Recenzja projektu planu ochrony. Tatrzańskiego Parku Narodowego. uwzględniającego zakres planu ochrony. obszaru Natura 2000 PLC Tatry

Transkrypt

1 Recenzja projektu planu ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony obszaru Natura 2000 PLC Tatry Część dotycząca: OPERATU OCHRONY PTAKÓW Autor recenzji: mgr inż. Przemysław Wylegała Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody Salamandra ul. Stolarska 7/3, Poznań Poznań, marzec 2015 r. 1

2 I. Metryka recenzowanego opracowania Tytuł opracowania: Plan Ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego. Operat ochrony zwierząt (ptaki) Imiona i nazwiska autorów Marcin Czerny, Grzegorz Szewczyk, Maksym Pięta opracowania: Jednostka sporządzająca: Krameko. Sp. z o. o. Miejsce i data opracowania: Kraków 2013 Liczba stron: 87 Załączniki: rodzaj załączników (np. mapy) liczba załączników tego rodzaju Mapy 42 Zdjęcia 284 II. Streszczenie recenzowanego opracowania Struktura Opracowanie składa się z 4 części (A Wstęp, B Charakterystyka fauny ptaków, w tym gatunków Natura 2000, C Ochrona ptaków, w tym gatunków Natura 2000, D Załączniki) z licznymi podrozdziałami. Najważniejsze treści Część A (Wstęp) (6 stron) zawiera informację na temat podstaw prawnych przygotowania planu ochrony, obszerną tabelę z listą gatunków ptaków stwierdzonych do tej pory na terenie Parku, charakterystykę występowania najcenniejszych ptaków oraz podsumowanie zasobów fauny ptaków TPN. Część B (Charakterystyka fauny ptaków, w tym gatunków Natura 2000) jest najobszerniejszym fragmentem operatu (54 strony). W części tej znajdują się informacje o dotychczasowej wiedzy na temat ptaków na obszarze TPN, przegląd literatury, informacje o wykonanej inwentaryzacji uzupełniającej, w tym ogólnikowy opis metod jej przeprowadzenia oraz wyniki. Ponadto w części tej scharakteryzowano najcenniejsze gatunki ptaków, opisano siedliska, w których występują, a także dokonano waloryzacji poszczególnych gatunków ptaków oraz oceny stanu zachowania ich populacji i zagrożeń. Część C (Ochrona ptaków, w tym gatunków Natura 2000) licząca 10 stron tekstu, zawiera informacje na temat koncepcji ochrony ptaków w TPN, określa cele i przedmioty ochrony oraz listę działań ochronnych, a także zaplanowanego monitoringu ptaków. Część D (Załączniki) zawiera załączniki 42 mapy gatunkowe ptaków wykonane na podstawie inwentaryzacji uzupełniającej oraz 284 zdjęcia. Główne wnioski i zalecenia Jako główne zagrożenia zidentyfikowano sukcesję wtórną w ekosystemach łąkowych i pastwiskowych, narciarstwo, taternictwo, ruch turystyczny, degradację ekosystemów wodnych, dokarmianie ptaków, ruch kołowy i zbieractwo. Zaplanowano siedem zadań ochronnych, w tym: utrzymanie muraw i zbiorowisk łąkowych, kontrolę przestrzegania regulaminu Parku, bieżące usuwanie śmieci, intensyfikację kontroli przestrzegania zakazu dokarmiania zwierząt, akcję edukacyjną dotyczącą negatywnych skutków dokarmiania zwierząt, opracowanie zasad organizacji imprez masowych na terenie Parku oraz podjęcie działań zmierzających do zmniejszenia prędkości pojazdów poruszających się w granicach Parku. 2

3 III. Ocena recenzowanego opracowania 1. Aspekty merytoryczne 1.1 Zakres opracowania Opracowanie zawiera wszystkie wymagane rozdziały. 1.2 Metodyka badań terenowych Metodyka badań terenowych została przedstawiona bardzo ogólnikowo, co powoduje wiele wątpliwości w stosunku do jakości i wiarygodności danych zebranych podczas inwentaryzacji. Zaznaczono, że stosowano metody zawarte w poradniku metodycznym Chylareckiego i in. (2009) 1 oraz że korzystano z metody kartograficznej opisanej w pracy Tomiałojcia (1980) 2. Metoda ta jest jednak przeznaczona do liczeń na małych powierzchniach i jest praktycznie niemożliwe zastosowanie jej na obszarze wielkości Tatrzańskiego PN, zwłaszcza przy tak małej liczbie osób wykonujących badania. W rozdziale metodycznym brakuje także wielu podstawowych informacji, takich jak liczba i terminy kontroli, liczba punktów obserwacyjnych, liczba i długość transektów oraz tego, jakie zastosowano kryteria lęgowości dla poszczególnych gatunków. Część gatunków (np. sowy) liczono na wybranych powierzchniach, które, jak napisali autorzy, należy traktować jako powierzchnie próbne. Nie napisano jednak w jaki sposób wyznaczono te powierzchnie (czy losowy?) oraz w jaki sposób ekstrapolowano liczebność dla całej powierzchni Parku. Z opisu przedstawionego przez autorów opracowania wynika, że także liczenia na transektach nie obejmowały całego obszaru Parku, a więc także i w tym przypadku zastosowano pewnego rodzaju próbkowanie, ale bez opisu metody przeliczania liczebności na całą powierzchnię. W niektórych przypadkach zastosowane metodyki były niezgodne z opracowaniem Chylareckiego (2009), na które powołują się autorzy, np. liczenie derkaczy na niektórych powierzchniach w ciągu dnia, zbyt mała odległość między punktami nasłuchowymi w przypadku liczeń dzięcioła białogrzbietego (co może powodować zawyżanie liczebności ze względu na przemieszczanie się ptaków za obserwatorem) czy stosowanie ciągłej stymulacji głosowej podróżniczka podczas przemarszu, bez okresów nasłuchów (co znacznie zmniejsza wykrywalność). Uzyskane liczebności ptaków w kilku przypadkach znacznie różniły się od tych przedstawionych w opracowaniu Wilka i in. (2010). Skrajnym przypadkiem był gąsiorek, w przypadku którego liczebność po inwentaryzacji autorów operatu oszacowano na 4 5 par, a w opracowaniu Wilka i in. (2010) na par. Autorzy operatu w żaden sposób nie skomentowali tak dużych rozbieżności. 1.3 Metodyka analiz W rozdziale dotyczącym oceny stanu ochrony poszczególnych gatunków znajduje się kilka poważnych błędów. Wśród ocenianej grupy 10 gatunków tylko w przypadku dwóch (orzeł przedni i mornel) uznano, że ich stan ochrony jest niezadowalający. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000, jeśli choć jeden parametr (populacja, siedlisko i szanse zachowania gatunku) został zakwalifikowany jako niezadowalający (U1), to ocena globalna nie może być FV (właściwy stan ochrony). Tymczasem w przypadku głuszca, mimo oceny populacji jako U1 (a być może powinno być nawet U2), globalny stan ochrony oceniono jako FV. Z kolei w przypadku cietrzewia, mimo stwierdzenia, że trendy populacyjne są negatywne (co upoważnia do oceny U1 lub nawet U2) stan 1 Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.) Monitoring ptaków lęgowych poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa. 2 Tomiałojść L Kombinowana odmiana metody kartograficznej do liczenia ptaków lęgowych. Not. Orn. 21:

4 populacji oceniono i ocenę końcową oceniono jako FV. Oba gatunki kuraków powinny ewidentnie otrzymać ocenę globalną U1, a być może także U2 (stan zły), ze względu na postępujący spadek liczebności. W operacie oceniono wartość każdego z lęgowych gatunków ptaków w sześciostopniowej skali (wartości: wybitna, bardzo duża, duża, średnia, niska, negatywna). Zastosowano zaledwie cztery kryteria oceny (obecność w zał. I Dyrektywy Ptasiej, gatunek objęty ochroną ścisłą, populacja lokalna przekraczająca 1% populacji krajowej, gatunek wpisany do Polskiej czerwonej księgi zwierząt). Waloryzacja ta budzi poważne zastrzeżenia. Przede wszystkim użyto zbyt małej liczby kryteriów. Zdecydowana większość gatunków ptaków występujących w Polsce objęta jest ochroną gatunkową, a więc to kryterium w niewielkim stopniu różnicuje wartość gatunków. Ponadto należy zwrócić uwagę, że lista gatunków ptaków znajdujących się w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jest mocno zdezaktualizowana i nie odzwierciedla stopnia zagrożenia gatunków w Polsce (porównaj np. Neubauer i in , Chodkiewicz i in ). Warto byłoby dodać także inne kryteria, np. stopień zagrożenia w Europie na podstawie kryteriów BirdLife International ( ) lub stopień zagrożenia wg IUCN. 1.4 Kompletność oraz trafność wniosków i zaleceń W rozdziale dotyczącym zagrożeń, poza ich syntetycznym wymienieniem, w zasadzie nie opisano związku przyczynowo-skutkowego między pewnymi przejawami aktywności ludzkiej (opisanymi jako zagrożenia dla ptaków), a populacjami poszczególnych gatunków. Zadania ochronne zostały sformułowane bardzo ogólnikowo i nie w pełni korespondują z zidentyfikowanymi zagrożeniami. W tabeli nr 20 (Zestawienie dotychczasowych sposobów ochrony i ich ocena) stwierdzono, że prace gospodarcze prowadzone w lasach regla dolnego w strefie ochrony czynnej wykonywane są w okresie lęgowym ptaków, co negatywnie oddziałuje na gatunki leśne (wymieniono dzięcioły i jarząbka, lecz z niewiadomych przyczyn nie wymieniono już sów ani głuszca). Pomimo to, w tabeli nr 19 przedstawiającej zagrożenia dla populacji ptaków, pominięto to zagrożenie. Nie zaplanowano także żadnych działań ochronnych mających przeciwdziałać temu zagrożeniu. Jednym z zadań ochronnych powinno być wyznaczenie stref ochronnych wokół stanowisk ptaków wymagających tego typu ochrony w lasach poza strefą ochrony ścisłej. Ponadto, nie zaplanowano żadnych działań dla zagrożenia polegającego na degradacji środowisk wodnych. Z kolei dwa z siedmiu zaplanowanych zadań ochronnych dotyczyły przeciwdziałania zagrożeniu ocenionego jako mało znaczące, a dotyczące dokarmiania orzechówek i krzyżówek. Aż trzy z zadań ochronnych dotyczyły wzmożenia kontroli przestrzegania regulaminu Parku oraz bieżącego usuwania śmieci, czyli zadań, które należą do podstawowych obowiązków pracowników Parku i nie wymagają specjalnego umieszczania ich na liście zadań ochronnych. W tabeli nr 25 (Zestawienie zadań ochronnych) brakuje precyzyjnego opisania lokalizacji zadań ochronnych, określenia podmiotów odpowiedzialnych za ich realizacje oraz kosztów tych zadań. 3 Neubauer G., Sikora A., Chodkiewicz T., Cenian Z., Chylarecki P., Archita B., Betleja J., Rohde Z., Wieloch M., Woźniak B., Zieliński P., Zielińska M Monitoring populacji ptaków Polski w latach Biuletyn Monitoringu Przyrody 8/1: Chodkiewicz T., Neubauer G., Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Ostasiewicz M., Wylegała P., Ławicki Ł., Smyk B., Betleja J., Gaszewski K., Górski A., Grygoruk G., Kajtoch Ł., Kata K., Krogulec J., Lenkiewicz W., Marczakiewicz P., Nowak D., Pietrasz K., Rohde Z., Rubacha S., Stachyra P., Świętochowski P., Tumiel T., Urban M., Wieloch M., Woźniak B., Zielińska M., Zieliński P Monitoring populacji ptaków Polski w latach Biuletyn Monitoringu Przyrody 11: BirdLife International Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Birdlife Conservation Series 12. BirdLife International, Cambridge. 4

5 1.5 Cytowane źródła W opracowaniu wymieniono 58 publikacji, z których korzystano przygotowując operat. Wśród nich znalazła się zdecydowana większość publikacji traktujących o awifaunie Tatr. Analiza tabeli 1, w której wymieniono wszystkie gatunki ptaków stwierdzone do tej pory w Tatrach wskazuje jednak na to, że niektóre publikacje przejrzano nie dość dokładnie. Nie wymieniono np. 2 gatunków czarnowrona i raroga, które stwierdzono w Tatrach (Tomiałojć i Stawarczyk 2003) 6. Ponadto nie uwzględniono Raportów Komisji Faunistycznej o obserwacjach gatunków podlegających weryfikacji (publikowane w czasopiśmie Ornis Polonica). W efekcie pominięto obserwacje nagórnika z lipca 2012 roku z Doliny Kościeliskiej. Obserwacja ta może świadczyć o gniazdowaniu tego gatunku (a więc teza o jego wycofaniu się z polskich Tatr, przedstawiona w operacie, może być błędna). Ponadto nie wymieniono istotnej pracy poświęconej pomurnikowi (Stępniewski i Cichocki ). Poważniejszym problemem niż pominięcie kilku publikacji jest jednak brak odniesienia się do nich i przedyskutowania zawartych w nich informacji. Dotyczy to zwłaszcza dużych rozbieżności w liczebnościach niektórych gatunków ptaków przedstawionych w operacie oraz w opracowaniu Wilka i in. (2010) Aspekty formalno-prawne 2.1 Zgodność z przepisami Opracowanie uwzględnia podstawowe akty prawne (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody (Dz.U nr 94 poz. 794 oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz.U nr 64 poz. 401 i Dz.U poz. 507). W zasadzie uwzględniono w nim przedstawiony w tych aktach prawnych zakres niezbędnych prac, ale jakość ich wykonania budzi szereg wątpliwości przede wszystkim jakość wykonanej inwentaryzacji uzupełniającej ptaków, niepełne zidentyfikowanie zagrożeń i niepełna lista niezbędnych zadań ochronnych oraz źle zaplanowane i opisane zasady monitoringu ptaków. W przypadku głuszca i cietrzewia ocenę stanu zachowania wykonano niezgodnie z obowiązującymi przepisami. 2.2 Zgodność z wymaganiami Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia Nie przedstawiono na mapach wszystkich wymaganych elementów (patrz punkt 3). 6 Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP pro Natura, Wrocław. 7 Stępniewski K., Cichocki W Rozmieszczenie, liczebność i preferencje siedliskowe pomurnika Tichodroma muraria w polskich Tatrach. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 67: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki. 5

6 3. Załączniki 3.1 Mapy Kompletność i dobór Na mapach nie zostało przedstawionych kilka istotnych informacji dotyczących wykonanej inwentaryzacji lokalizacji powierzchni próbnych oraz transektów. Bez tych danych niemożliwa jest ani ocena jakości danych zebranych podczas inwentaryzacji, ani dobre zaplanowanie i przyszłe realizowanie monitoringu Poprawność Przedstawione w operacie mapy są mało czytelne. Nie wiadomo czego mają dotyczyć znajdujące się na mapie monitoringu poligony o średnicy 1 3 km, jako miejsca objęte monitoringiem. Dane zawarte na tej mapie są zarówno niekompletne (dotyczą tylko części gatunków objętych zaplanowanym monitoringiem), jak i niespójne z częścią tekstową opisującą zasady monitoringu. Można się jedynie domyślać, że zawarte na mapach poligony są orientacyjną lokalizacją powierzchni próbnych. Oczekiwałbym jednak bardzo precyzyjnych informacji o lokalizacji powierzchni, na których ma być realizowany monitoring. Ponadto legendy znajdujące się na mapach są nieprecyzyjne. W przypadku map gatunkowych napisano, że dotyczą one stanowisk lęgowych (w domyśle gniazd lub np. stanowisk śpiewających samców). Większość stanowisk ptaków przedstawiono jako poligony o średnicy od kilkuset metrów do kilku kilometrów, a więc w zasadzie nie wiadomo czego one dotyczą. Dużym mankamentem jest brak w tekście przywoływania map z załączników. 3.2 Inne załączniki Brak spisu i tytułów załączonych zdjęć. Odnosi się wrażenie, że zdjęcia zostały załączone bezpośrednio z aparatu fotograficznego, bez żadnej selekcji. W efekcie znalazło się wiele zdjęć niezwiązanych tematycznie z operatem ochrony ptaków (zdjęcia portretowe ludzi, zdjęcia roślin, owadów czy grzybów). Bardzo pomocna byłaby dokumentacja fotograficzna zaobserwowanych zagrożeń dla ptaków. 4. Aspekty redakcyjne 4.1 Struktura opracowania Układ rozdziałów i ich kolejność są przedstawione logicznie i spójnie. 4.2 Komunikatywność przekazu Sposób przekazu jest poprawny, wymaga jednak drobnych poprawek. W tabelach gatunki prezentowane są w kolejności alfabetycznej lub w kolejności systematycznej. Wymaga to ujednolicenia. Brakuje także powiązania map z tekstem (brak odwołań do map w tekście). W opracowaniu powszechnie stosowane jest sformułowanie gatunki Natura 2000, będące jak się można domyślić skrótem myślowym i oznaczającym gatunki wymienione w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. W tak poważnym opracowaniu jak operat ochrony oczekiwałbym jednak bardziej precyzyjnego języka. Ponadto należy zwrócić uwagę, że liczebności zwierząt podajemy np. w osobnikach czy śpiewających samcach, a nie w sztukach. 6

7 5. Podsumowanie opinii 5.1 Poprawność formalna W opracowaniu uwzględniono zakres niezbędnych prac wymaganych przepisami, ale jakość ich wykonania budzi szereg wątpliwości. 5.2 Dostosowanie do specyfiki przyrodniczej Tatrzańskiego Parku Narodowego Wykonywane prace terenowe oraz zaplanowane działania ochronne nie wymagały istotnego dostosowywania do specyfiki Tatrzańskiego Parku Narodowego jako obszaru wysokogórskiego. 5.3 Badania i ekspertyzy W ramach uzupełnienia stanu wiedzy o ptakach Parku wykonano inwentaryzację uzupełniającą. Jakość tych danych budzi jednak zastrzeżenia ze względu na ogólnikowe przedstawienia metodyki oraz pewne niezgodności z ogólnie przyjętymi metodami (patrz punkt 1.2). 5.4 Kompletność opracowania Opracowanie zostało wykonane w pełnym zakresie, ale jakość wykonania prac jest niezadowalająca. 5.5 Przedmioty i cele ochrony Określenie celów i przedmiotów ochrony zarówno w Parku, jak i obszarze Natura 2000, jest mało czytelne i niezrozumiałe. Sformułowanie autorów: Strategicznym przedmiotem ochrony zwierząt, w tym również ptaków, jest Różnorodność gatunkowa fauny z licznymi populacjami zwierząt endemicznych i dużych drapieżników, jest nielogiczne z językowego punktu widzenia. Można się jedynie domyślać, że autorom chodziło o to, iż utrzymanie różnorodności gatunkowej ptaków jest jednym z celów (a nie przedmiotem) ochrony w Parku. Różnorodność gatunkowa nie jest przedmiotem ochrony zwierząt! W operacie mało czytelnie przedstawiono przedmioty i cele ochrony zarówno w Parku, jak i w obszarze Natura Nie przedstawiono jednoznacznie znaczenia populacji gatunków, które uznano za przedmioty ochrony w obszarze Natura 2000 w skali kraju. Nie określono, na podstawie jakich kryteriów niektóre gatunki uznano za przedmioty ochrony, a inne nie. Wprawdzie dokładnie czytając tekst można się domyślić, że chodzi o określoną wielkość populacji (poniżej lub powyżej 1% populacji krajowej), ale nie jest to napisane jednoznacznie. W opracowaniu brakuje czytelnej informacji, które gatunki otrzymują ocenę A, B lub C w Standardowym Formularzu Danych (czyli w przypadku których gatunków ich populacje są znaczące i kwalifikują się jako przedmioty ochrony w obszarze Natura 2000). 5.6 Poprawność i realność zaleceń Zadania ochronne są sformułowane bardzo ogólnikowo i nie są w pełni spójne z zidentyfikowanymi zagrożeniami (patrz punkt 1.4). 7

8 5.6.1 Identyfikacja i hierarchia zagrożeń Zidentyfikowano i właściwie uszeregowano większość istotnych zagrożeń dla populacji ptaków. Pominięto jednak jedno z najistotniejszych, dotyczące prowadzenia prac gospodarczych w lasach w strefie ochrony częściowej (w tym prowadzonych w okresie lęgowym ptaków) Zgodność zaleceń z przepisami Zaplanowane zadania ochronne nie są sprzeczne z obowiązującym prawem (choć opisane są bardzo ogólnikowo) Zgodność zaleceń z wynikami analiz Zadania ochronne nie są w pełni spójne z zidentyfikowanymi zagrożeniami. Sformułowane są bardzo ogólnikowo Identyfikacja miejsc, terminów, harmonogramu i sposobów realizacji zadań Lokalizacja i czas realizacji zadań ochronnych zostały przedstawione bardzo ogólnikowo. Nie przedstawiono żadnego harmonogramu realizacji zadań Rozwiązania wariantowe Nie uwzględniono rozwiązań wariantowych dla zaplanowanych działań ochronnych Poprawność zaadresowania zadań Zadania ochronne w ogóle nie zostały zaadresowane do realizacji do konkretnych podmiotów Szacowanie kosztów zadań Bardzo ogólnikowo i jednym zdaniem przedstawiono koszty wszystkich zadań oceniając je na pięć milionów złotych. Nie wyceniono kosztów poszczególnych zadań, w tym monitoringu ptaków. Monitoring ptaków zawiera elementy wariantowe (np. kontrole co trzy lub pięć lat), co powinno wariantować także wielkość kosztów Założenia monitoringu Monitoring ptaków zaplanowano aż dla 30 gatunków (co jest zadaniem bardzo kosztownym). Jednym z najważniejszych elementów planowania monitoringu jest wybranie kluczowych dla obszaru gatunków, których kierunkowe zmiany liczebności powinny być wskaźnikiem zmian zachodzących w danym typie siedliska i zamieszkujących je innych gatunków ptaków. Do osiągnięcia tego celu wystarczające byłoby wybranie mniejszej liczby gatunków, ale skrupulatniejsze zaplanowanie dla nich działań monitoringowych. Zbędne wydaje się monitorowanie populacji ptaków występujących skrajnie nielicznie i dla których populacja gniazdująca w Parku nie jest znacząca w skali kraju czy nawet regionu (bocian czarny, jastrząb, krogulec, myszołów, trzmielojad, pustułka, dzięcioł zielonosiwy, muchołówka mała, gąsiorek). Opis metodyczny zaplanowanego monitoringu jest zdecydowanie zbyt ogólnikowy. Powinien być on tak przygotowany, by stanowił pełną i dokładną instrukcję działań, także dla osób nie znających dobrze obszaru Parku. Brakuje w nim podstawowych 8

9 informacji takich jak dokładne opisanie lokalizacji powierzchni próbnych (oraz zasad ich wyboru), transektów i punktów obserwacyjnych, liczby i terminów kontroli czy wskaźników monitoringu. W większości przypadków ogólnikowo napisano, że monitoring ma być prowadzony zgodnie z metodyką Państwowego Monitoringu Środowiska. Jest to niewystarczający i zbyt ogólnikowy zapis, zwłaszcza, że w przypadku niektórych gatunków metodyka zawarta w operacie jest niespójna z tą opisaną w poradniku metodycznym Chylareckiego i in Przykładowo dla gąsiorka zaplanowano liczenia z punktów obserwacyjnych, a nie na powierzchniach próbnych. W przypadku bociana czarnego zaplanowano liczenia w miejscu jedynego znanego stanowiska lęgowego, co z oczywistych względów nie jest monitoringiem stanu populacji na terenie Parku. Ponadto w dziale poświęconym monitoringowi nie wyceniono jego kosztów (z podziałem na gatunki). Napisano, że liczenia ptaków mają być wykonywane co 3 5 lat, a więc konieczne jest także przedstawienie wariantów cenowych monitoringu. W operacie brakuje jakiegokolwiek zaplanowanego monitoringu zmian w siedliskach ptaków oraz wdrażania założeń planu ochrony. 5.7 Uwzględnienie wyników opracowania w projekcie rozporządzenia W projekcie rozporządzenia znajduje się znacznie krótsza lista gatunków przewidzianych do monitoringu niż w dokumentacji (10 z 30 gatunków). 5.8 Powiązanie tekstu z załącznikami graficznymi Brak odniesienia do map w tekście. Brakuje map z lokalizacją powierzchni próbnych, transeptów i punktów obserwacyjnych opisanych (zazwyczaj bardzo ogólnikowo) w rozdziale dotyczącym inwentaryzacji uzupełniającej. Nie przedstawiono także lokalizacji powierzchni próbnych, transektów i punktów obserwacyjnych do planowanego monitoringu ptaków. 6. Rekomendowane uzupełnienia i korekty Operat wymaga gruntownych uzupełnień, w tym przede wszystkim: Dokładne opisanie metodyki, za pomocą której wykonano uzupełniającą inwentaryzację ptaków, w tym przedstawienie na mapach badanych powierzchni, punktów i transektów. Powtórzenie inwentaryzacji przynajmniej dla niektórych gatunków ptaków (np. derkacz, dzięcioły, podróżniczek). Uzupełnienie listy cytowanych źródeł oraz uzupełnienie listy gatunków stwierdzonych w TPN. Skonfrontowanie danych zebranych w czasie inwentaryzacji z danymi literaturowymi. Dopracowanie kryteriów waloryzacji gatunków ptaków. Jasne i precyzyjne określenie przedmiotów ochrony w TPN oraz w obszarze Natura Powtórne przeanalizowanie i ocena stanu ochrony gatunków uznanych za przedmioty ochrony. Precyzyjne opisanie metod przewidywanych w monitoringu ptaków, w tym przedstawienie na mapach powierzchni próbnych, punktów i transektów. Ponowna analiza zagrożeń, uzupełnienie ich listy i adekwatne zaplanowane działań ochronnych (dotyczy głównie siedlisk leśnych). 9

10 Przypisanie kosztów do poszczególnych zadań w tym do monitoringu ptaków (z podziałem na gatunki ptaków). 7. Inne uwagi i komentarze W tabeli nr 7 Zestawienie zbiorcze stanowisk ptaków, w kolumnie z międzynarodowym statusem ochronnym, wszystkie wymienione gatunki (za wyjątkiem żołny) otrzymały kategorię LC (gatunek najmniejszej troski), co jest ewidentnym błędem. 8. Konkluzje końcowe Operat nie jest przygotowany poprawnie i wymaga wielu poprawek, zarówno merytorycznych, jak i redakcyjnych. Poprawy wymagają przede wszystkim fragmenty dotyczące wykonanej inwentaryzacji (uszczegółowienie metodyk oraz powtórne wykonanie części prac), oceny zagrożeń, uzupełnienie listy zadań ochronnych oraz zaplanowanego monitoringu. 10