Zabezpiecz swoją firmę przed stratą finansową!

Transkrypt

1

2 Zabezpiecz swoją firmę przed stratą finansową! W działalności Twojej jednostki może zdarzyć się strata fi nansowa spowodowana niekorzystnym kursem waluty, w której dokonałeś transakcji lub też jako skutek nieoczekiwanych zmian wysokości stóp procentowych. Pamiętaj! Możesz zabezpieczyć się przed taką sytuacją poprzez wykorzystanie np. instrumentów pochodnych. PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 1. Źródła prawa w zakresie rachunkowości zabezpieczeń Rachunkowość zabezpieczeń wprowadzenie Jakie są zalety stosowania rachunkowości zabezpieczeń? Kiedy możesz stosować rachunkowość zabezpieczeń? Pojęcie i rodzaje instrumentów zabezpieczających Instrument zabezpieczający według uor Instrument zabezpieczający według MSR Pochodne instrumenty finansowe Instrument pochodny według MSR Przykłady instrumentów pochodnych Ryzyko rynkowe a dokumentacja zabezpieczeń Przykładowe elementy polityki zabezpieczenia ryzyka Efektywność transakcji Ocena efektywności zabezpieczenia według MSR Rodzaje powiązań zabezpieczających Zabezpieczenie wartości godziwej Zabezpieczenie przepływów pieniężnych Zabezpieczenie udziałów w aktywach netto w podmiocie zagranicznym Początkowa i bilansowa wycena instrumentów zabezpieczających Ewidencja transakcji zabezpieczających i prezentacja w rachunku zysków i strat Zabezpieczenie wartości godziwej Zabezpieczenie przepływów pieniężnych Ewidencja księgowa części nieefektywnej zabezpieczenia Ewidencja kontraktu forward jako instrumentu zabezpieczającego Ewidencja kontraktu swap jako instrumentu zabezpieczającego Rodzaje kontraktów swap Skutki podatkowe transakcji zabezpieczonych instrumentami finansowymi

3 1. Źródła prawa w zakresie rachunkowości zabezpieczeń Regulacje polskie: ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.); rozporządzenie Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. nr 149, poz ze zm.), dalej: rif. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości: MSR 32 Instrumenty fi nansowe: prezentacja, MSR 39 Instrumenty fi nansowe ujmowanie i wycena, Wskazówki implementacyjne do MSR 39 (Wytyczne stosowania), MSSF 7 Instrumenty fi nansowe: ujawnianie informacji. 2. Rachunkowość zabezpieczeń wprowadzenie Rachunkowość zabezpieczeń oznacza użycie dowolnej liczby instrumentów zabezpieczających w ten sposób, aby zmiana ich wartości przynajmniej częściowo zrekompensowała niekorzystną zmianę wartości godziwej pozycji zabezpieczanej. Zabezpieczenie do celów rachunkowości oznacza więc wyznaczenie jednego lub kilku instrumentów zabezpieczających, tak aby zmiana ich wartości godziwej/przepływów pieniężnych kompensowała w całości lub w części zmianę wartości godziwej zabezpieczanej pozycji lub przyszłych przepływów pieniężnych z nią związanych Jakie są zalety stosowania rachunkowości zabezpieczeń? Do zalet stosowania rachunkowości zabezpieczeń należą: możliwość zarządzania rachunkiem wyników jednostki; większa odporność na zmienność wyniku finansowego; polepszenie wizerunku firmy Kiedy możesz stosować rachunkowość zabezpieczeń? Warunki zastosowania rachunkowości zabezpieczeń jako ograniczenia ryzyka zabezpieczenia aktywów i pasywów to co najmniej: określenie, których aktywów/pasywów zabezpieczenie dotyczy; zabezpieczający instrument finansowy i zabezpieczane za jego pomocą aktywa/pasywa charakteryzują się podobnymi cechami; stopień pewności oczekiwań dotyczących przewidywanych przepływów środków pieniężnych jest znaczny. Rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej stosuje się ( MSR 39) do powiązania zabezpieczającego tylko wówczas, gdy zostały spełnione wszystkie następujące warunki ( 88 MSR 39): 1) W momencie ustanowienia zabezpieczenia formalnie wyznaczono i udokumentowano powiązanie zabezpieczające, jak również cel zarządzania ryzykiem przez jednostkę oraz strategię ustanowienia zabezpieczenia. Dokumentacja zawiera identyfikację instrumentu zabezpieczającego, zabezpieczanej pozycji lub transakcji, charakter zabezpieczanego ryzyka, a także sposób, w jaki jednostka będzie oceniała efektywność instrumentu zabezpieczającego w kompensowaniu zagrożenia wartości godziwej pozycji zabezpieczanej lub przepływów pieniężnych związanych z zabezpieczanym ryzykiem. 2) Zabezpieczenie będzie wysoce efektywne w kompensowaniu zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych wynikających z zabezpieczanego ryzyka, zgodnie z udokumentowaną pierwotnie strategią ryzyka, dotyczącą tego konkretnego powiązania zabezpieczającego. 3) W przypadku zabezpieczeń przepływów pieniężnych planowana transakcja będąca przedmiotem zabezpieczenia musi być wysoce prawdopodobna oraz musi podlegać zagrożeniu zmianami przepływów pieniężnych, które w rezultacie mogą wpływać na rachunek zysków i strat. 4) Efektywność zabezpieczenia można wiarygodnie ocenić, tj. wartość godziwa lub przepływy pieniężne związane z pozycją zabezpieczaną wynikające z zabezpieczanego ryzyka oraz wartość godziwa instrumentu zabezpieczającego mogą być wiarygodnie wycenione. 5) Zabezpieczenie jest na bieżąco oceniane i stwierdza się jego wysoką efektywność we wszystkich okresach sprawozdawczych, na które zostało ustanowione. 3. Pojęcie i rodzaje instrumentów zabezpieczających Zabezpieczenie oznacza wybór jednego lub więcej instrumentów, których zmiany wartości godziwej kompensują zmianę wartości godziwej zabezpieczanej pozycji lub związanych z taką pozycją przepływów pieniężnych. Zabezpieczenie możesz więc określić jako pieniężną lub rzeczową wartość majątkową przeznaczoną na skompensowanie strat z tytułu realizacji określonego ryzyka. Jako instrument zabezpieczający może być wyznaczony wyłącznie instrument zawarty ze stroną zewnętrzną w stosunku do jednostki raportującej, tj. stroną zewnętrzną w stosunku do grupy, segmentu działalności lub pojedynczej jednostki, objętych raportowaniem ( 73 MSR 39). Zgodnie z 78 MSR 39 pozycją zabezpieczaną może być ujęty składnik aktywów lub zobowiązanie, nieujęte uprawdopodobnione przyszłe zobowiązanie, wysoce prawdopodobna planowana transakcja lub udziały w aktywach netto podmiotów zagranicznych. Do celów rachunkowości zabezpieczeń jako pozycje zabezpieczane mogą być wyznaczone jedynie aktywa, zobowiązania, uprawdopodobnione przyszłe zobowiązania lub wysoce prawdopodobne planowane transakcje, w które zaangażowane są podmioty zewnętrzne w stosunku do danej transakcji. Strona 2

4 3.1. Instrument zabezpieczający według uor Instrument zabezpieczający to instrument pochodny, spełniający następujące 3 warunki, określone w art. 35a ust. 3 uor: 1. przed zawarciem kontraktu ustalono cel oraz określono, które aktywa lub pasywa mają zostać zabezpieczone za pomocą określonego kontraktu; 2. zabezpieczający instrument finansowy będący przedmiotem kontraktu i zabezpieczane za jego pomocą aktywa lub pasywa charakteryzują się podobnymi cechami, a w szczególności wartością nominalną, datą zapadalności, wpływem zmian stopy procentowej albo kursu waluty; 3. stopień pewności oczekiwań dotyczących przewidywanych środków pieniężnych jest znaczny. Tylko przy równoczesnym spełnieniu wszystkich warunków możesz uznać instrument finansowy za instrument zabezpieczający. Decyzja w tej sprawie należy jednak do Twojej jednostki, która może, ale nie musi, uznać danego instrumentu finansowego za instrument zabezpieczający, ale za instrument przeznaczony do celów spekulacyjnych Instrument zabezpieczający według MSR 39 Zgodnie z 9 MSR 39 instrumentem zabezpieczającym jest wyznaczony instrument pochodny lub inny składnik aktywów finansowych, niebędący instrumentem pochodnym, albo zobowiązanie finansowe, niebędące instrumentem pochodnym, od których oczekuje się, że ich wartość godziwa lub wynikające z nich przepływy pieniężne skompensują zmiany wartości godziwej lub przepływów pieniężnych zabezpieczanej pozycji. Instrumentami zabezpieczającymi mogą być: 1) instrumenty pochodne (zabezpieczające wszystkie rodzaje ryzyka), 2) inne niż instrumenty pochodne składniki aktywów lub zobowiązań finansowych (dla zabezpieczenia tylko ryzyka walutowego). 4. Pochodne instrumenty finansowe Pochodne instrumenty finansowe są zaliczane do instrumentów finansowych. Instrumentem finansowym jest kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron, pod warunkiem że z kontraktu zawartego między stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań ma charakter bezwarunkowy, czy też warunkowy (art. 3 ust. 1 pkt 23 uor). Ta definicja zgodna jest z ogólną definicją instrumentu finansowego ( 11 MSR 32). Instrumenty finansowe można podzielić na pierwotne i pochodne. Do instrumentów pierwotnych zaliczysz: środki pieniężne, umowne prawa do otrzymania lub przekazania środków pieniężnych lub innych aktywów finansowych, nabyte lub wyemitowane dłużne papiery wartościowe oraz papiery wartościowe z prawem do kapitału Instrument pochodny według rif Instrument pochodny jest to instrument finansowy, którego: wartość jest zależna od zmiany instrumentu bazowego, tj. określonej stopy procentowej, ceny papieru wartościowego lub towaru, kursu wymiany walut, indeksu cen lub stóp, oceny wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego albo innej podobnej wielkości; nabycie nie powoduje poniesienia wydatków początkowych albo wartość netto tych wydatków jest niska w porównaniu do wartości innych rodzajów kontraktów, których cena zależy od zmiany warunków rynkowych; rozliczenie nastąpi w przyszłości Instrument pochodny według MSR 39 Zgodnie z 9 MSR 39 instrument pochodny jest instrumentem finansowym lub innym kontraktem objętym tym standardem, który spełnia wszystkie 3 następujące warunki: 1) jego wartość zmienia się wraz ze zmianą określonej stopy procentowej, ceny instrumentu finansowego, ceny towaru, kursu walutowego, indeksu ceny lub stóp, ratingu kredytowego lub indeksu kredytowego czy też innej zmiennej, przy założeniu, że w przypadku zmiennej niefinansowej nie jest ona specyficzna dla strony kontraktu; 2) nie wymaga żadnej początkowej inwestycji netto lub wymaga początkowej inwestycji netto mniejszej niż dla innych rodzajów kontraktów, dla których oczekuje się podobnych reakcji na zmiany czynników rynkowych, 3) jego rozliczenie nastąpi w przyszłości. Przedmiotem pochodnych instrumentów finansowych mogą być różnego rodzaju instrumenty bazowe o charakterze: rzeczywistym towary, waluty, papiery wartościowe; nierzeczywistym indeks giełdowy, stopa procentowa, kurs walutowy. Przy instrumentach bazowych rzeczywistych, celem transakcji jest rzeczywiste przejęcie przedmiotu kontraktu lub rozliczenie pieniężne, natomiast przy instrumentach bazowych nierzeczywistych wyłącznie pieniężne rozliczenie, ponieważ nie jest możliwe przejęcie przedmiotu kontraktu Przykłady instrumentów pochodnych Do instrumentów pochodnych zaliczysz w szczególności: kontrakt forward umowa nakładająca na jedną stronę obowiązek dostarczenia, a na drugą odbioru aktywów o określonej ilości, w określonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, ustalonej w chwili zawierania kontraktu; w wyniku tej transakcji dochodzi do rzeczywistej dostawy i odbioru aktywów; kontrakt futures umowa o określonej standardowej charakterystyce będąca przedmiotem publicznego obrotu, nakładająca na jedną stronę obowiązek dostarczenia, a na drugą odbioru aktywów o określonej ilości, w określonym terminie i po określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu; w efekcie nie dochodzi do rzeczywistej dostawy i odbioru aktywów, rozliczeniu podlega Strona 3

5 wyłącznie różnica pomiędzy kursem transakcyjnym a bieżącym kursem giełdowym kontraktu futures; kontrakt swap umowa zamiany przyszłych płatności na warunkach z góry określonych przez strony umowy, np. zmiana stopy procentowej zaciągniętego zobowiązania ze zmiennego na stałe; opcja kontrakt, w wyniku którego jednostka nabywa prawo kupna lub sprzedaży aktywów podstawowych po określonej z góry cenie i w określonym czasie; wystawca opcji ma obowiązek kupna lub sprzedaży aktywów w chwili, gdy nabywca opcji podejmie decyzję o jej wykorzystaniu; nabywca opcji musi zapłacić wystawcy tzw. premię stanowiącą ułamek wartości kontraktu. Funkcja zabezpieczająca kontraktów terminowych polega na tym, że kontrakty te są zawierane w celu zabezpieczenia odpowiednich aktywów lub zobowiązań przed spodziewaną utratą ich wartości. Jeżeli strona przewiduje np. wzrostu kursu walorów na giełdzie papierów wartościowych, wówczas będzie skłonna zawrzeć kontrakt kupna akcji po z góry ustalonej cenie, niższej od aktualnego kursu, i dzięki temu zyska na kontrakcie terminowym. Jeżeli natomiast obawia się spadku kursów akcji, będzie skłonna dokonać ich sprzedaży po z góry ustalonej cenie i jeśli ceny akcji spadną zyska na kontrakcie terminowym, gdyż będzie mogła sprzedać akcje po cenie wyższej (z góry ustalonej) niż aktualnie notowana. 5. Ryzyko rynkowe a dokumentacja zabezpieczeń W przypadku działań mających na celu zabezpieczenie ryzyka rynkowego za pomocą instrumentów pochodnych konieczne jest sporządzenie dokumentacji przed podjęciem tego działania. Akceptacja przyjętej strategii zabezpieczającej powinna mieć miejsce nie później niż na dzień rozpoczęcia stosowania rachunkowości zabezpieczeń. Dokumentacja powinna określać: politykę zarządzania ryzykiem, strategię zabezpieczającą, metody oceny i pomiaru skuteczności zabezpieczenia Przykładowe elementy polityki zabezpieczenia ryzyka 1. Przygotowanie procesu zarządzania ryzykiem. 2. Stworzenie procedur pomiaru ryzyka. 3. Wdrożenie metod służących do modelowania ryzyka. 4. Opracowanie sposobów pomiaru ryzyka. 5. Opracowanie technik służących do analizy ryzyka. 6. Dostęp do danych rynkowych z interesujących Twoją jednostkę rynków finansowych. 7. Generowanie raportów wynikających z potrzeb zarządzania tym ryzykiem. Przy ujmowaniu w księgach rachunkowych instrumentów pochodnych ważną funkcję spełnia dokumentacja zabezpieczeń, której brak lub nieprzestrzeganie powoduje, iż instrumenty pochodne ewidencjonowane są w księgach tak jak inne instrumenty finansowe nabyte przez jednostkę w celach handlowych (spekulacyjnych). Dokumentację transakcji zabezpieczających powinieneś sporządzić przed zawarciem umowy Efektywność transakcji Istotnym warunkiem uznania kontraktu za instrument zabezpieczający, a całej transakcji za zabezpieczającą, jest jego efektywność. W dokumentacji opisujesz nie tylko ocenianą skuteczność transakcji, ale także stosowaną metodą oszacowania. W myśl 28 ust. 4 rif transakcja jest efektywna, jeżeli pomiar zmian wartości godziwej lub przepływów środków pieniężnych dotyczących instrumentu zabezpieczającego w stosunku do zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych dotyczących pozycji zabezpieczonej mieści się w przedziale %. Poziom efektywności zabezpieczenia ustala się z uwzględnieniem wartości pieniądza w czasie (dyskonto). Podobnie jest w MSR (zob. definicję efektywności zabezpieczenia w 9 MSR 39 oraz warunki i mierniki efektywności zabezpieczenia w OS ), o czym niżej w pkt 6. Skuteczny efekt zabezpieczenia wartości ujmujesz w rachunku zysków i strat, w przypadku zaś zabezpieczania przepływów pieniężnych w kapitałach z aktualizacji wyceny. Przykładowa dokumentacja zabezpieczenia Wymagane informacje Określenie celu i strategii zarządzania ryzykiem Identyfikacja instrumentu zabezpieczającego Identyfikacja zabezpieczonych aktywów lub pasywów Charakterystyka ryzyka zwią zanego z zabezpieczaną pozycją Okres zabezpieczenia Opis wybranej metody pomiaru efektywności zabezpieczenia Uwagi Celem zabezpieczenia jest: zmiana wartości godziwej, zmiany przepływów pieniężnych, zmiany w udziałach w aktywach netto jednostek zagranicznych Opis kontraktu: typ, instrument bazowy, wartość, druga strony umowy Opis zabezpieczonych składników aktywów lub pasywów: wartość, termin wymagalności lub zapadalności Zmiana kursu walutowego, stopy procentowej Od dd.mm.rr. do dd.mm.rr. Strona 4

6 6. Ocena efektywności zabezpieczenia według MSR W świetle MSR 39 zabezpieczenie uznaje się za wysoce efektywne, gdy zostaną spełnione następujące warunki: 1) W momencie ustanowienia zabezpieczenia i w następujących okresach oczekuje się, że zabezpieczenie będzie wysoce efektywne w kompensowaniu zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych związanych z zabezpieczanym ryzykiem w ciągu okresu, na który je wyznaczono. Takie oczekiwania mogą być potwierdzone m.in. poprzez porównanie mających miejsce w przeszłości zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych związanych z pozycją zabezpieczaną, wynikających z zabezpieczanego ryzyka i mających miejsce w przeszłości zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych związanych z instrumentem zabezpieczającym albo poprzez wykazanie wysokiej statystycznej korelacji pomiędzy wartością godziwą lub przepływami pieniężnymi z pozycji zabezpieczanej a tymi, które wynikają z instrumentu zabezpieczającego. 2) Rzeczywiste poziomy zabezpieczenia mieszczą się w przedziale %. Jeśli strata na instrumencie zabezpieczającym wynosi 120 j.p., a zysk na instrumencie pieniężnym 100 j.p., to kompensatę można zmierzyć jako 120/100, tj. 120% lub jako 100/120, tj. 83%. W tym przypadku, zakładając, że zabezpieczenie spełnia warunki określone w pkt 1, jednostka stwierdziłaby, że zabezpieczenie jest wysoce efektywne. Zabezpieczenia ocenia się nie rzadziej niż w momencie, gdy Twoja jednostka sporządza roczne lub śródroczne sprawozdania finansowe. MSR 39 nie wskazuje jednej metody oceny efektywności zabezpieczenia. Jej wybór zależy od przyjętej strategii zarządzania ryzykiem. W niektórych przypadkach Twoja jednostka może przyjąć różne metody w odniesieniu do różnych rodzajów zabezpieczeń. Jeśli strategią zarządzania ryzykiem jest okresowe korygowanie instrumentu zabezpieczającego w celu odzwierciedlenia zmian pozycji zabezpieczanej, jednostka musi wykazać, że oczekuje się wysokiej efektywności zabezpieczenia jedynie do momentu, kiedy instrument zabezpieczający będzie ponownie skorygowany. Dokumentacja Twojej jednostki dotycząca strategii zabezpieczającej obejmuje przyjęte przez nią procedury oceny efektywności. W procedurach tych stwierdza się, czy ocena obejmuje całość zysku lub straty na instrumencie zabezpieczającym, czy też dla potrzeb oceny wyłączona zostanie wartość w czasie tego instrumentu. Jeśli podstawowe warunki instrumentu zabezpieczającego oraz zabezpieczanego składnika aktywów, zobowiązania, uprawdopodobnionego przyszłego zobowiązania lub wysoce prawdopodobnej planowanej transakcji są takie same, to jest prawdopodobne, że następuje pełne skompensowanie zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych, które można przypisać zabezpieczanemu ryzyku, zarówno w momencie ustanowienia zabezpieczenia, jak i w okresie późniejszym. Przykładowo kontrakt swap na stopy procentowe będzie stanowić efektywne zabezpieczenie, jeśli kwoty bazowa i nominalna, terminy, daty przeszacowania, daty płatności i otrzymania odsetek oraz nominału, jak również zasady pomiaru stóp procentowych są takie same dla instrumentu zabezpieczającego i pozycji zabezpieczanej. Ponadto zabezpieczenie wysoce prawdopodobnego planowego zakupu towarów transakcją terminową forward prawdopodobnie jest wysoce efektywne, jeśli: kontrakt forward dotyczy zakupu tej samej ilości tego samego towaru, w tym samym czasie i w tym samym miejscu, jak w przypadku zabezpieczanej planowanej transakcji; w momencie zawarcia wartość godziwa kontraktu forward wynosi zero; zmiana dyskonta lub premii na kontrakcie forward jest wyłączona dla potrzeb oceny efektywności zabezpieczenia i ujmowana w rachunku zysków i strat, albo zmiana oczekiwanych przepływów pieniężnych wynikających z wysoce prawdopodobnej planowanej transakcji jest ustalana na podstawie ceny terminowej kontraktu forward dla tego towaru. Oceniając efektywność zabezpieczenia, musisz brać pod uwagę wartość pieniądza w czasie. Stała stopa procentowa pozycji zabezpieczanej niekoniecznie musi być zgodna ze stałą stopą procentową transakcji swap wyznaczonej do zabezpieczenia wartości godziwej. Również zmienna stopa procentowa odnosząca się do oprocentowanego składnika aktywów lub zobowiązania nie musi być taka sama jak zmienna stopa procentowa transakcji swap wyznaczonej do zabezpieczenia przepływów pieniężnych. Wartość godziwa transakcji swap wynika z jej rozliczeń netto. Stałe i zmienne stopy procentowe transakcji swap mogą zostać zmienione bez wpływu na rozliczenie netto, jeśli obie zostaną zmienione o tę samą wielkość. 7. Rodzaje powiązań zabezpieczających W myśl 86 MSR 39 istnieją 3 rodzaje powiązań zabezpieczających: 1) zabezpieczenie wartości godziwej zabezpieczenie przed zagrożeniem zmianami wartości godziwej ujętego składnika aktywów lub zobowiązania bądź uprawdopodobnionego przyszłego zobowiązania albo wyodrębnionej części takiego składnika aktywów, zobowiązania lub uprawdopodobnionego przyszłego zobowiązania, które można przypisać konkretnemu rodzajowi ryzyka i które mogłoby wpływać na rachunek zysków i strat; 2) zabezpieczenie przepływów pieniężnych zabezpieczenie przed zagrożeniem zmiennością przepływów pieniężnych, które: Strona 5

7 można przypisać konkretnemu rodzajowi ryzyka związanemu z ujętym składnikiem aktywów lub zobowiązaniem (takim jak całość lub część przyszłych płatności odsetkowych od zadłużenia o zmiennym oprocentowaniu) lub wysoce prawdopodobną planowaną transakcją; mogłyby wpływać na rachunek zysków i strat; 3) zabezpieczenie udziałów w aktywach netto w podmiocie zagranicznym, zgodnie z ich definicją zawartą w MSR 21. Zwróć uwagę, że zabezpieczenie ryzyka walutowego związanego z uprawdopodobnionym przyszłym zobowiązaniem możesz traktować jako zabezpieczenie wartości godziwej lub jako zabezpieczenie przepływów pieniężnych Zabezpieczenie wartości godziwej Zgodnie z 89 MSR 39 zabezpieczenie wartości godziwej spełniające w danym okresie warunki określone w 88 ujmujesz w następujący sposób: 1) zyski lub straty wynikające z przeszacowania wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego (dla pochodnego instrumentu zabezpieczającego) lub składnika walutowego jego wartości bilansowej wycenionej zgodnie z MSR 21 (dla instrumentów zabezpieczających niebędących instrumentami pochodnymi), ujmujesz w rachunku zysków i strat; 2) zyski lub straty związane z pozycją zabezpieczaną, wynikające z zabezpieczanego ryzyka, korygują wartość bilansową zabezpieczanej pozycji i ujmujesz je w rachunku zysków i strat. Zasada ta ma zastosowanie do zabezpieczanej pozycji, którą w innych okolicznościach wycenia się według kosztu. W przypadku pozycji zabezpieczanej będącej składnikiem aktywów finansowych dostępnym do sprzedaży, zyski lub straty wynikające z zabezpieczanego ryzyka ujmujesz w rachunku zysków i strat. W MSR 39 brak jednoznacznego wskazania, do której kategorii przychodów bądź kosztów mają zostać zaliczone zmiany wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego i pozycji zabezpieczanej. Zgodnie z 32 ust. 1 rif w przypadku zabezpieczania wartości godziwej, zyski lub straty z wyceny instrumentu zabezpieczającego w wartości godziwej ujmuje się w księgach rachunkowych na bieżąco, jako przychody lub koszty finansowe okresu sprawozdawczego. Skutki przeszacowania pozycji zabezpieczanej, spowodowane przez określone ryzyko poddane zabezpieczeniu, odpowiednio podwyższające lub pomniejszające wartość tej pozycji wykazaną w księgach rachunkowych, zaliczasz bieżąco do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego. Twoja jednostka powinna zaprzestać stosowania zasad rachunkowości zabezpieczeń określonych powyżej, jeżeli: instrument zabezpieczający wygasa, zostaje sprzedany, rozwiązany lub wykonany, zabezpieczenie przestaje spełniać określone w 88 kryteria rachunkowości zabezpieczeń lub jednostka unieważnia powiązanie zabezpieczające. Kryteriami rachunkowości zabezpieczeń zgodnie z 88 są: wyznaczenie i udokumentowanie powiązań zabezpieczających, celu zarządzania ryzykiem, strategię zabezpieczenia, oczekiwanie, że zabezpieczenie będzie wysoce efektywne w kompensowaniu zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych wynikających z zabezpieczanego ryzyka, planowana transakcja musi być wysoce prawdopodobna oraz musi podlegać zagrożeniu zmianami przepływów pieniężnych, efektywność zabezpieczenia można wiarygodnie ocenić, ocenianie na bieżąco zabezpieczenie i stwierdzenie, że jest ono wysoce efektywne we wszystkich okresach sprawozdawczych. Przykładem zabezpieczenia wartości godziwej jest zabezpieczenie zmian wartości godziwej instrumentu dłużnego o stałej stopie procentowej na skutek zmian stóp procentowych. Takie zabezpieczenie może zostać ustanowione przez emitenta albo przez posiadacza instrumentu Zabezpieczenie przepływów pieniężnych Zabezpieczenie przepływów pieniężnych spełniające w danym okresie warunki określone w 88 ujmujesz następująco ( 95 MSR 39): 1) część zysków lub strat związanych z instrumentem zabezpieczającym, która stanowi efektywne zabezpieczenie, ujmujesz bezpośrednio w kapitale własnym poprzez zestawienie zmian w kapitale własnym; 2) nieefektywną część zysków lub strat związanych z instrumentem zabezpieczającym ujmujesz w rachunku zysków i strat. Jeżeli zabezpieczana planowana transakcja skutkuje następującym ujęciem składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego, związane z nią zyski lub straty, które były ujęte bezpośrednio w kapitale własnym, przenosisz do rachunku zysków i strat w tym samym okresie albo w okresach, w których nabyty składnik aktywów lub przyjęte zobowiązanie mają wpływ na rachunek zysków i strat, jak np. w okresach, w których ujmowane są przychody i koszty odsetkowe. Jeżeli jednak Twoja jednostka oczekuje, że całość lub część strat ujętych bezpośrednio w kapitale własnym nie będzie odzyskana w jednym lub więcej przyszłych okresów, ujmujesz w rachunku zysków i strat kwotę, co do której oczekuje się, że nie będzie odzyskana ( 97 MSR 39). Jeżeli zabezpieczenie planowanej transakcji skutkuje następującym ujęciem składnika aktywów niefinansowych lub zobowiązania niefinansowego albo planowana transakcja związana ze składnikiem aktywów niefinansowych Strona 6

8 lub zobowiązaniem niefinansowym staje się uprawdopodobniona przyszłym zobowiązaniem, do którego stosuje się zabezpieczenie wartości godziwej, Twoja jednostka może przyjąć jedno z dwóch rozwiązań ( 98 MSR 39): 1) przenieść związane zyski lub straty, które zgodnie z 95 były ujęte bezpośrednio w kapitale własnym, do rachunku zysków lub strat w tym samym okresie lub okresach, w których nabyty składnik aktywów lub przyjęte zobowiązanie mają wpływ na rachunek zysków i strat. Jednakże jeśli Twoja jednostka oczekuje, że całość lub część strat ujętych bezpośrednio w kapitale własnym nie będzie odzyskana w jednym lub więcej przyszłych okresów, ujmuje w rachunku zysków i strat kwotę, co do której oczekuje się, że nie będzie odzyskana; 2) wyłączyć związane zyski lub straty, które zgodnie z 95 były ujęte bezpośrednio w kapitale własnym i włączyć je do początkowego kosztu nabycia lub do innej wartości bilansowej składnika aktywów lub zobowiązania. W przypadku zabezpieczeń przepływów pieniężnych innych niż zabezpieczenia, o których mowa powyżej ( MSR 39), kwoty odniesione bezpośrednio na kapitał własny ujmuje się w rachunku zysków i strat w tym samym okresie lub okresach, w których zabezpieczana planowana transakcja wywiera wpływ na rachunek zysków i strat. Twoja jednostka powinna zaprzestać stosowania zasad rachunkowości zabezpieczeń określonych powyżej, w każdym z następujących przypadków ( 101 MSR 39): Instrument zabezpieczający wygasa, zostaje sprzedany, rozwiązany lub wykonany. W takim przypadku skumulowane zyski lub straty związane z instrumentem zabezpieczającym odnoszone bezpośrednio na kapitał własny przez okres, w którym zabezpieczenie było efektywne, ujmuje się w odrębnej pozycji w kapitale własnym, aż do momentu zajścia planowanej transakcji. Wówczas stosujesz zasady określone w i 100. Zabezpieczenie przestaje spełniać określone w 88 kryteria rachunkowości zabezpieczeń. W takim przypadku skumulowane zyski lub straty związane z instrumentem zabezpieczającym, odnoszone bezpośrednio na kapitał własny przez okres, w którym zabezpieczenie było efektywne, ujmuje się dalej w odrębnej pozycji w kapitale własnym, aż do momentu zajścia planowanej transakcji. W momencie zajścia transakcji stosujesz zasady określone w i 100. Zaprzestano oczekiwać realizacji planowanej transakcji, wobec tego wszystkie skumulowane zyski lub straty związane z instrumentem zabezpieczającym odnoszone bezpośrednio na kapitał własny przez okres, w którym zabezpieczenie było efektywne, ujmuje się w rachunku zysków i strat. Realizacja planowanej transakcji, która przestaje być wysoce prawdopodobna, może być ciągle oczekiwana. Jednostka unieważnia powiązanie zabezpieczające. W przy - padku zabezpieczenia planowanych transakcji skumulowane zyski lub straty związane z instrumentem zabezpieczającym, odnoszone bezpośrednio na kapitał własny przez okres, w którym zabezpieczenie było efektywne, ujmuje się dalej w odrębnej pozycji w kapitale własnym, aż do momentu zajścia planowanej transakcji lub do momentu, kiedy zaprzestanie się oczekiwać jej realizacji. W momencie zajścia transakcji stosujesz zasady określone w i 100. Przykładem zabezpieczenia przepływów pieniężnych jest zastosowanie transakcji swap w celu zamiany wierzytelności o zmiennym oprocentowaniu na wierzytelność o stałym oprocentowaniu Zabezpieczenie udziałów w aktywach netto w podmiocie zagranicznym Zabezpieczanie udziałów w aktywach netto podmiotów zagranicznych, w tym zabezpieczenie pozycji pieniężnej, uznawanej za część udziałów w aktywach netto, np. wyemitowanych długoterminowych obligacji z opcją zamiany na akcje, ujmuje się następująco ( 102 MSR 39): 1) część zysków lub start związanych z instrumentem zabezpieczającym, stanowiącą efektywne zabezpieczenie, ujmuje się bezpośrednio w kapitale własnym poprzez zestawienie zmian w kapitale własnym; 2) nieefektywną część ujmuje się w rachunku zysków i strat. Zyski lub straty związane z instrumentem zabezpieczającym, odnoszące się do efektywnej części zabezpieczenia, które zostały odniesione bezpośrednio na kapitał własny, ujmujesz w rachunku zysków i strat w momencie zbycia podmiotu zagranicznego. 8. Początkowa i bilansowa wycena instrumentów zabezpieczających Instrumenty zabezpieczające wyceniasz na dzień zawarcia transakcji: w wartości kontraktu równej iloczynowi wielkości kontraktu (ilość instrumentu podstawowego) oraz ceny wykonania kontrakt forward i futures, w cenie nabycia opcja, w kwocie zamienianych płatności swap. Na dzień bilansowy kontrakty forward, futures i swap wyceniasz w wartości godziwej, jaka mogłaby zostać uzyskana, gdyby transakcja została na ten dzień całkiem rozliczona. Wartość transakcji forward i futures prezentujesz w bilansie per saldo w pozycji aktywa lub zobowiązania finansowe, w zależności od wyniku wyceny na dzień bilansowy. Wartość transakcji opcyjnej prezentujesz w pozycji aktywa finansowe. Zmiany wartości instrumentu finansowego z wyceny bilansowej odnosisz na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, a następnie odpisujesz w rachunek zysków i strat równolegle do kosztów/przychodów powstających w wyniku zmiany wartości pozycji Strona 7