This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 Kwart.Ortop. 2013, 1, str.21,issn WPŁYW TERAPII WIELOKROTNEGO IMPULSU NA POPRAWĘ CODZIENNEGO FUNKCJONOWANIA OSÓB W WIEKU LAT Z ZESPOŁAMI BÓLOWYMI DOLNEJ CZĘŚCI KRĘGOSŁUPA THE INFLUENCE OF MULTIPLE IMPULSE THERAPY ON THE IMPROVEMENT IN DAILY LIVING OF PERSONS AGED WITH LOW-BACK PAIN Mariusz Pingot¹ ³, Monika Łabęcka¹ ³, Julia Pingot¹ ³, Marta Woldańska-Okońska² ³ ¹ Ośrodek Rehabilitacji w Piotrkowie Trybunalskim ² Klinika Rehabilitacji i Medycyny Fizykalnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Oddział Fizjoterapii, Wydziału Wojskowo-Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi ³ Zakład Pedagogik Terapeutycznej Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, filia w Piotrkowie Trybunalskim Streszczenie: Celem pracy była ocena wpływu terapii wielokrotnego impulsu, Multiple Impulse Therapy (MTI), na poprawę funkcjonowania osób w wieku lat z zespołami bólowymi dolnej części kręgosłupa. Założono hipotetycznie, iż zmniejszenie napięcia mięśni przykręgosłupowych, ma działanie przeciwbólowe, jak również poprawia ruchomość kręgosłupa lędźwiowego. Badania wykonano u 95 chorych (55 kobiet i 40 mężczyzn) w wieku lat (średnia wieku 60 lat) z powodu bólu kręgosłupa lędźwiowego w związku z chorobą zwyrodnieniową oraz konfliktem krążkowo korzeniowym. Wszystkich pacjentów poddano terapii wielokrotnego impulsu urządzeniem PulStarFRAS TM, przeprowadzając od 2 do 5 zabiegów (dwa zabiegi tygodniowo). Wszyscy chorzy przed rozpoczęciem terapii jak również po jej zakończeniu dokonali subiektywnej oceny bólu wykorzystując skalę wskaźników bólu wg Laitinena oraz skalę oceny bólu wg Barbary Headley. U wszystkich przeprowadzono także pomiar ruchomości kręgosłupa lędźwiowego wykorzystując test Schobera. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, iż terapia wielokrotnego impulsu (MTI) poprawia ruchomość kręgosłupa lędźwiowego, zmniejsza natężenie bólu oraz wpływa korzystnie na poprawę codziennego funkcjonowania badanych pacjentów.

2 Kwart.Ortop. 2013, 1, str.22,issn Summary: The aim of this research is to assess the influence of Multiple Impulse Therapy (MTI) on the improvement in daily living of persons aged with low-back pain. The research hypothesis states that the decreased paravertebral muscle tone reveals analgesic action and improves mobility of lumbar spine. The examination was carried out in 95 patients (55 women and 40 men) aged (mean age 60) with low-back pain due to degenerative disease with disc-radicular conflict. All the patients underwent the Multiple Impulse Therapy with the use of PulStarFRAS device, from 2 to 5 sessions (two sessions a week). Before and after the therapy, the patients subjectively assessed the level of pain with the use of the Laitinen Scale and Barbara Headley Scale. In all of them the mobility of lumbar spine was measured with the use of the Schober test. On the basis of the results obtained, it was stated that MTI improves mobility of lumbar spine, decreases the level of pain and exerts positive influence on daily living of patients. Słowa kluczowe: bóle kręgosłupa, terapia wielokrotnego impulsu, ocena bólu, test Schobera. Key words: back pain, multiple impulse therapy, level of pain scales, Schober test Wstęp Bóle kręgosłupa lub powszechnie opisywane bóle pleców, są jedną z najczęściej występujących dolegliwości i dotyczą zwykle kręgosłupa lędźwiowego (1, 2). Są główną przyczyną absencji chorobowej, co niewątpliwie przekłada się na czynnik ekonomiczny [3, 4, 5]. Dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa stały się także przyczyną najczęstszych zgłoszeń przez pacjentów zarówno w podstawowym jak i specjalistycznym lecznictwie [6]. Powszechność występowania tego zjawiska sprawia, iż problem ten bywa często niedoceniany, a z drugiej zaś strony jest przyczyną wielu trudności w podejmowaniu właściwych decyzji terapeutycznych [4]. Wiele problemów, na które natrafiamy podczas leczenia dolegliwości kręgosłupa, wiąże się z różnorodnością przyczyn, które ten stan wywołują. Trzeba koniecznie wziąć pod uwagę czynniki anatomiczne, jak i psychologiczne. Ponosząc koszty ewolucji oraz cywilizacji, należy szukać nowych, skutecznych rozwiązań, które w przypadku zespołów bólowych kręgosłupa prowadzą do wzmożonego napięcia mięśni przykręgosłupowych, będących reakcją mięśniową na ból [7, 8, 9, 10]. Trudności w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa polegają także na właściwym doborze procedur diagnostycznych, na właściwej interpretacji wyników badań dodatkowych oraz na interdyscyplinarnym charakterze schorzeń kręgosłupa. Pomimo, iż bóle kręgosłupa stanowią poważny problem społeczny, mało jest dostępnych

3 Kwart.Ortop. 2013, 1, str.23,issn informacji w powszechnej literaturze medycznej na temat skutecznej terapii zachowawczej popartej rzetelnymi badaniami na poziomie dowodu naukowego [4, 5]. Terapia wielokrotnego impulsu (Multiple Impulse Therapy) jest nową amerykańską metodą terapeutyczną polecaną w zachowawczym leczeniu bólów kręgosłupa i stosowaną w Polsce od 2004 roku. Metoda ta cieszy się coraz to większym powodzeniem zarówno wśród lekarzy, fizjoterapeutów jak i samych pacjentów [8, 9]. Cel pracy Dlatego też celem niniejszej pracy była ocena wpływu terapii wielokrotnego impulsu (MTI) na poprawę codziennego funkcjonowania osób w wieku lat z zespołami bólowymi kręgosłupa, przy hipotetycznym założeniu, iż normalizacja napięcia mięśni przykręgosłupowych zmniejsza natężenie odczuwanego bólu, co wpływa korzystnie na poprawę ruchomość kręgosłupa lędźwiowego. Materiał i metodyka Badaniami objęto 95 chorych (55 kobiet i 40 mężczyzn) w wieku lat (średnia wieku 60 lat) leczonych z powodu bólu kręgosłupa, w związku z chorobą zwyrodnieniową oraz konfliktem krążkowo korzeniowym dolnej części kręgosłupa, co potwierdzono badaniami diagnostycznymi (Rtg, CT, a w 53 przypadkach MRI). Badania przeprowadzono w Ośrodku Rehabilitacji w Piotrkowie Trybunalskim w okresie od czerwca 2010 do września 2011 roku. Wszystkich pacjentów poddano terapii wielokrotnego impulsu urządzeniem PulStarFRAS TM produkcji USA, wykonując od 2 do 5 zabiegów (dwa zabiegi tygodniowo). Każdy zabieg MTI wymaga dwukrotnego badania diagnostycznego całego kręgosłupa, zarówno przed jak i zaraz po samym zabiegu i stanowi integralną część programu komputerowego charakterystycznego w tej terapii. Badanie to polega na wyemitowaniu pojedynczego impulsu (uderzenia) mechanicznego na poziomie każdego segmentu kręgosłupa przez głowicę urządzenia PulStarFRAS z siłą 15 funtów na powierzchnię 2,5 cm² tj. (ok. 7,5 kg / 2,5 cm²). Zarejestrowana odpowiedź w jednostce siły, ukazuje swą wartość w postaci wykresu i jest nałożona na grafy fizjologicznego napięcia mięśni przykręgosłupowych, stanowiących program urządzenia PulStarFRAS (ryc.2). Dzięki temu, iż badanie przeprowadzone zostaje przed i po zabiegu widoczne są różnice będące efektem samego zabiegu. Zbieg terapeutyczny, o którym mowa, polega na wyemitowaniu przez głowicę urządzenia PulStarFRAS do 150 uderzeń z siłą funtów, czyli 5-17,5 kg również na powierzchnię 1cala tj. ok. 2,5 cm² i częstotliwością 2 60 Hz na poziomie poszczególnych segmentów kręgosłupa, wybranych oraz w kolejności wskazanej przez program tego urządzenia. Wszyscy chorzy przed rozpoczęciem terapii jak również po jej zakończeniu dokonali subiektywnej oceny bólu wykorzystując skalę wskaźników bólu wg Laitinena, skalę oceny bólu wg Barbary Headley [12, 13]. U wszystkich badanych przeprowadzono także pomiar ruchomości kręgosłupa lędźwiowego wykorzystując test Schobera, wykazując różnice zakresu ruchomości kręgosłupa lędźwiowego przy skłonie w przód.

4 Kwart.Ortop. 2013, 1, str.24,issn Rycina 1. Przykład wykonania badania diagnostycznego jak i samego zabiegu MTI z wykorzystaniem aparatu PulStarFRAS Wyniki Uzyskane wyniki ukazują, iż wartości napięcia mięśni przykręgosłupowych po zbiegach (MTI) są znacznie mniejsze niż przed zabiegami, co przedstawiono na ryc. I, II i III. Wartości te wyrażone są w funtach i uwidocznione jako wykresy poziome, oznaczone kolorem niebieskim w przypadku kręgosłupa lędźwiowego. Wykresy koloru żółtego, to wyniki dla kręgosłupa szyjnego, zielony - piersiowego, różowy - krzyżowego. Otrzymane wyniki nakładają się na grafy fizjologicznego napięcia mięśniowego, co stanowi program urządzenia PulStarFRAS.

5 Kwart.Ortop. 2013, 1, str.25,issn Rycina 2. Przykłady wyników badania diagnostycznego w terapii MTI, ukazujące różnice wartości napięcia mięśniowego - przed i po zabiegu.(w funtach).dla kręgosłupa szyjnego oznaczone kolorem żółtym, piersiowego zielonym, dla lędźwiowego niebieskim i krzyżowego różowym I, II, III I II III po zabiegu przed zabiegiem po zabiegu przed zabiegiem po zabiegu przed zabiegiem Wyniki badania natężenia bólu u chorych w skali Laitinena przed zabiegiem, przedstawiały się następująco: minimum-9,0 pkt., maximum-14,4 pkt, mediana-11,7 pkt oraz średnia-11,56±1,23 pkt. Po zabiegu natomiast miały wartości odpowiednio:

6 Kwart.Ortop. 2013, 1, str.26,issn ,9 pkt 8,1 pkt, 2,7 pkt 3,42±2,06 pkt. Ponadto, ukazano statystycznie znamienną zależność w natężeniu bólu przed zabiegami i po zabiegach na poziomie (p<0,05) tab. 1 Tabela 1. Wartości natężenia bólu u osób badanych w skali Laitinena (w punktach) przed oraz po zabiegach) Minimum Maksimum Mediana X ± SD P Przed zabiegami 9,0 14,4 11,7 11,56 ± 1,23 Po < 0,05 zabiegach 0,9 8,1 2,7 3,42 ± 2,06 U wszystkich chorych dokonano także oceny bólu wykorzystując 10 stopniową skalę bólu wg Barbary Headley, tab. 2. Przed zabiegiem minimum natężenia bólu było na poziomie 4,95 pkt, maximum na poziomie 8,73 pkt, mediana wyniosła 7,2 pkt, natomiast średnia 7,22±0,79 pkt. Po zabiegach ocena bólu przedstawiała się kolejno: 1,17 pkt, 4,05 pkt, 2,34 pkt, średnia wyniosła 2,46±0,72 pkt. Wykazano również różnicę w odczuwanym bólu na poziomie istotności statystycznej (p< 0,05). Skala bólu wg Barbary Headley pozwala określić natężenie odczuwanego bólu przez pacjenta w odniesieniu do jego sprawności fizycznej niezbędnej w wykonywaniu czynności życia codziennego [13]. W skali tej znajdują się między innymi pytania takie jak: Czy ból zaburza Pana / Pani aktywność? Czy Pana / Pani problem przeszkadza w siedzeniu? Czy chodzenie powoduje ból? Czy ból przeszkadza w Pana / Pani normalnych obowiązkach domowych? Jak bardzo musiał Pan / Pani zmienić swoje obowiązki w pracy? Na ile utracił Pan / Pani kontrolę nad innymi częściami swojego życia ze względu na ból? Tabela.2. Wyniki oceny bólu w 10 stopniowej skali wg Barbary Headley w punktach przed i po leczeniu Minimum Maksimum Mediana X ± SD P Przed zabiegami 4,95 8,73 7,2 7,22 ± 0,79 Po < 0,05 zabiegach 1,17 4, ,46 ± 0,72 Wszystkich badanych, zarówno przed zabiegami z wykorzystaniem terapii wielokrotnego impulsu (MTI), jak i bezpośrednio po ich zakończeniu poddano testowi Schobera, U 55 pacjentek przed leczeniem test Schobera wyniósł średnio 2,33 cm, po leczeniu 4,41 cm. Natomiast u 40 mężczyzn przed leczeniem ukazano wartość 2,25 cm,

7 Kwart.Ortop. 2013, 1, str.27,issn a po leczeniu 4,87 cm. Ruchomość kręgosłupa lędźwiowego u wszystkich badanych po cyklu zabiegów (MTI) zwiększyła się średnio o 2,35 cm. Różnica pomiędzy kobietami a mężczyznami w tym badaniu jest różnicą nie istotną statystycznie. Tabela 3. Wyniki oceny zakresu ruchomości kręgosłupa lędźwiowego przed i po leczeniu (w centymetrach) z wykorzystaniem testu Schobera. Ilość pacjentów (razem) 95 Zakres ruchomości kręgosłupa lędźwiowego (w cm) Przed leczeniem Po leczeniu Różnica Kobiety 55 2,33 4,41 2,08 Mężczyźni 40 2,25 4,87 2,62 Różnica, kobiety i mężczyźni W czasie i po serii zabiegów nie obserwowano żadnych objawów niepożądanych. Omówienie i dyskusja Bóle kręgosłupopochodne są jedną z najczęstszych dolegliwości rozwiniętego cywilizacyjnie społeczeństwa. U blisko 80% dorosłych osób jest to powód wizyty u lekarza [3, 4]. Bóle kręgosłupa nękają swoją uporczywością i ograniczają wydolność ruchową. Przyczyniają się do niezdolności w wykonywaniu wielu zawodów i skłaniają często pacjentów do przejścia na rentę. W wielu przypadkach nie tylko obciąża to znacznie ich budżet rodzinny, ale zniechęca również do aktywności fizycznej i czynnego działania. Taka postawa u wielu pacjentów, może być początkiem innych chorób [5, 14]. Jest wiele znanych i polecanych sposobów fizykalnego leczenia zespołów bólowych kręgosłupa. Zalicza się do nich elektroterapię, ultradźwięki, laseroterapię jak również magnetoterapię [15, 16, 17, 18]. Dużym powodzeniem w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa cieszy się krioterapia, zarówno miejscowa, jak i ogólnoustrojowa, przyczyniając się do zmniejszenia napięcia mięśniowego, poprawy ukrwienia, a co za tym się kryje lepszych warunków funkcjonalnych [3, 14]. Są to jednak sposoby biernej terapii bólów kręgosłup i mogą prowadzić do uzależnienia pacjenta, wpływając szkodliwie na postępy prowadzonej terapii [11, 14]. Multiple Therapy Impulse (MTI), czyli terapia wielokrotnego impulsu wpływa również na poprawę funkcjonalną pacjentów z bólami kręgosłupa, zmniejszając natężenie odczuwanego bólu jak i napięcie mięśniowe, na co wskazują wyniki przeprowadzonych badań. Ponadto prowadzona terapia wielokrotnego impulsu jest metodą mechaniczną wpływającą na mobilizację stawów kręgosłupa, która nie uzależnia pacjenta, a efekt przeciwbólowy możliwy jest do uzyskania po zastosowaniu tylko od 2 do 5 zabiegów [19, 20, 21]. Terapia wielokrotnego impulsu spełnia oczekiwania wielu pacjentów, dodatkowo poparta jest rzetelnymi badaniami diagnostycznymi, które ukazują wynik prowadzonej terapii bezpośrednio po zabiegu i mogą służyć do porównania oraz obiektywnej oceny całej terapii. Jest to terapia nieinwazyjna, całkowicie bezbolesna i 2,35

8 Kwart.Ortop. 2013, 1, str.28,issn bezpieczna. Charakteryzuje ją duża skuteczność przeciwbólowa oraz niewielka ilość chorób stanowiących przeciwwskazanie. Może być wykonywana u pacjentów z rozrusznikami serca, z implantami stawów jak również u kobiet w ciąży. Wyraźnie krótszy czas leczenia, skraca cierpienie wielu chorym, umożliwia im powrót do wykonywanego zawodu i przywraca funkcjonowanie w czynnościach życia codziennego [11, 20, 21]. Podsumowanie 1. Terapia wielokrotnego impulsu (MTI) u pacjentów w wieku lat z zespołami bólowymi kręgosłupa w przebiegu choroby zwyrodnieniowej oraz konfliktu krążkowo korzeniowego, poprawia znacząco ruchomość kręgosłupa lędźwiowego oraz możliwości funkcjonowania tych osób. 2. Terapia wielokrotnego impulsu (MTI) wykazuje działanie przeciwbólowe oraz zmniejsza napięcie mięśni przykręgosłupowych. 3. Dzięki dużej skuteczności przeciwbólowej terapii wielokrotnego impulsu istotnie skraca się czas leczenia pacjentów z bólami kręgosłupa lędźwiowego 4. Terapia wielokrotnego impulsu (MTI) jest całkowicie bezpieczną i dobrze akceptowaną przez pacjentów metodą terapeutyczną. Piśmiennictwo: 1. Borenstein D.G.: Epidemiology, etiology, diagnostik evaluation, and treatment of low back pain. Curr. Opin. Rheumatol., 2001, 13, 2, Śliwiński Z., Legwant Z.: Przyczyny bólu krzyża. Medycyna Manualna, 1999, 1/2, David E. Brown, Randall D. Neumann.: Bóle krzyża, choroba lędźwiowego krążka międzykręgowego, ciasnota kanału kręgowego i usztywnienie lędźwiowe.w: Dziak A. (red.): Sekrety ortopedii. Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 2006, Mazur R., Podemski R., Książkiewicz B. Red.: Neurologiczne powikłania niedomogi kręgosłupa, Via Medica, Gdańsk 2003, Malawski S.: Epidemiologia bólów kręgosłupa lędźwiowego i niektóre jej aspekty społeczne i ekonomiczne. W: Malawski S. (red.): Spondyloortopedia. Wydawnictwo CMKP, Warszawa Dziak A.: Bóle Krzyża. Wyd. Lek. PZWL, Wrocław, 2001, Browne J. E., O Hare N.J.: Przegląd metod badania zdolności utrzymania równowagi w pozycji stojącej, Physiotherapy, 2001, 87, 9, , opublikowano tłumaczenie - Rehabilitacja Medyczna 2002, 6, 1, Evans J.M.: Differential compliance measured by the function recording and analysis system in the assessment of vertebral subluxation. J. Vertebral Subluxation Res, 1998, 2, 1, Kolster B., Ebelt-Paprotny G.: Poradnik fizjoterapeuty, Ossolineum, Wrocław 2001,

9 Kwart.Ortop. 2013, 1, str.29,issn Traczyk W.Z., Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. PZWL, Warszawa 2001, 3, 60, 77-88, , Evans J.M., Hill C.R., Leacz R.A., Collins D.C.: The minimum energy hypothesis: a unified model of fixation. Resolution. J. Manipulative and Physiological Therap, 2002, 25, Laitinen J.: Acupuncture in the treatment of chronic sacrolumbalgia and ischialgia. Am J. Chin. Med., 1976, 4(2), Headley B. J.: Chronic Pain. In: O'Sulivan S. B., Schmitz T.J.: Physical Rehabilitation Assessment and Treatment. Forth Edition. David Co, Philadelphia 2006, Dziak A.: Leczenie bólów krzyża. Rehabilitacja, 2002, 6, 1, Pingot M., Czernicki J.: Ocena skuteczności przeciwbólowej magnetostymulacji w badaniach ankietowych. Przegląd Mededyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003, 3, Taradaj A., Taradaj J., Franek A.: Próba oceny skuteczności biostymulacji laserowej w leczeniu wybranych jednostek chorobowych. Rehabilitacja, 2002, 6, 4, Woldańska-Okońska M., Czernicki J.: Pola magnetyczne w medycynie znaczenie i zastosowanie. Folia Medica Lodziensia, 1998, 25, Woldańska-Okońska M., Czernicki J., Hyż M.: Ocena skuteczności przeciwbólowej pól magnetycznych o różnej charakterystyce. Baln. Pol. 1999, 41,(1-2), Joseph M., Evans Ph.D., Daniel l., Collins D.C.: The clinical application of differential compliance methodology to joint fixation identification and resolution using the PulStarFRAS, J. Vertebral Subluxation Res., 1998, 2, 3, Pingot J., Olszewski J.: Ocena skuteczności przeciwbólowej terapii wielokrotnego impulsu w zespołach bólowych kręgosłupa. Kwart. Ortop. 2008, 1, Pingot M., Czernicki J., Łabęcka M., Pingot J.: Ocena terapii przeciwbólowej metodą wielokrotnego impulsu w zespołach bólowych kręgosłupa. Acta Balneologika, 52, 1, 2010, 4-9. Adres do korenspondencji Mariusz Pingot Ośrodek Rehabilitacji w Piotrkowie Trybunalskim