Makroekonomia 1 dla MSEMen. Gabriela Grotkowska

Transkrypt

1 Makroekonomia 1 dla MSEMen Gabriela Grotkowska

2 Struktura wykładu 8 Model IS-LM Przypomnienie założeo Nierównowaga i równowaga w rozumieniu modelu interpretacja graficzna Algebraiczne rozwiązanie modelu efekty mnożnikowe Zastosowania modelu IS-LM Efekty transmisji, wypierania, wygaszania w modelu: determinanty określające ich siłę Skutecznośd polityki fiskalnej i monetarnej 2

3 Struktura modelu ISLM Dochód Rynek pieniądza: popyt podaż Polityka monetarna Rynek aktywów: Rynek obligacji: popyt podaż Stopy procentowe Rynek dóbr: zagregowany popyt i produkcja Polityka fiskalna

4 Postad algebraiczna krzywych IS i LM Krzywa IS Y [ AE ( b n) r] r AE b n Y b n 1 Krzywa LM M P ky hr r k h Y 1 h M P 4

5 Interpretacja punktów poza krzywą IS oraz LM r IS LM Punkty powyżej IS: na rynku towarowym mamy do czynienia z nadwyżką produkcji ( podaży ) nad wydatkami ( popytem). r * Punkty poniżej IS: na rynku towarowym mamy do czynienia z nadwyżką wydatków ( popytu ) nad produkcją ( podażą ). Y * Y 5

6 Interpretacja punktów poza krzywą IS oraz LM r IS LM Punkty powyżej LM: na rynku pieniężnym mamy do czynienia z nadwyżką podaży pieniądza nad popytem na pieniądz. r * Punkty poniżej LM: na rynku pieniężnym mamy do czynienia z nadwyżką popytu na pieniądz nad podażą pieniądza. Y * Y 6

7 Model IS-LM: zastosowanie do analizy gospodarki Za pomocą modelu IS-LM możemy badad, jakie będą skutki dla PKB (Y) oraz stopy procentowej (r) szoków, którym podlega gospodarka Przez szoki rozumiemy zmiany egzogenicznych parametrów w naszym modelu (np. zmiany autonomicznych inwestycji czy eksportu, zmianę stopy podatkowej, zmianę wysokości transferów społecznych, zmianę poziomu podaży pieniądza) Pozwala nam to wyjaśniad obserwowane zmiany PKB oraz przewidywad skutki wydarzeo w gospodarce 7

8 Wzrost wydatków autonomicznych Wzrost wydatków autonomicznych r r * 1 r * 0 LM IS 0 Skutek: Y wzrost; r wzrost Y * 0 Y * 1 AE IS1 Y Mogą wzrosnąć: Autonomiczne wydatki sektora rządowego np. pod wpływem presji ze strony wyborców, pod wpływem demograficznego wzrostu populacji, której należą się gwarantowane świadczenia Autonomiczna częśd salda handlowego np. pod wpływem ożywienia koniunktury u głównych partnerów handlowych Autonomiczne inwestycje np. wskutek oczekiwao firm, ze popyt na ich produkty się zwiększy, albo w następstwie wdrażania nowych technologii Autonomiczne wydatki konsumpcyjne np. od wpływem starzenia się społeczeostwa albo wysokich oczekiwao dotyczących 8 wzrostu permanentnego dochodu

9 Wzrost mnożnika wydatkowego Wzrost mnożnika wydatkowego α r r * 1 r * 0 IS1 LM IS 0 Y * 0 Y * 1 Skutek: Y wzrost; r wzrost Y Możliwe przyczyny: Obniżenie stopy opodatkowania, co zwiększa skalę dochodów pozostających do dyspozycji podmiotów sektora prywatnego (firm, ludzi) Spadek kraocowej skłonności do importu np. wskutek zwiększenia konkurencyjności krajowych produktów albo jakichś posunięd rządu o charakterze protekcjonistycznym Zwiększenie kraocowej skłonności ko konsumpcji np. wskutek bardziej progresywnego opodatkowania (zabierającego więcej dochodów grupom oszczędzającym) i silniejszego ukierunkowania transferów do grup nisko zamożnych (o wysokiej skłonności do konsumpcji 9

10 Zmiany elastyczności popytu na pieniądz r r * 0 r * 1 Wzrost h, spadek k LM 0 IS 0 LM 1 Przyczyny: Spadek elastyczności popytu na pieniądz względem PKB (inaczej: dochodowej elastyczności popytu na pieniądz) k może byd spowodowany przez wzrost szybkości obiegu pieniądza Wzrost elastyczności popytu na pieniądz względem stóp procentowych h może wynikad ze zmian rozkładu ryzyka między różnymi operacjami na rynku finansowym albo zwiększania się płynności tych instrumentów (zmniejszenia różnicy płynności miedzy nimi a pieniądzem) Zmiana h zmienia nachylenie i punkt przecięcia z osią pionową Y * 0 Y * 1 Y Skutek: Y wzrost; r spadek 10

11 Zwiększenie realnej podaży pieniądza r r * 0 r * 1 IS Wzrost M; p = const Y * 0 LM 0 Y * 1 Skutek: Y wzrost; r spadek LM1 Y Przyczyny: Generalnie jedna przyczyna: zwiększenie podaży pieniądza, możliwa wskutek: Zwiększenia bazy monetarnej (bank centralny) Zwiększenia podaży pieniądza kredytowego (bankowego) np. w następstwie: Spadku wymaganej stopy rezerw obowiązkowych Spadku preferencji do posiadania gotówki w ramach ogólnej sumy pieniądza Spadku wielkości popytu na pieniądz 11

12 Ile wynosi Y i r w równowadze? Rozwiązanie układu równao składającego się z równania krzywej IS oraz krzywej LM: Pozwala wyznaczyd wartości Y i r charakterystyczne dla równowagi na obu rynkach: 1 2 hr ky P M r n b AE Y ] ) ( [ hp M n b k h n b P M n b k h hae h k r n b k h n b P M n b k h hae Y ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (

13 Inna postad rozwiązania: Czyli upraszczając: Y Gdzie: M AE P h h k( b to mnożnik polityki fiskalnej, b n h n) to mnożnik polityki monetarnej. 1 3

14 Równowaga w IS-LM Podane równanie określa wielkośd PKB, którą osiąga gospodarka i przy której obydwa rynki: towarowy i pieniężny pozostają w równowadze Równanie to mówi, że każde zwiększenie lub zmniejszenie wydatków autonomicznych powoduje zmiany w PKB równe efektom mnożnikowym (mnożnik polityki fiskalnej), zaś zmiana podaży pieniądza skutkuje zmianami PKB w proporcji określonej przez mnożnik polityki pieniężnej Mnożniki mają interpretację podobną jak w modelu keynesowskim: Mówią o ile zmieni się Y pod wpływem zmiany AE o 1 (mnożnik polityki fiskalnej) lub zmiany podaży pieniądza o 1 (mnożnik polityki pieniężnej) UWAGA: mimo swojej nazwy, mnożnik polityki fiskalnej pokazuje skutki każdej zmiany wydatków autonomicznych, nie tylko wydatków paostwa, podatków czy transferów 1 4

15 Przykład użycia mnożników Jeśli wiadomo, że mnożnik polityki fiskalnej wynosi 1,2 a mnożnik polityki pieniężnej 1,5, to każde zwiększenie wydatków autonomicznych o 100 jednostek (np. o 100 zł) spowoduje zwiększenie PKB o 120 jednostek, zaś zwiększenie podaży realnego pieniądza (tj. pieniądza o stałej sile nabywczej) o 100 jednostek da 150 jednostek wzrostu PKB Znajomośd efektów mnożnikowych pozwala szacowad oczekiwane zmiany wysokości PKB na podstawie zmian wydatków lub zmian podaży pieniądza W rzeczywistości modele wykorzystywane w celach prognostycznych są bardziej skomplikowane, ale uwzględnia się w nich podane w modelu IS-LM zależności 1 5

16 Mnożnik polityki fiskalnej Mnożnik polityki fiskalnej zależy dodatnio od mnożnika wydatkowego, lecz jest od niego mniejszy. Czemu? wzrost wydatków autonomicznych powoduje nie tylko, że ktoś zacznie produkowad to, co zostaje zakupione, to z kolei doprowadzi do powstania dochodów, dochody stają się źródłem finansowania kolejnych wydatków itd. ale również skutkuje zwiększeniem popytu na pieniądz, co z kolei (przy danej podaży pieniądza) podnosi stopy procentowe, te zaś ujemnie wpływają na wydatki zależne od wysokości stóp procentowych, głównie inwestycji i eksportu netto (salda handlu zagranicznego); idąc dalej, te zmniejszone wydatki niwelują efekt zwiększonych wydatków autonomicznych h h k( b n) 1 6

17 Mnożnik polityki fiskalnej cd. Wzrost wydatków autonomicznych skutkuje: Na rynku towarowym: Mnożnikowe zwiększenie produkcji Wzrost dochodów pracowników i właścicieli firm Wzrost wydatków pochodnych, np. konsumpcji, która jest funkcja dochodu Na rynku pieniężnym: Zwiększenie liczby transakcji i popytu na pieniądz Wzrost stóp procentowych Zmiana wydatków zależnych od stóp procentowych (np. spadek inwestycji) 1 7

18 Efekty zmian na rynku towarowym Model IS-LM wskazuje, że z powodu powiązao między rynkiem towarów i usług a rynkiem pieniężnym zmiany na rynku towarowym wywołują kilka efektów: Efekty transmisji (przenoszenia impulsów między rynkiem towarowym i rynkiem pieniężnym) Efekty wypierania (wydatków prywatnych przez rządowe, eksportu netto przez wydatki krajowe) Efekty tłumienia (wygaszania spadku lub wzrostu aktywności ekonomicznej powodowanych przez zmianę poziomu wydatków) 1 8

19 Efekt transmisji Polega na powiązaniu rynków towarowego i pieniężnego Każdy szok na rynku towarowym wywołujący zmianę dochodu w równowadze wywołuje zmianę popytu na pieniądz i w konsekwencji (przy stałej podaży pieniądza) zmianę stopy procentowej Każdy szok na rynku pieniężnym wywołujący zmianę stopy procentowej w równowadze wywołuje zmianę popytu inwestycyjnego (i eksportowego) i w konsekwencji zmianę dochodu w równowadze 1 9

20 Efekt wypierania r IS1 IS 0 r LM Y 1 Y 3 Y 2 Y Załóżmy, że obserwujemy skutki zwiększenia przez rząd swoich wydatków na dobra i usługi (np. skutki uruchomienia dużego programu budowy autostrad). Gdybyśmy analizowali skutki takiej zmiany tylko dla rynku towarowego (z pominięciem rynku pieniężnego) ΔY=αΔG, gdzie α to prosty keynesowski mnożnik wydatkowy. Bez rynku pieniężnego nie nastąpiłby wzrost r, a zatem Y wzrósłby z Y 1 do Y 2. W rzeczywistości jednak to co dzieje się na rynku dóbr znajduje swoje odzwierciedlenie na rynku pieniądza: wzrost Y wzrost L wzrost r, a to z kolei ponownie oddziałuje na rynek dóbr wywołując spadek inwestycji i eksportu netto. A zatem faktyczna ΔY = Y 3 -Y 1, zaś Y 2 -Y 3 nazywamy efektem wypierania prywatnych wydatków inwestycyjnych (i związanych z eksportem) przez wydatki publiczne. 20

21 r r Efekt tłumienia IS1 Y2 Y3 IS 0 Y 1 LM Y Efekt tłumienia, podobnie jak wypychania, opiera się na powiązaniu rynku pieniężnego i towarowego, ale jest jego swego rodzaju - odwrotnością Załóżmy, że z jakiś przyczyn następuje spadek AE (kryzys gospodarczy na naszego głównego partnera handlowego wywołuje spadek NX itp.) Gdybyśmy analizowali skutki takiej zmiany tylko dla rynku towarowego (z pominięciem rynku pieniężnego) ΔY=αΔNX, gdzie α to prosty keynesowski mnożnik wydatkowy. Bez rynku pieniężnego nie nastąpiłaby zmiana r, a zatem Y spadłby z Y 1 do Y 2. W rzeczywistości jednak to co dzieje się na rynku dóbr znajduje swoje odzwierciedlenie na rynku pieniądza: spadek Y spadek L spadek r, a to z kolei ponownie oddziałuje na rynek dóbr wywołując wzrost inwestycji i eksportu netto. A zatem faktyczna ΔY = Y 3 -Y 1, zaś odcinek Y 2 Y 3 nazywamy efektem tłumienia 21

22 Mnożnik polityki monetarnej Działanie tego mnożnika polega na tym, że zwiększenie ilości pieniądza uruchamia: Spadek stóp procentowych, to zaś prowadzi do zwiększenia wydatków zależnych od stóp procentowych, głównie inwestycji i salda handlu zagranicznego, co z kolei skutkuje zwiększeniem produkcji Mechanizm ten nazywamy mechanizmem transmisji monetarnej 2 2

23 Mnożnik polityki monetarnej Wzrost podaży pieniądza Na rynku pieniężnym Spadek wysokości stóp procentowych Zwiększenie liczby transakcji i popytu na pieniądz Wzrost stóp procentowych Na rynku towarowym Wzrost wydatków zależnych od stóp procentowych Mnożnikowe zwiększenie produkcji Wzrost dochodów pracowników i właścicieli firm Zmiana wydatków pochodnych, np. konsumpcji 2 3

24 Ale właściwie jak silne będą skutki zmian w AE czy w podaży pieniądza? Wiemy już, jakie skutki ma zwiększenie (zmniejszenie) AE oraz podaży pieniądza. Wiemy także, jakie mechanizmy stoją za ostatecznym wynikiem obserwowanym w modelu IS-LM (zmiana Y i r) Ale czy dana zmiana M musi zawsze (w każdej gospodarce) powodowad taki sam wzrost Y spadek r? Czy każda zmiana wydatków autonomicznych musi powodowad taki sam 2 spadek Y i r? 4

25 Efekty zmian na r rynku towarowym IS1 r IS1 LM k : r Y h 1 h M P r IS 0 IS 0 r LM Y Y LM Y To, jak duże zmiany spowoduje zmiana wydatków autonomicznych lub mnożnika wydatkowego, silnie zależy od położenia krzywej LM. Jeśli jest ona stosunkowo płaska, można oczekiwad dużych zmian PKB i raczej małych zmian stóp procentowych stroma, można oczekiwad małych zmian PKB i stosunkowo dużych zmian stóp procentowych Y 25

26 Efekty zmian na rynku towarowym: przypadek skrajny 1 r r IS 0 IS1 LM Y 0 Y Przy całkowicie pionowej krzywej LM zwiększenie wydatków autonomicznych nie powoduje żadnych zmian w wielkości produkcji Sytuację taka nazywamy przypadkiem klasycznym. Przyczyna: Dzieje się tak, gdy popyt niewrażliwy na stopę procentową. Wówczas k/h dąży do nieskończoności (h0), a krzywa LM jest pionowa. W takiej sytuacji wzrost AE, przekłada się na wzrost Y, który wywołuje wzrost L. Przy niskiej wrażliwości popytu na pieniądz na r, potrzebny jest ogromny wzrost r po to, aby zrównoważyć wzrost popytu na pieniądz wywołany wzrostem Y. W skrajnym przypadku (gdy h=0), wzrost ten jest nieskończony. Wówczas efekt wypierania jest pełny, a zmiany AE nie powodują żadnych zmian Y. 26

27 r Efekty zmian na rynku towarowym: przypadek skrajny 2 r 0 IS 0 IS1 Y LM Y Przy całkowicie poziomej krzywej LM zwiększenie wydatków autonomicznych nie powoduje żadnych zmian w poziomie stopy procentowej Przyczyna: pułapka płynności Wszyscy dążą do posiadania gotówki, a nikt nie kupuje papierów wartościowych (L= ). Dzieje się tak przy dużej wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany r. Zjawisko to ma miejsce przy niskiej, krytycznej stopie procentowej, przy której nie oczekuje się, że może się ona jeszcze obniżyć. Cokolwiek dzieje się z Y, nie działa druga część mechanizmu transmisji zmiana Y nie wpływa na L, a ten na r, a zatem zmiany AE nie powodują wtórnych skutków dla inwestycji (i NX) Efekt wypierania = 0 Polityka monetarna jest zupełnie nieskuteczna, a jedynym (i to bardzo skutecznym) sposobem na wzrost inwestycji i produkcji jest ekspansja fiskalna. 27

28 r Efekty zmian na rynku pieniężnym IS LM 0 LM1 AE Y IS : r b n b n r IS 1 LM 0 LM1 r r Y Y To, jak duże zmiany spowoduje zmiana podaży pieniądza, silnie zależy od położenia krzywej IS. Jeśli jest ona stosunkowo płaska, można oczekiwać dużych zmian PKB i raczej małych zmian stóp procentowych stroma, można oczekiwać małych zmian PKB i stosunkowo dużych zmian stóp procentowych Y Y 28

29 Polityka gospodarcza w modelu IS-LM Do tej pory mówiliśmy o zmianach AE oraz M wywołanych poprzez różne czynniki (obniżenie podatków, kryzys gospodarczy u naszego partnera handlowego, spadek optymizmu inwestorów itp.) Wyróżnid należy jeden szczególny czynnik, który może te zmiany powodowad: politykę gospodarczą prowadzoną przez rząd i jego instytucje Zasadniczo w ujęciu makroekonomicznym wyróżniamy dwa typy polityki gospodarczej: Politykę fiskalną (sterowanie wydatkami i wpływami do budżetu) Politykę monetarną (sterowanie podażą pieniądza) Oczywiście istnieją inne rodzaje polityki gospodarczej (np. kursowa), a zwłaszcza polityki sektorowe (rolna, handlowa, przemysłowa itp.). ich tu nie analizujemy 2 9

30 Polityka fiskalna Przypomnij sobie rozważania jej dotyczące przy modelu Keynesa Polega na ustalaniu wysokości podatków oraz wydatków i transferów W języku modelu IS-LM parametrami obrazującymi narzędzia polityki fiskalnej są: Stopa podatkowa t Podatki autonomiczne T Transfery dla ludności TR Wydatki rządowe G Wszystkie oddziałują na zmiany położenia krzywej IS (przesunięcia równoległe lub zmiany nachylenia) Wyróżniamy dwa kierunki polityki: Ekspansywna to, co prowadzi do zmniejszenia salda budżetu (wzrost wydatków i transferów, spadek podatków) krzywa IS przesuwa się w prawo Restrykcyjna to, co prowadzi do zwiększenia salda budżetu (spadek wydatków i transferów, wzrost podatków) krzywa IS przesuwa się w lewo 3 0

31 Polityka monetarna Była już omawiana przy okazji tematu dot. pieniądza Polega na ustalaniu wysokości podaży pieniądza W języku modelu IS-LM parametrem obrazującym narzędzia polityki monetarnej jest: Nominalna podaż pieniądza M Oddziałuje na zmiany położenia krzywej LM (przesunięcia równoległe) Wyróżniamy dwa kierunki polityki: Ekspansywna prowadzi do zwiększenia podaży pieniądza krzywa LM przesuwa się w prawo Restrykcyjna prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza krzywa LM przesuwa się w lewo 3 1

32 Skutki polityki fiskalnej i monetarnej Wejdź na stronę: Wyjściowo podaż pieniądza M wynosi 250, wydatki rządowe 200, a stopa podatkowa t=20%. Przy takich parametrach (i innych nie widocznych dla użytkownika) dochód w równowadze wynosi 1000, a stopa procentowa wynosi 5. Sprawdź teraz, co się stanie z Y i r w równowadze, gdy (w każdym wypadku wród do wyjściowych warunków): Wydatki rządowe wzrosną do 250 (ekspansja fiskalna) Stopa podatkowa wzrośnie do 30% (restrykcja fiskalna) Podaż pieniądza wzrośnie do 300 (ekspansja monetarna) Podaż pieniądza spadnie do 200 (restrykcja monetarna) 3 2

33 Skutki polityk fiskalnej i monetarnej w modelu IS-LM Rodzaj polityki/ skutki dla produkcji dla stóp procentowych dla inwestycji dla salda handlu zagranicznego Polityka fiskalna Ekspansywna + + Restrykcyjna + + Polityka monetarna Ekspansywna + +? Restrykcyjna +? To odczytujemy bezpośrednio z analizy graficznej modelu To są skutki zmiany stopy procentowej i dochodu w równowadze 3 3

34 Krótkookresowa skutecznośd polityk h h k( b b n h Skala wpływu na Y zależy od wartości mnożników polityki fiskalnej i monetarnej, a te od parametrów n) polityki narzędzia parametry zmieniające skuteczność c t m b n k h fiskalna BS( G, TR, T ) monetarna M p

35 Łączenie polityk w modelu IS-LM: skutki W rzeczywistości rząd i bank centralny stosują jednocześnie narzędzia polityki fiskalnej i monetarnej W sytuacji skoordynowania ich działao pozwala to na zwiększenie swobody osiągania celów w zależności od pojawiających się problemów w gospodarce Rodzaj polityki fiskalna monetarna dla produkcji dla stóp procentowych dla inwestycji dla salda handlu zagranicznego Ekspansywna Ekspansywna + +??? Restrykcyjna Restrykcyjna??? Ekspansywna Restrykcyjna? + +? Restrykcyjna Ekspansywna? + +? 35

36 Czy ten obraz nie jest zbyt optymistyczny? Z przedstawionego obrazu możliwości oddziaływania paostwa na wielkośd PKB wynika bardzo optymistyczny obraz: wystarczy zwiększyd wydatki rządowe albo podaż pieniądza, a produkt może rosnąd i rosnąd Kraj będzie coraz zamożniejszy, a ludziom będzie się żyło coraz dostatniej Czyżby?? UWAGA: model IS-LM jest modelem: krótkookresowym nie uwzględnia skutków prowadzonej polityki dla długookresowej sytuacji gospodarki zakładającym niepełne wykorzystanie czynników produkcji wielkośd produkcji determinowana jest przez popyt, nie ma żadnych ograniczeo po stronie przedsiębiorstw, gospodarka działa w warunkach tzw. niepełnego wykorzystania czynników produkcji, a zatem można zwiększad produkcję bez granic (i bez obaw co do wzrostu cen) 3 6

37 Inne czynniki kształtujące skutki polityk makroekonomicznych Podażowe Wpływ stopy opodatkowania na mikroekonomiczną efektywnośd działalności gospodarczej nie można bezkarnie wprowadzad podatków Wpływ transferów na aktywnośd zawodową ludności Wpływ wydatków rządowych na dostęp do dóbr publicznych i koszty działalności ekonomicznej Relatywna stabilnośd wydatków konsumpcyjnych Silna procyklicznośd inwestycji Założenie o stałych cenach i skutki jego uchylenia Niedostatek wolnych czynników produkcji = przyczyna wzrostu cen Niedostatek może mied charakter absolutny (liczba wakatów>0, bezrobocie =0), a może mied (i tak zwykle jest w praktyce) charakter strukturalny (wakaty > 0, bezrobocie > 0, ale struktura podaży pracy (kwalifikacje, miejsce zamieszkania) nie odpowiadają popytowi na czynniki wytwórcze 3 7

38 Model IS-LM w warunkach elastycznych cen i niedostatku wolnych czynników wytwórczych Brak czynników wytwórczych => wzrost cen w przypadku zwiększenia popytu na nie => wzrost kosztów produkcji wzrost cen i produkcja=const W warunkach ograniczenia mocy produkcyjnych polityki popytowe są w ogóle nieskuteczne r LM LM 2 r 1 =LM 3 LM2 LM 1 IS 1 IS 2 Y Y 3 8

39 Uruchamianie polityk ekspansywnych kiedy warto to robid? Przyczyna: negatywne szoki popytowe (niezależny spadek wydatków prywatnych lub zagranicznych) Skutek -> kontrakcja: przywrócenie wyjściowych poziomów produkcji Ale warunki: Brak zagrożeo inflacyjnych (szczególnie dot. polityki monetarnej) Niskie efekty wypierania (dot. polityki fiskalnej) Możliwośd wycofania się z zainicjowanej polityki wraz z przejściem do innego stadium koniunktury 3 9

40 Praktyczne ograniczenia w prowadzeniu polityki makroekonomicznej Rząd i wiele jego instytucji uznaje zadania stabilizacji koniunktury jako swoje podstawowe zadanie (Min. Gospodarki, Min. Finansów, RPP) Często jednak przynajmniej w deklaracjach (konstytucje itp.) nie tyle chodzi o stabilizację, ale o promowanie pełnego zatrudnienia i produkcji na maksymalnym poziomie Dla wielu osób kwestia aktywnej roli rządu jest oczywista: recesja oznacza wzrost bezrobocia, spadek dochodów, spadek poziomu życia; proste modele zagregowanej podaży i zagregowanego popytu pokazują mechanizm generowania recesji przez szoki pokazują też jak za pomocą polityki fiskalnej i monetarnej można przeciwdziaład recesji czemu nie skorzystad? 4 0

41 Przeciwnicy ingerowania w gospodarkę kontrargumentują Istnieją opóźnienia we wdrażaniu polityki i w osiąganiu jej efektów: polityka gospodarcza byłaby bardzo łatwa, gdyby jej skutki były natychmiast odczuwalne (jak prowadzenie samochodu); a jest ona chyba bardziej podobna do sterowania ogromnym okrętem niż prowadzenia samochodu co gorsza nie dośd, że te opóźnienia występują, trudno przewidzied ich długośd Występują dwa rodzaje opóźnieo w polityce makroekonomicznej: opóźnienia wewnętrzne: czas pomiędzy wystąpieniem szoku a gospodarce a decyzja z dziedziny polityki makroekonomicznej mającą ten szok złagodzid ten szok wynika z problemów z rozpoznaniem szoku i podjęciem decyzji; opóźnienie zewnętrzne to czas, jaki mija od momentu podjęcia decyzji do chwili aż gospodarka zareaguje; 4 1

42 Przeciwnicy ingerowania w gospodarkę kontrargumentują Cechą polityki fiskalnej jest to, że ma bardzo długie opóźnienie wewnętrzne zmiany w podatkach albo wydatkach wymagają zgody parlamentu stąd polityka fiskalna jest mało wygodnym narzędziem dla stabilizowania gospodarki Cecha polityki monetarnej jest to, że ma długie opóźnienie zewnętrzne: zmiany w podaży pieniądza wpływają na rynkowe stopy procentowe, a te na inwestycje; szacuje się, ze 6 miesięcy to min. dla odczucia skutków decyzji z dziedziny polityki monetarnej Przeciwnicy aktywnej polityki gospodarczej twierdzą, że te opóźnienia czynią politykę stabilizacyjną bezsensowną Zwolennicy aktywnej polityki gospodarczej przyjmują argument o problemie związanym z opóźnieniami, ale nie odrzucają polityki, tylko mówią o potrzebie większej ostrożności przy stosowaniu aktywnej polityki Prognozowanie i wskaźniki wyprzedzające 4 2

43 Automatyczne stabilizatory Narzędzia polityki gospodarczej działające w sposób automatyczny i powodujące w ten sposób skrócenie opóźnieo w polityce stabilizacyjnej Są to narzędzia, które stymulują lub hamują gospodarkę, kiedy jest to konieczne, bez potrzeby podejmowania specjalnej decyzji Przykładem takich automatycznych stabilizatorów jest system podatkowy (wydajne są zwłaszcza podatki progresywne) oraz system zasiłków dla bezrobotnych czy pomocy społecznej narzędzia te w zasadzie likwidują opóźnienie wewnętrzne; Jak działa automatyczny stabilizator? 4 3

44 Polityka ekonomiczna by rules czy case-by-case by rules politycy gospodarczy z góry ogłaszają, jaka będzie reakcja polityki na różne sytuacje i tym samym biorą na siebie zobowiązanie w tej sprawie case-by-case (dyskrecjonalna) politycy za każdym razem oceniają sytuację i podejmują decyzję, jaka polityka będzie odpowiednia 4 4

45 Polityka ekonomiczna by rules czy case-by-case Wielu ekonomistów uważa, że polityka gospodarcza jest zbyt ważna aby zostawid ją politykom i aby pozwalad na takie bieżące reagowanie; Politykom brakuje czasem wiedzy; problemem są także grupy interesu i ich oddziaływanie nie zawsze decyzje są optymalne z punktu widzenia społecznej funkcji dobrobytu Innym problemem jest polityczny oportunizm cele polityków mogą stad w sprzeczności z dobrobytem społecznym (kiełbasa wyborcza) Rozmaite próby rozwiązania tego problemu rozwiązania instytucjonalne (RPP), zapisy w konstytucji (dług <60% 4 PKB); 5

46 Koniec wykładu 8