Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

Transkrypt

1 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie I N F O R M A C J A o gospodarowaniu środkami w wojewódzkich funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej w roku 1999 Warszawa, maj 2000

2 Spis treści: str. 1. Wstęp 4 2. Wpływy i rozchody wojewódzkich funduszy - podstawowe dane 6 3. Kształtowanie się pieniężnych środków dyspozycyjnych Stan środków pieniężnych na początek roku Wpływy wojewódzkich funduszy ogółem Przelewy z tytułu opłat i kar Zwroty rat pożyczek Wpływy z oprocentowania pożyczek Pozostałe wpływy Pieniężne środki dyspozycyjne 8 4. Rozchody Zawieranie umów Wypłaty na cele ekologiczne Kierunki finansowania (wypłaty) Koszty Stan środków pieniężnych na koniec roku Działalność finansowa funduszy Przychody finansowe Gospodarowanie środkami Należności. Umorzenia. Płatności. Majątek Efektywność finansowa Gospodarowanie środkami publicznymi w latach Stwierdzenia i wnioski 18 2

3 Załączniki: 1. Gospodarowanie środkami wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w roku Formularz OSZ-4d z załącznikiem Dział 2. Pomoc finansowa WFOŚiGW w 1999 r. 2. Gospodarowanie środkami wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w 1999 r. wg województw (strony 1-6). 3. Formy pomocy bezpośredniej WFOŚiGW w 1999 r. i jej struktura wg województw. 4. Bezpośrednia pomoc finansowa wojewódzkich funduszy w 1999 r. wg województw i kierunków - ogółem 4a - pożyczki 4b - dotacje ogółem w tym: 4c. - dotacje inwestycyjne 5. Niektóre wskaźniki gospodarowanie WFOŚiGW w 1999 r. wg województw. 6. Umowy zawarte w wojewódzkich funduszach w 1999 r. 3

4 1. Wstęp Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prezentuje w niniejszej informacji zbiorcze wyniki działalności wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej za 1999 r. Fundusze wojewódzkie stanowią, wraz z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz gminnymi funduszami i powiatowymi (od r.), istotną część systemu finansowego wspierania realizacji polityki ekologicznej państwa w oparciu o pozabudżetowe środki publiczne. Zgodnie z ustawą z dnia r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz.U. z 1994 r. Nr 49 poz. 196 z późniejszymi zmianami) podstawowym źródłem przychodów funduszy są wpływy z tytułu opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i kar za nieprzestrzeganie wymogów jego ochrony, otrzymywane od urzędów marszałkowskich. Należy wskazać, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej nie jest jednostką nadrzędną nad wojewódzkimi funduszami, nie ma więc uprawnień kontrolnych w stosunku do nich, a organem nadzorującym fundusze wojewódzkie byli do r. wojewodowie, a następnie marszałkowie. Współpraca pomiędzy Narodowym Funduszem a funduszami wojewódzkimi kształtuje się głównie na płaszczyźnie realizowania zadań polityki ekologicznej państwa i dokonywana jest poprzez udział przedstawicieli Narodowego Funduszu w radach nadzorczych wojewódzkich funduszy, wspólne finansowanie przedsięwzięć, a także poprzez okresowe narady przedstawicieli zarządów funduszy wojewódzkich i Zarządu Narodowego Funduszu, poświęcone wymianie doświadczeń. Tryb sporządzania i przekazywania sprawozdań za rok 1999 z wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz zadania Narodowego Funduszu w tym zakresie określa Program badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2000 (Dz.U. Nr 77 z r., poz. 863 z załącznikiem). Odbiorcami tych sprawozdań są marszałkowie oraz Narodowy Fundusz, który został zobowiązany do sporządzenia i przedstawienia zbiorczego sprawozdania dotyczącego wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej Ministrowi Środowiska i Ministrowi Finansów, co nastąpiło w ustalonym terminie, to jest 15 maja. Zakres i układ formularza sprawozdawczego OŚZ-4d za rok 1999 został zmieniony w stosunku do dotąd obowiązującego. Metodologiczne zmiany 4

5 spowodowały zatem potrzebę przekształcenia także danych prezentowanych za rok poprzedni. Zmodyfikowany formularz sprawozdawczy OŚZ-4d, będący próbą uwzględnienia wymogów sprawozdawczości budżetowej (PFC), przy jego wypełnianiu powodował trudności. Wynikały one z braku precyzyjnego sformułowania objaśnień. Zaznaczyło się to wyraźnie już w toku opracowywania sprawozdań kwartalnych w ciągu roku 1999 a dokonane porównania sprawozdań za 1998 r. i za 1999 r. na ich styku, tj. wg stanu na / wykazało istotne różnice. W celu wyjaśnienia zwrócono się do 12 funduszy z prośbą o nadesłanie wyjaśnień. Otrzymane odpowiedzi potwierdziły, iż przyczynami tychże były tak różnice w interpretacji objaśnień, jak i skutki weryfikacji bilansów przez biegłych. Dane uległy faktycznym zmianom, które jako dokonane później, już po sporządzeniu sprawozdań rocznych OŚZ-4d, nie mogły w nich być uwzględnione. Z treści nadesłanych uwag rysuje się potrzeba dalszego modyfikowania sprawozdawczości. W szczególności dotyczy to doprecyzowania objaśnień do formularza. Na tym tle wyłania się wniosek odnośnie przyjęcia innej niż dotąd formuły, w której np. byłby prezentowany także zbiorczy bilans funduszy wojewódzkich. W obecnie przedstawianej informacji zachowano generalnie dotychczas stosowane zasady, konstrukcję, zakres i układ, dane za rok 1999 odnoszone są do przekształconych danych roku Informacja przedstawia: wielkości środków jakimi fundusze dysponowały na początku roku; uzyskane przychody oraz kierunki rozchodów a także stan środków na koniec roku, w poszczególnych funduszach. Prezentuje także wskaźniki charakteryzujące dynamikę i strukturę przychodów i rozchodów, ogólną ocenę działalności oraz wnioski z niej wypływające. Nie stanowi ona natomiast zbiorczego zestawienia informacji o działalności funduszy jakie, zgodnie z ustawą, marszałkowie przekazują Ministrowi Środowiska. 5

6 2. Wpływy i rozchody wojewódzkich funduszy - podstawowe dane Wpływy i rozchody wojewódzkich funduszy w 1999 r. w porównaniu do danych z 1998 r. kształtowały się następująco: Tabela 1. Wpływy i rozchody WFOŚiGW w latach w mln zł Wskaźniki % Wyszczególnienie I. Stan środków pieniężnych na początek roku 261,6 322,1 123,1 II. Wpływy 1.459, ,1 90,1 z tego: 1. wpływy z opłat i kar 2. z tytułu zwrotu pożyczek 3. z oprocentowani pożyczek 4. pozostałe 805,5 334,8 142,5 177,0 641,7 397,6 138,8 137,0 79,9 118,8 97,4 77,4 III. Rozchody 1.399, ,9 92,8 z tego: 1. pomoc finansowa 2. koszty RN i biura 3. inne 1.244,1 58,5 96, ,8 49,7 94,4 92,7 85,0 97,6 IV. Stan środków pieniężnych na koniec roku 322,1 339,3 105,3 Szczegółowe dane dotyczące wpływów i rozchodów przedstawione są w załącznikach od 1 do Kształtowanie się pieniężnych środków dyspozycyjnych Na środki dyspozycyjne składają się: środki pieniężne będące w dyspozycji na początku roku oraz uzyskane w ciągu roku wpływy wymienione w tabeli 1 pkt II. 6

7 3.1 Stan środków pieniężnych na początek roku Na początku 1999 r. wojewódzkie fundusze dysponowały środkami pieniężnymi w kwocie 322,1 mln zł (tj. o 23,1% większymi niż na początku 1998 r.). Na tę kwotę składały się: - środki pieniężne na r-kach bankowych (a vista) i w kasie 145,1 mln zł tj. 45,1% - lokaty 72,6 mln zł tj. 22,5% - papiery wartościowe SkarbuPaństwa 104,4 mln zł tj. 32,4% Według województw liczby te przedstawione są w rubrykach 111, 112 i 124 załącznika 2 strona 5. Średnio na fundusz przypadało 20,1 mln zł (w 1998 r. 16,4 mln zł) z tym, iż rozpiętości pomiędzy województwami były znaczące. Najmniejszymi środkami na początku roku dysponował fundusz warmińsko-mazurski 2,9 mln zł, największymi fundusz śląski 96,1 mln zł. Lokaty posiadały wszystkie wojewódzkie fundusze (vide rubr. 112), najwyższy ich poziom zanotowano w śląskim 27,5 mln zł. Papiery wartościowe były w posiadaniu 10 funduszy (rubryka 124) Wpływy wojewódzkich funduszy ogółem Wpływy zrealizowane w 1999 roku wyniosły łącznie 1.315,1 mln zł i były o 144,7 mln zł, tj. o 9,9% niższe niż w 1998 r., w którym wzrosły o 264,6 mln zł, tj. o 22,7%. Na wpływy funduszy składały się przelewy kwot z tytułu opłat i kar od marszałków oraz Regionalnych Dyrekcji Gospodarki Wodnej, zwroty rat pożyczek i oprocentowania z tytułu udzielonych pożyczek oraz pozostałe wpływy. 3.3 Przelewy z tytułu opłat i kar Wyniosły one w 1999 roku 641,7 mln zł (w 1998 r. 805,5 mln zł) były więc niższe w porównaniu do wpływów roku poprzedniego o 163,8 mln zł, tj. o 20,3%. Stanowiły one 48,8% ogólnych przychodów (w roku poprzednim 56,3%). Zmniejszenie to wynika z ograniczenia skali redystrybucji wpływów z opłat i kar na rzecz wojewódzkich funduszy jak też ogólnego zmniejszenia się wpływów z opłat i wpływów ściąganych przez marszałków. 7

8 Kształtowanie się tych wpływów w przekroju poszczególnych wojewódzkich funduszy przedstawia załącznik 2 str. 2 w kolumnach 021, 211, 2111, 2112 i Odnotować należy znaczne zróżnicowanie wpływów w poszczególnych funduszach wojewódzkich. Najniższe kwoty przelane z tytułu opłat i kar wystąpiły w 1999 r., w funduszu podlaskim (8,3 mln zł); najwyższe w wojewódzkim funduszu śląskim (85,8 mln zł). Wpłaty dokonywane przez marszałków na rzecz funduszy rozkładały się równomiernie we wszystkich kwartałach 1999 r. 3.4 Zwroty rat pożyczek Wielkośc wpływów z tytułu zwrotu rat pożyczek z każdym rokiem wzrasta, co jest efektem rozszerzania działalności pożyczkowej. Wpływy te w 1999 r. wyniosły 397,6 mln zł i były o 62,8 mln zł, tj. o 18,8% większe. Stanowiły 30,2% ogólnych przychodów; w roku 1998 wynosiły 14,1% ogólnych przychodów. Wielkości kwot, które wpływały z tego tytułu do poszczególnych funduszy były zróżnicowane (vide rubryka 24 zał. 2). Niższe niż 10,0 mln zł wpływy uzyskało 4 fundusze; wpływy od 10 do 20 mln zł wystąpiły w 4 funduszach. Powyżej tej kwoty wpływy miało 8 funduszy, w tym w śląskim wpływy te wyniosły 76,7 mln zł. Wpływy z tytułu spłaty rat w 1999 r. sięgały 48,0% wypłaconych w tymże roku kwot pożyczek; w 1998 wskaźnik ten wynosił 39,5% Wpływy z oprocentowania pożyczek Wpływy z oprocentowania pożyczek wyniosły w 1999 roku 138,8 mln zł i były - w porównaniu do roku poprzedniego - o 3,7 mln zł mniejsze. Rozpiętość wpływów z tego tytułu pomiędzy funduszami sięga od 1,0 mln zł w świętokrzyskim do 35,7 mln zł w śląskim (vide rubr. 25 zał. 2). Wpływy z oprocentowania pożyczek stanowiły 10,6% ogólnych wpływów. 8

9 3.6 Pozostałe wpływy Pozostałe wpływy w 1999 roku wyniosły 137,0 mln zł i były - w porównaniu do wpływów roku poprzedniego - o 40,0 mln zł, tj. o 22,6% niższe. Stanowiły 10,4% ogólnych wpływów, podobnie jak w roku poprzednim. Na ich ogólną sumę złożyły się wpływy z tytułu: Rok 1999 Rok sprzedaży akcji i udziałów 24,1 mln zł 30,9 mln zł - oprocentowania r-ku podstawowego (a vista) 16,0 mln zł 32,9 mln zł - oprocentowania lokat 20,1 mln zł 39,0 mln zł - oprocentowania papierów wartościowych Skarbu Państwa 22,0 mln zł 12,5 mln zł - inne wpływy (zwroty niewykorzystanych dotacji, wpływy środków na wspólne zadania i pozostałe) 54,8 mln zł 61,7 mln zł 3.7 Pieniężne środki dyspozycyjne Środki pieniężne, będące w posiadaniu funduszy na początku roku oraz uzyskane wpływy w 1999 r. stanowią razem kwotę środków dyspozycyjnych. W 1999 r. wyniosły 1.637,2 mln zł, w porównaniu do 1998 r. (1.721,4 mln zł) zmniejszyły się o 84,2 mln zł tj. o 4,9%. Zmniejszenie to spowodowane jest głównie mniejszymi wpływami z opłat i kar, których nie kompensują zwiększenia innych rodzajów wpływów. 4. Rozchody Rozchody wojewódzkich funduszy obejmują przede wszystkim: - bezpośrednią pomoc finansową udzielaną w formie pożyczek lub dotacji podmiotom gospodarczym, jednostkom samorządowym oraz innym instytucjom na działania proekologiczne, - dopłaty do oprocentowania kredytów preferencyjnych, - wydatki na obsługę zaciąganych kredytów, - wydatki związane z funkcjonowaniem rad nadzorczych i zarządów, biur oraz z własnymi zakupami inwestycyjnymi. Rozchody funduszy wyniosły 1.297,9 mln zł. Były one o 101,4 mln zł, tj. o 7,2% mniejsze niż w roku poprzednim. Z kwoty tej na wsparcie finansowe zadań proekologicznych wydano 1.153,8 mln zł (w tym na dopłaty do kredytów preferencyjnych 11,6 mln zł); koszty 9

10 utrzymania Rad Nadzorczych i biur Zarządów wynosiły 49,7 mln zł, zakupy akcji, udziałów i inne 94,4 mln zł. Rozchody wg województw przedstawiono na str. 8 załącznik 2 rubr Zawieranie umów Zaangażowanie się funduszy wojewódzkich w pomoc finansową na cele ekologiczne w 1999 r. wyraża się tak w ilości i kwotach zawartych umów, jak i następnie w wypłatach a także dopłatach i umorzeniach. Ogólna ilość zawartych umów oraz kwoty pomocy finansowej przedstawiają się jak niżej: Wyszczególnienie Ilość zawartych umów Kwota umów w mln zł Wskaźniki % 1999:1998 Struktura % wg kwoty umów ilość wartość Pożyczki Dotacje ,4 403,6 814,3 309,7 82,3 66,8 96,8 76,7 67,6 32,4 Razem ,0 1124,0 71,7 90,3 100,0 100,0 72,4 27,6 Dane te w przekroju poszczególnych województw przedstawia załącznik 6. Kwota umów dotyczących pożyczek wynosiła 814,3 mln zł i w stosunku do roku poprzedniego była mniejsza o 27,1 mln zł, tj. o 3,2%. Kwota umów dotyczących dotacji wyniosła 309,7 mln zł i w stosunku do roku poprzedniego była o 93,9 mln zł, tj. o 23,3% mniejsza. Średnio na jedną zawieraną umowę dotyczącą pożyczki przypadało w 1999 r. 406,5 tys. zł (w roku ,8 tys. zł); na umowę dotacji 87,8 tys. zł (76,4 tys. zł). Struktura zawartych umów (wg ich wartości) zmieniła się na korzyść działalności pożyczkowej, do 72,4% (w 1998 r. 67,6%) Wskaźnik wyzszy niż wyżej wymieniony dotyczy 12 funduszy; wśród nich najwyższy udział pożyczek wykazały fundusze: 1) opolski 94% 5) pomorski 81% 2) podkarpacki 87% 6) podlaski 81% 3) warmińsko-mazurski 84% 7) małopolski 80% 4) zachodniopomorski 82% Natomiast niższy niż krajowy wskaźnik udziału pożyczek w roku 1999 wykazują fundusze: 1) kujawsko-pomorski 68% 2) łódzki 65% 3) dolnośląski 43% 10

11 Fundusz śląski utrzymał wskaźnik z roku ubiegłego 72%, 4.2. Wypłaty na cele ekologiczne Finansowanie przez wojewódzkie fundusze bezpośrednio jednostek realizujących zadania ekologiczne było następujące: Wypłaty w mln zł Wskaźniki % Wyszczególnienie Wypłaty razem w mln zł 1.233, ,2 92,6 w tym: - pożyczki - dotacje Struktura wypłat w % - pożyczki - dotacje 847,6 386,2 68,7 31,3 828,9 313,3 72,6 27,4 97,8 81,1 - - W wyrazie graficznym ilustrują to poniższe rysunki: Pożyczki Dotacje ,6 828, ,2 313, Struktura ,3 27,4 68,7 72,6 Pożyczki Dotacje Pożyczki Dotacje 11

12 W roku 1999 ogólna kwota bezpośrednich wypłat na rzecz podmiotów realizujących zadania związane z ochroną środowiska zmniejszyła się o 91,6 mln zł w porównaniu do 1998 r., to jest o 7,4%. Nastąpiła poprawa struktury dofinansowywania, gdyż wypłaty z tytułu pożyczek, stanowiące w 1998 roku 68,7% ogólnych wypłat, zwiększyły się w 1999 roku do 72,6%. W wyniku tego udział dotacji uległ zmniejszeniu do 27,4%. W dalszej części niniejszej informacji przedstawione zostaną wyliczenia obejmujące całość pomocy, tj. wraz z dopłatami oraz umorzeniami pożyczek Kierunki finansowania (wypłaty) Finansowanie w formie pożyczek i dotacji wg dziedzin w latach 1998 i 1999 przedstawia się następująco: Kwota wypłat % Struktura Dziedziny w mln zł 1999 w % Ochrona atmosfery 2. Ochrona wód 3. Gospodarka wodna 4. Ochrona ziemi 5. Ochrona przyrody 6. Monitoring 7. Edukacja ekologiczna 8. Prace badawcze 9. Nadzwyczajne zagrożenia 10.Inne ,7 528,9 60,2 115,6 20,2 22,4 20,1 7,7 20,3 31,7 330,5 545,5 65,9 112,4 20,5 15,6 16,1 2,2 13,3 20,2 81,3 103,1 109,5 97,4 101,5 69,6 80,1 28,6 65,5 63,7 33,0 42,9 4,9 9,3 1,6 1,8 1,7 0,6 1,6 2,6 28,9 47,8 5,8 9,8 1,8 1,3 1,4 0,2 1,2 1,8 11. Razem 1.233, ,2 92,6 100,0 100,0 12. Dopłaty do kred. pref. 10,3 11,6 112,6 X X Razem 1.244, ,8 92,7 X X Z przedstawionych wyżej danych wynika, że w 1999 roku, w porównaniu do roku poprzedniego zwiększyła się dynamika finansowania w dziedzinie gospodarki wodnej (przyrost o 9,5%), ochrony wód (o 3,1%) oraz ochrony przyrody (o 1,5%). Nieznaczny spadek wydatków nastąpił w ochronie ziemi (o 2,6%), wyraźniejszy w ochronie atmosfery (o 18,7%) i edukacji ekologicznej (o 19,9%). W pozostałych 5 dziedzinach spadki były większe. 12

13 W związku z powyższym uległa zmianom struktura udziału poszczególnych dziedzin z korzystania z pomocy bezpośredniej. Udział ochrony wód zwiększył się o 4,9 punkta procentowego, gospodarki wodnej o 0,9, ochrony ziemi o 0,5 i ochrony przyrody o 0,2 punkta. Dziedziny wymienione w poz. od 6 do 10 zmniejszyły swój udział w stosunku do 1998 roku. Bezpośrednią pomoc finansową udzieloną podmiotom wg województw i kierunków ogółem przedstawia załącznik 4 (pożyczki 4a, dotacje 4b, z tego dotacje na cele inwestycyjne 4c). 4.4 Koszty Wydatki bieżące i na utrzymanie rad nadzorczych, zarządów i biur wyniosły 49,7 mln zł. Były one mniejsze od wydatków w roku poprzednim (58,5 mln zł) o 8,8 mln zł, tj. o 15%. Jest to niewątpliwie skutek scalenia dawnych 49 funduszy na 16 obecnych. W roku sprawozdawczym koszty te w przeliczeniu na jeden fundusz wyniosły 3,1 mln zł; w poprzednim roku 3,7 mln zł. Fundusze wydatkowały na cele inwestycyjne własne 8,6 mln zł, tj. mniej o 3,0 mln zł, niż w roku poprzednim. Przekrój kosztów i wydatków inwestycyjnych wojewódzkich funduszy prezentowane są w załączniku 2 str. 5 rubryka 48 i zał. 2 str. 6 rubryka 54. Koszty w stosunku do udzielonej w 1999 r. pomocy finansowej na zadania ekologiczne ukształtowały się na poziomie 3,9%. W przekroju poszczególnych funduszy (załącznik 5 rubr. 11) występują znaczne różnice: najlepszy wskaźnik osiągnął fundusz opolski (1,6%), najgorszy fundusz podlaski (7,1%). 4. Stan środków pieniężnych na koniec roku Na koniec 1999 roku fundusze wojewódzkie dysponowały środkami pieniężnymi w kwocie 339,3 mln zł tj. o 5,3% większymi od stanu na początku roku. Stanowiły one 20,7% ogólnej kwoty środków dyspozycyjnych, gdy w roku 1998 stanowiły 15,2%. Na sumę powyższą składały się: - środki pieniężne na rachunkach bankowych w kwocie 76,2 mln zł, - umieszczone na rachunkach lokat 154,1 mln zł - papiery wartościowe w formie bonów Skarbu Państwa 109,0 mln zł. 13

14 Zarazem środki te stanowią 29,7% w stosunku do udzielonej pomocy w 1999 r. Stan środków pieniężnych, lokat i papierów wartościowych SP na koniec roku wg funduszy przedstawia zał. 2 str. 9 rubryki 511 i 512 oraz str. 10, rubryka Działalność finansowa funduszy 6.1. Przychody finansowe Prezentacja niniejsza obejmuje tę część przychodów, która dotyczy wpływów z tytułu odsetek od udzielonych pożyczek oraz odsetek bankowych w tym też z działalności finansowej (lokaty, operacje bonami S.P.), a więc dotyczy dochodów funduszy wojewódzkich. W przekroju województw dane te przedstawia załącznik 2, strona 7, rubryki 25 i 28. Wpływy z tego tytułu wyniosły w 1999 roku łącznie 197,0 mln zł, co oznacza zmniejszenie w stosunku do roku ubiegłego o 30,2 mln zł, tj. o 13,3%. Średnio przychody te wynoszą na jeden fundusz 12,3 mln zł, w roku poprzednim 14,2 mln zł. Na tę kwotę złożyły się: 1999 r r. % - odsetki od pożyczek 138,8 mln zł 142,5 mln zł 97,4 - pozostałe odsetki 58,2 mln zł 84,7 mln zł 68,7 z tego: rachunku bankowego 16,0 mln zł 32,9 mln zł 48,6 lokat 20,1 mln zł 39,0 mln zł 51,3 bony Skarbu Państwa 22,0 mln zł 12,8 mln zł 171,9 Nieznaczny spadek kwoty odsetek od udzielonych pożyczek wynika tak ze zmian stóp procentowych w ciągu roku, jak i zmniejszenia rozmiarów działalności pożyczkowej. Przychody z oprocentowania pozostałych źródeł ukształtowały się znacznie niżej niż w roku poprzednim, pomimo wzrostu salda wolnych środków pieniężnych. Spadek ten wynosi 31,3% Gospodarowanie środkami Wskaźniki wykorzystania środków pieniężnych określa procentowy stosunek ogółu wydatków do wielkości środków dyspozycyjnych, którymi są posiadane na początku roku środki pieniężne oraz wpływy uzyskane w ciągu roku. 14

15 Wyliczony wskaźnik wykorzystania pieniężnych środków dyspozycyjnych w 1999 roku wyniósł 79,3% (w 1998 roku 81,3%), a więc uległ zmniejszeniu o 2,0 punktu procentowego. Także rozchody funduszy, wynoszące 1.297,9 mln zł były niższe od uzyskanych przychodów (1.315,1 mln zł) o kwotę 17,2 mln zł i o tę kwotę zwiększyły się środki będące w ich dyspozycji na koniec roku Należności. Umorzenia. Płatności. Majątek Wojewódzkie fundusze wykazały w 1999 r. znaczący wzrost należności, mniejszy wzrost płatności. a) Należności z tytułu pożyczek wzrosły w ciągu roku z kwoty 1.635,6 mln zł do kwoty 1.932,2 mln zł, tj. o 296,6 mln zł (o 18,1%). W roku poprzednim wzrosły o 410,5 mln zł. W przeliczeniu na jeden fundusz, stan należności zwiększył się z 102,2 mln zł, na początku roku, do 120,8 mln zł na koniec roku. b) Umorzono w funduszach 132,0 mln zł należnych rat pożyczek (w 1998 r. 131,2 mln zł). Kwota umorzeń w przeliczeniu na jeden wojewódzki fundusz wynosiła tys. zł. Ogólna kwota umorzeń jest znacząca. W stosunku do wypłaconych dotacji (313,3 mln zł) stanowi 42% ich wielkości. W porównaniu do Narodowego Funduszu jest 16-krotnie większa. Największe kwoty umorzeń notuje się w wielkopolskim 23,4 mln zł, łódzkim 16,9 mln zł, kujawsko-pomorskim 15,6 mln zł, śląskim 13,0 mln zł, warmińsko-mazurskim 10,7 mln zł i opolskim 10,1 mln zł. Natomiast jedynie symboliczne umorzenia odnotowano w dolnośląskim, jedynie złotych. W przekroju kwartałów, najwięcej gdyż 29,4% ogólnej kwoty umorzeń przypadało na IV kwartał. c) Płatności funduszy wojewódzkich z tytułu zawartych umów wynosiły na początku roku 343,4 mln zł, na końcu roku 381,6 mln zł, czyli zwiększyły się o 38,2 mln zł, tj. o 11,1% (w roku 1998 zwiększyły się o 100,7 mln zł w porównaniu z r. 1997). W przeliczeniu na jeden fundusz wyniosły one 23,9 mln zł; w 1998 r. 21,5 mln zł. d) Majątek funduszy zwiększył się o 357,5 mln zł, tj. o 17,2% i wynosił na koniec roku 2.433,9 mln zł. 15

16 6.4. Efektywność finansowa Wskaźniki dotyczące wybranych elementów efektywności finansowej w 1999r., wg funduszy przedstawia załącznik 5 (rubr. 7-11). Wszystkie wojewódzkie fundusze w 1999 r., podobnie jak to miało miejsce w 1998 r., wykazały zyski, jednak były one mniejsze. Ogółem zysk wyniósł 167,8 mln zł i był o 37,5 mln zł, tj. o 18,3% niższy, niż w roku poprzednim (205,3 mln zł). Lp. Nr woj. Fundusz Zysk w tys. zł Polska ogółem śląski łódzki małopolski wielkopolski mazowiecki zachodnio-pomorski dolnośląski opolski kujawsko-pomorski podkarpacki lubelski lubuski pomorski świętokrzyski podlaski warmińsko-mazurski Powyższe wielkości zysku ilustruje poniższy rysunek: śląski łódzki małopolski wielkopolski mazowiecki zachodnio-pomorski dolnośląski opolski kujawsko-pomorski podkarpacki lubelski lubuski pomorski świętokrzyski podlaski warmińsko-mazurski 16

17 Średnio na fundusz wojewódzki przypadał zysk na poziomie 10,5 mln zł, w roku poprzednim jego poziom wynosił 12,8 mln zł. Pomiędzy funduszami występują znaczne różnice w poziomie osiągniętego zysku, od 1,2 mln zł w funduszu zamojskim, do 41,5 mln zł w funduszu śląskim. Zyski przekraczające 10,0 mln zł, osiągnęły następujące fundusze: - śląski - 41,5 mln zł (w tym z oprocentowania pożyczek 35,7 mln zł) - łódzki - 24,4 mln zł, (w tym z oprocentowania pożyczek 8,6 mln zł) - małopolski ,2 mln zł, (w tym z oprocentowania pożyczek 10,4 mln zł) - wielkopolski - 12,7 mln zł, (w tym z oprocentowania pożyczek 11,0 mln zł) - mazowiecki - 11,3 mln zł, (w tym z oprocentowania pożyczek 10,4 mln zł) - zachodnio-pomorski - 10,9 mln zł (w tym z oprocentowania pożyczek 9,7 mln zł) - dolnośląski - 10,7 mln zł (w tym z oprocentowania pożyczek 11,7 mln zł) Zysk osiągnięty łącznie przez fundusze wojewódzkie w 1999 roku jest w 82,7% wynikiem działalności pożyczkowej. Jedynie fundusz łódzki zysk swój osiągnął z tego tytułu w 32%, reszta tj. 68% to efekt działalności na rynku kapitałowym. Analizując osiągnięte zyski w stosunku do poziomu udzielonej pomocy na cele ekologiczne (liczone wraz z umorzeniami) (rubryka 8 zał. 5), osiągnięty zysk średnio w kraju wyniósł 13,0% (w 1998 r. 16,5%). Najwyższy wskaźnik (24,3%) uzyskał fundusz łódzki, najniższy fundusz warmińsko-mazurski 3,9%. Porównując koszty bieżące funduszy do wielkości udzielanej pomocy, to w 1999 r. odnotowano wzrost tego wskaźnika do poziomu średnio 3,9% (3,7% w 1998 r.). Wskaźniki te ukształtowały się na niższym (pozytywnym) poziomie niż średni w 5 funduszach: - kujawsko-pomorskim 3,7% - pomorskim 3,3% - śląskim 2,8% - wielkopolskim 2,3% - opolskim 1,6% Natomiast najwyższe (negatywne) wskaźniki wykazały fundusze: - podlaski 7,1%, - zachodniopomorski 5,7% - lubuski 5,5%. Porównując natomiast wielkość zysku do kosztów (rubryka 10 zał. 5) należy zauważyć, iż przy średnim wskaźniku dla ogółu funduszy wynoszącym 29,6%, 17

18 niższe (tj. pozytywne) wskaźniki mają fundusze: wielkopolski 25,0%, łódzki 23,2%, małopolski 18,6%, śląski 16,4%, opolski 13,1%. Najwyższe wskaźniki występują w funduszach: warmińsko-mazurskim 111,1%, podlaskim 73,0%, dolnośląskim 62,0%, świętokrzyskim 58,8% i pomorskim 52,3% Gospodarowanie środkami publicznymi w latach Wydaje się uzasadnionym przedstawienie zmian ilustrujących roczne wpływy ustawowe funduszy i wydatków skierowanych na statutowe cele proekologiczne. W latach wpływy z opłat i kar (wpływy ustawowe) w porównaniu do wydatków skierowanych na zadania statutowe przedstawiały się następująco: Lata Wpływy Pomoc finansowa mln zł mln zł % ,1 429,6 586,4 598,7 744,2 805,5 641,7 167,6 387,6 545,3 837, , , ,8 79,0 90,2 93,0 139,9 142,6 154,5 179,8 Razem 4.018, ,4 134,3 Ilustracją powyższego jest poniższy rysunek: Wpływy Pomoc finansowa W pierwszych trzech w latach działalności ( ) funduszy, łączna kwota wydatków przeznaczonych na pomoc finansową była niższa, niż ich 18

19 wpływy statutowe. Jednak już w 1996 r. wydatki te były większe o 42,6% a w 1998 r. o 54,5% od wpływów statutowych. W roku 1999 wydatki były większe o 79,8% a w całym okresie działalności wypłaty przekroczyły statutowe wpływy o 34,3%, tj. o 1.379,2 mln zł. Zyski uzyskiwane dzięki funkcjonowaniu funduszy, jako jednostek o osobowości prawnej, efektywnie powiększają zasoby finansowe funduszy umożliwiając funduszom rozszerzanie pomocy służącej realizacji zadań ekologicznych. 7. Stwierdzenia i wnioski Przedstawiając niniejszą informację o gospodarowaniu przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej w 1999 r. publicznymi środkami wskazać należy co następuje: 1. Fundusze wojewódzkie w 1999 r. przeszły zasadniczą reorganizację. W miejsce dotychczas funkcjonujących 49 funduszy powstało 16, odpowiednio do obowiązującego od 1 stycznia 1999 r. nowego podziału administracji kraju, podzielonej na państwową i samorządową. W wyniku tych przekształceń fundusze wojewódzkie znalazły się w gestii marszałków. Proces przekształceń w zakresie organizacyjnym był różnorodny, w większości funduszy w dawnych siedzibach województw pozostawiono zamiejscowe oddziały funduszy, mając na względzie zapewnienie lepszej obsługi jednostek gospodarczych i ludności. Powołane zostały nowe rady nadzorcze, a także zarządy; równolegle zmieniły się częściowo składy osobowe pracowników biur. Wdrożenie ujednoliconych zasad działalności funduszy, procedur itd. zabrało wiele czasu, stąd przejściowo sprawność funkcjonowania funduszy uległa zmniejszeniu. Zważywszy, iż w roku 1999 fundusze uzyskały mniejsze wpływy z tytułu redystrybucji opłat i kar, a osiągnięte w tymże roku wyniki są, w porównaniu do roku poprzedniego mniejsze, to działalność funduszy można uznać za zadawalającą. Wiele funduszy współdziałało w wypracowaniu przez marszałków regionalnych programów polityki ekologicznej, będącej istotnym elementem określenia planów działania wojewódzkich funduszy na przyszłość. 2. W wyniku nowych uregulowań prawnych dotyczących zasad podziału opłat i kar, a w szczególności wydzielenia tych środków na nowo powstałe od 1 stycznia 1999 fundusze powiatowe, jak też i ogólnego zmniejszenia 19

20 wpływów z opłat, wojewódzkie funduszy uzyskały mniejsze o 163,8 mln zł wpływy z tego źródła. Spadek przychodów statutowych wynikał z trudności organizacyjnokadrowych urzędów marszałkowskich, odpowiedzialnych za wymiar i ściąganie opłat i kar. Większość z nich przez długie miesiące porządkowała bazy danych, wdrażała się w procesy poboru opłat i kar. Zmalały działania egzekucyjne, a zatem i przychody. 3. Ogólna kwota pomocy udzielonej w 1999 r. przez fundusze wojewódzkie, w porównaniu do 1998 r. zmniejszyła się o 89,5 mln zł, co ilustrują poniżej przytoczone liczby: Formy pomocy finansowej 1998 r r. mln zł mln zł Pomoc bezpośrednia 1.233, ,2 z tego: pożyczki 847,6 828,9 dotacje 386,2 313,3 Dopłaty do preferencyjnych kredytów 10,3 11,6 Umorzenia 131,2 132,0 Razem 1.375, , % 10% Pomoc bezpośrednia 1% 10% Pomoc bezpośrednia Dopłaty do preferencyjnych kredytów Umorzenia Dopłaty do preferencyjnych kredytów Umorzenia 89% 89% Jako pozytyw odnotować należy, iż pomoc bezpośrednia w wyższym stopniu niż w 1998 r. realizowana była w formie pożyczek. Udział ten wynoszący w poprzednim roku 68,7%, zwiększył się do 72,6% a więc o 3,9 punkta procentowego. Odnosząc jednak udział wypłaconych kwot pożyczek do ogólnej kwoty pomocy (tj. z dopłatami i umorzeniami), wskaźnik ten wzrosta o 2,9 punkta procentowego. Wpływ na ukształtowanie się w/w wskaźników miał wzrost umorzeń, które z kwoty 75,2 mln zł w 1997 r., w roku 1998 wzrosły do 131,2 mln zł i w roku 1999 zmniejszył się jedynie o 0,8 mln zł (132,0 mln zł). 20

21 O ile w końcu 1998 r., w obliczu reorganizacji, istniały tendencje do maksymalizowania umorzeń, to obecnie wątpliwym celem jest utrzymywanie na tym poziomie tej formy pomocy: powoduje to zmniejszenie funduszu własnego, a w konsekwencji ogranicza możliwości dofinansowywania zadań. Także mniejsze będą wpływy w następnych latach z tytułu zwrotów rat oraz odsetek od pożyczek. 4. Podstawowymi dziedzinami w zakresie ochrony środowiska, na które wypłacono bezpośrednio ogółem 1.142,2 mln zł w 1999 roku były: ochrona wód 545,5 mln zł, na którą przeznaczono 47,8% pomocy; ochrona atmosfery 330,5 mln zł tj. 28,9%; ochrona ziemi 112,4 mln zł tj. 9,8%; gospodarka wodna 65,9 mln zł tj. 5,8%. 5. Kwota łączna zawartych w 1999 r. umów pożyczkowych i dotacyjnych wynosi mln zł i jest mniejsza o 121 mln zł w porównaniu do poprzedniego roku. Pozytywnym objawem jest postęp w zwiększaniu się udziału umów dotyczących pożyczek. Ich udział z 67,6% w roku 1998 zwiększył się do 72,4% w 1999 r. 6. Koszty bieżące utrzymania funduszy wyniosły 49,7 mln zł (w 1998 roku 58,5 mln zł). Wszystkie fundusze uzyskały zyski z działalności w łącznej kwocie 167,8 mln zł, to jest o 37,5 mln zł (o 18,3%) mniej niż w 1998 r. Osiągnięty zysk w stosunku do udzielonej pomocy stanowił 13,0% (14,9% w roku 1998); koszty w stosunku do udzielonej pomocy stanowiły 3,9% (4,3%). 7. Wykorzystanie pieniężnych środków dyspozycyjnych nieco się zmniejszyło, gdyż o 2,0 punkta procentowego. W 1999 r. wynosiło 79,3%, w 1998 r. 81,3%. Niektóre fundusze dysponowały na dzień r. znacznymi kwotami. 8. Biorąc pod uwagę zmiany organizacyjne, jak też konieczność zgodnego z obowiązującymi przepisami zamknięcia działalności funduszy za 1998 rok, a następnie przejmowanie majątku, ksiąg rachunkowych oraz archiwów, a także uwzględniając opóźnienia w powstaniu rad nadzorczych, jak też ustabilizowaniu zarządów, staje się zrozumiałym oceniając działalność funduszy w przekroju kwartałów pewne przesunięcia ich efektów pracy na II połowę roku. Wyraziło się to w tym, iż realizowane wydatki w I kwartale 1999 r. wynosiły jedynie 132,8 mln zł, w II 248,0 mln zł, w III 352,1 mln zł a w IV kwartale 565,0 mln zł. Oznacza to, że 43,6% wypłat dokonano w IV kwartale, w tym 50,1% ogółu pożyczek i 55% dotacji. Mając na względzie interes jednostek dofinansowywanych, należałoby dążyć do bardziej równego w ciągu roku rozłożenia strumieni środków uruchamianych na cele objęte umowami. 21

22 Oceniając generalnie działalność wojewódzkich funduszy w 1999 roku, w którym to odnotowany został spadek wpływów z tytułu redystrybucji opłat i kar, a w konsekwencji ograniczony został zakres pomocy finansowej oraz zważywszy na proces przekształceń organizacyjnych jaki przeszły fundusze, osiągnięte wyniki należy unać za zadowalające. Informację opracował: mgr Andrzej Netzel Zestawienie zbiorcze formularzy OŚZ-4d sporządził Bartłomiej Jeryszew - inspektor w Departamencie Finansowym NFOŚiGW Warszawa, maj 2000 r. 22