ZASTOSOW ANIE BIAŁKA ZIEMNIAKA W ŻYWIENIU PSZCZOLY MIODNEJ (APIS MELLIFERA L.)

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXIX, Nr ZASTOSOW ANIE BIAŁKA ZIEMNIAKA W ŻYWIENIU PSZCZOLY MIODNEJ (APIS MELLIFERA L.) B O ż e n a S z y m a ś, A n t o n i P r z y b Y ł* Katedra Hodowli Owadów Użytkowych AR, ul. Wojska Polskiego 71c, Poznań *Zakład Doświadczalny Technologii Produkcji Pasz i Akwakultury - Muchocin AR, ul. Wojska Polskiego 7lc, Poznań Streszczenie Do wytworzenia namiastki pyłku kwiatowego dla pszczoły miodnej zastosowano białko ziemniaka oraz śrutę sojową, drożdże, chude mleko w proszku, jaja kurze w proszku, kukurydzę ekstrudowana, mieszankę witaminową. Poziorn białka ogólnego w namiastce wynosił około 20%. Wartość odżywczą surogatu pyłku dla pszczoły miodnej określono na podstawie wielkości morfologicznej wybranych narządów wewnętrznych pszczół, żywionych w warunkach laboratoryjnych oraz na podstawie wiosennego rozwoju rodzin pszczelich, ocenianego przyrostem powierzchni czerwiu i zapasu miodu. W wyniku przeprowadzonych doświadczeń stwierdzono, że rozwój gruczołów gardzielowych, ciała tłuszczowego oraz jajników u pszczół odżywianych namiastką był podobny do pszczół, które otrzymywały za pokarm pierzgę. Stwierdzono również przydatność namiastki w wiosennym pobudzaniu rodzin do rozwoju. Przyrost powierzchni czerwiu w rodzinach dokarmianych namiastką był o 90% wyższy niż w nie dokarmianych, a zapas miodu zgromadzonego w okresie 3 tygodni. był wyższy o 52 %. Słowa kluczowe: żywienie pszczoły, namiastka pyłku, białko ziemniaka. WPROW ADZE NIE W poszukiwaniu preparat6w, kt6re mogłyby zastąpić pyłek kwiatowy w żywieniu pszczoły miodnej, zwrócono uwagę na białko ziemniaka, kt6re jest białkiem tanim oraz w przypadku zwierząt wyższych - łatwostrawnym. Strawność jego "in vitro" sięga 90%, wskaźnik aminokwas6w egzogennych (EAAI) jest bardzo wysoki i wynosi 83,3 %. Białko ziemniaka jest produktem ubocznym przy wytwarzaniu skrobi ziemniaczanej. Pozyskuje się je z wody pozostałej po oddzieleniu miazgi ziemniaczanej. W suchej masie białka ziemniaka jest około 80% białka ogólnego. Brak materiał6w źródłowych dotyczących zastosowania białka ziemniaka w żywieniu pszczoły miodnej skłoniło autorów do przeprowadzenia doświadczenia. Celem badań było określenie wpływu namiastki pyłku kwiatowego sporządzonej na bazie białka ziemniaka, na rozwój gruczołów gardzielowych, ciała tłuszczowego oraz jajników pszcz6ł żywionych przez dwa tygodnie w 49

2 warunkach laboratoryjnych i zastosowanie namiastki do wiosennego pobudzenia rodzin pszczelich. MATERIAŁ I METODYKA BADAŃ Surogat pyłku kwiatowego wykonano w Zakładzie Doświadczalnym Technologii Produkcji Pasz i Akwakultury AR w Poznaniu, mieszczącym się w Muchocinie k/międzychodu. W skład namiastki wchodziły następujące surowce: białko ziemniaka (32 %), śruta sojowa (21 %), drożdże paszowe (12 %), kukurydza ekstrudowana (19%), mleko chude w proszku (10%), jaja kurze w proszku (2 %), olej sojowy (3 %) i mieszanka witaminowa (1 %). Wszystkie komponenty wymieszano i zmielono w młynku udarowym, do średnicy mniejszej niż 200 J.Lm. Następnie mieszankę zakwaszono kwasem mlekowym do ph pierzgi, czyli do ph = 4,1 oraz dodano cukier puder w stosunku wagowym 1: 1. Namiastkę pyłku przed podaniem pszczołom zwilżono niewielką ilością wody. Poziom białka ogólnego w wytworzonym surogacie wynosił około 20%. Doświadczenie laboratoryjne wykonano w Katedrze Hodowli Owadów Użytkowych AR w Poznaniu. Jednodniowe pszczoły przetrzymywano bez matek, w ulikach konstrukcji S z y m a ś i W ó j t o w s k i e g o (1974), w temperaturze 33 "C i wilgotności względnej powietrza 40%, dostarczając im pokarm i wodę. Utworzono 3 grupy - dwie kontrolne, w których pszczoły otrzymywały ciasto cukrowe (poziom białka ogólnego wynosił 0%) oraz pierzgę o poziomie białka ogólnego 20% i jedną grupę doświadczalną, w której pszczoły żywiono namiastką. W każdej grupie było 5 ulików po 100 pszczół. Po dwóch tygodniach pszczoły usypiano i według metody M a u r i z i o (1954) określano w skali bonitacyjnej 1-4 stopień rozwoju gruczołów gardzielowych, ciała tłuszczowego i jajników. Stopniem pierwszym określano naj słabiej rozwinięte badane organy pszczół. Namiastkę podano w okresie wiosennym (kwiecień 1993) rodzinom pszczelim, bytującym w ulach typu wielkopolskiego, o wymiarze ramek 360 mm x 260 mm. Do doświadczenia wybrano rodziny średniosilne, u których stwierdzono 7-8 ramek obsiadanych przez pszczoły. Wiosenny rozwój rodzin określano na podstawie przyrostów powierzchni czerwiu i zapasów miodu uzyskanych w rodzinach po trzytygodniowym dokarmianiu. Grupy kontrolne stanowiły rodziny nie dokarmiane bądź dokarmiane ciastem cukrowym. Wszystkie rodziny objęte doświadczeniem miały swobodny dostęp do naturalnej bazy pożytkowej. Doświadczenie wykonano w 6 powtórzeniach. 50

3 WYNIKI Wpływ podanych pokarmów na wielkość gruczoł6w gardzielowych, ciała tłuszczowego oraz jajników pszczół przetrzymywanych w warunkach laboratoryjnych, przedstawia tab. l. Z tabeli tej wynika, że pokarm o zerowym poziomie białka nie miał żadnego wpływu na rozwój gruczołów gardzielowych i jajników, jedynie w niewielkim stopniu stymulował rozw6j ciała tłuszczowego (średnia ze stopni rozwoju wynosiła dla tej grupy pszcz6ł 1,5). Natomiast pszczoły otrzymujące jako pożywienie namiastkę pyłku posiadały narządy wewnętrzne podobnie rozwinięte jak pszczoły otrzymujące pierzgę. Spożycie pasz było zbliżone we wszystkich grupach. Tabela l Rozwój narządów wewnętrznych pszczół żywionych w warunkach laboratoryjnych, wyrażony w średnich ważonych stopni bonitacyjnych (1-4), Maurizio (1954) Development of interna l organs of bees fed in laboratory conditions expressed in weighted mean classification degrees (1-4), Maurizio (1954) Grupa Group Gruczoły Ciało Jajniki Średnie spożycie gardzielowe tłuszczowe Ovaries pokarmu w Hypophary Fat body mg/pszczołę ngeal glands Average consumption Średnia - Mean Średnia - Mean Średnia - Mean of food in rng/bee I 1,0 1,5 1,0 28,4 II 3,3 3,5 2,9 29,3 III 3,3 3,2 2,5 26,2 I - grupa kontrolna z ciastem cukrowym - controł group with sugar, II - grupa kontrolna z pierzgą - control gro up with bee bread, III - grupa doświadczalna z namiastką - experimental group with nutrient. W tabeli 2 przedstawiono wiosenny rozwój rodzin pszczelich, w okresie trzytygodniowego dokarmiania. Najintensywniejszy przyrost powierzchni czerwiu wystąpił w grupie rodzin dokarmianych namiastką, a w dalszej kolejności - ciastem cukrowym. Średni zapas miodu uzyskany w badanym okresie od jednej rodziny był podobny w grupie kontrolnej otrzymującej ciasto cukrowe oraz w grupie doświadczalnej otrzymującej spreparowaną namiastkę pyłku. Przy czym ciasta cukrowego rodziny spożyły cztery razy więcej aniżeli namiastki. Najsłabiej rozwijały się w okresie wiosennym rodziny z grupy kontrolnej bez dodatkowgo dokarmiania. 51

4 Tabela 2 Wiosenny rozwój rodzin Spring development of bees colonies Przyrost pow. czerwiu w Przyrost miodu w Spożycie pokarmu Grupa dm 2 /rodzinę kg/rodzinę w g/rodzinę Group Increment of brood Increment of honey Consumption of surface in dmvcolony reserve in kg/colony food in g/colony I 19 4,6 O II 28 8,1 600 III 36 7,0 150 I - grupa kontrolna bez dokarmiania - control group without additional feeding, II - grupa kontrolna z ciastem cukrowym - control group with sugar, III - grupa doświadczalna z namiastką pyłku - experimental group with nutrient. WNIOSKI Białko ziemniaka można wykorzystać do wytworzenia namiastki pyłku kwiatowego. Wytworzona namiastka stymulowała rozwój zarówno narzadów wewnętrznych laboratoryjnych pszczół jak i rodzin pszczelich wyrażony przyrostem powierzchni czerwiu w okresie wiosennym. LITERATURA M a u r i z i o A. (1954) - PoUenemiihrung und Lebensvorgiinge bei der Honigbiene (Apis mellijica L.). Landw.Jrb Schwei:., 62: S z y m a ś B., W ó j t o w s k i F. (1974) - Podstawy i metody laboratoryjnego badania wartości użytkowej namiastek pyłku kwiatowego dla pszczół. Rocz.Ali Poznan, 74:

5 APPLlCATION OF POTATO PROTEIN IN THE FEEDlNG OF HONEY BEE (APlS MELLIFERA L.) B. S z y m a ś, A. P r z y b Y ł Summary Potato protein, ground soya-bean, yeast, powdered skim-milk, powdered hen's eggs, extruded maize and vitamin mix were used in the production of pollen substitute for honey bee. The total protein level in the substitute was about 20%. The nutritive value of the pollen substitute for honey bee was determined on the basis of the morphological value of selected internal organs of bees fed in laboratory conditions and on the basis of the spring development of bee colonies determined by the increment of brood surface and honey reserves. In result of the experiments, it was found that the development of pharyngeal glands, the fat body and ovaries in bees fed on pollen substitute were similar as in bees receiving bee bread. It was also found that the substitute was useful in the spring awakening of colonies to start their development. The increment of brood surface in colonies receiving additionally the substitute was by 90% higher than in bees that did not receive any additional food, and the honey reserve in a period of 3 weeks was high er by 52 %. Kevwords: feeding of honey bee, pollen substitute, potato protein. 53