Rosnące potrzeby rehabilitacyjne starzejących się społeczeństw i możliwości ich realizacji

Transkrypt

1 Jolanta Kujawa Klinika Rehabilitacji Medyczne Rosnące potrzeby rehabilitacyjne starzejących się społeczeństw i możliwości ich realizacji WSZECHNICA Polskiej Akademii Nauk Warszawa 12 lutego 2014 r.

2 Jakie wymagania stawia rehabilitacji przyszłość? Prognozy demograficzne i przemiany obyczajowe - wyznacznikiem potrzeb rehabilitacyjnych Zrównoważony styl życia oraz rozwój systemu kompleksowej rehabilitacji w Polsce - warunkiem zapewnienia realizacji potrzeb rehabilitacyjnych starzejącego się społeczeństwa

3 Jakie wymagania stawia rehabilitacji przyszłość? Aktywność fizyczna oraz rehabilitacja funkcjonalna - podstawą osiągnięcia dobrostanu Ergonomiczna optymalizacja technicznych środków wspomagających funkcje i zapewnienie dostępności do zaopatrzenia ortopedycznego i rehabilitacyjnego - działaniem niezbędnym w celu zapewnienia samodzielności, niezależności oraz uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami

4 Prognozy W państwach członkowskich UE wg danych z dnia 1 stycznia 2010 r. żyło ponad 87 mln osób w wieku 65 lat i starszych, co stanowi około 17,4% ludności UE (Borg i wsp., 2012) W Polsce - zwiększenie udziału tej grupy osób w liczbie ludności Polski z 13,5% w 2010 roku do 29,9% w 2050 roku; (Szukalski 2012) ok. 35 % osób po 65 r.ż. to osoby z niepełnosprawnościami (Kabsch 2013)

5 Prognozy Prognozy Na świecie do 2060 roku liczba stulatków osiągnie 2,5 mln osób*. W Polsce żyje obecnie osób w wieku powyżej 100 lat **. * Lewis J.: Characteristics that contribute to the longevity of centenarians. CTRS Winter 2005:4:17-9., * * GUS NSP 2013.

6 PRZEMIANY KULTUROWE i OBYCZAJOWE wyznaczają potrzeby rehabilitacyjne, i stanowią istotne czynniki ryzyka niepełnosprawności Cel rehabilitacji: zapewnienie wysokiej jakości życia, sprawności fizycznej, niezależności i uczestnictwa UCZESTNICTWA

7 Citius altius fortius (1913) John Glenn, 77 lat 1998 STS x Uważam, że człowiek powinien żyć zgodnie z tym jak się czuje, a nie ile ma lat

8

9 Zrównoważony styl życia i dostęp do kompleksowej rehabilitacji osiąganie dobrostanu - także w wieku senioralnym zapobieganie postępującej utracie autonomii degradacji aktywności socjalnej, towarzyskiej, rodzinnej, partnerskiej

10 Jan Christian Smuts ( ) model medycyny holistycznej (1926) Człowiek to otwarty system we wzajemnym oddziaływaniu i całkowitym powiązaniu ze środowiskiem Idea holizmu stanowi filozoficzną podstawę działań podejmowanych przez przedstawicieli tych wszystkich zawodów, które zorientowane są na biopsychospołeczny model zdrowia

11 ICF International Classification of Functioning, Disability and Health Choroba/zaburzenie Funkcje i struktury (uszkodzenie/zaburzenie) Aktywność (utrudnienia) Uczestnictwo (ograniczenia) Czynniki zewnętrzne (przeszkody/czynniki ułatwiające) Czynniki osobowe (wewnętrzne) (przeszkody/czynniki ułatwiające)

12 Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia - ICF zapewnia ramy koncepcyjne, które mogą być i są wykorzystywane w opisywaniu niepełnosprawności przyczyn i konsekwencji niepełnosprawności oraz potrzeb rehabilitacyjnych sposobów ich realizacji z uwzględnieniem wszystkich aspektów kompleksowej rehabilitacji w oparciu o PROFIL FUNKCJONOWANIA

13 Artykuł 26 Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych (KPON) ang. Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) Habilitacja i Rehabilitacja "... odpowiednie środki, w tym poprzez wzajemne wsparcie, aby umożliwić osobom z niepełnosprawnościami uzyskanie oraz utrzymanie swojej możliwie największej niezależności, pełnej zdolności fizycznej, psychicznej, społecznej i umiejętności zawodowych, oraz pełnej integracji i udziału we wszystkich aspektach życia."

14 Artykuł 26 Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych (KPON) ang. Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) Habilitacja i Rehabilitacja wezwanie państw do organizowania, umacniania i rozszerzania kompleksowych usług i programów rehabilitacyjnych, które powinno rozpocząć się możliwie jak najwcześniej, w oparciu o multidyscyplinarną ocenę indywidualnych potrzeb i możliwości, w tym zapewnienie dostępu do urządzeń i technologii wspomagających.

15

16 Pytanie nie brzmi: czy rehabilitacja jest konieczna? ale: gdzie i w jakim stopniu należy ją zapewnić?

17

18

19 ZESPÓŁ REHABILITACYJNY Lekarz specjalista innej specjalności Fizjoterapeuta Lekarz specjalista rehabilitacji medycznej Pielęgniarka Technik/specjalista zaopatrzenia ortopedycznego Terapeuta zajęciowy Ergoterapeuta Instruktor pracy zawodowej Psycholog Pedagog specjalny Asystent socjalny

20 Lekarze Specjaliści Medycyny Fizykalnej i Rehabilitacji (MFiR) w krajach członkowskich UEMS UE 2,62 Europa 2,59 Polska 2,31 (17 miejsce) Brak Danych Słowacja Litwa Bułgaria Bośnia i Hercegowina Macedonia

21 OGÓLNY DOBROSTAN* *ICF Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Warszawa 2008.

22 ICF International Classification of Functioning, Disability and Health ICF Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia. Wyd. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Warszawa 2008.

23 ZABURZENIA POROZUMIEWANIA SIĘ Cel: Poprawa zdolności porozumiewania się, mowy i rozumienia Interwencje: Logopedyczne Neurolingwistyczne Technologie wspomagające (oraz trening ich stosowania)

24 ZABURZENIA UCZESTNICTWA Niezdolność do prowadzenia gospodarstwa domowego Cel: Nauka przygotowywania i gotowania posiłków i wykonywania czynności domowych Interwencje: Analiza efektywności składowych czynności złożonych Wykorzystanie zastępczych technik samoobsługi Pomoc Technologie wspomagające Trening samodzielności

25 PROCESY STARZENIA SIĘ ORGANIZMU sprzyjają: pierwotnej niepełnosprawności inwolucyjnej - wzmożonej zachorowalności na różne choroby Pogłębianiu i / lub przyspieszaniu powstawania: wtórnej niepełnosprawności inwolucyjnej Dla rehabilitacji szczególne znaczenie ma: identyfikacja strukturalnych i funkcjonalnych zmian w procesie starzenia się organizmu oraz trudnych aspektów życia jako czynników ryzyka niepełnosprawności i zwiększenia Potrzeb Rehabilitacyjnych

26 AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA CZY KINEZYTERAPIA?

27 Po 60 roku życia zachodzi wiele istotnych zmian w funkcjonowaniu fizycznym, emocjonalnym i poznawczym jednostki Pozytywna adaptacja do starości i utrzymanie wysokiej jakości życia są możliwe pod warunkiem zachowania możliwie największej sprawności fizycznej i intelektualnej oraz utrzymania dobrych relacji społecznych Aktywność fizyczna sprzyja zachowaniu i zwiększaniu tych zasobów

28 The aging musculoskeletal system and obesity-related considerations with exercise. Vincent et al największą poprawę funkcjonowania osób starszych umożliwiają 3-18-miesięczne treningi obejmujące ćwiczenia zarówno wytrzymałościowe, jak i siłowe (przez 2-3 dni w tygodniu) w połączeniu z restrykcją kalorii w diecie (zwykle na poziomie niedoboru 750 kcal/24 h) Ćwiczenia oporowe hamują postępującą utratę masy mięśniowej Ocena wpływu wysiłku fizycznego i diety na wydolność fizyczną starszych osób w porównaniu z samymi ćwiczeniami lub samą dietą. Analiza 8 kontrolowanych badań klinicznych z randomizacją.

29 Regularna aktywność fizyczna osób starszych umożliwia zachowanie dobrostanu psychicznego i fizycznego Ćwiczenia fizyczne stanowią istotny czynnik poprawy nastroju i osłabiają zależność nastroju seniorek (55-80 lat ) od cechy lęku. Nawet jednorazowe ćwiczenia fizyczne przynoszą korzyści w sferze emocjonalnej, wyrażające się spadkiem poziomu stanu lęku. Liczne badania wskazują na to, iż wielkość uzyskanego efektu i jego czas utrzymywania się zależy między innymi od charakteru i czasu trwania ćwiczeń, czasu utrzymywania aktywności fizycznej oraz aktualnego nastroju osoby ćwiczącej. Analiza uwarunkowań uzyskania trwałej poprawy wykazała, iż korzystne zmiany uczestnictwa w 2- tygodniowym obozie rekreacyjnym starszych kobiet utrzymywały się przez stosunkowo krótki czas. Po dwumiesięcznej przerwie w ćwiczeniach dobrostan emocjonalny istotnie się obniżył do poziomu sprzed obozu. Guszkowska M., Kozdroń A. (2009) Wpływ ćwiczeń fizycznych na stany emocjonalne kobiet w starszym wieku. Gerontologia Polska 17, 2:

30 Komponenty sprawności Sprawność powiązana ze zdrowiem (H RF) Skład ciała Wytrzymałość sercowo naczyniowa Gibkość Wytrzymałość mięśniowa Siła mięśniowa KOMPONENTY SPRAWNOŚCI Sprawność powiązana z umiejętnościami i osiągnięciami motorycznymi (M FP) Zwinność Równowaga Koordynacja Moc Czas reakcji Szybkość

31 Kształcenie zdolności motorycznych szybkość i adekwatność reakcji, zdolność przestrzennego różnicowania ruchów, zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków. Ćwiczenia i motoryczna aktywność człowieka sprawne funkcjonowanie OUN

32 Jeśli chcesz poznać swego sąsiada, spójrz na sposób w jaki posługuje się swoim ciałem Leonardo da Vinci

33 JEDNOŚĆ PSYCHOMOTORYCZNA

34 Wykorzystanie neuronauk w rehabilitacji w których kładzie się nacisk na rolę: pracy układu nerwowo mięśniowego jako systemu całościowego, który uległ dezorganizacji Celem rehabilitacji jest zatem przywracanie ładu i porządku w tym systemie

35 Integracja wschodniej i zachodniej teorii oraz praktyki w rehabilitacji Jianan Li, Lidian Chen Traditional Chinese Medicine. Pekin 2013 Zachodnia rehabilitacja rozwijała się bardziej gwałtownie, pod wpływem biomedycznych odkryć i nowoczesnego wyposażenia w funkcjonalnej ocenie i interwencji terapeutycznej. Wschodnia medycyna, wliczając w to tradycyjną medycynę chińską, skupiała się bardziej na ingerencjach filozoficznych bazujących na wyrównywaniu równowagi i harmonii wewnętrznej, jak również na związku pomiędzy czynnikami biomedycznymi a środowiskowymi,

36 Metody kinezyterapeutyczne Początki metod leczniczych sięgają czasów prehistorycznych System Jogi opracowany w Indiach 2000 lat p.n.e. Cel: uzyskanie najwyższej wydolności psychofizycznej

37 Tai Chi Chuan Jest jednym z najdoskonalszych osiągnięć chińskiej filozofii i kultury. Opiera się na starochińskiej formie tańca klasycznego, sztuki walki, filozofii TAO i Księdze Przemian - I Cing. Jest systemem zharmonizowanych, płynnych ruchów obrotowych praktykowanych dla: utrzymania zdrowia, jako forma medytacji, osiągnięcia właściwego krążenia wewnętrznej energii Chi oraz jako doskonały środek samoobrony.

38 Tai Chi starożytne Chiny Ruch w Tai Chi jest wykonywany bez napięcia mięśni Wyciszony umysł działa w zjednoczeniu i harmonii z ruchem ciała Rozluźnienie mięśni całego ciała powoduje zwiększony efekt szybkiego odpoczynku Tak wykonywany ruch wpływa na umysł, który kształtuje rzeczywistość wewnętrzną oraz otaczający nas świat

39 Metody kinezyterapeutyczne Celem jest ciało tak skoordynowane, aby poruszało się z minimalnym wysiłkiem i maksymalną wydajnością, nie poprzez siłę mięśni ale przez zwiększoną świadomość tego jak funkcjonuje. Ćwiczenia oparte na zasadzie body & mind Terapeutyczna metoda edukacyjna Świadomość konkretnego ruchu, Praca z ciałem zintegrowanym z umysłem Moshe Feldenkrais Joseph Pilates

40 Hackney ME, et al. Effects of dance on gait and balance in Parkinson's disease: a comparison of partnered and nonpartnered dance movement. Journal Neurorehabil Neural Repair Lee MS, et al. Effectiveness of tai chi for Parkinson's disease: a critical review. Parkinsonism Relat Disord Dec;14(8):589-94

41 PRINCIPIIS OBSTA przeszkadzaj początkom niszcz zło w zarodku

42 PREWENCJA PRZECIAŻEŃ NARZĄDU RUCHU I UTRATY SPRAWNOŚCI Sport i rekreacja pozazawodowe zajęcia ruchowe w takich dziedzinach sportu, które są możliwe do uprawiania i w praktyce stosowane przez jak najszerszą populację wiekową ludzi

43 Spośród dyscyplin sportowych ocenianych jako nieprzeciążające dla narządu ruchu można polecać: - pływanie stylem zmiennym - jazda na rowerze turystycznym - tenis stołowy - bieganie w terenie - turystykę górską i nizinną - ukierunkowane ćwiczenia na siłowni - żeglarstwo - jazdę konną - narciarstwo zjazdowe i biegowe oczywiście przy unikaniu urazów NORDIC WALKING

44 Starzenie się to strategia, starość to już zajęta pozycja Racjonalna aktywność fizyczna Ćwiczenia: aerobowe rozciągające równoważne koordynacyjne siłowe

45 Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej osób starszych (WHO) 5 RAZY W TYGODNIU PO 30 MIN. UMIARKOWANEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ lub 3 RAZY W TYGODNIU PO 20 MIN. INTENSYWNEGO WYSIŁKU lub KOMBINACJA UMIARKOWANEJ I INTENSYWNEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ oraz 8-10 ĆWICZEŃ OPOROWYCH PO 8-12 POWTÓRZEŃ KAŻDEGO ĆWICZENIA CO NAJMNIEJ 2 RAZY W TYGODNIU oraz ĆWICZENIA RÓWNOWAŻNE I POPRAWIAJĄCE GIBKOŚĆ CAŁY WYSIŁEK MOŻE BYĆ PODZIELONY NA MNIEJSZE CZĘŚCI np. 3 RAZY DZIENNIE PO 10 MIN.

46 Aktywność fizyczna ukierunkowana, indywidualnie dobrana do preferencji i możliwości pacjenta, trening sensomotoryczny

47 Neurac nerwowo-mięśniowa (re)aktywacja Poprawę wzorców ruchowych całego ciała i dynamicznej kontroli stawów można uzyskać poprzez trening sensomotoryczny mający na celu usprawnianie procesów integracji w ośrodkowym układzie nerwowym. Odtworzenie kontroli nerwowo-mięśniowej poprzez aktywację głębokiego układu mięśni stabilizujących i adekwatne do niej pobudzenie układu mięśni powierzchownych, oraz eliminację,,słabych ogniw systemu mięśniowo-szkieletowego.

48 Neurac

49 Trening sensomotorycznykończyn górnych z wykorzystaniem Redcord

50 Ćwiczenia w warunkach domowych z wykorzystaniem Redcord

51 Ćwiczenia w warunkach domowych z wykorzystaniem Redcord

52 Metody mechaniczne Butlera Cyriaxa Dobosiewicz Gocht-Gosner Hartmana Hoppe Jacobsen Kaltenborna- Evjenth,a Karskiego Klappa Kostewicza Maigne,a Maitlanda Majocha Marnitza Mc Kenzie Mennella Mulligana Niederhoffera Pressio Rochera Sharll Schroth Siwka-Tylmana Smith Travell-Simons Upledgera Zandera

53 Metody neurofizjologiczne Brunkow Brunnstrom Bruggera Fay,a Hanke Johnstone Kenny Klinkmann-Eggers NDT- Bobath PNF Rood Vojty

54 Niefarmakologiczne metody leczenia bólu Unieruchomienie odciążenie Ograniczenie aktywności ruchowej nasilającej dolegliwości Zabiegi terapii fizykalnej Techniki terapii manualnej Refleksoterapia Chirurgiczne leczenie bólu Leczenie operacyjne

55 Starzenie pozytywne Poczucie szczęścia można osiągnąć nie tyle dzięki uniknięciu niedogodności starzenia się ale pomimo nich

56 Specyficzne choroby wieku starszego, wielkie problemy geriatryczne (za J. Szewieczkiem) WIELOCHOROBOWOŚĆ LECZENIE PRZYCZYNOWE otępienia majaczenia odleżyny zespoły depresyjne zawroty omdlenia upadki urazy zaburzenia wzroku Niesprawność Zależność Istytucjonalizacja Izolacja społeczna zaburzenia słuchu nietrzymanie moczu nietrzymanie stolca niesprawność ruchowa LECZENIE PALIATYWNE

57 STRUKTURA FUNKCJA

58 Zaburzenia równoległego położenia poprzecznych płaszczyzn ludzkiego ciała predysponują do czynnościowych zaburzeń struktury, które istotnie ograniczają funkcję ruchową. Terapia ukierunkowana na przywrócenie funkcji w płaszczyznach poprzecznych

59 STRUKTURA FUNKCJA Pochylona sylwetka - dysfunkcja tłoczni brzusznej - osłabiona perystaltyka jelit - zaparcia - nietrzymanie moczu - bóle kręgosłupa - objawy wegetatywne - zaburzenia statyki

60 Brzuszny mechanizm prostowania Wzrost ciśnienia śródbrzusznego wpływa na wyprost tułowia, stabilizuje kręgosłup oraz podtrzymuje narządy jamy brzusznej PRZEPONA M. POPRZECZNY, SKOŚNE BRZUCHA DNO MIEDNICY Dźwiganie, przedmuchiwanie nosa, kaszel, kichanie, śmiech, zabezpieczenie przed opróżnieniem pęcherza i odbytnicy

61 Zaburzenia w utrzymywaniu wyprostnej postawy ciała i równowagi Biocyb. pojęcie: Postural Steadiness [PS] niezawodność postawy ciała tj.: zachowywanie ustabilizowanej postawy ciała jako indywidualnej cechy osobniczej pogarszanie zachowania PS w funkcji wieku już po 65 r.ż., z wyraźnym nasileniem po 75 r.ż. - dotyczy to głównie płaszczyzny czołowej. (Benjuya N., Melzer I. (1998) Pogorszenie zdolności utrzymania stabilnej postawy ciała po lekach uspokajających i psychotropowych - wzrost ryzyka upadków (Maureen 1998).

62 Czynnościowe zaburzenia struktury ograniczają funkcje ruchowe MARGINES BEZPIECZEŃSTWA MARGINES STABILNOŚCI POSTAWY STOJĄCEJ POSTĘPUJĄCA NIESTABILNOŚĆ Pochylenie tułowia do przodu Niesymetryczne obciążanie kończyn Spowolnienie ruchowe utrudnia dynamiczną kontrolę równowagi

63 Zaburzenia chodu u osób starszych - chód ostrożny, asekuracyjny, skrócenie kroku, - zwiększanie częstotliwości drobne kroczki, - obracanie się całym ciałem. Zmiany chorobowe w obrębie układu ruchu i ośrodkowego układu nerwowego jeszcze bardziej ograniczają jakość i wydolność chodu Zaburzenia równowagi i upadki Trening kontroli równowagi oraz usprawnianie mechanizmów odpowiedzialnych za jej utrzymanie

64 POSTUROGRAFIA DYNAMICZNA TEST KONTROLI MOTORYCZNEJ (MCT) Motor Control Test KONTROLA REAKCJI NA PROWOKACJĘ POSTURALNĄ TEST ORGANIZACJI ZMYSŁOWEJ (SOT) Sensory Organization Test zestaw testów, w których stymulowane są jednocześnie lub wybiórczo zmysły uczestniczące w kontroli równowagi.

65 TRENING SZYBKOŚCI REAKCJI DYNAMICZNE ZADANIA POSTURALNE W UKŁADZIE SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO Obserwacja na ekranie chwilowego położenia swojego środka ciężkości, przemieszczania go i kontrolowanie jego dokładności WIRTUALNA RZECZYWISTOŚĆ WIRTUALNY BEZPIECZNY SPORT Prawdziwy wysiłek fizyczny i jego pomiar

66 Obiektywna analiza ruchu

67 Niektóre protokoły terapeutyczne są możliwe do realizacji tylko przy wykorzystaniu urządzeń zrobotyzowanych Esquenazi et al. 2012, Reinkensmeyer et al. 2000, Stein et al. 2012, Louoreiro et al. 2003, Hesse et al. 2003, Schwartz et al Urządzenia zrobotyzowane mogą przynieść poprawę w funkcjonowaniu pacjentom po udarze, urazowych uszkodzeniach mózgu i innych chorobach centralnego układu nerwowego. Pacjenci stosujący terapię wspieraną robotami zdrowieją znacznie szybciej w porównaniu z placebo, i że ta poprawa utrzymuje się co najmniej przez trzy lata.

68 Postępy w robotyce rehabilitacyjnej Alberto Esquenazi, MossRehab, United States, 2012 ReWalkTM jest egzoszkieletem, który pozwala pacjentom z urazami szyjnego bądź niższych odcinków rdzenia kręgowego poruszać się samodzielnie. ReWalkTM ma obustronny silnik na miednicy oraz dwa przy stawach kolanowych, Użytkownicy ReWalkTM kontrolują swój chód poprzez delikatne ruchy tułowia i przemieszczanie środka ciężkości kontrolowane przez sensor umiejscowiony w okolicy szyi, który określa nachylenie tułowia i powoduje krok naprzód. Kule są używane do stabilizacji. Pacjent kieruje swoimi krokami, w oparciu o specjalnie zaprojektowany algorytm.

69 Roboty przekształciły się w okablowanych urządzeń w bezprzewodowe, mobilne zestawy, które w znacznym stopniu poszerzyły możliwości lokomocji osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego po urazach części szyjnej kręgosłupa (Esquenazi et al. 2012). Wózek inwalidzki jest najpospolitszym środkiem lokomocji dla tej grupy ludzi.

70 Wspomaganie funkcji Bardzo ważny jest odpowiedni dobór środków pomocniczych, zaopatrzenia ortopedycznego oraz urządzeń wspomagających lokomocję i podstawowe czynności życia codziennego Warunki ich przydatności i funkcjonalności: łatwe w obsłudze, lekka konstrukcja, akceptacja przez użytkownika.

71 W Polsce większość osób niepełnosprawnych jest bierna zawodowo Wskaźnik zatrudnienia osób sprawnych = 69,7 (2010) Relatywny wskaźnik pracujących, czyli stosunek pracujących osób z niepełnosprawnością do pracujących osób sprawnych, - wynosi w Polsce: 20,8 (2008)*, 21,4 (2009)** 2010 I kw. 20,8 II kw. 25,9 III kw. 26,0** - w krajach Unii Europejskiej średnio 40,8 * W czasach kiedy podejmuje się decyzje o wydłużeniu wieku emerytalnego ze względów demograficznych, powinien dziwić fakt pomijania korzyści wynikających z aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. * Niemiec A., Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy w państwach Unii Europejskiej, Warszawa ** Studia BAS nr 2 (26) 2011, s ,

72 Niekwestionowana jest potrzeba utworzenia sieci placówek, w których możliwa będzie kompleksowa rehabilitacja i przywrócenie zdolności do pracy oraz możliwości zatrudnienia osób z niepełnosprawnością nabytą Ważnym aspektem jest także rozbudzenie motywacji do pracy i utrzymywania zrównoważonego stylu życia Jednym z czynników motywacyjnych aktywizacji zawodowej, w warunkach ośrodka rehabilitacji zawodowej może być realizowana równolegle ze szkoleniem zawodowym rehabilitacja umożliwiająca uzyskanie optymalnej sprawności i wydolności fizycznej.

73 Model wczesnej rehabilitacji zawodowej W 2012 r. PFRON rozpoczął współpracę z niemiecką instytucją ubezpieczeń wypadkowych - DGUV. Przedstawiciele instytucji związanych z problemami niepełnosprawności w Polsce (PFRON, MZ, NFZ, ZUS, KRUS), pod przewodnictwem Zarządu PFRON oraz kierownictwa DGUV rozpoczęli wspólne prace nad stworzeniem nowego modelu wczesnej rehabilitacji osób, które w wyniku następstw urazu lub choroby zagrożone są utratą zdolności do pracy lub pracy w dotychczasowym zawodzie. Mehrhoff F. Model wczesnej rehabilitacji zawodowej w Polsce i w Niemczech. Niemiecki Zakład Ubezpieczeń Wypadkowych (DGUV). Wydział Realizacji Programów. PFRON 2013.

74 Model wczesnej rehabilitacji zawodowej Działania te są bardzo trudne, bo planowane w złożonym systemie zabezpieczenia społecznego, gdzie finansowanie świadczeń z zakresu ryzyka utraty życia, chorób, wypadków przy pracy, wieku czy bezrobocia rozdzielone jest pomiędzy wielu świadczeniodawców - tak w Polsce jak i w Niemczech. Mehrhoff F. Model wczesnej rehabilitacji zawodowej w Polsce i w Niemczech. Niemiecki Zakład Ubezpieczeń Wypadkowych (DGUV). Wydz. Realizacji Programów. PFRON 2013.

75 Gajewski S., Roicka P. Prawnofinansowy status ośrodka. W.: Założenia do powstania i funkcjonowania modelowego ośrodka szkolenia zawodowego i rehabilitacji. Ekspertyza sporządzona w ramach projektu Rehabilitacja zawodowa stan aktualny i proponowane zmiany. IPiSS, Model wczesnej rehabilitacji zawodowej Obecnie w Polsce nie ma prawnej możliwości przekazywania środków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na finansowanie rehabilitacji zawodowej. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, do zakresu działania Zakładu należy prowadzenie prewencji rentowej, przez którą rozumie się wyłącznie rehabilitację leczniczą ubezpieczonych zagrożonych całkowitą lub częściową niezdolnością do pracy, osób uprawnionych do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego, a także osób pobierających rentę okresową z tytułu niezdolności do pracy.

76 Menadżer rehabilitacji Indywidualne doradztwo poszkodowanym w wypadkach przy pracy i cierpiącym na choroby zawodowe wówczas, gdy pracownikowi grozi obniżenie zdolności do wykonywania pracy. Od 2012 roku istnieją wspólne wskaźniki efektywności zarządzania rehabilitacją w Niemczech, Austrii czy Szwajcarii, a więc w krajach, gdzie ustanowiono reguły wczesnego informowania, identyfikacji potrzeb, interdyscyplinarnej pracy w grupach i szkoleń dla menadżerów rehabilitacji. Ukierunkowane zarządzanie rehabilitacją, które określa początek, przebieg i zakończenie procesu rehabilitacji, inwestuje w tych członków społeczeństwa, którzy nie są w stanie kontynuować pracy do 67. roku życia. Mehrhoff F. Model wczesnej rehabilitacji zawodowej w Polsce i w Niemczech. Niemiecki Zakład Ubezpieczeń Wypadkowych (DGUV). Wydz. Realizacji Programów. PFRON 2013.

77 Możliwości zarobkowania oraz twórczego działania są naturalną potrzebą człowieka Konieczność uwzględniania w planowaniu działań z zakresu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych różnic pomiędzy poszczególnymi środowiskami osób niepełnosprawnych związanych z ich poziomem zadowolenia z pracy i oczekiwaniami wobec miejsca zatrudnienia (Jajor A., Zadrożna A. 2010) Indywidualna ocena i rekomendacje dla rehabilitacji zawodowej u osób długo nieaktywnych zawodowo ze względu na stan zdrowia, powinny być realizowane przez specjalnie przeszkolony personel w zakresie rehabilitacji zawodowej (Harris et al. 2013).

78 Brak rehabilitacji zawodowej niepełnosprawność Wdrożenie rehabilitacji zawodowej Pogorszenie mobilności Poprawa mobilności Depresja Poprawa sprawności Niska jakość życia Poprawa jakości życia

79 Czynniki środowiskowe, które stymulują wczesny powrót do pracy: wsparcie bliskiej rodziny, wiara iż praca jest czynnikiem stymulującym powrót do zdrowia adekwatna współpraca pomiędzy pracownikiem i pracodawcą Jako czynnik ludzki /osobowy/ uważa się: pozytywne postrzeganie bycia aktywnym zawodowo samozadowolenie z pracy. Prawidłowe postępowanie rehabilitacyjne i wsparcie otoczenia (w tym bliskich) stymuluje poprawę stanu klinicznego * Hoefsmit et al. 2013, Gussenhoven et al 2012.

80 Wyzwania współczesnej rehabilitacji Dostępność do kompleksowej rehabilitacji Wprowadzenie klasyfikacji ICF Informatyzacja służby zdrowia zbieranie danych o stanie zdrowia i niepełnosprawności chorych w taki sposób, aby tworzyć narzędzia wsparcia działalności diagnostyczno-terapeutycznej sprzyjające integrowaniu działań i zwiększaniu efektywności systemy informacyjne powinny dostarczać danych dla polityki zdrowotnej, społecznej, edukacyjnej, zatrudnienia, orzecznictwa lekarskiego i zawodowego Wyzwania systemu ochrony zdrowia Wyzwania systemu ochrony zdrowia

81 Kompleksowość rehabilitacji Struktura programu rehabilitacji musi być kompleksowa, czyli całościowa całość jest czymś więcej, niż sumą wszystkich części Sokrates Istnieją dowody naukowe, iż podejmowanie interwencji w sposób odosobniony pochłania większe koszty niż usystematyzowana rehabilitacja (Bent N. et al. Lancet 2002)

82 Tempora mutantur et nos mutamur in illis czasy się zmieniają i my wraz z nimi Dziękuję za uwagę