Programy poprawy bezpieczeństwa pracy w budownictwie materiał na posiedzenie Rady Ochrony Pracy

Transkrypt

1 PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY Programy poprawy bezpieczeństwa pracy w budownictwie materiał na posiedzenie Rady Ochrony Pracy Warszawa, marzec 2012 r.

2 Wstęp Działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy w budownictwie realizowane były przez Państwową Inspekcję Pracy w latach jako zintegrowany projekt informacyjno-prewencyjny Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia. Jego celem było zapobieganie wypadkom w budownictwie, w szczególności poprzez popularyzację wiedzy o skutkach zagrożeń i sposobach przeciwdziałania im oraz inspirowanie przedsiębiorstw budowlanych do przeglądu i poprawy warunków pracy, wdrażania podwyższonych standardów w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Szczególną uwagę poświęcono stosowaniu środków ochrony zbiorowej, w tym środkom ochrony zbiorowej używanym przy pracach na wysokości (np.: pomosty robocze, siatki bezpieczeństwa) a także właściwemu przygotowaniu pracowników do wykonywania pracy. Istotną nowością, wzmacniającą działania Państwowej Inspekcji Pracy na rzecz poprawy warunków pracy w budownictwie było wykorzystanie mediów w propagowaniu zagadnień bezpieczeństwa pracy w tym sektorze. Kampania informacyjna prowadzona pod hasłem Szanuj życie. Bezpieczna praca na wysokości pozwoliła spopularyzować i zachęcić do udziału w działaniach na rzecz poprawy warunków pracy, realizowanych z inicjatywy Państwowej Inspekcji Pracy, szerokie grono polskich pracodawców budowlanych. Zakładom, które pozytywnie odpowiedziały na zaproszenie do poprawy warunków pracy Państwowa Inspekcja Pracy zaoferowała szkolenia, materiały wspomagające samokontrolę i dostosowanie przedsiębiorstwa do obowiązujących przepisów prawa pracy, jak również udział w programie prewencyjnym Promocja standardów BHP. Specjalnie przygotowany program, oparty na szkoleniu, samokontroli i weryfikacji warunków pracy przez inspektora pracy adresowany był do zakładów zatrudniających nie więcej niż 50 pracowników. Natomiast współpraca z dużymi firmami budowlanymi polegała przede wszystkim na objęciu największych inwestycji stałym nadzorem ze strony inspektorów pracy. W trakcie realizacji projektu opracowano szeroką ofertę materiałów mających na celu popularyzację obowiązujących przepisów, najlepszych praktyk w zakresie bezpiecznej organizacji prac i nowoczesnych rozwiązań technicznych służących ochronie pracy. Państwowej Inspekcji Pracy udało się przekonać do zaangażowania w promocję idei bezpiecznej pracy w branży budowlanej licznych partnerów. Należą do nich: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, największe polskie firmy budowlane, które wraz z Polskim Stowarzyszeniem Inżynierów i Techników Budownictwa oraz Związkiem Zawodowym Budowlani stanowią grupę sygnatariuszy Deklaracji w sprawie porozumienia 1

3 dla bezpieczeństwa pracy w budownictwie, producentów sprzętu budowlanego, media ogólnopolskie i regionalne. Efekty projektu zostały ocenione na podstawie ankiet wypełnianych przez uczestników działań prewencyjnych, wyników kontroli, w tym kontroli podsumowujących program prewencyjny, a także pomiarów przeprowadzonych przez niezależne ośrodki badawcze na reprezentatywnych próbach oddających opinie grup docelowych kampanii. Geneza i cele projektu Budownictwo to sektor gospodarki o wysokim poziomie ryzyka zawodowego i ciągle niezadowalającym stanie bezpieczeństwa pracy. Pomimo, że w latach odnotowywano systematyczny spadek liczby osób poszkodowanych, to jednak w 2005 r. wzrosła liczba poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych. Od 2006 r. trend spadkowy został odwrócony zanotowano systematyczny wzrost liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy. W latach ogólna liczba wypadków w tej sekcji gospodarki wzrosła o 12% i była 2-krotnie wyższa niż w całej gospodarce. Szczególnie niepokojący był gwałtowny (ponad 3-krotnie wyższy niż w całej gospodarce) wzrost liczby ofiar śmiertelnych z 92 w 2007 r. do 122 w 2008 r. Wzrost zatrudnienia w firmach budowlanych, znaczny udział małych, słabych ekonomicznie podmiotów gospodarczych; rotacja pracowników oraz deficyt osób posiadających odpowiednie doświadczenie i kwalifikacje zawodowe, spowodowany emigracją, to główne przyczyny wypadkowości w budownictwie. Konsekwencją dużej rotacji pracowników była znaczna liczba wypadków z udziałem osób o stażu nieprzekraczającym 1 roku. W strukturze niebezpiecznych wydarzeń, powodujących wypadki przy pracy w budownictwie w badanym okresie dominowały: poślizgnięcie, potknięcie się, upadek osoby na tym samym poziomie (17,6% wypadków przy pracy w budownictwie), uderzenie poszkodowanego przez spadający z góry czynnik materialny, np. przez transportowane, montowane i wyrzucane materiały budowlane; elementy rusztowań i szalunków, demontowane elementy konstrukcji budynku itp. (12,1%), upadek z wysokości (9,6 %). Upadki z wysokości skutkujące śmiercią to przede wszystkim upadki z rusztowań (32%) i upadki z drabin (24%). Ciężkie obrażenia ciała to również skutek upadków z rusztowań (43%) i z drabin (19%). 2

4 Analiza wypadków przy pracy w budownictwie zbadanych przez inspektorów pracy wskazuje, że przyczyny organizacyjne stanowiły 45,4%, przyczyny ludzkie, wynikające ze stanu psychofizycznego i zachowań człowieka 43,5%, a techniczne (związane ze stanem maszyn, urządzeń, narzędzi i zastosowanych technicznych środków ochronnych) 11,1%. Wśród powtarzalnych przyczyn organizacyjnych znajdowały się: brak nadzoru, tolerowanie przez sprawujących nadzór odstępstw od przepisów i zasad bhp oraz stosowania niewłaściwej technologii 14,2%; dopuszczanie do pracy osób do niej nieprzygotowanych (m.in. brak: przeszkolenia bhp, orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, kwalifikacji zawodowych, poinstruowania o sposobie wykonania pracy) 6,7%; nieprawidłowy podział pracy lub rozplanowanie zadań, niewłaściwa koordynacja prac zbiorowych, wykonywanie pracy w zbyt małej obsadzie osobowej 4%; niewłaściwa organizacja stanowiska pracy (niedostarczenie lub niewłaściwy dobór środków ochrony indywidualnej, nieodpowiednie dojścia lub przejścia; nieodpowiednie rozmieszczenie i składowanie przedmiotów pracy materiałów, surowców itp.) 7,8%. Przyczyny ludzkie to przede wszystkim: nieprawidłowe zachowanie się pracownika, m.in. spowodowane nieznajomością i lekceważeniem zagrożenia, niedostateczną koncentracją na wykonywanej czynności 24,2%; niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika (wejście, wjechanie na obszar zagrożony bez upewnienia się, że nie ma niebezpieczeństwa; wykonywanie czynności bez usunięcia zagrożenia; przechodzenie, przejeżdżanie lub przebywanie w miejscach niedozwolonych) 5,3%; brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym (używanie nieodpowiednich do danej pracy narzędzi i maszyn lub ich użycie niezgodnie z przeznaczeniem, użycie maszyn i narzędzi podczas przebywania osób w strefie zagrożenia, niewłaściwe uchwycenie i trzymanie czynnika materialnego; wadliwe zainstalowanie, zamocowanie, zawieszenie czynnika materialnego itp.) 5,9%; nieużywanie przez pracownika sprzętu ochronnego (środków ochrony indywidualnej, urządzeń zabezpieczających itp.) 4,4%. 3

5 Przyczyny techniczne to głównie: wady konstrukcyjne lub niewłaściwe rozwiązania techniczne, jak np. brak lub niewłaściwe urządzenia zabezpieczające, nieodpowiednia wytrzymałość czynnika materialnego (pomosty robocze rusztowań, balustrady, zabezpieczenia otworów technologicznych w stropach itp.), niewłaściwa stateczność czynnika materialnego (rusztowania, drabiny, szalunki itp.) 9%. Powyższa analiza pozwoliła na wybór zagadnień (celów), którym poświęcono szczególną uwagę podczas realizacji projektu służącego poprawie warunków pracy: zwiększenie świadomości zagrożeń zawodowych w budownictwie, w szczególności zagrożeń związanych z pracą na wysokości i budowanie zaangażowania grup docelowych na rzecz poprawy standardów bezpieczeństwa pracy, zwiększenie świadomości i wiedzy w zakresie stosowania środków ochrony zbiorowej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na środki ochrony zbiorowej używane przy pracach na wysokości (np.: pomosty robocze, siatki bezpieczeństwa), upowszechnienie wiedzy na temat prawidłowego stosowania środków ochrony indywidualnej tam gdzie zabezpieczeń zbiorowych nie można użyć, popularyzacja wiedzy o znaczeniu właściwego przygotowania pracowników do wykonywania bezpiecznej pracy, w szczególności młodych lub z krótkim stażem w branży, przypominanie o obowiązku szkoleń wstępnych, w tym instruktażu stanowiskowego opartego na rzetelnie przeprowadzonej ocenie ryzyka zawodowego oraz dostosowanego do percepcji pracowników i zapewnienia kompetentnego, bezpośredniego nadzoru nad wykonywaniem pracy, zwracanie uwagi na potrzebę aktywnego wyrabiania przez osoby nadzorujące pracę stałych nawyków bezpieczeństwa u pracowników (stosowanie się do procedur bezpieczeństwa, korzystanie ze środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, profilaktyka antyalkoholowa), inspirowanie małych przedsiębiorstw budowlanych do przeglądu i poprawy warunków pracy, wdrażania podwyższonych standardów w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie przygotowania pracowników do pracy i stosowania środków ochrony zbiorowej. Podczas realizacji projektu akcentowano również znaczenie kosztów bezpieczeństwa pracy zarówno w wymiarze ekonomicznym, jak i moralnym. 4

6 Program poprawy warunków Promocja standardów BHP Program poprawy warunków pracy dla małych firm budowlanych (do 50 zatrudnionych) został zainicjowany w 2009 roku pierwszym roku trwania projektu Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia i funkcjonuje obecnie jako stałe działanie prewencyjne Państwowej Inspekcji Pracy. Zakłada on dobrowolny udział i zaangażowanie pracodawcy w działania zmierzające do poprawy warunków pracy. Program rozpoczyna szkolenie w okręgowym inspektoracie pracy lub wizyta inspektora u pracodawcy, w trakcie której dokonuje się wstępnej oceny stanu bezpieczeństwa z wykorzystaniem listy kontrolnej. W II etapie pracodawcy podejmują samodzielne działania zmierzające do dostosowania przedsiębiorstwa do obowiązującego prawa pracy, a także wdrożenia dobrych praktyk eliminujących lub ograniczających stwierdzone zagrożenia w szczególności tych związanych z pracami, przy których występuje ryzyko upadku z wysokości. Wstępne rozpoznanie lokalizacji i liczby placów budów przewidzianych do realizacji programu prewencyjnego Promocja standardów BHP na terenie okręgowego inspektoratu pracy odbywa się przy wykorzystaniu bazy inwestycji zgłoszonych do OIP na podstawie 3 Rozporządzania Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych, przy wykorzystaniu danych z powiatowych urzędów nadzoru budowlanego dotyczących realizowanych inwestycji, a także za pośrednictwem partnerów, np. regionalnych izb inżynierów budownictwa, samorządu terytorialnego, innych organizacji i instytucji. Czas przewidziany na realizację działań naprawczych w przedsiębiorstwie jest ustalany na etapie przystąpienia firmy do programu i powiązany jest z kalendarzem prac realizowanych przez firmę na placu budowy. Zakłada się, że wstępna ocena stanu bezpieczeństwa na placu budowy jest dokonana przez inspektora pracy podczas wizyty kontrolnej. W przypadku braku rażących naruszeń przepisów inspektor może zastosować środki wychowawcze. Przedsiębiorstwa uczestniczące w programie prewencyjnym, które uzyskały zadawalające wyniki podczas końcowej wizyty kontrolnej otrzymują świadectwo ukończenia programu. Dodatkowym elementem premiującym przedsiębiorstwo jest fakt, iż okręgowy inspektor pracy może uwzględnić uzyskanie zadowalających wyników w zakresie poprawy warunków pracy i dostosowania do obowiązujących przepisów, przy planowaniu i wyborze podmiotów do kontroli planowych w okresie dwóch lat po zakończeniu programu w przedsiębiorstwie (zasada powyższa nie dotyczy sytuacji bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia lub przypadków skarg pracowniczych/wypadków). 5

7 Narzędzia przygotowane na potrzeby realizacji programu mogą być również wykorzystywane przez pracodawców, którzy formalnie nie są jego uczestnikami. Wszystkie materiały informacyjne i pomocnicze można pobrać ze strony Obok programu Promocja standardów BHP dla małych firm budowlanych w toku projektu Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia zrealizowano szereg działań mających wpływ na poprawę warunków pracy. Działania wspierające poprawę warunków pracy, podjęte w projekcie Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia w 2009 roku Projekt poprawy warunków pracy w branży budowlanej w 2009 roku rozpoczęto od ingu, obejmującego 25 tys. pracodawców i przedsiębiorców budowlanych, którzy zostali w ten sposób poinformowani o celach planowanych przez PIP działań w budownictwie oraz możliwościach uzyskania fachowej pomocy w zakresie poprawy stanu bhp (publikacje, strony internetowe, porady w siedzibach oip-ów). Informacje zawierały również zaproszenie do udziału w programie prewencyjnym. W wyniku akcji ingowej, blisko 19 tys. pracodawców odwiedziło stronę internetową natomiast ok. 9 tys. pobrało listę kontrolną do samodzielnej oceny bezpieczeństwa i warunków pracy w małym zakładzie budowlanym. Dla pracodawców właścicieli małych firm, zainteresowanych zapewnieniem swoim pracownikom skutecznej ochrony przy pracach na wysokości, po raz pierwszy stworzono możliwość udziału w programie prewencyjnym Promocja standardów BHP. W szkoleniach związanych z programem prewencyjnym uczestniczyło 707 pracodawców, z których 551 zgłosiło pisemną deklarację udziału. W wyniku wdrożenia właściwych rozwiązań zapobiegających zagrożeniom związanym z wykonywaniem pracy na wysokości, 244 pracodawców uczestników programu otrzymało od PIP specjalne świadectwa potwierdzające pozytywną ocenę podjętych działań. Główny przekaz informacyjny za pośrednictwem mediów skierowano do robotników budowlanych, wykonujących prace na wysokości. W tym celu wykorzystano reklamy telewizyjne i radiowe, reklamy na billboardach i w Internecie. Spot telewizyjny emitowany w okresie od 22 czerwca do 15 lipca oraz od 1 listopada do 20 grudnia 2009 r. ukazał się 662 razy w 8 stacjach telewizyjnych. Przesłanie kampanii znalazło się na 370 billboardach, które w miarę możliwości umieszczano w pobliżu placów budów w 8 największych miastach Polski. 6

8 Według badań przeprowadzonych przez TNS OBOP, ponad 40% robotników budowlanych respondentów badania, potwierdziło kontakt z przekazem kampanii. W grupie tej, 63% pozytywnie oceniło celowość przeprowadzenia kampanii, natomiast na zmianę dotychczasowych zachowań przy wykonywaniu pracy na wysokości wskazało 42% respondentów. Dzięki współpracy okręgowych inspektoratów z mediami lokalnymi w regionalnych stacjach telewizyjnych, radiowych oraz prasie opublikowano (wyemitowano) 312 informacji o kampanii (144 w prasie, 107 w radiu oraz 61 w telewizji). W ramach upowszechniania wiedzy o skutecznych rozwiązaniach technicznych i organizacyjnych, umożliwiających osiągnięcie pożądanego poziomu bezpieczeństwa przy pracach na wysokości, przeprowadzono w okręgowych inspektoratach pracy 179 szkoleń, spotkań i seminariów. Poświęcono je przede wszystkim praktycznym zagadnieniom dotyczącym ochrony zbiorowej przed upadkiem z wysokości, planowaniu środków bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na terenie budowy oraz zarządzaniu sprawami bhp przy realizacji inwestycji budowlanych. W organizowanych przez Państwową Inspekcję Pracy spotkaniach wzięło udział prawie 4,2 tys. osób. W 2009 roku przygotowano w Państwowej Inspekcji Pracy 14 publikacji, dotyczących różnych aspektów bezpieczeństwa pracy w budownictwie, których łączny nakład wyniósł 486 tys. egzemplarzy. Poszczególne publikacje opracowano dla określonych grup adresatów: inwestorów, kierowników budów, pracodawców, robotników budowlanych, w tym w szczególności młodych, rozpoczynających pracę w budownictwie. Przeprowadzono również dla łącznie ponad 1,3 tys. osób 45 pokazów środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, zabezpieczających przed upadkiem z wysokości. Podczas pokazów podkreślano korzyści wynikające ze stosowania ww. środków zarówno w aspekcie spełniania wymagań prawa, jak i sprawnej realizacji budowy. Spośród 671 zgłoszonych do PIP dużych inwestycji budowlanych, szczególnym nadzorem objęto realizację 294 obiektów ze względu na skalę i złożoność problemów wykonawczych, które mogły wpływać na poziom bezpieczeństwa i higieny pracy. Nadzór polegał na wyprzedzającym uzgadnianiu i konsultowaniu z przedstawicielami służb inwestorskich i wykonawcami poszczególnych etapów budowy zagadnień bezpieczeństwa pracy, a zwłaszcza dotyczących planowania środków bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników oraz koordynacji robót budowlanych. 7

9 Działania podjęte w projekcie Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia w 2010 roku Adresatami II etapu projektu (realizowanego w roku 2010) byli przede wszystkim pracodawcy (głównie firmy budowlane zatrudniające do 50 pracowników), a także przedsiębiorcy i inne osoby podejmujące decyzje inwestycyjne w firmach budowlanych. Motywem przewodnim podczas wznowionej kampanii informacyjnej stało się po raz pierwszy hasło: Szanuj życie! Bezpieczna praca na wysokości. We wrześniu i październiku 2010 roku ze środków Państwowej Inspekcji Pracy sfinansowano emisję 644 spotów telewizyjnych w 4 stacjach telewizyjnych: TVN24, TVN CNBC, Polsat News i TVP INFO oraz 180 spotów radiowych w rozgłośniach radiowych RMF FM i Radio ESKA. Analizy dotyczące zasięgu spotów telewizyjnych przeprowadzone przez firmę AGB Nielsen Media Research wskazują, że zakładany 30% zasięg w grupie docelowej został przekroczony i osiągnął poziom 38%. W okresie od 22 listopada do 15 grudnia ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych sfinansowane zostały dodatkowe 694 emisje spotów telewizyjnych oraz 71 emisji w Radiu Zet i RMF FM. Kampania informacyjna prowadzona była również za pośrednictwem portalu Interia.pl, na którym emitowane były spoty i bannery kampanii. W sumie na stronie głównej portalu, serwisach Fakty i Biznes zanotowano 6 mln odsłon materiałów związanych z kampanią. W czasie kampanii w prasie codziennej i branżowej ukazało się 35 publikacji prezentujących działania prowadzone przez Państwową Inspekcję Pracy w budownictwie. W Dzienniku Gazecie Prawnej w dniu 8 października 2010 roku ukazała się 4-stronicowa wkładka dotycząca kampanii oraz bezpieczeństwa pracy w budownictwie. 8

10 W toku kampanii udało się pozyskać patronów medialnych, którzy w programach radiowych i na swoich łamach prezentowali tematykę związaną z bezpieczeństwem pracy w budownictwie, zagrożeniami związanymi z pracą na wysokości. Patroni medialni kampanii to: RMF FM, Interia.pl, Polska The Times, a także prasa branżowa Murator, Atest, Praca i Zdrowie, Promotor BHP, Przyjaciel Przy Pracy, Tynki, Budownictwo Monolityczne, Przemysł Zarządzanie Środowisko, Informator Budowlany Murator. Materiały o kampanii i komentarze ekspertów Państwowej Inspekcji Pracy emitowane były w stacjach telewizyjnych m.in. TVN CNBC, Polsat News, TV Biznes, Superstacji, telewizjach regionalnych TVP Warszawa, TVP Poznań, TVP Bydgoszcz, TVP Lublin, TVP Łódź, a także rozgłośniach radiowych: Radiu ESKA, Polskim Radiu oraz RMF FM. W 2010 roku we współpracę przy realizacji projektu Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia zaangażowali się ważni partnerzy działający w branży budowlanej sygnatariusze Deklaracji w sprawie porozumienia dla bezpieczeństwa pracy w budownictwie. Główny Inspektor Pracy patronował inicjatywie Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa, ZZ Budowlani oraz przedsiębiorstw: Bilfinger Berger Budownictwo S.A., Budimex S.A., Hochtief S.A., Mostostal Warszawa S.A., Polimex-Mostostal S.A., Skanska S.A., Warbud S.A. służącej wypracowaniu standardów bezpieczeństwa pracy w budownictwie. Partnerzy uczestniczyli również w praktycznej popularyzacji idei kampanii. Na budowach eksponowanych było 400 bannerów z hasłem Szanuj życie! Bezpieczna praca na wysokości. Partnerzy uczestniczyli w organizacji szkoleń dla podwykonawców, dystrybucji wydawnictw i innych formach działań prewencyjnych (ustalanych indywidualnie). Partnerami projektu zostali również Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa, Związek Zawodowy Budowlani, firma Huck Polska Sp. z o.o., we współpracy z którą przygotowano publikację dotyczącą siatek bezpieczeństwa. 9

11 W 2010 roku w związku z projektem przygotowano 4 nowe pozycje wydawnicze adresowane do branży budowlanej: Praca w wykopach dobór środków technicznych zabezpieczających przed wypadkiem, Roboty drogowo-mostowe, Siatki, które ratują życie, Poślizgnięcia i potknięcia. Nakład publikacji wydanych w ramach projektu i poświęconych zagadnieniom związanym z bezpieczeństwem pracy w budownictwie, wzrósł do końca roku 2010 do ponad egzemplarzy (w tym około egzemplarzy sfinansowano ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych). Działania podjęte w projekcie Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia w 2011 roku W 2011 roku zrealizowany został III etap projektu. Celem cząstkowym na 2011 rok (przyjętym przez Państwową Inspekcję Pracy w minionym roku) było zwrócenie większej uwagi na przygotowanie pracowników do pracy, pozwalające ograniczyć wypadki w grupie o krótkim stażu pracy w danym przedsiębiorstwie. Zdecydowano o implementacji powyższego celu poprzez: popularyzację wiedzy o znaczeniu właściwego przygotowania pracowników do wykonywania bezpiecznej pracy wśród wszystkich adresatów kampanii: pracodawców, przedsiębiorców budowlanych, inwestorów, służb nadzoru budowlanego, kierowników budów i robót, partnerów społecznych, uczniów, szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony zbiorowej dla ograniczania i eliminacji istniejących zagrożeń, 10

12 inspirowanie małych przedsiębiorstw budowlanych do przeglądu i poprawy warunków pracy, wdrażania podwyższonych standardów w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie przygotowania pracowników do pracy i stosowania środków ochrony zbiorowej. Adresatami działań podjętych w 2011 roku byli przede wszystkim pracodawcy, przedsiębiorcy oraz osoby odpowiedzialne za organizację i nadzór nad przygotowaniem pracowników do pracy (w tym za organizację szkoleń wstępnych, prowadzenie instruktażu stanowiskowego, bezpośredni nadzór nad pracownikami na placu budowy). W czerwcu ze środków Państwowej Inspekcji Pracy sfinansowano emisję 428 spotów telewizyjnych w 4 stacjach telewizyjnych: TVN, TVN24, Polsat News i TVP INFO oraz 148 spotów radiowych w rozgłośniach radiowych Radio Zet i Radio PIN. Analizy dotyczące zasięgu spotów telewizyjnych przeprowadzone przez firmę AGB Nielsen Media Research wskazują, że zasięg w grupie docelowej osiągnął poziom 42%. Natomiast analiza kampanii radiowej przygotowana na podstawie Radio Track Millward Brown SMG/KRC Poland wskazuje, że zasięg spotów radiowych w grupie docelowej wyniósł 47%. Z danych z monitoringu stacji telewizyjnych, radiowych oraz Internetu prowadzonego przez Press Service Sp. z o.o. wynika, że w okresie od 13 czerwca do 5 lipca w mediach ukazało się 125 relacji na temat działań prowadzonych w związku z kampanią Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia. Relacje miały formę doniesień w programach informacyjnych, reportażu, wypowiedzi lub dyskusji ekspertów. Dodatkowo od 25 listopada do 15 grudnia ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych sfinansowanych zostało dodatkowych 780 emisji spotów telewizyjnych w TVP1, TVP2, TVN24, Polsat News, TVP INFO oraz Superstacji. Zasięg tego działania prognozowany był na poziomie 66%. Kampanię informacyjną prowadzono również za pośrednictwem portalu WP.PL, na którym emitowane były spoty i bannery kampanii. W sumie na stronach portalu m.in. w sekcjach Praca, Wiadomości i Biznes zrealizowano emisji. W ramach patronatu medialnego WP.PL na portalu dodatkowo wyemitowano bannerów kierujących internautów do specjalnie przygotowanej podstrony, na której umieszczone zostały podstawowe informacje o kampanii Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia. 11

13 Podczas III etapu projektu kontynuowano współpracę z sygnatariuszami Deklaracji na rzecz porozumienia dla bezpieczeństwa pracy w budownictwie. Jej efektem w 2011 roku było między innymi opracowanie i popularyzacja wzorcowych materiałów szkoleniowych z zakresu bhp w budownictwie szczególnie materiału na potrzeby szkolenia wstępnego (instruktażu ogólnego) dla stanowisk robotniczych. Materiał miał swoją premierę w listopadzie 2011 roku. Składa się z bogato ilustrowanej przykładami prezentacji uzupełnionej o komentarz dla osoby prowadzącej szkolenie pracownicze, a także publikacji pt.: O bezpiecznej pracy na budowie przeznaczonej dla uczestników szkolenia. W związku z projektem w 2011 roku partnerom przekazano do ekspozycji na budowach 656 nowych bannerów o kampanii z hasłem Szanuj życie! Bezpieczna praca na wysokości, w tym 256 sfinansowanych ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wspólnie z partnerami projektu wypożyczalniami sprzętu budowlanego, firmami Cramo Polska i Riwal Poland przeprowadzono akcję oklejenia maszyn budowlanych wykorzystywanych przy pracy na wysokości naklejkami z hasłem Szanuj życie! Bezpieczna praca na wysokości. Ponadto wspólnie z firmą Riwal Państwowa Inspekcja Pracy przygotowała ulotkę pt. Budownictwo. Podesty ruchome przejezdne, która wzbogaciła ofertę wydawniczą serii budowlanej. Nowym partnerem projektu w 2011 roku zostało Centrum Ratownictwa Medycznego z Wrocławia, które uczestniczyło w pokazach zabezpieczenia poszkodowanych, ofiar 12

14 wypadków przy pracy na placu budowy oraz prezentacji zasad udzielania pierwszej pomocy. Centrum Ratownictwa było również współorganizatorem Ogólnopolskich Mistrzostw Zakładowych Zespołów Ratowniczych 2011, które odbyły się w dniach 30 września 2 października br. w Podlesicach zawodów, które zostały objęte honorowym patronatem Głównego Inspektora Pracy. Celem imprezy było promowanie wiedzy oraz praktycznych umiejętności z zakresu BHP i pierwszej pomocy w środowisku pracy. Ponadto uczestnictwo we współzawodnictwie zespołów ratowniczych przyczynia się do promocji wysokich standardów ochrony zdrowia pracowników. Do projektu przystąpiła także firma P.H.U. WERTYKAL s.c. zajmująca się szkoleniami w zakresie bezpiecznej pracy na wysokości oraz konsultacjami w dziedzinie BHP ze szczególnym uwzględnieniem alpinizmu przemysłowego. We współpracy z tą firmą oraz Okręgowym Inspektoratem Pracy w Krakowie zrealizowano film instruktażowy pt.: Bezpieczna praca na wysokości z wykorzystaniem technik linowych. W 2011 roku w związku z projektem przygotowano 3 nowe pozycje wydawnicze adresowane do branży budowlanej: Budownictwo. Bezpieczne rusztowania, Budownictwo. Drabiny, Budownictwo. Podesty ruchome przejezdne. Aktualnie seria wydawnicza adresowana do branży budowlanej składa się z 23 pozycji wydawniczych broszur, ulotek, afiszy i plakatów. Nakład publikacji poświęconych zagadnieniom związanym z bezpieczeństwem pracy w budownictwie w 2011 roku wyniósł ponad egzemplarzy (w tym sfinansowanych ze środków ZUS). Wszystkie wydawnictwa kampanii są bezpłatnie dostępne na stronie oraz na stronie kampanii Podsumowaniem 3-letniej kampanii w budownictwie było międzynarodowe seminarium zorganizowane 3 listopada w Ośrodku Szkolenia Państwowej Inspekcji we Wrocławiu. Seminarium to było okazją do spotkania środowisk zaangażowanych w realizację projektu, wymiany doświadczeń i dobrych praktyk związanych z bezpieczeństwem pracy w budownictwie. Służyło także premierze materiału szkoleniowego, opracowanego na 13

15 potrzeby szkolenia wstępnego (instruktażu ogólnego) dla stanowisk robotniczych w budownictwie. Wśród zaproszonych gości znaleźli się zarówno przedstawiciele partnerów społecznych oraz największych firm budowlanych wspierających kampanię, jak i pracodawcy zaangażowani w realizację programu prewencyjnego Promocja standardów BHP, a także przedstawiciele środowisk związanych ze służbą bhp. Wśród prelegentów znaleźli się przedstawiciele Państwowej Inspekcji Pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, HSE (Urząd Zdrowia i Bezpieczeństwa w Wielkiej Brytanii), firm: Budimex, Skanska, Warbud, Peri Polska, Huck Polska, a także Organizacji Techników Dostępu Linowego oraz Centrum Ratownictwa Medycznego. W seminarium uczestniczyło blisko 200 osób. W 2011 roku w 211 szkoleniach programu prewencyjnego Promocja standardów BHP wzięło udział pracodawców pracodawców złożyło pisemną deklarację udziału w programie i podjęcia działań zmierzających do dostosowania przedsiębiorstwa do obowiązującego prawa pracy, a także wdrożenia dobrych praktyk eliminujących lub ograniczających stwierdzone zagrożenia. Etap końcowy programu pozytywną ocenę stanu bezpieczeństwa dokonaną przez inspektora pracy podczas wizyty kontrolnej uzyskało 375 pracodawców. Tematyka związana z bezpieczeństwem pracy w budownictwie była również obecna podczas lekcji i spotkań organizowanych w szkołach i na wyższych uczelniach. Jako przykłady takich działań można wymienić zajęcia inspektorów pracy z młodzieżą w Zespole Szkół Zawodowych w Brodnicy, udział inspekcji pracy w Tygodniu Technicznym zorganizowanym w Zespole Szkół Budowlanych w Olsztynie, cykl szkoleń dla młodzieży we wszystkich Centrach Kształcenia Praktycznego na Opolszczyźnie, warsztaty w Rzemieślniczej Zasadniczej Szkole Zawodowej w Pilźnie w woj. podkarpackim, a także szkolenia dla studentów Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiska Politechniki Gdańskiej. 14

16 Młodzież angażowana była również w konkursy wiedzy o bezpieczeństwie pracy m.in. organizowane przez OIP Katowice, OIP Lublin, OIP Rzeszów, OIP Szczecin. Kontrole na budowach w latach W 2011 r. inspektorzy pracy przeprowadzili kontroli na budowach, w tym dróg i mostów (w 2010 r. odpowiednio kontroli na budowach oraz w 2009 r kontroli na budowach). Wyniki corocznych kontroli budów wskazują na powtarzające się nieprawidłowości, z których najwięcej dotyczyło wykonywania prac na wysokości. W przypadku robót drogowych najczęściej stwierdzano prowadzenie prac w niezabezpieczonych strefach i miejscach niebezpiecznych w bezpośrednim sąsiedztwie poruszających się pojazdów samochodowych lub specjalistycznych maszyn i urządzeń. Nieprawidłowości wynikały głównie z lekceważenia tzw. krótkotrwałych zagrożeń, które ze względu na szybkie tempo prowadzenia robót znikają samoistnie wraz z zakończeniem prac. Jednocześnie nieprawidłowości te powtarzały się na kolejnych kondygnacjach budynków lub odcinkach dróg. Sytuacje te dotyczyły tych pracodawców (osób nadzorujących), którzy nie przykładają niezbędnej wagi do spraw bezpieczeństwa pracy, mając na uwadze przede wszystkim realizację procesu budowlanego. Dlatego w celu osiągnięcia trwałej poprawy bezpieczeństwa pracy na budowach, a także poprawy skuteczności działań kontrolnych, od 2010 r. wprowadzono dodatkową formę tzw. kontroli krótkich skoncentrowanych na zapobieganiu bezpośrednim zagrożeniom zdrowia lub życia pracowników, z zastosowaniem adekwatnych środków prawnych, głównie w trybie natychmiastowej wykonalności. W 2011 r. inspektorzy pracy przeprowadzili krótkich kontroli (4 490 w roku 2010). Doświadczenia wynikające z działalności kontrolnej w budownictwie wskazują również na potrzebę obejmowania szczególnym nadzorem budów, na których zagrożenia wynikają z charakteru zadań inwestycyjnych (tzw. łańcuchy podwykonawców) oraz przyjętych technologii. Od 2009 r. inspektorzy pracy prowadzą program prewencyjny EURO 2012, w ramach którego stosowane są różnorodne formy oddziaływania na uczestników procesów inwestycyjnych: nawiązywanie na etapie przygotowania inwestycji bezpośredniego kontaktu z inwestorami i generalnymi wykonawcami, jak również z organami nadzoru i kontroli, sprawdzanie harmonogramów robót budowlanych pod względem wykonywania niezbędnych prac zabezpieczających pracowników, 15

17 bieżące wizytacje, dotyczące warunków pracy oraz udzielanie porad w zakresie prawa pracy i technicznego bezpieczeństwa pracy, kontrole sprawdzające przebieg robót charakteryzujących się szczególnym zagrożeniem zdrowia lub życia pracowników. Nadzorem i kontrolą objęto prawie 100 inwestycji, w tym m.in. budowy: 6 dużych stadionów, kompleksów treningowo-pobytowych, autostrad i dróg szybkiego ruchu, a także modernizację i rozbudowę portów lotniczych oraz dworców kolejowych i autobusowych. Nadzorem Państwowej Inspekcji Pracy objęte zostały inwestycje, na których przewidywano wykonanie robót budowlanych trwających dłużej niż 30 dni roboczych z jednoczesnym zatrudnieniem co najmniej 20 osób albo na których planowany zakres robót przekracza 500 osobodni. W 2011 roku, w całej Polsce, bezpośrednim nadzorem i monitoringiem inspektorów pracy objęto 218 dużych inwestycji budowlanych zgłoszonych do PIP. W latach wśród nadzorowanych przez PIP dużych inwestycji znalazły się m.in. takie budowy jak: - Budowa Centrum Handlowo-Usługowo-Rozrywkowego PLAZA w Toruniu, - Budowa trzypoziomowego Ronda Ofiar Katynia w Krakowie, - Budowa autostrady A4, odcinek Szarów-Tarnów, - Budowa autostrady A1 na odcinku Stryków-Sójki, - Budowa autostrady A2 na odcinku Stryków-granica woj. łódzkiego i mazowieckiego wraz z budową węzła Stryków, - budowy obwodnic Pabianic i Opoczna, - modernizacja linii pieca NRZ w Gorażdże Cement S.A., - budowa Galerii Handlowej Odrzańskie Ogrody w Kędzierzynie-Koźlu, - budowy siedzib Sądu Okręgowego i Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu, - budowy hali widowiskowo-sportowej i Filharmonii Szczecińskiej, - budowa Terminalu Regazyfikacyjnego Skroplonego Gazu w Świnoujściu, - budowa Mostu Północnego w Warszawie, - budowa II linii metra w Warszawie, - budowa oczyszczalni ścieków Czajka w Warszawie, - budowa Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, - modernizacja Dworca Głównego PKP we Wrocławiu i Poznaniu. 16

18 Na szczególną uwagę zasługuje nadzór nad dużymi inwestycjami związanymi z organizacją Euro 2012 w tym budowami Stadionu Narodowego w Warszawie, Stadionu Wielofunkcyjnego Euro 2012 we Wrocławiu, Stadionu PGE Arena Gdańsk. W 2011 r. na budowach, w ramach projektu EURO 2012 przeprowadzono 262 kontrole przestrzegania przepisów bhp oraz 345 wizytacji warunków pracy. Przyjęte zasady współpracy zaowocowały podjęciem przez inwestorów i wykonawców wielu działań o charakterze organizacyjnym i technicznym, które przyczyniały się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa pracy. Należały do nich m.in.: wzmocnienie roli koordynatorów ds. bhp, poprawa skuteczności systemów identyfikacji pracowników, egzekwowanie procedur sprawdzających przygotowanie pracowników podwykonawców do wykonywania pracy w sposób bezpieczny oraz praktycznych umiejętności w tym zakresie, egzekwowanie od podwykonawców instrukcji bezpiecznego wykonywania robót, sporządzanie cyklicznych raportów z kontroli i analiz bezpieczeństwa pracy przez służby bhp i nadzór techniczny. Doświadczenia z realizacji inwestycji na EURO 2012 są przenoszone na inne duże inwestycje. Przejawia się to angażowaniem firm specjalistycznych, zatrudnianiem koordynatorów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, współpracą wykonawców z inspektorami pracy oraz bieżącym konsultowaniem zagadnień związanych z bezpieczeństwem pracy. 17

19 Efekty projektu na rzecz poprawy warunków pracy w budownictwie Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki, poślizgnięcia Dotychczasowy przebieg działań prewencyjnych Państwowej Inspekcji Pracy wskazuje na możliwość uzyskania znacznej poprawy poziomu bezpieczeństwa przy wykonywaniu robót budowlanych. Wymaga to jednak czasu i uwarunkowane jest należytym zaangażowaniem wszystkich uczestników procesu budowlanego w prawidłowe działania organizacyjne i techniczne oraz zapewnienie właściwego nadzoru. Z roku na rok zwiększa się zainteresowanie programem poprawy warunków pracy dla przedsiębiorstw budowlanych zatrudniających do 50 pracowników. W 2009 na szkolenia rozpoczynające program zgłosiło się 707 pracodawców i ich przedstawicieli, w , w Działania na rzecz poprawy warunków pracy po przystąpieniu do programu Promocja standardów BHP podjęło przedsiębiorstw budowlanych (551 w roku 2009, 464 w roku 2010, w roku 2011). Z powyższej grupy satysfakcjonujące, w ocenie inspektorów pracy, efekty w zakresie poprawy poziomu bezpieczeństwa pracy osiągnęło 839 firm (244 w roku 2009, 220 w roku 2010 i 375 w roku 2011), którym przyznano zaświadczenie o ukończeniu programu. REALIZACJA PROGRAMU PREWENCYJNEGO W BUDOWNICTWIE W LATACH Należy zaznaczyć, że do udziału w programie poprawy warunków pracy zachęcane były również przedsiębiorstwa w których, po kontroli inspektora pracy, usunięto bezpośrednie 18

20 zagrożenie dla życia i zdrowia. Zgodnie z oceną inspektorów podczas realizacji programu koncentrowano się nie tylko na wskazywaniu nieprawidłowości, ale również omawianiu możliwych do zastosowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych podnoszących poziom bezpieczeństwa pracy, w tym upowszechnianiu tzw. dobrych praktyk. Ilustracją powyższego mogą być przykłady działań podjętych w wyniku interwencji inspektorów pracy w toku kontroli lub realizacji przez pracodawców programu prewencyjnego. Należy zwrócić uwagę, że widoczne na fotografiach rozwiązania w zakresie zabezpieczeń zbiorowych zostały wdrożone przez pracodawcę po omówieniu możliwych sposobów zabezpieczenia pracowników przez upadkiem z wysokości. Przykład 1 Pracownicy wykonujący prace dekarskie nie byli wyposażeni w środki ochrony indywidualnej, a zastosowane środki ochrony zbiorowej nie zapewniały im skutecznej ochrony przed upadkiem z wysokości. Właściwe środki ochrony zbiorowej zabezpieczające pracowników na całej połaci dachowej zostały zastosowane w wyniku działań inspektora pracy. Pracownicy zostali również wyposażeni w środki ochrony indywidualnej. 19