American Jewish History

Transkrypt

1 American Jewish History Ruch lewicowy [A Bundist Demonstration, 1917]

2 Bund General Jewish Labour Union of Lithuania, Poland and Russia - organizacja lewicowa, anty-syjonistyczna nazwa oryginalna (jidisz): Algemeyner Yidisher Arbeter Bund in Lite, Poyln un Rusland. Organizacja aktywna od 1897 roku (oficjalne powołanie w Wilnie) do lat 30. XX wieku. W Polsce do Bundu należał Marek Edelman. Nadal jej komórki istnieją w USA, Australii, Kanadzie i Wielkiej Brytanii. W USA Bund prowadzi (od lat 50. XX wieku do dzisiaj) letni obóz Camp Hemshekh w górach Catskills, NY.

3 W Ameryce : 65% imigrantów żydowskich to wykwalifikowani rzemieślnicy (w innych grupach etnicznych stanowili oni 8,5%) Z tej grupy około 1/3 szukała zatrudnienia jako siła najemna. W sumie 1/3 całej tej zbiorowości pracowała w przemyśle odzieżowym. 1900: 85% wyrobów odzieży męskiej wytwarzali żydowscy producenci 95% odzieży damskiej Posiadanie kwalifikacji i świadomość wyzysku czyniła tę grupę podatną na hasła lewicowe. Ale w gruncie rzeczy większość imigrantów marzyła o własnej firmie i to uczyniło z Jewish labor movement one generation phenomenon.

4 Zróżnicowanie środowiska lewicowego w zbiorowości amerykańskich Żydów związkowcy socjaliści anarchiści

5 Pierwsze ruchy protestu strajk krawców, znaczny udział Żydów strajk cap-makers, potem powstał związek cap-makers (na krótko) związek wytwórców płaszczy męskich, działał dwa lata związek wytwórców cygar, strajk przeciw fimie Kenny Brothers: działali tu Leo Strasser, Ludwig Yablonovsky, Samuel Gompers strajki cloakmakers Cloakmakers Benevolent Association Russian Jewish Workers' Association, inicjatorzy: Abraham Cahan, Bernard Weinstein Jewish Worker's Association (przekształcenie poprzedniego stowarzyszenia) anarchiści wycofują się ze stowarzyszenia, zbliżenie do Socialist Labor Party, wypracowanie spójności wewnętrznej.

6 Od połowy XIX wieku do końca lat 80. XIX wieku działania lewicowe miały charakter efemeryczny i nie zyskiwały szerszego poparcia. "The strikes of the 1870's and 1880's were a kind of seasonal sport which resulted in no permanent organization or accumulation of experince."

7 Trudności większość imigrantów żydowskich NIE chciała działać w organizacjach lewicowych, nie chciała zmieniać porządku społecznego, raczej imigranci chcieli stać się kapitalistami usługi "wzajemnej pomocy" na początku łatwiej było świadczyć w obrębie landsmanszaftów zróżnicowanie regionalne żydowskiej grupy etnicznej, utrudniało zorganizowanie spójnego ruchu robotniczego depresja ekonomiczna: trudny klimat do organizacji ruchu

8 United Hebrew Trades doświadczenia nieudanych wcześniejszych działań, powołanie UHT jako federacji związków zawodowych na początku dwa związki w federacji: typesetters (zecerzy) choristers (chórzyści) : powstało prawie 40 związków, które należały do UHT

9 Rozwój United Hebrew Trades UHT Conference, obecnych 27 organizacji związkowych oraz socjalistycznych ze stanu Nowy Jork, reprezentujących prawie 14 tys. członków, powstaje UHT w Filadelfii powstaje UHT w Chicago największy związek w obrębie UHT to International Ladies Garment Workers Union, założony w 1900 roku 10 tys. członków, wśród nich 1/3 kobiet kryzys ekonomiczny, trudny czas dla związków, jednak ILGWU przetrwał niecałe 90 związków w UHT, około 100 tys. członków ponad 100 związków, 250 tys. członków

10 W sumie uważa się, że z samym końcem XIX wieku, żydowski ruch robotniczy po trzech dekadach prób i błędów "came into existence". Mimo wszystko, jeszcze w 1906 roku, większość żydowskich robotników, podobnie jak większość amerykańskich robotników, pozostawała niezorganizowana. [Feingold, s. 172]

11 Z amerykańskim ruchem lewicowym: razem i osobno the Jewish Worker's Association (zał. 1885) formalnie wiąże się z Socialist Labor Party, na czele której stoi sefardyjczyk Daniel DeLeon 1887 w obrębie SLP powstają dwa żydowskie oddziały obcojęzyczne: section 8 for Yiddish speakers section 17 for the Russians (Russian Jews) w opozycji do Socialist Labor Party powstaje nowa partia - Socialist Party of America, wśród założycieli: Morris Hillquit Eugene Debbs Meyer London Victor Berger

12 Daniel De Leon,

13 Daniel De Leon Ur w holenderskiej kolonii Curacao Rodzice wysłali go na naukę do Niemiec i Holandii 1874 przybył do USA Wkrótce zaczął pracować jako nauczyciel łaciny, greki i matematyki Osiadł w Nowym Jorku, studiował, potem wykładał na Columbia University Zainteresował się ideami socjalizmu, przyłączył się do the Knights of Labor 1890 De Leon wstąpił do the Socialist Labor Party (SLP) 1891 został redaktorem pisma tej partii The People jako kandydat SLP ubiegał się o urząd gubernatora Nowego Jorku, uzyskał 13,000 głosów.

14 Radykalizm poglądów Daniela De Leon Był marksistą, chciał obalić kapitalizm w USA. USA jako kraj najbardziej rozwinięty kraj kapitalistyczny był jego zdaniem gotowy do rewolucji (w skali świata). Krytykował ruch związków zawodowych (choć pierwotnie należał do Knights of Labor). Pomógł powołać the Socialist Trade and Labor Alliance (STLA) as a revolutionary alternative to the conservative American Federation of Labour. Ale to nie był wielki sukces, rucj zgromadził 20 tys. Członków. 27th June, 1905 powołanie radykalnej organizacji robotniczej the Industrial Workers of the World (IWW). Wewnętrzne spory w obrębie the IWW.

15 Morris Hillquit urodzony jako Moses Hillkowitz w Rydze (Łotwa) w rodzinie żydowskiej chodził do szkoły rosyjskiej 1885 migrował do Ameryki pracował w Nowym Jorku na Lower East Side w przemyśle odzieżowym tam przyłączył się do ruchu socjalistycznego, wstąpił do Socialist Labor Party przyłączył się też do związków zawodowych studiował prawo na New York University został przyjęty do palestry w 1893 roku przyjął nowe nazwisko kontestował przywództwo Daniela De Leon w SLP wraz ze swymi zwolennikami przystąpił do założycieli Socialist Party of America został pierwszym sekretarzem krajowym Partii napisał The History of Socialism in the United States w sporze między Trockim a Leninem był przeciwny Leninowi od tej pory był przeciwnikiem komunizmu

16 Norma Fain Pratt, Morris Hillquit: A Political History of an American Jewish Socialist (Contributions in Political Science)

17 Żydzi stanowili około 39% członków the Socialist Party of America na Manhattanie i Bronx

18 Workmen's Circle powołanie organizacji jako towarzystwa ubezpieczeniowego i wzajemnej pomocy, członków, rejestracja przez władze stanu Nowy Jork, wzrost liczby członków do 7 tys., tys. członków, tys. członków.

19 Abraham Cahan ( )

20 Abraham Cahan urodzony pod Wilnem, ojciec był mełamedem, dziadek rabinem rodzina przeniosła się do Wilna chodził do rosyjskich szkół, nauczył się języka rosyjskiego 1882 imigracja do USA, była to ucieczka przed prześladowaniami działaczy lewicowych w Rosji po zamachu na Cara Aleksandra II osiadł na LES szybko nauczył się języka angielskiego, ale bardzo cenił rolę jidisz. stał się znanym pisarzem, wykładowcą i redaktorem prasy lewicowej jego artykuły i nowele publikowane były w wiodących pismach amerykańskich (wychodził poza granice własnej grupy etnicznej) The Rise of David Levinsky, najbardziej znana powieść Cahana

21 Abraham Cahan wygłosił na LES przemówienie w jidisz na temat teorii socjalizmu. To była próba dotarcia do potencjalnych zwolenników ruchu lewicowego. Cahan chciał przekonać przywódców żydowskiej grupy etnicznej, że do nowych imigrantów nie da się dotrzeć z żadnym komunikatem, jeśli nie będzie się mówić ich językiem.

22 Cahan obejmuje redakcję Jewish Daily Forward było to małe pismo wydawane przez Social Democratic Party, mające 6 tysięcy czytelników Cahan był twórcą jego nowego oblicza i redaktorem naczelnym Cahan uważał, że pismo powinno mówić językiem ulicy o sprawach, które obchodzą zwykłych ludzi: o pracy, życiu codziennym, uczuciach, ważnych wydarzeniach pismo miało ponad 250 tys. nakładu

23 Główne podmioty w ruchu lewicowym amerykańskich Żydów Jewish Daily Forward United Hebrew Trades Workmen's Circle

24 Bund w USA powstanie amerykańskiego oddziału Bund napływ członków Bund z Rosji, po przegranej rewolucji tys. członków w amerykańskich oddziałach, to było więcej, niż w żydowskich oddziałach the Socialist Party.

25 David Dubinsky, urodził się w Brześciu rodzina przeniosła się do Łodzi, gdzie ojciec Davida miał piekarnię 1908 skazany na Syberię za działalność w związku zawodowym piekarzy 1910/11 uciekł do Ameryki pracował w krawiectwie jako krojczy wstąpił do International Ladies Garment Workers Union przewodniczący ILGWU wiceprzewodniczący American Federation of Labor 1935/36 doprowadził do federacji AFL z CIO (Congress of Industrial Organizations) 1936 jeden z organizatorów American Labor Party w stanie Nowy Jork

26 Samuel Gompers urodzony w Londynie w biednej rodzinie żydowskiej, rodzice (sefardyjczycy) pochodzili z Holandii uczył się w szkole żydowskiej (bezpłatnej) zabrany ze szkoły w wieku 10 lat, by uczyć się rzemiosła migracja rodziny do Nowego Jorku w czasie Wojny Secesyjnej pracował w fabryce tytoniu 1877 włączył się do prac Cigar makers' Union po nieudanym strajku stanął na czele związku i przeprowadził reorganizację, m. in. wprowadził zasiłki na czas choroby, wypadku, lub utraty pracy. Inne związki poszły tym śladem powołanie Federation of Organized Trades and Labor Unions of the United States and Canada. Gompres wśród inicjatorów reorganizacja federacji i zmiana nazwy na American Federation of Labor. Gompers wybrany pierwszym przewodniczącym. sprawował ten urząd w latach , był sceptyczny wobec etnicznych oddziałów związków zawodowych, ale wspierał United Hebrew Trades.

27 Samuel Gompers

28 Meyer London urodzony w Kalwarii w zaborze rosyjskim chodził do elitarnej, bezpłatnej szkoły rosyjskiej jako dziecko pobierał prywatne lekcje języków obcych, znał języki: jidisz, rosyjski, angielski, niemiecki, francuski i włoski 1888 (1891?) przybył z rodzicami do USA i osiadł w Nowym Jorku, pracował w bibliotece, uczył rówieśników angielskiego studiował prawo 1896 otrzymał obywatelstwo USA i został przyjęty do palestry aktywny w ruchu socjalistycznym i robotniczym od 1905 roku do śmierci był radcą prawnym Workmen's Circle 1910 przywódca strajku pracowników przemysłu odzieżowego w Nowym Jorku wybrany po raz pierwszy do Kongresu USA (dwie kadencje, w sumie: ) przegrał kolejne wybory (wcześniej przegrywał w 1908, 1910, 1912) ponownie wybrany na kadencję: znów przegrał wybory

29 Po wygranej w wyborach w 1914 roku, zwrócił się na wiecu po-wyborczym do uczestników w jidisz. NIE był pierwszym Żydem w Kongresie USA, ale różnił się od swych poprzedników poglądami politycznymi. Jego propozycje reform odrzucono, ale później stały się one podstawą programu New Deal: wprowadzenie płacy minimalnej, świadczenia dla bezrobotnych, podniesienie podatków najzamożniejszym obywatelom. Chciał wprowadzenia zakazu linczu, podniesienia kwot imigracyjnych, wprowadzenia płatnego urlopu macierzyńskiego.

30 Był jednym z 50 kongresmenów, którzy głosowali przeciw przystąpnieniu USA do I wojny. Jednak po przegłosowaniu tej decyzji, zachowywał się jak lojalny obywatel kraju. Przeciwnik aktów prawnych anty-szpiegowskich. Stracił polityczne poparcie z powodu niechęci do planów syjonistycznych (1918): Let us stop pretending about the Jewish past and let us stop making fools of ourselves about the Jewish future. Miał dużo przeciwników we własnej grupie etnicznej: The Orthodox opposed London because he was not religious; rich and powerful Jews opposed London because he was a socialist. Uptown Jews like Jacob Schiff, Louis Marshall, Nathan Straus, and Rabbi Stephen S. Wise urged the Jews to redeem themselves by rejecting London.

31 Fala strajków kolejny kryzys ekonomiczny wrzesień strajk w Triangle Shirtwaist Company w Nowym Jorku listopad kolejny strajk, największy (do tej pory) strajk kobiet w dziejach USA wiec w Cooper Union, apel Clary Lemlich (wygłoszony w jidisz) o strajk generalny lipiec strajk robotników przemysłu odzieżowego, około 65 tys. strajkujących, głównie mężczyźni, podpisanie umowy z pracodawcami

32 Clara Lemlich Przemawiała 2 godziny i żądała rozpoczęcia strajku Zanim doszło do strajku w 1909 r. była 17 razy zatrzymywana przez policję

33 Triangle Shirt-waist Factory Fire, 25 marca 1911 pożar w budynku fabryki odzieżowy przy Washington Square, ogień wybuchł na górnych piętrach 10-piętrowego budynku w fabryce zatrudnione były głównie młode kobiety, imigrantki drzwi fabryki były zamknięte, co uniemożliwiło ucieczkę wielu pracownicom w sumie zginęło 146 osób pożar stał się symbolem nieludzkiego traktowania zatrudnionych przez pracodawców

34

35

36 złote lata ruchu lewicowego szczyt popularności ruchu socjalistycznego w USA 1900 the Socialist Party ma 226 oddziałów w 32 stanach 1903 prawie 16 tys. członków 1912 ponad 118 tys. członków 1917 dobre wyniki wyborcze socjalistów w wyborach stanowych i miejskich w Nowym Jorku (10 assemblymen, 7 aldermen, 1 municipal judge) najlepsze lata Yiddish socialism

37

38 progresywizm filantropia zmiany prawa pracy edukacja rzesz robotników walka o uznanie prawa pracowników do związków zawodowych opozycja wobec analizy problemów społecznych w kategoriach klasowych wiele z tych idei przyswoił sobie żydowski ruch lewicowy w USA, przyspieszając tym samym amerykanizację imigrantów.

39 I wojna światowa - koniec świetności ruchu lewicowego w USA presja socjalistów na administrację rządową, by nie przystępować do wojny wielkie akcje na rzecz neutralności wojennej udział Niemców i Irlandczyków w tych działaniach wszyscy którzy działali w tym duchu, znaleźli się w pozycji zdrajcy, gdy USA przystąpiły jednak do wojny w kwietniu 1917 roku