Reprezentacja znaczenia

Transkrypt

1 Reprezentacja znaczenia Różne formalizmy: rachunek predykatów pierwszego rzędu (ang. first order predicate calculus) sieci semantyczne (ang. semantic networks) diagram zależności pojęciowych (ang. conceptual dependency diagram) ramy (ang. frames). Wymagania: sprawdzalność jednoznaczna reprezentacja forma kanoniczna wnioskowanie i zmienne siła wyrazu Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (287 / 301)

2 Reprezentacja znaczenia wyrażenie musi dać się obliczyć. Różne formalizmy: rachunek predykatów pierwszego rzędu (ang. first order predicate calculus) sieci semantyczne (ang. semantic networks) diagram zależności pojęciowych (ang. conceptual dependency diagram) ramy (ang. frames). Wymagania: sprawdzalność. jednoznaczna reprezentacja forma kanoniczna wnioskowanie i zmienne siła wyrazu Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (288 / 301)

3 Reprezentacja znaczenia Różne formalizmy: rachunek predykatów pierwszego rzędu (ang. first order predicate calculus) sieci semantyczne (ang. semantic networks) diagram zależności pojęciowych (ang. conceptual dependency diagram) ramy (ang. frames). wyrażenie ma tylko jedną interpretację. Wymagania: sprawdzalność jednoznaczna reprezentacja. forma kanoniczna wnioskowanie i zmienne siła wyrazu Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (289 / 301)

4 Reprezentacja znaczenia spośród wielu możliwych sposobów wyrażenia Różne formalizmy: znaczenia jedno musi być Wymagania: wyróżnione. rachunek predykatów pierwszego sprawdzalność rzędu (ang. first order predicate jednoznaczna reprezentacja calculus) forma kanoniczna. sieci semantyczne (ang. wnioskowanie i zmienne semantic networks) siła wyrazu diagram zależności pojęciowych (ang. conceptual dependency diagram) ramy (ang. frames). Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (290 / 301)

5 Reprezentacja znaczenia Różne formalizmy: Wymagania: rachunek predykatów niepierwszego opłaca się przechowywać sprawdzalność wszystkich faktów. rzędu (ang. first order predicate jednoznaczna reprezentacja calculus) sieci semantyczne (ang. semantic networks) diagram zależności pojęciowych (ang. conceptual dependency diagram) ramy (ang. frames). forma kanoniczna wnioskowanie i zmienne. siła wyrazu Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (291 / 301)

6 Reprezentacja znaczenia Różne formalizmy: rachunek predykatów pierwszego sprawdzalność rzędu (ang. zapis first powinien order predicate móc wyrazić każde jednoznaczna znaczenie. reprezentacja calculus) forma kanoniczna sieci semantyczne (ang. wnioskowanie i zmienne semantic networks) siła wyrazu. diagram zależności pojęciowych (ang. conceptual dependency diagram) ramy (ang. frames). Wymagania: Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (292 / 301)

7 Struktury znaczeniowe języka Struktura znaczeniowa zdania jest zbudowana wokół orzeczenia. Wymagania składniowe czasowników (ang. subcategorization frames) określają, co jest podmiotem, dopełnieniem itp. Powodują także łączenie argumentów struktury powierzchniowej z rolami znaczeniowymi, jaki pełnią w zdaniu. Czasowniki nakładają na otaczające je słowa ograniczenia nie tylko składniowe, ale i znaczeniowe (ang. selectional restrictions). Np. czasownik czytać wymaga jako dopełnienia czegoś, co da się czytać. Wyrażenie czytam mięso lub czytam muchę, chociaż poprawne składniowo, są odbierane jako bezsensowne. Takie ograniczenia znaczeniowe nakładają na inne słowa także inne części mowy, np. rzeczowniki i przyimki. Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (293 / 301)

8 Rachunek predykatów pierwszego rzędu Piotr daje Kasi książkę: dawać(piotr, książka(jacekmartinek, Lisp), Kasia) Bibliotekarz daje książkę czytelnikowi: x y z bibliotekarz(x) czytelnik(y) książka(z) dawać(x, z, y) Kocha, to poczeka: x y kocha(x, y) poczekana(x, y) Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (294 / 301)

9 Reprezentacja znaczenia cechy Najprostszą techniką jest utworzenie jednoargumentowych predykatów, np.: student(jan Kowalski) Jednak jeśli chcielibyśmy np. znaleźć najlepszego studenta: najlepszy(jan Kowalski, student) niepoprawne!!! Lepiej jest reprezentować cechy jako osobne obiekty (ang. reification). Cechę jakiegoś obiektu przedstawiamy jako relację ISA (jest), która zachodzi między obiektami a ich cechami; rozszerzenie AKO (a kind of): ISA(Jan Kowalski, student) AKO(student,człowiek) Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (295 / 301)

10 Reprezentacja znaczenia zdarzenia (1/2) Jadłem. Jadłem kanapkę z szynką. Jadłem kanapkę z szynką przy biurku. Jadłem przy biurku. Jadłem obiad. Jadłem kanapkę z szynką na obiad. Jadłem przy biurku kanapkę z szynką na obiad. Jedzenie 1 (Mówiący) Jedzenie 2 (Mówiący, Kanapka z szynką) Jedzenie 3 (Mówiący, Kanapka z szynką, Biurko) Jedzenie 4 (Mówiący, Biurko) Jedzenie 5 (Mówiący, Obiad) Jedzenie 6 (Mówiący, Kanapka z szynką, Obiad) Jedzenie 7 (Mówiący, Kanapka z szynką, Obiad, Biurko) Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (296 / 301)

11 Reprezentacja znaczenia zdarzenia (2/2) Założenia znaczeniowe (ang. meaning postulates), np.: w,x,y,z Jedzenie 7 (w, x, y, z) Jedzenie 6 (w, x, y) w,x Jedzenie(Mówiący, w, x, Biurko) w,x Jedzenie(Mówiący, w, Obiad, x) w Jedzenie(Mówiący, w, Obiad, Biurko) Reification: w ISA(w, Posiłek) Jedzący(w, Mówiący) Jedzony(w, Kanapka z szynką) JedzonyPosiłek(w, Obiad) Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (297 / 301)

12 Reprezentacja znaczenia czas Przybyłem do Warszawy i,e,w,t ISA(w, Przybycie) Przybywający(w, Mówiący) CelPodróży(w, Warszawa) PrzedziałCzasu(w, i) PunktKońcowy(i, e) Poprzedza(e, Teraz) Przybywam do Warszawy i,e,w,t ISA(w, Przybycie) Przybywający(w, Mówiący) CelPodróży(w, Warszawa) PrzedziałCzasu(w, i) NależyDo(Teraz, i) Przybędę do Warszawy i,e,w,t ISA(w, Przybycie) Przybywający(w, Mówiący) CelPodróży(w, Warszawa) PrzedziałCzasu(w, i) PunktKońcowy(e, i) Poprzedza(Teraz, e) Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (298 / 301)

13 Reprezentacja znaczenia logika modalna Wierzę, że Kasia czyta książkę. u,v ISA(u, Wiara) ISA(v, Czytanie) Wierzący(u, Mówiący) Wierzony(u, v) Czytający(v, Kasia) Czytany(v, Książka) ale: ISA(v, Czytanie) Czytający(v, Kasia) Czytany(v, Książka) Wiara(Mówiący, Czytanie(Kasia, książka)) nie jest poprawnym zdaniem rachunku predykatów pierwszego rzędu Operator modalny: Wierzy(Mówiący, v ISA(v, Czytanie) Czytający(v, Kasia) Czytany(v, Książka)) Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (299 / 301)

14 Reprezentacja znaczenia pułapki Jeśli interesuje cię dobra ocena, to jutro jest egzamin. InteresowaćSię(Słuchacz, DobraOcena) Czas(Egzamin, Jutro) Jeszcze jeden taki wybryk i jego kariera jest skończona. Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (300 / 301)

15 Reprezentacja znaczenia ramy Wierzę, że Kasia czyta książkę. Wierzy(Mówiący, v ISA(v, Czytanie) Czytający(v, Kasia) Czytany(v, Książka)) Wiara Wierzący Wierzony Mówiący Czytanie Czytający Czytany Kasia Książka Jan Daciuk, KISI, ETI, PG Przetwarzanie języka naturalnego 12. Reprezentacja znaczenia (301 / 301)