatami czerwonymi. PMGP, tj. do Świadectw Pochodzenia będących potwierdzeniem wyprodukowania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji w źródłach, o których mowa w art. 9l ust. 1 pkt. 1 Prawa energetycznego (gaz) umownie zwane certyfikatami żółtymi. PMMET, tj. do Świadectw Pochodzenia będących potwierdzeniem wyprodukowania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji w źródłach, o których mowa w art. 9l ust. 1 pkt. 1a) Prawa energetycznego (metan kopalniany) umownie zwane certyfikatami fioletowymi. PMEF, czyli prawa majątkowe wynikające ze świadectw efektywności energetycznej zwane białymi certyfikatami świadectwa potwierdzające zaoszczędzenie określonej ilości energii w wyniku realizacji inwestycji służących poprawie efektywności

11 20 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 21 energetycznej. Białe certyfikaty wynikają z Ustawy o efektywności energetycznej. Posiadają prawa majątkowe i są przedmiotem obrotu na Towarowej Giełdzie Energii. Dzięki białym certyfikatom znane mają być wielkości oszczędności energii oraz okres, w jakim zostały dokonane. System obowiązuje w latach , najprawdopodobniej zostanie przedłużony. TGE publikuje indeksy dla każdego z rodzaju praw majątkowych stanowiących cenę średnią ważoną wolumenem ze wszystkich transakcji danym kontraktem, np. PMOZE_A, na sesji giełdowej. Poniższa tabela zawiera zestawienie oznaczeń praw majątkowych i odpowiadających im indeksów dla poszczególnych źródeł wytwarzania energii elektrycznej. Źródło energii Skrótowa nazwa praw majątkowych Kolor certyfikatu Nazwa indeksu Odnawialne źródło energii (OZE) PMOZE_A Zielony OZEX_A Węgiel PMEC Czerwony KECX Gaz PMGP Żółty KGMX Metan kopalniany PMMET Fioletowy KMETX

12 22 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 23 Piotr Gońda, Ekspert ds. Zakupu Energii ZMIANY NA RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W 2013 ROKU NOWELIZACJA PRAWA ENERGETYCZNEGO

13 24 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 25 NOWELIZACJA PRAWA ENERGETYCZNEGO Nowelizacja prawa energetycznego nazywana Małym trójpakiem to bez wątpienia najważniejsze wydarzenie w 2013 roku. Głównym celem ustawy była implementacja dyrektyw unijnych (2009/28/WE w sprawie stosowania energii ze źródeł odnawialnych oraz dyrektyw 2009/72/WE dotyczącej rynku energii elektrycznej i 2009/73/WE dotyczącej rynku gazu, wchodzących w skład tzw. III pakietu liberalizacyjnego). Nowelizacja spotkała się z szeroką falą krytyki, w szczególności jeśli chodzi o implementację dyrektywy w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zdaniem branży dała bowiem niewystarczające wsparcie dla małych wytwórców. W Małym trójpaku da się zauważyć silne zorientowanie na wzmocnienie praw konsumentów np. określono dokładnie elementy, jakie powinny zawierać umowa sprzedaży lub umowa kompleksowa dla gospodarstw domowych (zarówno jeśli chodzi o energię elektryczną, jak i paliwo gazowe). Umowy te powinny zawierać informacje na temat praw przysługujących odbiorcy, sposobu rozstrzygania sporów, a także szczegółowe warunki uzyskania pomocy w przypadku awarii. Ustawa nakłada na przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną i paliwo gazowe m.in. obowiązek dostarczenia swoim klientom zbioru praw konsumenta. Jest to dokument przygotowany przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na podstawie wytycznych unijnych, przy współpracy z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Pojawiły się też przepisy o charakterze bardziej ogólnym, takie jak np. konieczność podawania konsumentom przejrzystych i jednoznacznych informacji zarówno w trakcie podpisywania umowy, jak i podczas całego procesu obsługi klienta. Przepisy w obecnym kształcie wzmacniają prawo odbiorców do zmiany sprzedawcy. Po nowelizacji operatorzy systemów dystrybucyjnych (zarówno elektroenergetycznych, jak i gazowych) mają obowiązek umożliwić klientowi zmianę sprzedawcy w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia poinformowania właściwego operatora i zawarcia umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży z nowym sprzedawcą. Obecny sprzedawca musi się rozliczyć z odbiorcą dokonującym zmiany sprzedawcy w terminie do 42 dni od daty tejże zmiany. Wprowadzone zostały również pojęcia odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej i paliwa gazowego dokładniej opisane są one w kolejnych częściach niniejszego opracowania. Kolejną zmianą na korzyść konsumentów jest określenie procedury wstrzymania dostaw energii elektrycznej i paliw gazowych do gospodarstw domowych. Nowa regulacja stanowi, że jeśli konsument w gospodarstwie domowym złoży do przedsiębiorstwa reklamację dotyczącą dostarczania paliw gazowych lub energii elektrycznej (w terminie 14 dni od momentu otrzymania informacji o zamiarze wstrzymania dostarczania), przedsiębiorstwo nie może wstrzymać dostarczania aż do momentu rozpatrzenia reklamacji, co więcej reklamację nierozpatrzoną przez przedsiębiorstwo energetyczne w terminie 14 dni od daty jej otrzymania uznaje się automatycznie za rozpatrzoną pozytywnie. Jeśli przedsiębiorstwo rozpatrzyło reklamację negatywnie, to odbiorca ma prawo w ciągu 14 dni wystąpić do stałego polubownego sądu konsumenckiego z wnioskiem o rozpatrzenie sporu. Przedsiębiorstwo energetyczne nie może wstrzymać dostarczania energii elektrycznej ani paliwa gazowego do czasu wydania orzeczenia przez ten sąd.

14 26 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 27 ZMIANY NA RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ Zmiany w ustawie Prawo energetyczne dotyczące rynku energii elektrycznej były dużo mniej rewolucyjne niż te odnoszące się do rynku gazu. Dużą zmianą są przepisy umożliwiające osobom fizycznym sprzedaż energii wyprodukowanej w należących do nich źródłach odnawialnych. Jest to krok w stronę rozwoju w Polsce energetyki prosumenckiej, jednak nie aż tak duży jak oczekiwał tego rynek. W ustawie zostały zdefiniowane mikroinstalacja (odnawialne źródło energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 40 kw, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kv lub o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej nie większej niż 120 kw) oraz mała instalacja (odnawialne źródło energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 40 kw i nie większej niż 200 kw, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kv lub o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej większej niż 120 kw i nie większej niż 600 kw). Na sprzedawców z urzędu nakłada się obowiązek zakupu energii pochodzącej z mikroinstalacji po cenie równej 80% średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym. Mały trójpak określa również warunki i tryb wydawania certyfikatów instalatorom mikroinstalacji i małych instalacji. Ustawa wprowadza także definicję odbiorcy przemysłowego, określając go jako odbiorcę o ściśle zdefiniowanym profilu działalności (np. wydobywanie węgla kamiennego, produkcja wyrobów z drewna, produkcja metali). Dla tych odbiorców przemysłowych, którzy zużywają nie mniej niż 100 GWh rocznie energii elektrycznej i dla których jej koszt stanowi odpowiedni procent wartości ich produkcji, ustawa przewiduje wykonanie obowiązku zakupu certyfikatów (zielonych, fioletowych, żółtych, czerwonych) w odniesieniu do pewnego procentu zakupionej energii. Odbiorca przemysłowy, aby korzystać z ulgi, jest zobowiązany do złożenia odpowiedniego oświadczenia. Poniższa tabela przedstawia zakres obowiązku w zależności od kosztu energii elektrycznej. Do najważniejszych regulacji należy zaliczyć wprowadzenie definicji odbiorcy wrażliwego jest to osoba, której przyznano dodatek mieszkaniowy w rozumieniu art. 2 ust. 1 Ustawy z 21 czerwca 2001 roku o dodatkach mieszkaniowych i która jest stroną umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży energii elektrycznej zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym oraz zamieszkuje w miejscu dostarczania energii elektrycznej. Odbiorca wrażliwy jest uprawniony do otrzymywania zryczałtowanego dodatku energetycznego 1, wynoszącego nie więcej niż 30% iloczynu limitu (zależnego od wielkości gospodarstwa domowego) i średniej ceny energii elektrycznej w gospodarstwie domowym. W praktyce osoby samotne mogą liczyć na ryczałt w wysokości około 135 zł, a gospodarstwa domowe złożone z co najmniej 5 osób na około 230 zł rocznie. Koszt energii elektrycznej w wartości produkcji (wyrażony w procentach) Procent wolumenu, w stosunku do którego naliczany jest obowiązek zakupu certyfikatów (zielonych, fioletowych, żółtych, czerwonych) <12% 20% 7 12% 60% <3% 80% Nowelizacja ustawy wprowadziła jedynie niewielkie zmiany dla branży OZE. Mają one charakter kosmetyczny i pozostają bez większego wpływu na rynek energii odnawialnej czy też rynek energii elektrycznej w ogóle. Do najważniejszych należy zaliczyć z pewnością wprowadzenie ułatwień w zakresie przyłączenia do sieci dla jednostek OZE o mocy zainstalowanej nieprzekraczającej 5 MW oraz dla jednostek kogeneracji o mocy elektrycznej mniejszej niż 1 MW. Co więcej, źródła te mają obniżoną o połowę opłatę za przyłączenie do sieci, a mikroźródła są z tej opłaty zwolnione całkowicie. Dalsze udogodnienia dla mikroźródeł to zwolnienie z obowiązku przedstawiania wypisu i wyrysu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach zabudowy. Jeśli zaś moc instalacji nie jest większa od mocy określonej w warunkach przyłączenia, to przyłączenie mikroinstalacji odbywa się na podstawie jednostronnego oświadczenia. To, czego zdaniem branży zabrakło w nowelizacji ustawy Prawo energetyczne, to regulacje dotyczące wdrażania sieci inteligentnych. Wszystkie elementy, o których się mówiło, zostały przesunięte do Dużego trójpaku. Wprowadzono jednak przepisy dotyczące ochrony danych pozyskanych z inteligentnych liczników oraz zdefiniowano samo pojęcie licznika zdalnego odczytu. Zgodnie z Dyrektywą 2009/72/WE państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do implementacji przepisów dotyczących inteligentnego opomiarowania, jednak ich wdrożenie ma być w każdym kraju poprzedzone analizą opłacalności tego przedsięwzięcia i dostosowane do panujących w danym kraju warunków. Możliwa jest więc sytuacja, w której niektóre państwa zrezygnują z implementacji tej części dyrektywy ze względu na to, że projekt ten może się okazać nieopłacalny ekonomicznie. 1) Dodatek energetyczny będzie przyznawany przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta na wniosek odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej, do którego należy dołączyć kopię umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży energii elektrycznej.

15 28 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 29 ZMIANY NA RYNKU GAZU ZIEMNEGO Za najważniejsze zmiany należy uznać regulacje pozwalające na rozwój konkurencyjnego rynku gazu ziemnego w Polsce, czyli wprowadzenie obliga gazowego (nakazu sprzedaży gazu na giełdzie) na poziomie 55%. POZIOM OBLIGA GAZOWEGO Ustawa wprowadza również pojęcie derywatu gazowego, czyli instrumentu finansowego w rozumieniu Ustawy z 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi, odnoszącego się do paliw gazowych. Wprowadzenie tego pojęcia ma na celu wspomożenie rozwoju hurtowego rynku gazu. Kolejną nowością wprowadzoną przez nowelizację ustawy jest wprowadzenie pojęcia odbiorcy wrażliwego paliwa gazowego. Zgodnie z myślą zawartą w ustawie jest to osoba, której przyznano ryczałt na zakup opału (w rozumieniu art. 6 ust. 7 Ustawy z 21 czerwca 2001 roku) i która jest stroną umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży paliw gazowych i zamieszkuje w miejscu dostarczenia paliw gazowych. Ustawa nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne obowiązek instalacji na wniosek odbiorcy wrażliwego przedpłatowego układu pomiarowo-rozliczeniowego. Cała branża czeka jednak na ostateczny kształt nowego prawa gazowego, które stanowić będzie element Dużego trójpaku. 30% 11 września % 1 stycznia % 1 stycznia 2015 Obowiązek ten dotyczy jednak tylko gazu wysokometanowego. Zgodnie z treścią ustawy obligo jest wprowadzane stopniowo 30% od dnia wejścia w życie ustawy (czyli od 11 września 2013 roku), 40% od 1 stycznia 2014 roku i ostatecznie 55% od 1 stycznia 2015 roku. Obowiązek sprzedaży na giełdzie nie dotyczy jednak gazu ziemnego stanowiącego zapasy obowiązkowe, gazu przesyłanego tranzytem przez Polskę, gazu wydobywanego w Polsce i sprzedawanego za granicę oraz gazu wykorzystywanego do realizacji zadań operatora systemu gazowego. Istnieją też wyłączenia z tego obowiązku dotyczą one podmiotów, które mają prawo do mniej niż 10% przepustowości punktów wejścia do systemu.

16 30 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 31 RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE

17 32 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 33 RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE RYNEK SPOT TWh CENA SPOT W 2013 ROKU VS. WOLUMEN OBROTU 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 166,5 159,5 151,7 149,5 147,4 150,2 155,3 161,0 165,8 154,5 144,7 2,0 1,6 2,0 1,9 1,5 1,5 1,8 1,9 1,8 1,9 2,1 2,2 140, PLN/MWh KOMENTARZ KAROLA KOSIARSKIEGO, EKSPERTA DS. ZAKUPU ENERGII JESZCZE NIŻSZE CENY NA RYNKU HURTOWYM Na polskim rynku SPOT w roku 2013 zanotowano znaczną zniżkę cen energii elektrycznej w stosunku do lat ubiegłych. Średnia cena godzinowa na Rynku Dnia Następnego TGE wynosiła w tym okresie 153,82 zł/mwh. Oznacza to spadek około 13% w relacji do roku 2012 i prawie 23% w stosunku do roku Cena w godzinach szczytowych (w dni robocze w godz włącznie) osiągnęła poziom 177,19 zł/mwh, czyli spadła o 11% w porównaniu z rokiem poprzednim. GWh 0,0 Źródło: styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień ZAPOTRZEBOWANIE W KRAJOWYM SYSTEMIE ELEKTROENERGETYCZNYM W LATACH Źródło: 0,38% 2200 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 2012 vs Styczeń 2,06% Luty -10,34% Marzec 2,76% Kwiecień 0,79% Maj -0,81% Czerwiec 1,69% Lipiec 3,10% Sierpień 0,56% Wrzesień 2,65% Październik 1,53% Listopad 0,77% Grudzień -0,54% Źródło: opracowanie własne 100 Temperatura w C (Warszawa) Styczeń -1,1-3,5 Luty -6,2-0,5 Marzec 4,6-1,8 Kwiecień 9,2 8,0 Maj 15,5 15,4 Czerwiec 17,2 18,6 Lipiec 21,0 20,0 Sierpień 19,0 19,6 Wrzesień 14,6 12,3 Październik 8,1 10,3 Listopad 5,7 5,6 Grudzień -3,1 2,4 Kształtujący się niski poziom cen był z pewnością wynikiem stale zmieniającej się struktury wytwarzania, w której coraz większe znaczenie ma wielkość mocy zainstalowanej w elektrowniach wiatrowych. W roku 2013 łączna moc wszystkich zainstalowanych źródeł wiatrowych wzrosła o 893 MW do MW. W ujęciu rocznym dało to generację wiatrową na poziomie 5,5 TWh, co oznacza przyrost ponad 1,0 TWh rok do roku. Systematyczny wzrost produkcji energii elektrycznej ze źródeł wykorzystujących wiatr oraz stabilna praca elektrowni konwencjonalnych (brak długotrwałych awarii) w ciągu roku wpłynęły na utrzymywanie się nadpodaży i kształtowanie się cen SPOT na niskim poziomie. Do tego doszedł brak znaczącego ożywienia gospodarczego generującego większe zużycie energii w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym, trudno więc było spodziewać się cen na poziomach z lat ubiegłych. Według danych KSE roczne zapotrzebowanie ukształtowało się na poziomie 158,7 TWh i było zaledwie o 0,6 TWh wyższe niż w roku Analizując zużycie rok do roku w poszczególnych miesiącach, znaczną rozbieżność można zauważyć jedynie w lutym. Zużycie energii w tym miesiącu w roku 2013 było niższe aż o 1,3 TWh niż w roku Miało to związek z warunkami atmosferycznymi, które były znacznie łagodniejsze niż rok wcześniej, kiedy to średnia miesięczna temperatura (dane dla Warszawy) była niższa o 5,8 C. Dzięki łagodniejszej zimie nie powtórzyła się sytuacja, kiedy to siarczyste mrozy doprowadziły do gwałtownego wzrostu zużycia energii i ukształtowania się średniej jej ceny na bardzo wysokim poziomie. Średnia cena w lutym w roku 2013 wyniosła 159,5 zł/mwh i była aż o 31% niższa niż w roku ubiegłym. Najwyższy poziom cen w roku 2013 odnotowaliśmy w styczniu średnia cena na rynku SPOT wyniosła 166,47 zł/mwh. Najtaniej było w grudniu 140,12 zł/mwh. Nie mieliśmy jednak do czynienia z liniowym trendem spadkowym. Kształt krzywej cenowej podobnie jak w latach ubiegłych charakteryzował się znaczną dynamiką w poszczególnych miesiącach. Po utrzymywaniu się w okresie od

18 34 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 35 stycznia do maja stałego trendu spadkowego nastąpiło odbicie cen i ukształtowanie się we wrześniu drugiego szczytu na poziomie 165,80 zł/mwh. Na ten wzrost cen miały zapewne wpływ optymistyczne doniesienia z Europy, zwłaszcza z Niemiec. Sierpniowa publikacja indeksów PMI (ang. Payment Morality Index) UE, uważanych za wskaźniki wyprzedzające koniunkturę, przyniosła nadzieję na ożywienie gospodarcze w Europie. W Polsce oznaki ożywienia gospodarczego mogły potwierdzać informacje z PSE, mówiące o lekkim wzroście konsumpcji energii elektrycznej od lipca. Jeszcze większe znaczenie miały spekulacje na temat tego, co przyniesie backloading, czyli zawieszenie części aukcji uprawnień do emisji CO 2, czego wynikiem powinno być zwiększenie ceny uprawnień, a w końcowym rezultacie wzrost cen energii. Optymistyczne doniesienia z Europy nie zdołały poprawić nastrojów na długo, a ceny CO 2 okazały się odporne na spekulacje związane z backloadingiem i wahały się, tak jak od dłuższego czasu, między 4,0 a 5,5 euro za tonę. Dodatkowa produkcja energii w elektrociepłowniach w IV kwartale oraz wyjątkowo ciepłe jesień i początek zimy (średnie miesięczne temperatury utrzymywały się cały czas powyżej zera) wpłynęły na ponowny spadek cen i osiągnięcie, wspomnianego już wcześniej, miesięcznego, grudniowego minimum na poziomie 140,12 zł/mwh. Wolumen transakcji w 2013 roku na rynku SPOT TGE był wyższy niż w roku poprzednim i wyniósł 22,2 TWh (19 TWh w roku 2012). Przyczyną zwiększenia wolumenu była koncentracja obrotu na jednej platformie prowadzonej przez Towarową Giełdę Energii. 31 marca 2013 roku przestała istnieć Platforma Obrotu Energią Elektryczną (POEE), na której realizowana była część transakcji w ramach Rynku Dnia Następnego. Na przestrzeni całego roku 2013 średnia cena na Rynku Dnia Następnego TGE kształtowała się na niskim poziomie. Był to poziom poniżej oczekiwań uczestników rynku, którzy kontraktując energię w grudniu 2012 roku z dostawą na rok 2013, dokonywali transakcji na produkcie BASE_Y-13 w przedziale 166,90 169,95 zł/mwh.

19 36 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 37 RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE RYNEK TERMINOWY TWh CENA FORWARD BASE_Y-14 VS. WOLUMEN OBROTU 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 189,58 0,0 100 obrót do końca 2012 r. Źródło: 167,07 163,53 161,76 158,53 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień KOMENTARZ KAROLA KOSIARSKIEGO, EKSPERTA DS. ZAKUPU ENERGII 150,54 148,52 146,93 148,76 RYNEK SZUKAŁ DNA CZY MOŻE BYĆ JESZCZE TANIEJ? 156,97 153,75 151,28 152,64 4,4 4,0 9,0 6,7 11,2 6,2 4,1 10,6 7,2 14,1 7,3 8,8 6,8 Ceny kontraktów terminowych na energię elektryczną notowanych w roku 2013 spadały podobnie jak w latach ubiegłych, nieoczekiwanie osiągając poziomy, jakich nie było od dawna. Ze zbliżonym pułapem cen na rynku hurtowym ostatni raz mieliśmy do czynienia w roku Najniższa cena dla produktu BASE_Y-2014, jaka została zanotowana na rynku w roku 2013, to 145,15 zł/mwh. Dotyczyła ona transakcji na 2 MW na Towarowej Giełdzie Energii, zawartej 10 lipca 2013 roku PLN/MWh Średnia cena dla kontraktu rocznego typu BASE na Towarowej Giełdzie Energii z dostawą na rok 2014 wyniosła 156,5 zł/mw i była niższa o prawie 16% od ceny kontraktów zawieranych na rynku TGE na rok 2012 i aż o ponad 22% niższa od kontraktów zawieranych na rok W I kwartale 2013 roku ceny kontraktów BASE_Y-14 nieustannie spadały, pozostając w przedziale zł/mwh. Przyczyną tak niskich notowań był spadek cen CO 2 z poziomu 6,5 euro/tonę w okolice 3 euro/tonę. Jednakże korelacja cen energii i CO 2 na rynku polskim nie jest silna. Taki związek jest bardziej zauważalny u naszych zachodnich sąsiadów, ale analizując ceny energii krajów ościennych, łatwo zauważyć, że wpływają one również na rynek polski. Zatem spadek cen w Niemczech skutkował obniżką forwardów w naszym kraju. Ceny kontraktów forward są prognozą przyszłych cen SPOT, te z kolei na początku roku 2013 oscylowały na niskich poziomach w okolicach 160 zł/mwh i po raz kolejny, podobnie jak w roku wcześniejszym, pokazywały, że transakcje na BASE_Y-2013 z roku 2012 dokonywane były po zbyt wysokich cenach. W obawie, że sytuacja taka będzie się powtarzać w kolejnym roku, uczestnicy rynku nie byli skłonni oferować wysokich cen kupna na produkty z dostawą na rok 2014, co oczywiście było kolejnym powodem do utrzymania trendu spadkowego. Początek II kwartału nie przyniósł znaczących zmian trendu i ceny w dalszym ciągu szukały dna, od którego mogłyby się odbić. W połowie kwietnia 2013 roku cena BASE_Y-2014 powoli zbliżyła się do poziomu 160 zł/mwh, by następnie przebić go i w ciągu kolejnych czterech tygodni gwałtownie spaść o kolejne 10 zł, osiągając niespodziewanie poziom poniżej 150 zł/mwh. Powodem tych spadków były pogłębiająca się recesja i brak znaczących impulsów ze światowych rynków terminowych/ towarowych mogących przełożyć się na wzrost cen energii. Postępująca modernizacja sektora energetycznego oraz pojawiająca się nadwyżka mocy wytwórczych, wynikająca m.in. ze zwiększenia liczby instalacji produkujących energię ze źródeł odnawialnych (OZE), a także obniżka cen krajowego węgla w umowach z wytwórcami również przyczyniły się do osiągnięcia niskich pułapów cenowych. Poziom poniżej 150 zł/mwh skłonił jednak uczestników rynku do szukania okazji zakontraktowania energii na kolejny rok po cenach, jakie ostatnim razem były dostępne w roku Skutkowało to oczywiście zwiększeniem wolumenu obrotu na rynku. Najniższy pułap został osiągnięty w okresie letnim, gdy w lipcu ceny kontraktów z dostawą na rok 2014 spadły do poziomu prawie 145 zł/mwh. Taki stan nie mógł jednak utrzymać się długo, zwłaszcza że cena 145 zł/mwh była niższa niż poziom średniomiesięcznego rynku SPOT w roku Był to wyraźny sygnał do odwrócenia trendu i po lekkim odbiciu w okolice 150 zł mieliśmy do czynienia z trendem bocznym kształtującym się w przedziale zł/mwh. Na wzrost cen przełożyły się również, tak jak w przypadku rynku SPOT, informacje PSE o początku lekkiego wzrostu konsumpcji energii wróżącego początek ożywienia gospodarczego. Nagły wyskok cen odnotowany został we wrześniu, kiedy to nasiliły się spekulacje na temat wyniku głosowania Parlamentu Europejskiego w sprawie interwencji na rynku handlu emisjami CO 2, polegającej

20 38 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 39 na wycofaniu na kilka lat części pozwoleń na jego emisję. Spekulacje doprowadziły do sytuacji, w której kontrakty na BASE_Y-14 osiągnęły poziom powyżej 160 zł/mwh. Jednak tak gwałtowny wzrost cen nie zdołał się utrzymać. Analizy wskazywały, że na rynku istnieje nadwyżka uprawnień ponad 1,53 mld ton do końca roku 2013, a głosowanie Parlamentu Europejskiego dotyczyło 900 mln ton, czyli połowy tej wielkości. Ceny szybko spadły o 5 7 zł i wróciły do poprzednich poziomów. Backloading został ostatecznie przegłosowany w grudniu, lecz nie znalazło to już silnego odzwierciedlenia w rynkowych cenach energii. Ceny CO 2 do końca roku pozostały na poziomie nieprzekraczającym 5 euro/tonę, a ceny energii w kontraktach z dostawą na rok 2014 oscylowały w trendzie bocznym w przedziale zł/mwh. Rok 2013 był w ostatniej historii rekordowym okresem nie tylko z powodów niskich notowań cen energii dla kontraktu rocznego typu BASE. Rekordy dotyczyły również obrotów na Terminowym Rynku Towarowym TGE. Obrót energią elektryczną na produkcie BASE_Y-14 w I półroczu 2013 roku wyniósł 41 TWh, co oznaczało wzrost aż o 340% r/r w stosunku do analogicznego produktu BASE_Y W II półroczu 2013 roku obrót energią elektryczną na produkcie BASE_Y-2014 wyniósł 54,7 TWh, co stanowiło wzrost o 2,8% r/r. Taki wynik oznacza szybsze rozpoczęcie kontraktacji przez poszczególnych uczestników rynku, na co z pewnością miał wpływ niski poziom cenowy. Do wzrostu obrotu przyczyniły się również duże wahania cen, zwłaszcza w I połowie roku 2013, co dawało możliwość spekulacji. Rekordowe obroty na terminowym rynku energii wskazują na dynamiczny rozwój tego rynku, a co za tym idzie, poprawę płynności, co z kolei zwiększa potencjał do optymalizacji zakupów energii i dopasowywanie się do indywidualnych potrzeb klientów.

21 40 RWE Polska RAPORT O RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU ZIEMNEGO W POLSCE W 2013 ROKU 41 RYNEK PRAW MAJĄTKOWYCH TZW. KOLORÓW KOMENTARZ PIOTRA MICHALCZYKA, EKSPERTA DS. ZAKUPU ENERGII PRAWA MAJĄTKOWE PMOZE_A Już koniec 2012 roku pokazał, że rynek zielonych praw majątkowych czeka w 2013 roku prawdziwa rewolucja. W grudniu 2012 roku cena notowanych na Towarowej Giełdzie Energii certyfikatów spadła poniżej 200 zł/mwh. Została osiągnięta psychologiczna bariera, która jeszcze kilka miesięcy wcześniej wydawała się niewyobrażalna. Jaka będzie następna granica i czy możliwy jest jeszcze większy spadek ceny? Już wtedy podmioty obecne na rynku praw majątkowych, zarówno po stronie podażowej, jak i popytowej, zastanawiały się, na jakim poziomie i kiedy zatrzyma się cena praw majątkowych. Czy system wsparcia poradzi sobie z ceną galopującą w dół? Jaki będzie rok 2013? Aby odpowiedzieć na te pytania, warto przeanalizować kilka zdarzeń, które miały miejsce jeszcze na długo przed 2013 rokiem. Naszą analizę należy zacząć od tego, jak został skonstruowany i jak działa system wsparcia dla odnawialnych źródeł energii. Jednym z nadrzędnych celów unijnej polityki energetycznej jest uzyskanie 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii w Unii Europejskiej do 2020 roku. Nie jest to celem każdego państwa członkowskiego, ale całej Unii. Naszym krajowym celem w zakresie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii jest osiągnięcie 15-proc. pułapu, który powinien zagwarantować pewność inwestorom i zachęcić ich do stałego rozwijania technologii wytwarzających energię z różnych rodzajów źródeł odnawialnych. Aby osiągnąć taki model energetyczny, promujący wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych, konieczne było wypracowanie odpowiedniego modelu systemu wsparcia. Na mocy ustawy Prawo energetyczne w Polsce został stworzony ilościowy system wsparcia (tzw. quota system) system zielonych certyfikatów generujący dla producentów energii z odnawialnych źródeł dwa strumienie przychodu: z jednej strony przychód z gwarantowanej sprzedaży energii, z drugiej przychód z tytułu sprzedaży praw majątkowych ze świadectw pochodzenia. Wsparcie polega na tym, że na przedsiębiorstwa energetyczne, które zajmują się sprzedażą energii elektrycznej odbiorcom końcowym, ustawodawca nałożył obowiązek zapewnienia lub zakupu określonego przez Ministra Gospodarki wolumenu zielonych certyfikatów, odpowiadającego ilości energii wyprodukowanej w odnawialnym źródle, a następnie ich umorzenia. Udział energii elektrycznej z OZE w krajowej sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym w latach Sprzedaż e.e. odbiorcom końcowym Ilość e.e. OZE wg ŚP Udział OZE wykonany wg ŚP Ilość e.e. OZE wg umorzonych ŚP Udział OZE wykonany wg umorzonych ŚP Wielkość opłaty zastępczej Udział opłaty zastępczej Udział OZE wg umorzonych ŚP + opłata zastępcza Udział e.e. OZE wymagany wg rozporządzenia MG Rok MWh MWh % MWh % MWh % % % , , ,002 2,956 3, , , ,303 3,600 3, , , ,009 5,271 5, , , ,539 6,987 7, * , , ,458 8,674 8, * , , ,827 10,400 10, * , , ,033 10,439 10, * , , ,021 10,445 10,40 *Dane dot. sprzedaży e.e. odb. końcowym i uiszczonej opłaty zastępczej wg stanu na r. Źródło: URE Z powodu braku wystarczającej liczby certyfikatów na rynku w początkowym okresie ustalono, że firmy, aby wypełnić nałożony na nie obowiązek, będą wpłacały na konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej tzw. opłatę zastępczą, która jednocześnie wyznaczyła maksymalny poziom cenowy, po którym przedsiębiorstwa skupowały certyfikaty. Jeszcze do roku 2010 produkcja energii w odnawialnych źródłach nie nadążała za obowiązkiem nałożonym na firmy sprzedające energię klientom końcowym. Ze względu na niedobór odpowiedniej liczby certyfikatów, ich cena była stabilna i bardzo zbliżona do poziomu opłaty zastępczej. Niestety, stabilność systemu zachwiała się. Coraz tańsze technologie oraz wysokie dotacje w postaci zielonych certyfikatów wpłynęły na coraz większą popularność źródeł odnawialnych i przyciągnęły licznych inwestorów. Uruchomionych zostało wiele farm wiatrowych oraz źródeł wykorzystujących zwłaszcza najtańszy rodzaj instalacji kotły spalające biomasę, w których koszt produkcji energii był zdecydowanie niższy niż oferowany poziom wsparcia.