This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 OPIS PRZYPADKU / CASE REPORT Ireneusz Ha³as 1, Tomasz Senderek 2, Lucyna Krupa 3 1 Oœrodek Rehabilitacji Leczniczej, Szpital Neuropsychiatryczny, SPZOZ, Lublin 2 Zak³ad Rehabilitacji i Fizjoterapii, Katedra Rehabilitacji, Fizjoterapii i Balneoterapii, AM, Lublin 3 Poradnia Neurologiczna NZOZ Special Med, Lublin Wykorzystanie kinesiotapingu w usprawnianiu pacjentki po rekonstrukcji nerwu twarzowego The use of Kinesio Taping in improvement of face mobility in patient after facial nerve reconstruction S³owa kluczowe: kinesiotaping, Kinesio Tex, fizjoterapia, neuromobilizacje, rekonstrukcja nerwu twarzowego Key words: Kinesio Taping, Kinesio Tex, physical therapy, nervous system mobilization, facial nerve reconstruction SUMMARY Background. The purpose of this study was to present the possibility of using Kinesio Taping method as a complementary therapy in patients with peripherial nervous system damage. Material and methods. The paper presents a case study of female patient who was treated in the Rehabilitation Centre of Neuropsychiatric Hospital in Lublin. In addition to various kinds of physiotherapy procedures, the Kinesio Tex tape and Kinesio Taping methods were implemented in treatment. Results. We noted improvement in face symmetry, tongue muscles movements and in some elements determining quality of life of the patient. Conclusions. The use of Kinesio Taping method in physiotherapy of peripheral nervous system damage is new and effective therapeutic option. STRESZCZENIE Wstêp. Celem pracy jest przedstawienie mo liwoœci wykorzystania kinesiotapingu jako metody wspomagaj¹cej fizjoterapiê pacjentów z uszkodzeniami obwodowego uk³adu nerwowego. Materia³ i metody. Przedstawiono opis przypadku pacjentki poddanej terapii w Oœrodku Rehabilitacji Leczniczej Szpitala Neuropsychiatrycznego SPZOZ w Lublinie. W terapii stosowano elementy ró nych metod fizjoterapeutycznych i zabiegi fizykalne. Metoda kinesiotapingu by³a stosowana przez okres 10 miesiêcy, spe³niaj¹c ró norodne cele terapeutyczne wynikaj¹ce z aktualnych potrzeb. Wyniki. Po przeprowadzonej terapii uzyskano symetriê ruchu, zwiêkszy³ siê zakres ruchomoœci jêzyka oraz poprawi³y siê niektóre parametry jakoœci ycia pacjentki. Wnioski. Dziêki zastosowaniu metody kinesiotapingu w uszkodzeniach obwodowego uk³adu nerwowego, fizjoterapia otrzyma³a nowe, skuteczne narzêdzie terapeutyczne. 272 Fizjoterapia Polska Vol. 5, Nr 2, 2005, WSTÊP Kinesiotaping jest powszechnie stosowany na œwiecie w rehabilitacji i sporcie. Wykorzystanie tej metody u pacjentów z uszkodzeniami obwodowego uk³adu nerwowego pozwala na rozwi¹zywanie ró norodnych problemów terapeutycznych. Kinesiotaping zosta³ wynaleziony i zastosowany po raz pierwszy w latach 70-tych przez Dr Kenzo Kase i rozpowszechni³ siê szybko jako prosta i skuteczna metoda terapeutyczna bazuj¹ca na wspomaganiu procesów samoleczenia organizmu [1]. Oryginalnym przyk³adem korzystnego wp³ywu dzia³ania kinesiotapingu w fizjoterapii uszkodzenia nerwu twarzowego jest opis przypadku 56-letniej pacjentki B. W., która po przebytej operacji guza k¹ta mostowo- -mó d kowego (oponiaka) [2] oraz operacji zespole-

2 nia n. VII z n. XII [3,4] by³a usprawniana od marca 2004 do lutego 2005 roku w Oœrodku Rehabilitacji Leczniczej Szpitala Neuropsychiatrycznego SPZOZ w Lublinie. MATERIA I METODY U pacjentki B. W., lat 56, rozpoznano w po³owie 2003 roku guz (oponiak) k¹ta mostowo-mó d kowego po stronie lewej roku przeprowadzono operacjê usuniêcia guza [2]. Stan neurologiczny po przebytej operacji: uszkodzenie lewego nerwu V os³abienie czucia powierzchownego twarzy po stronie lewej; uszkodzenie lewego nerwu VII brak ruchów miêœni lewej strony twarzy; uszkodzenie lewego nerwu VIII du ego stopnia niedos³uch po stronie lewej; oczopl¹s; dodatnia próba Romberga [3]. W okresie od sierpnia 2003 do lutego 2004 roku nie zaproponowano pacjentce adnych form rehabilitacji wy ej wymienionych dysfunkcji, informuj¹c, e po Ryc. 1. Twarz pacjentki przed zastosowaniem kinesiotapingu widok z przodu Fig. 1. Face of patient before the use of kinesiotaping method en face view Ryc. 3. Technika powiêziowa na czo³o uniesienie brwi Fig. 3. Fascia technique for forhead brow lifting 2 miesi¹cach od operacji powinna rozpocz¹æ siê regeneracja nerwu, a po oko³o 6 miesi¹cach niedow³ad powinien ust¹piæ [4]. W tym czasie wyst¹pi³ dodatkowo zespó³ suchego oka z uszkodzeniem rogówki [4]. Ze wzglêdu na przewlek³e zapalenie rogówki zwi¹zane z brakiem ruchów powiek, zaproponowano w lutym 2004 roku zabieg zszycia powiek lewego oka. Dnia r. wykonano zespolenie lewego nerwu VII z nerwem XII po tej samej stronie, celem poprawy funkcji ruchowych dolnej czêœci twarzy, ucia i po³ykania [4]. Zabieg nie wp³yn¹³ na zmniejszenie siê zaburzeñ neurologicznych bezpoœrednio po jego wykonaniu. Od 13 marca 2004 roku rozpoczêto usprawnianie, które prowadzono do lutego 2005 roku. Terapiê zawieraj¹c¹ metodê PNF, neuromobilizacje [5], TENS, stymulacjê, galwanizacjê, laseroterapiê, uzupe³niono metod¹ kinesiotapingu [6] od koñca kwietnia 2004 roku. Najwiêksze problemy funkcjonalne w dniu wprowadzenia kinesiotapingu wed³ug oceny pacjentki: niemo noœæ wykonania symetrycznych ruchów twarzy (opadanie lewego k¹cika ust: uœmiechania Ryc. 2. Twarz pacjentki przed zastosowaniem kinesiotapingu widok z boku Fig. 2. Face of patient before the use of kinesiotaping method lateral view Ryc. 4. Technika powiêziowa na czo³o marszczenie czo³a Fig. 4. Fascia technique for forhead frowning 273

3 siê, marszczenia i unoszenia brwi, robienia dziubka, gwizdania); niemo noœæ przekroczenia jêzykiem linii œrodka; trudnoœæ w zamykaniu powieki górnej i dolnej lewego oka (odstaj¹ca powieka od rogówki); utrudnienie w uciu pokarmów i piciu p³ynów, wynikaj¹ce z zaburzenia czucia zarówno wewnêtrznej, jak i zewnêtrznej czêœci policzka; niemo noœæ utrzymania p³ynów w ustach; oraz inne objawy uszkodzenia: zaburzenia czucia jêzyka strony lewej; Ryc. 5. Technika korekcyjna unoszenie lewej strony ust Fig. 5. Correction technique lifting of the left side of mouth Ryc. 7. Technika powiêziowa dla miêœni mimicznych Fig. 7. Fascia technique for mimic muscles Ryc. 9. Technika powiêziowa dla funkcji uœmiechania siê Fig. 9. Fascia technique for smile function 274 obrzêk lewej czêœci twarzy w okolicy lewego policzka, nosa i pod powiek¹ oka. Plastry Kinesio Tex, których waga i rozci¹gliwoœæ jest zbli ona do parametrów skóry, umo liwi³y dobieranie odpowiednich aplikacji, wp³ywaj¹cych na redukcjê istniej¹cych dysfunkcji [7]. W trakcie terapii nie odnotowano adnych reakcji uczuleniowych. Zabiegi fizykoterapeutyczne powszechnie stosowane w usprawnianiu pora enia nerwu twarzowego, galwanizacja i elektrostymulacja, powodowa³y wystêpowanie niekorzystnych objawów takich jak przeczu- Ryc. 6. Technika korekcyjna Fig. 6. Correction technique Ryc. 8. Technika powiêziowa dla miêœni mimicznych Fig. 8. Fascia technique for mimic muscles Ryc. 10. Technika powiêziowa dla zamykania oka Fig. 10. Fascia technique for eye closing

4 Ryc. 11. Technika limfatyczna Fig. 11. Lymphatic technique lica, nerwobóle w okolicy oka i ucha, dlatego zaniechano ich wykonywania. Techniki kinesiotapingu wp³ynê³y na: wspomaganie pracy miêœni i redukcjê zmêczenia miêœni; zmniejszenie wzmo onego napiêcia miêœniowego; zwiêkszenie zakresu ruchu miêœni mimicznych; usuwanie zastojów i obrzêków limfatycznych [7]. Ponadto, w ocenie pacjentki, zmniejszy³a siê przeczulica skóry lewego policzka i blizny pooperacyjnej, poprawi³o siê czucie policzka od strony wewnêtrznej i zewnêtrznej oraz zmniejszy³o siê nienaturalne odczucie skóry i miêœni. Wykorzystywano nastêpuj¹ce techniki kinesiotapingu: powiêziow¹, korekcyjn¹ i limfatyczn¹. Efekt stosowania plastrów Kinesio Tex od kwietnia 2004 do lutego 2005 roku przedstawiaj¹ Ryciny W celu uzyskania symetrii twarzy i zmiany napiêcia miêœniowego, zastosowano technikê powiêziow¹ [7]. Umo liwi³o to uniesienie brwi i marszczenie czo³a. Dziêki technice korekcyjnej na lewym policzku, podci¹gaj¹cej k¹cik ust, uzyskano wspomaganie pracy miêœni mimicznych dla funkcji uœmiechania siê i wykonywania dziubka. W po³owie 2004 roku u pacjentki wyst¹pi³ obrzêk limfatyczny okolicy lewego policzka i nosa. Zastosowanie technik limfatycznych kinesiotapingu umo liwia³o czêœciowe lub ca³kowite odprowadzenie limfy [7]. Pacjentka ponadto mia³a za zadanie wykonywanie w domu æwiczeñ mimicznych i g³oœnej wymowy alfabetu, celem mechanicznego wspomagania drena u. WYNIKI Ocena stanu neurologicznego po 10 miesi¹cach usprawniania: cechy uszkodzenia lewego nerwu V os³abienie czucia powierzchownego lewej strony twarzy; Ryc. 12. Technika limfatyczna Fig. 12. Lymphatic technique poprawa funkcji ruchowych nerwu VII lewego w zakresie ruchu powieki lewego oka i dolnej czêœci twarzy, brak ruchów w okolicy czo³owej; uszkodzenie lewego nerwu VIII w stopniu dotychczasowym; oczopl¹s; zaburzenia równowagi; zbaczanie jêzyka dysfunkcja nerwu XII poprawa ruchów jêzyka. Po przeprowadzonej terapii uzyskano poprawê pracy miêœni lewej strony twarzy odpowiedzialnych za funkcje: uœmiechania siê, utrzymania k¹cika ust, robienia dziubka, gwizdania, wymowy, zamykania oka. Pacjentka ma lepsze czucie lewej strony jêzyka i mo e przekraczaæ nim liniê œrodka. Mimo niedos³uchu lewego ucha i ograniczenia widzenia lewym okiem, zaczê³a bez lêku poruszaæ siê zarówno w pomieszczeniach zamkniêtych, jak i poza nimi. Efektem terapii by³o zmniejszenie siê obrzêku lewej strony twarzy pacjentki. W procesie usprawniania znalaz³y zastosowanie techniki powiêziowe, korekcyjne i limfatyczne kinesiotapingu, które daj¹c nieustann¹ informacjê receptorom skóry i mechaniczn¹ podporê os³abionym miêœniom, pozwala³y na utrzymanie symetrycznego ustawienia twarzy przez d³ugi czas. Obecnie dysfunkcja lewej po³owy twarzy pacjentki jest prawie niezauwa alna, co u³atwi³o jej powrót do aktywnego uczestnictwa w yciu towarzyskim. Poprawi³o to jej samopoczucie i samoocenê. DYSKUSJA Uwa amy, e w celu wspomagania efektów fizjoterapii w uszkodzeniach obwodowego uk³adu nerwowego, pomocne jest oddzia³ywanie sensoryczne za pomoc¹ plastrów Kinesio Tex. Opracowanie ma na celu przedstawienie kinesiotapingu jako jednego ze sposobów wp³ywania na po- 275

5 prawê stanu funkcjonalnego u pacjentów z uszkodzeniem nerwu twarzowego. Niemo liwe jest dokonanie obiektywnej oceny skutecznoœci kinesiotapingu, poniewa w czasie stosowania tej metody wykonywane by³y zabiegi z zakresu fizykoterapii. Ocena stanu neurologicznego, przeprowadzona bezpoœrednio przed rozpoczêciem pracy fizjoterapeutycznej przy u yciu kinesiotapingu oraz po jego zakoñczeniu, pozwala przypuszczaæ, e odegra³ on znacz¹c¹ rolê w ca³oœci procesu usprawniania. Nie bez znaczenia jest mo liwoœæ dopasowywania technik do indywidualnych problemów i potrzeb pacjenta oraz utrzymanie efektu korekcyjnego przez 24 godziny. Stosowanie kinesiotapingu u pacjentki z uszkodzeniem nerwu twarzowego przez okres 10 miesiêcy uœwiadamia nam, e kinesiotaping to nie tylko zbiór skutecznych narzêdzi terapeutycznych, ale nowe spojrzenie w fizjoterapii maj¹ce na celu wspomaganie procesów samoleczenia organizmu, a nie ich zastêpowania. WNIOSKI Na podstawie 10-miesiêcznej obserwacji pacjentki w czasie terapii z u yciem kinesiotapingu mo emy stwierdziæ: 1. Wykorzystanie kinesiotapingu w usprawnianiu pacjentki po rekonstrukcji nerwu twarzowego jest cennym uzupe³nieniem dotychczas stosowanej terapii. 2. Kinesiotaping daje mo liwoœæ dopasowywania technik do indywidualnych problemów i potrzeb pacjenta podczas terapii. 3. Mo liwoœæ utrzymania efektu terapeutycznego przez 24 godziny. 4. Aplikacja plastra Kinesio Tex nie powoduje reakcji alergicznej skóry. PIŒMIENNICTWO 1. Kase K., Hashimoto T., Okane T.: Kinesio Taping Perfect Manual. Kinesio Taping Association, Kunicki A.: Nowotwory uk³adu nerwowego. W: Neurochirurgia, Bidziñski (red.), PZWL, Warszawa Kukwa A. i wsp.: Rekonstrukcja czynnoœci twarzy u pacjentów po jatrogennym uszkodzeniu nerwu twarzowego podczas operacji guzów k¹ta mostowo mó d kowego. Otolaryngologia Polska, Onkologia w Otolaryngologii. 1994, 48, 16, , Warszawa Z¹bek M.: Zarys neurochirurgii: Metody reanimacji nerwu twarzowego. PZWL, Warszawa Butler D.: Mobilization of the nervous system. Melbourne: Churchill Livingstone, Kase K.: Illustrated Kinesio Taping. Ken'I-Kai Information, Tokyo Kase K., Wallis J., Kase J.: Application Therapeutic of the Kinesio Taping Method. Kinesio Taping Association, 2003, 2-5. Adres do korespondencji / Address for correspondence Ireneusz Ha³as Szpital Neuropsychiatryczny SPZOZ Oœrodek Rehabilitacji Leczniczej Lublin, ul. Abramowicka 2 ireha@lublin.home.pl Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r. 276