ODPADOWE WYROBY AZBESTOWE

Transkrypt

1 ODPADOWE WYROBY AZBESTOWE Jerzy Rzechuła AZBEST (asbestos = niezniszczalny) Azbest chryzotylowy Mg 6 [Si 4 O 10 ](OH) 8 (z grupy serpentynów) najbardziej rozpowszechniony i był najczęściej stosowany, o temperaturze topnienia o C. Azbest amfibolowy Na 2 Fe 3 2+ Fe 2 3+ [Si 4 O 11 ] 2 (OH,F) 2 ( z grupy amfiboli) występuje w znacznie mniejszych ilościach, o temperaturze topnienia ok o C odmiany: krokidolit, antofyllit, amosyt i inne. Odporny na działania wielu chemikaliów, niepalność, izolacyjność cieplna, dzwiękochłonność, odporność mikrobiologiczna, dobre właściwości wiążące. Wytrzymałość na rozciąganie pojedynczych włókien zbliżona do wytrzymałości włókien ze stali o zbliżonej średnicy. Włókniste minerały (długość włókien do ok. 10 cm) o doskonałej podzielności, podatne na tkanie i filcowanie. 1

2 DAWNE, GŁÓWNE WYKORZYSTYWANIE AZBESTU Klasa I wyroby o gęstości objętościowej < 1000 kg/m 3, o zawartości azbestu > 20 %, o małej ilości spoiwa - wyroby tzw. miękkie. Jako tkanina (zawartość azbestu %): ubiory i rękawice dla strażaków, hutników i pracowników przemysłu chemicznego, koce gaśnicze, przeciwpożarowe kurtyny teatralne, tkactwo artystyczne, uszczelnienia i szczeliwa Klasa II wyroby o gęstości objętościowej > 1000 kg/m 3, o zawartości azbestu < 20 %, o dużej ilości spoiwa wyroby tzw. twarde. W budownictwie (zawartość azbestu %): eternit (cementowoazbestowe płyty), rury do transportu wody i ścieków, płytki podłogowe, elementy stropowe, ścianki działowe, tynki, W motoryzacji okładziny szczęk hamulcowych, tarcze sprzęgłowe (zawartość azbestu %). W przemyśle chemicznym elementy urządzeń w produkcji chloru i zasad. W energetyce uszczelnienia kominów, płyty azbestowo cementowe w chłodniach, izolacja rurociągów (w połączeniu z gipsem). PRZENIKANIE WŁÓKIEN AZBESTU DO ŚRODOWISKA Obróbka mechaniczna materiałów azbestowo cementowych - cięcie, wiercenie, łamanie, szczotkowanie, przemieszczanie (tarcie). Rozpuszczanie przez kwaśne deszcze spoiwa cementowego i uwalnianie włókien (np. z płyt dachowych azbestowo cementowych). Korozja biologiczna mechaniczne uszkadzanie materiałów na skutek wzrostu głównie glonów i grzybów na powierzchni materiałów azbestowo cementowych. Ścieranie się materiałów zawierających azbest szczęki i klocki hamulcowe, oraz tarcze sprzęgłowe w pojazdach mechanicznych. Starzenie się materiałów i ich mechaniczny rozpad. 2

3 Uszczelnienie na złączach tłumików drgań w przewodach wentylacyjnych Rury azbestowo cementowe instalacji wentylacyjnej 3

4 Dachowe płyty azbestowo cementowe po zdemontowaniu. Sznur azbestowy do cieplnych uszczelnień. 4

5 Uszczelnienie instalacji cieplnej sznurem azbestowym. Natrysk ognioochronnej masy na konstrukcję sufitu. 5

6 WYROBY AZBESTOWE ODPADEM NIEBEZPIECZNYM Azbest jest substancją o udowodnionym działaniu rakotwórczym, o poważnym zagrożeniu dla zdrowia przy oddziaływaniu na drogi oddechowe Dz. U., 1996, nr 121, poz W pęcherzykach płucnych odkładają się włókna 1 10 µm ( w największej ilości bo aż 90 % włókna 1 5 µm) wywołując chorobę nowotworową. Włókna <1 µm są wydychane, a włókna > 10 µm osiadają na śluzówkach i nie docierają do pęcherzyków płucnych. Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Dz. U., 1997, nr 101, poz SHORZENIA WYWOŁYWANE AZBESTEM Zanieczyszczenia powodujące choroby zawodowe przy pracach z azbestem to kilkaset tysięcy włókien w 1 m 3. Przy niewłaściwie prowadzonych pracach z wyrobami azbestowymi w zamkniętych obiektach ilość włókien może przekraczać kilka lub kilkanaście milionów w 1 m 3. Pylica azbestowa (azbestoza). Nowotwory złośliwe ( międzybłoniak opłucnej i otrzewnej). Zgrubienia i stwardnienia opłucnej. Zmiany skórne. Przewlekłe zapalenia oskrzeli. 6

7 AZBEST W ŚRODOWISKU Woda transportowana rurami azbestowo cementowymi zawiera do wł/dm 3 (brak danych o szkodliwości takich stężeń). Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) azbestu w wodzie pitnej to wł/dm 3. W gruncie poddawanym obróbce mechanicznej (rolnictwo, komunikacja) NDS < 0,02 %. Na stanowisku pracy ( 8 godzin) NDS < wł/m 3. Powietrze mieszkalne: kraj < 1000 wł/m 3, w Niemczech < 500 wł/m 3. Przebywanie przez 15 miesięcy w środowisku o stężeniu wł/m 3 powoduje zmiany w rentgenowskim obrazie płuc. Pryzma płyt azbestowo cementowych w odległości kilku metrów emituje ok wł/m 3. Wiercenie otworów w płytach azbestowo cementowych, ich szczotkowanie emituje w odległości 1,5 m ok wł/m 3. Przy demontażu nie zwilżonych wodą płyt azbestowo cementowych emitowane jest wł/m 3. NDS = Najwyższe Dopuszczalne Stężenie AZBEST W KRAJU I JEGO USUWANIE Zużycie azbest w kraju w latach wynosiło ok. 1,5 kg/m/rok. Produkcja płyt azbestowo cementowych w 1980 r 50 mln m 2 /rok. Całkowita ilość w/w płyt w kraju ocenia się na 2,5 mld m 2. Trwałość płyty azbestowo cementowej ocenia się na ok. 30 lat. Koszt usuwania płyt azbestowo cementowych ok. 20 zł/m 2. Koszt usuwania torkretu (tynk azbestowo cementowy) ok. 50 zł/m 2. Koszt składowania wyrobów azbestowych zł/mg PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW AZBESTOWYCH (M. P., 2003, nr 11, poz. 159) r Mg r Mg r Mg Szacunkowe koszty usuwania wyrobów azbestowych ( r); środki publiczne 821 mln zł środki prywatne - 48 mln zł środki zagraniczne 212 mln zł 7

8 Prace przy demontażu płyt dachowych z użyciem specjalnego odkurzacza. Poprawny demontaż izolacji cieplnej z azbestu. 8

9 Opakowane płyty azbestowo cementowe na paletach przed transportem na składowisko POSTĘPOWANIE Z WYROBAMI AZBESTOWYMI Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. (Dz. U., 2004, nr 71, poz. 649). Dyrektywa 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczaniu środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczaniu ( w tym sposoby oznaczania azbestu). Oznaczanie stężenia azbestu metodą mikroskopową: PN-88/Z-04202/02 9

10 WYBRANE, CHEMICZNE, ZAWODOWE CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE Azbest Nikiel. Czynnik rakotwórczy Węglowodory aromatyczne, produkty ropopochodne, benzol, anilina, iperyt Chlorek winylu Arszenik, chrom Cr 6+. Narząd podatny Płuca, skóra, pęcherz moczowy, krtań. Wątroba. Skóra, płuca, zatoki przynosowe. Płuca. Skóra, płuca. Względne ryzyko* 2 6 razy 200 razy 3 8 razy 5 12 razy 5 1- razy * Średnie ryzyko zachorowań wynosi 1 na 1 milion osób. Do czasu znalezienia materiałów zastępczych dopuszcza się stosowanie wyrobów w pewnych przypadkach : np. jako diafragmy w instalacjach elektrolitycznych, wały do ciągnienia szkła Dz.U., 2005, nr 10, poz