HOLOCAUST SIEDLECKICH ŻYDÓW

Transkrypt

1 HOLOCAUST SIEDLECKICH ŻYDÓW Żydzi osiedlili się w Siedlcach w połowie XVI wieku. Początkowo zajmowali się karczmarstwem, a później także rzemiosłami i kupiectwem. W roku 1794 została wybudowana żydowska szkoła i dom dla rabina. Poszerzono żydowski cmentarz w roku W XVIII wieku istniał tutaj mały szpital żydowski. W roku 1890 wybudowano szpital znacznie większy. Najbardziej znanymi siedleckimi rabinami w połowie XIX wieku byli: R.Meir, autor książki o Netiv Meir i Israel Meisels (pełniący obowiązki rabina w latach ), syn Dov Berush Meisels. W drugiej połowie XIX wieku rabini siedleccy jeździli do Warszawy, gdzie pełnili funkcje religijne wśród Żydów mieszkających tam nielegalnie. W roku 1839 założono w Siedlcach ugrupowanie religijne mające na celu studiowanie Tory i Talmudu. W końcu XIX wieku powstało Towarzystwo Bikkur Cholim. Podczas pierwszej wojny światowej otwarto żydowskie gimnazjum. Żydowskie gazety, między innymi Siedlecki Vokhnblat" wydawany przez Abrahama Gilberta, zaistniały od roku W okresie międzywojennym Jakob Tenenboim, razem z Joshua Goldbergiem i Gilbertem, wydawali tygodnik Dos Shedletser Lebn". Prawnik Maximilian Apolinary Hartglas był stałym współpracownikiem tego pisma. Około 1900 roku rozpoczęła swoją działalność organizacja Bund. Początkowo Polska Partia Socjalistyczna miała duże wpływy wśród siedleckich Żydów, ale Sjonizm miał jednak więcej zwolenników. Także inne żydowskie partie polityczne były tu reprezentowane. W roku 1906 carska Ochrana" (Tajna policja) zorganizowała pogrom siedleckich Żydów, podczas którego 26 Żydów straciło życie, a wielu zostało rannych. W roku 1920 Siedlce były okupowane przez czerwonych, a po odbiciu miasta doszło do ekscesów antysemickich. Ludność żydowska stanowiła w roku ,5% ludności miasta (3.727), w % (4.354), w % (5.153), w % (8.157) i w roku % (14.685). Przed wybuchem drugiej wojny światowej w Siedlcach mieszkało Żydów. Armia niemiecka weszła do miasta 11 września 1939 roku. Od tej chwili rozpoczęły się prześladowania Żydów. W listopadzie 1939 roku Żydzi zostali zmuszeni do zapłacenia kontrybucji w wysokości zł. 24 grudnia tego samego roku została spalona synagoga. W roku 1940 około 1000 Żydów z Łodzi, Kalisza i Pabianic, miast włączonych do Trzeciej Rzeszy, zostało przeniesionych do Siedlec. W marcu 1941 roku żołnierze niemieccy zorganizowali trzydniową akcję, w której wielu Żydów zostało zabitych. Rozpoczął się HOLOCAUST. W tym samym roku w sierpniu zostało utworzone getto. Zamknięcie getta miało miejsce 1 października. 1

2 Sytuacja Żydów siedleckich drastycznie pogorszyła się. W styczniu 1942 roku Niemcy nałożyli znowu na Żydów kontrybucję w wysokości zł. W sierpniu 1942 roku około Żydów deportowano do obozu śmierci w Treblince, gdzie zostali zamordowani. W zmniejszonym getcie zezwolono na pobyt tylko 500 Żydom, chociaż dalszych przebywało w nim nielegalnie. 25 listopada 1942 roku tak zwane małe getto" zostało zlikwidowane, a mieszkańców deportowano do Gęsich Borek. Niemcy zgromadzili pozostałych Żydów z powiatu w mieście. Setki z nich zamordowano w Siedlcach lub w drodze do Gęsich Borek. Wszyscy inni zostali deportowani do Treblinki. Kilkuset Żydów zatrudniono w obozie pracy w pobliżu Siedlec. 14 marca 1943 roku i oni także zostali zamordowani. Podczas deportacji setki Żydów uciekło do okolicznych lasów. Stworzyli małe grupki oporu, które próbowały stawić czoła Niemcom przeszukującym lasy. Większość z nich została zabita podczas zimy 1942/43. W styczniu 1943 roku Niemcy podali wiadomość o złapaniu i zastrzeleniu 150 Żydów w różnych miejscach powiatu siedleckiego. Niektóre grupy Żydów stawiły zbrojny opór do jesieni 1943 roku. Po wojnie społeczność żydowska w Siedlcach prawie przestała istnieć. Organizacje żydowskie złożone z dawnych mieszkańców tego miasta powstały w Izraelu, Stanach Zjednoczonych, Francji, Belgii i Argentynie. 2

3 Dr Loebel, ginekolog i prezes Gminy Żydowskiej w Siedlcach. Zginął wraz z żoną i synem podczas holocaustu. Dr Loebel z Żoną, Romek Głazowski i autor przy brydżu. Siedlce 1940r. 3

4 Adwokat Rubinstein został zastrzelony na dworcu kolejowym, ponieważ nie chciał wejsc do wagonu bydlęcego odjeżdżającego do Treblinki Siedlce 1942 r. 4

5 Romek Głazowski w towarzystwie przyjaciółki, pisarki Ewy Szumańskiej. Siedlce 1941r. 5

6 Romek Gtazowski z przyjacielem, autorem tej książki. Siedlce 1941r. 6