Dr hab. Anna Kozłowska, prof. IGiPZ PAN

Transkrypt

1 Dr hab. Anna Kozłowska, prof. IGiPZ PAN Recenzja opracowania pt. "Synteza (podsumowanie) dokumentacji do projektu planu ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego, uwzględniającego zakres planu ochrony obszaru Natura 2000 Tatry" wykonanego w Krakowie w 2014 roku przez zespół w składzie: mgr inż. Marcin Czerny (KRAMEKO sp. z o.o.) opracowanie wzoru syntezy, opracowanie mgr inż. Ryszard Krynicki (KRAMEKO sp. z o.o.) opracowanie wzoru syntezy, opracowanie mgr inż. Krzysztof Mroczek (KRAMEKO sp. z o.o.) opracowanie dr Bogusław Binkiewicz (KRAMEKO sp. z o.o.) opracowanie mgr inż. Grzegorz Szewczyk (KRAMEKO sp. z o.o.) opracowanie dr Marcin Bielecki (KRAMEKO sp. z o.o.) opracowanie prof. dr hab. Zbigniew Mirek (PAN Instytut Botaniki im. Władysława Szafera) konsultacje dr inż. Zbigniew Krzan (TPN) konsultacje dr inż. Wojciech Romańczyk (TPN) konsultacje mgr inż. Marek Pęksa (TPN) konsultacje mgr inż. Tomasz Mączka (TPN) konsultacje mgr inż. Sławomir Wróbel (TPN) konsultacje mgr inż. Filip Zięba (TPN) konsultacje Opracowanie techniczne: mgr inż. Marcin Czerny (KRAMEKO sp. z o.o.) skład tekstu, opracowanie GIS mgr inż. Ryszard Pedrycz (KRAMEKO sp. z o.o.) opracowanie informatyczne mgr Sabina Stanisławska (KRAMEKO sp. z o.o.) opracowanie GIS mgr inż. Aleksandra Wilczyńska (KRAMEKO sp. z o.o.) opracowanie GIS, opracowanie kartograficzne Opracowanie zawiera 192 strony tekstu wraz z załącznikami. Składa się ono z sześciu części."wstęp" obejmuje podstawy prawne oraz wykaz części projektu planu ochrony wraz z metodyką jego opracowania." Informacje ogólne" o Tatrzańskim Parku Narodowym zawierają dane o położeniu wg różnych podziałach przestrzennych i usytuowanie w systemach ochrony przyrody a także krótką historię obszarów TPN i stan jego posiadania wraz z informacjami o obszarze Natura 2000 Tatry. Ważną częścią jest "Koncepcja ochrony zasobów, tworów i składników przyrody oraz wartości kulturowych i krajobrazowych".

2 Najobszerniejsza jest część "Składowe projektu planu ochrony TPN uwzględniającego zakres planu ochrony obszaru Natura 2000 Tatry". Zawiera ona przedstawienie celów ochrony oraz uwarunkowania ich realizacji i wykaz obszarów o różnym reżimie ochronnym. Omawia także zagrożenia dla wartości przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych Parku, warunki ochrony obszaru Natura 2000 Tatry oraz wskaźniki właściwego stanu ochrony przedmiotów tego obszaru. Na część operacyjną składają się rozdziały o zadaniach ochronnych, monitoringu, udostępnianiu, działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej na terenie parku oraz ustalenia do dokumentów dotyczących zagospodarowania przestrzennego. Opracowanie zamyka dział informujący o spotkaniach konsultacyjnych ze stronami zainteresowanymi projektem planu wraz z załącznikami. Zakres treści j jest właściwy dla tego typu opracowania, struktura opracowania prawidłowa a sposób przekazu komunikatywny. Informacje zawarte w "Syntezie" wyczerpują wymóg opracowania koncepcji ochrony zasobów, tworów i składników przyrody oraz wartości kulturowych, a także eliminacji lub ograniczenia istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych, zawarty w 8.10 Rozporządzenia Min. Środowiska z dn. 12 maja 2006r. Proponowane rozwiązania są zgodne z obowiązującym prawem. Niedosyt budzą jednak niedostateczne objaśnienia metodyki postępowania i kryteriów wyboru konkretnych rozwiązań, co rzutuje na konkretne rozwiązania ochronne. Punktem wyjścia do koncepcji ochrony były operaty szczegółowe, z których informacje dotyczące przedmiotów, celów, priorytetów, obszarów i sposobów ochrony a także zagrożeń i zadań ochronnych zostały zestawione w bazie danych. Taka baza mogła podlegać sortowaniu i obróbkom pod różnym kontem, pozwalając na waloryzację dowolnych wybranych czynników. Autorzy opracowania piszą, że to czynili przy użyciu techniki informatycznej. Szkoda tylko, że nie przedstawiono, podobnie jak było to w operatach szczegółowych, wyników tych działań w postaci szeregu tabel, nawet skróconych do najistotniejszych, najwyższych walorów, co w wiarygodny sposób dokumentowałoby zasadność przyjętych rozwiązań. Uczyniono to tylko dla zagrożeń. Bez przedstawienia wyników analizy, na której przeprowadzenie powołują się autorzy opracowania, zaproponowane przez nich w dalszej części działania dla czytelnika podane są jakby trochę na wiarę. Zaprezentowanie wyników analizy pozwoliłoby na uzasadnienie, które przedmioty ochrony uznano za najważniejsze i dlaczego. Szczególnie ważne byłoby zwłaszcza pokazanie sytuacji, gdy spotykały się ze sobą kolidujące zadania ochronne oraz uzasadnienie pierwszeństwa któregoś z nich. Na str. 16 autorzy "Syntezy " piszą, że "Koncepcja ochrony została przyporządkowana zasadzie jak najmniejszej

3 ingerencji w środowisko przyrodnicze" Nie jest to do końca prawdą. Czytając zadania ochronne odnosi się wrażenie, że koncepcja ochrony została podporządkowana zasadzie ochrony różnorodności biologicznej. To z tego powodu wprowadzona została ochrona czynna, aby na obszarach szczególnie cennych dla różnorodności biologicznej, a podlegających procesom sukcesji ekologicznej, nie dopuścić do osiągnięcia stanu klimaksowego ekosystemów, czyli do zarośnięcia polan lasem. Dopiero na dalszym miejscu jest stopień naturalności i stabilność ekosystemów. Gdyby było inaczej, to nie wydzielano by w zwartych obszarach poddanych ochronie ścisłej małych płatów polan do ochrony czynnej, lecz pozwolono by na ich zarastanie. Sugeruje to w swych uwagach do "Syntezy planu ochrony TPN" (w załączeniu) prof. Jerzy Szwagrzyk uważając, że "umieszczanie enklaw ochrony czynnej w obrębie dużych kompleksów ochrony ścisłej jest zagrożeniem dla integralności tej formy ochrony" oraz że "zasady podziału terenu TPN na obszary ochrony ścisłej i czynnej zostały całkowicie dopasowane do wymagań świata roślin". To drugie nie jest do końca prawdą, gdyż preferowane jest także przez specjalistów od owadów, zwłaszcza motyli i trzmieli, dla których rośliny łąkowe stanowią doskonały pokarm. Ale może jednak warto rozważyć wycofanie z ochrony czynnej polan w górnej części Doliny Kościeliskiej, za wyjątkiem tych, które są obiektem monitoringu, jak np. Tomanowa. Zarówno cenne gatunki roślin jak i owadów nie wymagają z reguły do życia tak dużych areałów, jak duże ssaki. W różnowiekowych drzewostanach, zwłaszcza u górnej granicy lasu, tworzą się w sposób naturalny (wypadanie starych drzew, wiatrołomy) większe lub mniejsze luki i polanki, umożliwiające występowanie tam światłolubnych roślin i związanych z nimi owadów. Rezygnacja z koszenia polan nie oznacza więc zupełnego zaniku siedlisk nieleśnych w tym obszarze TPN. W uwagach do "Syntezy" prof. Szwagrzyk porusza także problem dyskusyjnego charakteru usuwania roślinności torfowiskowej z lustra wody w Toporowym Stawie Wyżnim. Jest to o tyle istotne, że wszelkie działania lub ich brak w stosunku do ekosystemów wodnych i torfowiskowych nie zostały poprzedzone oceną stanu tych siedlisk przyrodniczych, gdyż nie ma opracowania im poświęconego, jest za to operat hydrologiczny. Brak takiego całościowego ujęcia odbija się negatywnie na konstrukcji planu ochrony TPN. Informacje o zbiorowiskach roślinnych i niektórych gatunkach zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym rozproszone są po różnych operatach, choć pominięto szereg grup zwierząt wodnych (np. skorupiaki, w tym problem wyginięcia i ewentualnej reintrodukcji Branchinecta paludosa). Za to w Syntezie na str. 30 jest lista gatunków glonów stwierdzonych w TPN. Skąd pochodzi ta informacja, skoro nie ma operatu ochrony ekosystemów wodnych? Brak w "Syntezie" odpowiedzi na powstające pytanie, jak zmieniły się granice sposobów ochrony. Informacja ta może być jednym z elementów mapy podziału na obszary o różnych reżimach

4 ochronnych. Brak informacji dotyczy także różnic w stosowanych zabiegach ochronnych w stosunku do założeń poprzedniego planu. Nie zostało także uzasadnione, dlaczego monitoring ochrony gatunków został zaplanowany tylko dla obiektów Natura Z tekstu wynika, że jest to efekt scalenia zasad monitoringu a następnie wyselekcjonowania najważniejszych obiektów. Tymczasem w operatach szczegółowych dla roślin, zwierząt i grzybów monitoring zaplanowano znacznie szerzej, być może w stopniu przekraczającym możliwości realizacji przez TPN. Po co w takim razie autorzy operatów szczegółowych proponowali tak szeroko zakrojony monitoring? Czemu to miało służyć? Jak to może być wykorzystane, jeśli nie ma być praktycznie wyrzucone do kosza? Może więc wystarczyło od początku przyjąć tylko monitorowanie tego, co jest obowiązkowe, czyli obiektów "naturowych"? Nie podano kosztów ogólnych wprowadzenia w życie planu ochrony, choć te informacje zawarte są w operatach szczegółowych i wystarczy je podsumować. str. 18 "Odtworzenie naturalnych lasów regla dolnego" - na końcu rozdziału znajduje się zdanie: TPN zajmuje zbyt mały obszar, aby liczyć na szybkie odtworzenie lasów regla dolnego bez pomocy człowieka. Raczej lasy regla dolnego przekształcone przez człowieka w TPN zajmują zbyt duży obszar, aby można było zupełnie nie interweniować. Gdyby zajmowały mały obszar, przyroda by sama sobie poradziła. str. 27 i dalsze: Pisząc o 5 endemicznych zespołach roślinnych, warto je jakoś wyróżnić w tabeli. W części dotyczącej roślinności nieleśnej powtórzenia tych samych jednostek syntaksonomicznych raz w randze rzędu lub klasy a raz w randze związku w sytuacji, gdy dana jednostka wyższej rangi ma tylko jeden związek np. Juncetea trifidi i Juncion trifidi, Seslerietalia i Seslerion. Zbiornik dystroficzny to nie jest zbiorowisko roślinne, jeśli się to traktuje jako jednostkę legendy mapy roślinności, należy używać określeń fitosocjologicznych. str. 26, str liczba a nie ilość gatunków chronionych oraz osób odwiedzających Park. W części " Informacje ogólne" w rozdziale 'Położenie TPN' przytoczone zostały podziały przestrzenne na różne kategorie jednostek. Należałoby zacytować autorów tych podziałów.

5 Z opracowaniem "Syntezy" jest bezpośrednio powiązany "Projekt rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia planu ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony obszaru Natura 2000 PLC Tatry. Do projektu rozporządzenia dołączone jest 11 załączników oraz ich uzasadnienie. Treść załączników jest zgodna z zawartością "Syntezy", w większości przypadków są to te same co w "Syntezie" treści ogólne i tabele wynikowe, sformatowane jako załączniki. Jako załącznik nr 3 dodany jest opis granic obszaru i mapa obszaru Natura 2000 PLC Tatry w całości objętego granicami Parku. Mapa ta przestawia podział na obszary ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej wraz z podziałem na oddziały i pododdziały. W uzasadnieniu podano także spis części - operatów szczegółowych - składających się na dokumentację do Planu Ochrony TPN , wraz z krótkim ich omówieniem. Treść projektu rozporządzenia jest zgodna z przepisami prawnymi, obowiązującymi do czasu jego oddania. Obecnie obowiązują nowe przepisy o ochronie gatunkowej roślin i zwierząt, które muszą być uwzględnione w Planie. Warszawa,