Układanie dawek pokarmowych

Transkrypt

1 Układanie dawek pkarmwych Warunkiem racjnalneg żywienia świń raz uzyskiwania pżądanych efektów prdukcyjnych i eknmicznych jest przygtwanie dla każdej grupy technlgicznej dpwiednich jakściw i ilściw pasz. Pkrycie zaptrzebwania świń na składniki pkarmwe dla zaspkjenia ptrzeb bytwych i prdukcyjnych jest największą pzycją ksztwą w prdukcji żywca wieprzweg, dlateg też maksymalizacja efektów w pstaci przyrstu mięsa stanwi w szerkiej prdukcji jeden z najisttniejszych prblemów. W związku z szybkim pstępem bilgicznym zmieniającym temp wzrstu i wykrzystania paszy raz zwiększenia udziału mięsa w tuszy należy w szybkim prcesie dstswywać dawki pkarmwe d utrzymywanych craz wydajniejszych zwierząt. Obecnie mżna krzystać z wielu żywieniwych prgramów kmputerwych dstępnych w ODRach i wśród przedstawicieli wytwórni paszwych, którzy na życzenie przygtwują dpwiedniej wartści pasze dla pszczególnych grup żywieniwych. W gspdarstwach mżna wykrzystywać szerk stswany prgram kmputerwy Dawki dla trzdy chlewnej L. Mrczk i D. Krniewicz; WinOpti firmy AGROSOFT Plska czy firm paszwych. Psługiwanie się tymi narzędziami wymaga pdstawwej umiejętnści psługiwania się kmputerem. Żywienie lch Dzienna dawka paszy (w kg) różnej kncentracji energii (na pdstawie Nrm Żywienia Świń. 1993) Faza cyklu rzpłdweg Faza krycia Ciąża d 90 dnia 1) Od 91 dnia Od 111 dnia EM, MJ /kg paszy 11,5 12,0 12,5 13,0 3,4 3,25 3,1 3,0 2,25 3,15 3,0 2,9 2,0 2,0 2,0 Laktacja (10 prsiąt w micie) 2) W tym matka 1 karmine prsię 6,5 2,0 0,47 6,4 1,9 0,45 6,2 1,85 0,43 1) W zimnym pmieszczeniu ddatek paszy d 0,5 kg dziennie; przy bezściółkwym utrzymaniu lch ddatek paszy balastwej w ilści d 0,5 kg dziennie (np. słma, sian, susz z traw itp.). 2) W dniu prdu tylk pslne pójł z trąb pszennych; d pełnej dawki paszy dchdzi się stpniw w ciągu 710 dni, zaczynając d 2 kg w 2 dniu p prszeniu; w statnich 3 dniach laktacji należy zmniejszać cdziennie płwę ilść zadawanej paszy, aż d zupełnej głdówki w dniu dsadzenia.

2 Wymagana zawartść lizyny, białka, wapnia, fsfru w gramach na 1 MJ EM Faza cyklu Lizyna Białk Białk wapń fsfr gólne strawne Ciąża d 90 dnia 0,45 11,0 8,7 0,60 0,40 Laktacja 0,65 13,0 10,0 0,62 0,46 Praktyczne prady żywienia lch karmiących 1. Pzim żywienia musi być zróżnicwany w zależnści d kresu cyklu rzpłdweg lchy: jeżeli lcha przybiera na wadze i nie wyjada paszy z kryta, należy bniżyć dawkę pkarmwą, jeżeli lcha chudnie i nie wyjada z kryta, należy zwiększyć kncentrację składników pkarmwych w paszy, jeżeli lcha nadmiernie chudnie a pasza jest wyjedzna, należy zwiększyć ilść paszy. 2. Najłatwiejsze i najbardziej pprawne jest żywienie mieszankami pełnprcjwymi, zwłaszcza w kresie wyskiej ciąży i laktacji. Należy przestrzegać prawidłweg dawkwania. 3. Wszystkie zadawane lchm pasze muszą być dbrej jakści. Wykluczne są pasze nadpsute, nieświeże, zmarznięte, zanieczyszczne i te, które ze względu na zawartść szkdliwych substancji, nie pwinn się stswać w żywieniu. 4. Niezbędnym warunkiem dbreg wykrzystania dawki pkarmwej przez lchy i prawidłweg przebiegu wszystkich prcesów fizjlgicznych jest zabezpieczenie im stałeg, swbdneg dstępu d czystej, nie za zimnej wdy. Ma t szczególne znaczenie w kresie ciąży, prdu i laktacji. Dkarmianie prsiąt Niezależnie d długści kresu karmienia, ze względów eknmicznych należy jak najwcześniej rzpcząć dkarmianie prsiąt ssących paszą stałą. Wiadm, że prsię ssące nie ma d razu mżliwści trawienia paszy stałej. Wytwrzenie dpwiednich enzymów w przewdzie pkarmwym trwa k.34 tygdni. Craz większe wykrzystanie stada pdstawweg pciąga za sbą skracanie kresu karmienia d 4 tygdni, c niejak bliguje prducenta d dkładania wszelkich starań w zapewnieniu prsiętm pkrycia ptrzeb pkarmwych paszą stałą. W zależnści d wielkści prdukcji w gspdarstwie stsuje się przemysłwe super baby pasze w gspdarstwach dużych, czy też p prstu prażny zdrwy jęczmień w gspdarstwach małych. W jednym i w drugim przypadku krzystne jest rzpczęcie dkarmiania prsiąt pd kniec pierwszeg tygdnia życia. Dawki dla warchlaków

3 Orientacyjne dawki pkarmwe dla warchlaków d 1030 kg masy ciała (k. 13 MJ EM i 1815% b.g.str.)* (na pdstawie Nrmy Żywienia Świń. 1993) Masa ciała (kg) Średni Razem Pbranie paszy dzienne 0,60,8 0,91,1 1,21,4 1,51,8 1,72,0 1,3 Całkwite w kresie 3,9 10,4 16,8 23,4 54,5 *Zaptrzebwanie na białk bniża się wraz z wiekiem prsiąt. Dawki dla tuczników Dawkwanie mieszanki pełnprcjwej różnej kncentracji energii dla tuczników mięsnych średnich dbwych przyrstach 700 g (Nrmy Żywienia Świń. 1993) Miesiąc tuczu Masa ciała MJ EM w 1 kg mieszanki kg 11,8 12,3 12, ,95 2,15 1,85 2,05 1,75 1, ,35 2,55 2,25 2,45 2,15 2, ,75 2,85 2,65 2,75 2,55 2, ,10 3,10 3,0 3,0 2,9 2,9 Średni dziennie kg 2,60 2,50 2,40 Zużycie paszy na przyrst kg/kg 3,71 3,57 3,43 Racjnalne żywienie ma krzystnie wpływać na wyniki prdukcyjne trzdy chlewnej w pstaci przyrstów masy ciała, wyskiej jakści prduktów pubjwych, przy jak najmniejszych nakładach, jakie są związane z żywieniem raz utrzymaniem zwierząt. Współczesne żywienie trzdy chlewnej jest silnie związane z prdukcją rślinną, a w szczególnści z łańcuchem zbżwpaszwym. Głównym źródłem energii, która jest czerpana przez zwierzę z paszy są węglwdany (w głównej mierze skrbia). Ziarn zbóż zawiera d 45% (wies) d 70% i więcej (kukurydza, srg) skrbi w suchej masie. Oprócz skrbi d węglwdanów są zaliczane cukry prste raz włókn pkarmwe składające się z plisacharydów (wielcukrów) nieskrbiwych. Skrbia u świń trawina jest w jelicie cienkim w 9799%, plisacharydy nieskrbiwe (NSP) d 0 d 21%, w tym glukany w 1731%. Arabinksylany w prównaniu d tych związków trawine są w jelicie grubym. W prcesie tym uczestniczą mikrrganizmy w wyniku czeg twrzą się w tej części przewdu pkarmweg duże ilści krótkłańcuchwych kwasów tłuszczwych. W przewdzie pkarmwym trzdy chlewnej kwasy te są szybk wchłaniane, a zawarta w nich energia mże pkryć zaptrzebwanie świń na energię metabliczną zaledwie w 1024%.

4 1% włókna surweg w skarmianej paszy bniża dstępnść energii 1,3% raz pwduje zwiększenie zużycia paszy na 1 kg przyrstu 3%, a także bniżanie przyrstów masy ciała 2%. Racjnalne żywienie ma krzystnie wpływać na wyniki prdukcyjne trzdy chlewnej w pstaci przyrstów masy ciała, wyskiej jakści prduktów pubjwych, przy jak najmniejszych nakładach, jakie są związane z żywieniem raz utrzymaniem zwierząt. Współczesne żywienie trzdy chlewnej jest silnie związane z prdukcją rślinną, a w szczególnści z łańcuchem zbżwpaszwym. Głównym źródłem energii, która jest czerpana przez zwierzę z paszy są węglwdany (w głównej mierze skrbia). Ziarn zbóż zawiera d 45% (wies) d 70% i więcej (kukurydza, srg) skrbi w suchej masie. Oprócz skrbi d węglwdanów są zaliczane cukry prste raz włókn pkarmwe składające się z plisacharydów (wielcukrów) nieskrbiwych. Skrbia u świń trawina jest w jelicie cienkim w 9799%, plisacharydy nieskrbiwe (NSP) d 0 d 21%, w tym glukany w 1731%. Arabinksylany w prównaniu d tych związków trawine są w jelicie grubym. W prcesie tym uczestniczą mikrrganizmy w wyniku czeg twrzą się w tej części przewdu pkarmweg duże ilści krótkłańcuchwych kwasów tłuszczwych. W przewdzie pkarmwym trzdy chlewnej kwasy te są szybk wchłaniane, a zawarta w nich energia mże pkryć zaptrzebwanie świń na energię metabliczną zaledwie w 1024%. 1% włókna surweg w skarmianej paszy bniża dstępnść energii 1,3% raz pwduje zwiększenie zużycia paszy na 1 kg przyrstu 3%, a także bniżanie przyrstów masy ciała 2%. Enzymy paszwe są białkami specyficznej i skmplikwanej strukturze, które pprzez katalizwanie reakcji bichemicznych dgrywają ważną rlę w prcesie przemiany materii. W przemyśle paszwym, a c za tym idzie w żywieniu zwierząt zaczęt stswać enzymy d płwy lat 80tych, a na szerszą skalę d lat 90tych. Enzymy paszwe, które są ddawane d mieszanek paszwych pwinny spełniać kreślne warunki: psiadać wyską aktywnść enzymatyczną, czystść mikrbilgiczną, wykazywać zdlnść d dstswania się d zmniejszająceg się ph w przewdzie pkarmwym, dznaczać się dużą aktywnścią w górnym dcinku przewdu pkarmweg i dprnścią na działanie endgennych prteaz. Enzymy nie pwinny wpływać negatywnie na zdrwie zwierząt. Wprwadzne wraz z paszą d przewdu pkarmweg świń przyczyniają się d uzyskania następujących krzyści: rzłżenia błn kmórkwych i frakcji włókna pkarmweg (βbglukany, celulza, pentzany) w paszy, lepszeg wykrzystania paszy (29%), pprawy przyrstów masy ciała (28%), graniczenia biegunek, mżliwści zastąpienia drższych pasz tańszymi, zwiększenia wartści pkarmwej paszy, a szczególnie pzimu energii metablicznej, lepszeg wchłaniania m.in. fsfru i innych składników mineralnych, redukcji substancji antydżywczych. Enzymy paszwe stswane są zazwyczaj jak mieszaniny kilku enzymów w pstaci preparatów enzymatycznych. Każdy preparat zawiera prócz enzymu główneg także inne enzymy twarzyszące, które w pewien spsób zwiększają zakres działania zasadniczeg enzymu. W paszach dla świń stsuje się najczęściej: bglukanazę, ksylanzę, fitazę, i celulazę. Enzym bglukanaza przeznaczny jest przede wszystkim d mieszanek z dużym udziałem jęczmienia i wsa. Wprwadzny d mieszanki pełnprcjwej dla świń, zawierającej wyski pzim βglukanów wywiera krzystny wpływ na strawnść energii, białka surweg i aminkwasów. D mieszanek paszwych ze znacznym udziałem żyta, pszenicy lub pszenżyta ddawany jest enzym ksylanaza. Działanie teg enzymu plega na rzszczepianiu wiązań a glikzydwych w węglwdanie ksylanie. Ddatek ksylanazy d mieszanki paszwej przyczynia się d zmniejszenia ujemneg wpływu plisacharydów nieskrbiwych (NSP) znajdujących się w ziarnach zbóż na prcesy trawienia i wchłaniania. Skutkuje t

5 zmniejszeniem lepkść treści jelitwej, a w knsekwencji zwiększa się wykrzystanie energii, jaką uzyskuje zwierzę z pbranej paszy. W celu pprawy strawnści włókna pkarmweg w paszy stsuje się ddatek celulazy. Jest t enzym z grupy hydrlaz rzkładający wiązania aglikzydwe w celulzie. Kńcwym prduktem rzkładu celulzy jest glukza, która łatw ulega trawieniu w układzie pkarmwym świń. Wszystkie mieszanki zawierające pasze pchdzenia rślinneg zazwyczaj są uzupełniane ddatkiem fitazy. Enzym ten jest przeznaczny dla zwierząt mngastrycznych, ma na celu zwiększenie dstępnści fsfru raz składników mineralnych. Wprwadzenie fitazy pchdzenia mikrbilgiczneg d mieszanki paszwej zwiększa dstępnść fsfru z pasz rślinnych kł 3555%. Stswanie enzymów w żywieniu zwierząt jest uzasadnine ze względu na pzytywne ddziaływanie na rganizm, przy jednczesnym braku negatywnych skutków. Enzymy paszwe inaktywują substancje antydżywcze wprwadzane wraz ze zbżami d dawki pkarmwej, c przyczynia się d pprawy strawnści składników pkarmwych paszy i lepszeg ich wykrzystania. W ten spsób mżna wykrzystać tańsze pasze w żywieniu, c bniża kszty tuczu przy zachwaniu zadwalających wyników prdukcyjnych. Pjedyncze enzymy jak i preparaty enzymatyczne mgą być stswane we wszystkich grupach wiekwych, z tym że u najmłdszych zwierząt przynszą największe krzyści. Dtychczas nie stwierdzn niekrzystneg wpływu ddatku tych preparatów na zdrwie zwierząt, a także człwieka. Racjnalne żywienie zwierząt wymaga stswania różneg rdzaju ddatków paszwych, które pprawiają stan zdrwtny zwierząt, wspmagają prcesy trawienia i wchłaniania pszczególnych składników pkarmwych. W efekcie kńcwym wpływają na prawidłwy rzwój i wzrst zwierzęcia, zwiększają wykrzystanie paszy, pprawiają jakść prduktu zwierzęceg, przyczyniając się również d pprawy eknmicznej efektywnści prdukcji zwierzęcej. Jednym z wielu ddatków paszwych są składniki mineralne znajdujące zastswanie w żywieniu wielu gatunków i grup prdukcyjnych zwierząt gspdarskich. Spełniają ne wiele funkcji i są niezbędne d życia. Ze względu na ilść ptrzebną d życia ssaków pdzieln je na 2 grupy: makrelementy których ilść w rganizmie wynsi p wyżej 50 mg/kg masy ciała i zaliczamy d nich przede wszystkim: wapń (Ca), fsfr (P), magnez (Mg), ptas (K), sód (Na), chlr (Cl) i siarka (S) mikrelementy których ilść w rganizmie wynsi p niżej 50 mg/kg masy ciała i należą d nich: żelaz (Fe), chrm (Cr), cynk (Zn), flur (F), jd (J), kbalt (C), mangan (Mn), miedź (Cu), mlibden (M) i selen (Se). Pierwiastki te są niezbędne d życia zwierząt, gdyż birą udział w przemianach materii. Z teg względu wart wiedzieć, jakie jest ich działanie w zależnści d teg, w jakich ilściach i prprcjach występują w paszy. W tym artykule pisane są tylk niektóre pierwiastki z grupy makr i mikrelementów najczęściej wykazywane w flderach reklamwych firm paszwych. Makrelementy

6 Wapń (Ca) wchdzi w skład kśćca, bierze udział w prcesach krzepnięcia krwi, wpływa na prawidłwe działanie tkanki nerwwej (uwalnianie neurprzekaźników) i mięśniwej, a także wraz z magnezem współdziała w fizjlgicznej indukcji skurczy mięśni, pmaga w przenszeniu substancji dżywczych przez błny kmórkwe. Jednak dla hdwcy najważniejszy jest stsunek wapnia d fsfru, który u trzdy pwinien wynsić 1,25:1. Niedbór teg pierwiastka będzie pwdwał uruchmienie jeg rezerw z rganizmu, c autmatycznie dzwierciedli się w pgrszeniu stanu zdrwia zwierzęcia, a przy bardz dużych niedbrach mże dprwadzić d zejścia śmiertelneg. Najwięcej wapnia występuje w paszach pchdzenia zwierzęceg i rślinach mtylkwatych, a najmniej w kpwych, ziarnach zbóż, słmie i dpadach przemysłwych. Objawy niedbru: zahamwanie wzrstu, zmniejszenie spżycia i wykrzystania paszy, łamikst, krzywica, bniżenie wrażliwści, apatia i swiałść. Objawy nadmiaru: bniżenie przyrstów, zmniejszenie pbrania paszy, uszkdzenie nerek (dkładanie mczanu wapnia w mczwdach), bniżenie djrzewania płciweg, zwapnienie narządów wewnętrznych. Fsfr (P) tak jak wapń wchdzi w skład kśćca, dpwiedni ich stsunek warunkuje prawidłwe wchłanianie tych pierwiastków d rganizmu. Jest niezbędny d pwstawania wszystkich tkanek, pnadt bierze n udział w uwalnianiu energii z białek, węglwdanów i tłuszczy (ADP, ATP). Jest n szczególnie ważnym elementem budwy kwasów nukleinwych (DNA, RNA), a także enzymów birących udział w przemianach i wykrzystaniu białka, węglwdanów i tłuszczy. D pasz bgatych w ten pierwiastek mżna zaliczyć: pasze pchdzenia zwierzęceg, ziarna zbóż, nasina rślin leistych i mtylkwatych, a najmniej fsfru jest w paszach bjętściwych i w niektórych świeżych dpadach przemysłwych. Objawy niedbru: spadek wydajnści, silne słabienie, nienaturalne łaknienie (zjadanie szmat, drewna i wełny), utrata apetytu, krzywica, niedkrwistść. Objawy nadmiaru: wytrącenie się wapnia w przewdzie pkarmwym, zwiększenie zaptrzebwania na witaminę D, defrmacja kśćca. Magnez (Mg) bardz ważny pierwiastek chrniący serce, pnadt bierze udział w przemianach bichemicznych rganizmu pprzez aktywację kł 300 enzymów w uwalnianiu energii z białek, węglwdanów i tłuszczy. Uczestniczy w pracy mięśni i przesyłaniu impulsów nerwwych. W czasie stresu bierze udział w uwalnianiu adrenaliny i

7 nradrenaliny, a także wpływa na wzrst kści raz szkliwa zębów. Magnez współdziała z witaminą B1 i B6, przy nadmiarze cukrów następuje zwiększenie wydzielania teg pierwiastka z rganizmu wraz z mczem. Najwięcej teg pierwiastka występuje w drżdżach, trębach pszennych, śrucie lnianej. Objawy niedbru: utrata apetytu, zahamwanie wzrstu, drgawki, zmiany skórne, mniejsze wchłanianie ptasu. Objawy nadmiaru: zahamwanie wzrstu kści, spadek prdukcyjnści, biegunki. Sód (Na), Ptas (K), Chlr (Cl) są ne becne w wszystkich płynach ustrjwych. Współdziałają ne razem w prawidłwej dystrybucji płynów w rganizmie. Sód pdnsi ciśnienie krwi, a ptas zapbiega nadciśnieniu tętniczemu, ba te pierwiastki pełnią bardz ważną rlę, gdyż birą ne udział w pmpie sdwptaswej, której zadaniem jest utrzymanie prawidłweg ciśnienia smtyczneg. Chlr natmiast bierze udział w prcesach trawiennych wchdząc w skład kwasu slneg i żółciweg. Pnadt chlr i sód wchdzą w skład sli (NaCl), przy jej nadmiarze, a przy braku wdy mże djść d zatrucia zwierząt. Z drugiej strny niedbór sli wywłuje brak apetytu i spadek wydajnści. Objawy niedbru: sdu: zahamwanie wzrstu, dwdnienie i brak apetytu, uszkdzenie kści, spadek aktywnści rzpłdwej, słabienie napięcia i drganie mięśni. ptasu: biegunka i wymity, kwasica, słabienie mięśni kńczyn i serca. chlru: zasadwica, bniżenie napięcia mięśniweg, dwdnienie rganizmu, zagęszczenie krwi.

8 Objawy nadmiaru: sdu: zwiększa pbranie wdy, biegunka, zwiększna pbudliwść. ptasu: zaburzenia pracy serca, nerek, rnienie. chlru jeg nadmiar występuje wraz z ptasem i sdem, a bjawy są takie same jak bu pierwiastków. Mikrelementy Żelaz (Fe) jak mikrelement pełni pdstawwą funkcje w twrzeniu enzymów birących udział w łańcuchu ddechwym kmórek mięśniwych (miglbina), raz jest nśnikiem tlenu w krwi wchdząc w skład hemglbiny. Należy pamiętać, iż nadmiar w paszy miedzi, wapnia i magnezu granicza wchłanianie teg mikrelementu. Zaptrzebwanie zwierząt drsłych na ten pierwiastek jest niewielkie, natmiast u młdych zwierząt, a w szczególnści u prsiąt jest wyskie i dlateg pdaje się preparaty żelazwe. Jednak częst hdwcy ppełniają błąd pdając taki preparat zwierzętm cherlawym i wówczas efekt jest dwrtny d czekiwaneg. Następuje przedawkwanie żelaza, gdyż cherlawe zwierzę nie przyrasta tak szybk jak zdrwe, a c za tym idzie nie zużywa żelaza w tak szybkim tempie i następuje zatrucie rganizmu, c w większści przypadków kńczy się zejściem śmiertelnym. Żelaz w dużych ilściach znajduje się w mączce z krwi. Objawy niedbru: anemia i niedkrwistść, spałść i bladść rganizmu, spaczne łaknienie. Miedź (Cu) wpływa na metablizm żelaza w rganizmie zwierzęcym. Jednak d ważniejszych jej ról mżna zaliczyć udział w pdtrzymywaniu i rzwju czynnści układu naczyniwsercweg, kstneg i nerwweg pprzez aktywację szeregu enzymów. Razem z żelazem i kbaltem jest niezbędna d prdukcji czerwnych krwinek. Pmaga także w twrzeniu tkanki łącznej raz prawidłwym funkcjnwaniu insuliny. Stwierdzn także, iż ddatek miedzi stymuluje wzrst świń, a także dezaktywuje niektóre wirusy. Nadmiar w rganizmie zwierzęcym takich pierwiastków jak wapń, cynk, mlibden czy kadm hamuje wchłanianie miedzi. Należy jednak pamiętać, że nadmiar miedzi jest w rganizmie tksyczny, szczególnie że jest na dść łatw kumulwana w wątrbie i mięśniach. Objawy niedbru: niedkrwistść raz zahamwanie wzrstu, słabienie układu kstneg, dbarwienia i wypadanie sierści. Selen (Se) wpływa na twrzenie enzymu dpwiedzialneg za chrnę erytrcytów i błny kmórkwej przed szkdliwym działaniem wlnych rdników. Pnadt zapbiega działaniu nadtlenków na wielnienasycne kwasy tłuszczwe. Dla hdwcy najważniejsze jest

9 działanie selenu na prawidłwść przebiegu prcesów rzwju płdu, wzmaga aktywnść kmórek brnnych (makrfagi), pmaga usuwać z rganizmu tksyczne metale ciężkie i chrni skórę przed szkdliwym działaniem prmieni ultrafiletwych. Ddatek selenu pprawia także jakść mięsa pprzez eliminwanie np. chrby białych mięśni, czy wysięku surwiczeg u kurcząt. Najwięcej teg mikrelementu znajduje się w drżdżach. Objawy niedbru: uszkdzenia trzustki, pdatnść na infekcje, zaburzenia płdnści, słabienie systemu immunlgiczneg. Mangan (Mn) ten mikrelement dpwiedzialny jest za wiele funkcji jak np.: aktywację bilgiczną licznych enzymów (arginaza wątrbwa), bierze udział w twrzeniu tkanki łącznej, tłuszczów, kści i czynników dpwiedzialnych za krzepnięcie krwi. W wielu pracach wykazan, iż ten pierwiastek ptrzebny jest w prcesie dżywiania nerwów, a także d wytwarzania barwników skóry i krywy włswej. Stpień wchłaniania manganu jest niski i jeg niedbór jest najbardziej dczuwalny u młdych zwierząt. Objawy niedbru: zahamwanie wzrstu chrząstek i zniekształcenie kści, późnienie wzrstu i rzwju, zmniejszenie zdlnści reprdukcyjnych i zmiany skórne. Cynk (Zn) jak większść mikrelementów wchdzi w skład wielu enzymów birących udział w przemianach białek i węglwdanów. Występuje prawie we wszystkich tkankach i narządach rganizmu. Pełni bardz ważną rlę w zachwaniu równwagi kwaswzasadwej rganizmu i uwalnianiu dwutlenku węgla w płucach. Jeg ddatek jest bardz ważny w żywieniu mineralnym samic przeznacznych d rzrdu, gdyż dpwiedni stsunek cynku w rganizmie matki wpływa na wytwarzanie się pdniebienia, pyska, mózgu, czu, serca, płuc i układu mczwpłciweg płdu. Cynk tak jak i mangan wpływa na wytwarzanie się krywy włswej, pnadt wywiera krzystny wpływ na system immunlgiczny. Przy pdawaniu teg mikrelementu trzeba jednak pamiętać, że jest n antagnistą miedzi i żelaza w prcesach wchłaniania i dkładania w tkankach. Objawy niedbru: niedrzwój gruczłów płciwych, zaburzenia w rzrdzie, uszkdzenia kmórek jąder, zmniejszenie gęstści i łamliwść krywy włswej. Jd (J) najważniejszą znaną funkcją teg mikrelementu jest jeg udział w budwie hrmnów tarczycy (tyrksyny i trójjdtyrniny). Pśredni jd dpwiedzialny jest za prawidłwy przebieg metablizmu, wzrstu, rzmnażanie i pracę kmórek nerwwych. Niedbór jdu pwduje pwiększenie tarczycy (wle), a c się z tym wiąże zahamwanie wydzielania hrmnów tarczycy. Prces ten mgą pwdwać substancje wywłujące zaburzenia w gspdarce jdem jak np. substancje antyżywieniwe takich rślin jak: rzepak czy grczyca. Objawy niedbru: nadmierny wzrst tarczycy (niedczynnść tarczycy), bniżenie wyników prdukcyjnych, bniżenie płdnści.

10 Kbalt (C) jest n także składnikiem wielu enzymów syntetyzujących białk w rganizmie. Ddatkw kbalt wchdzi w skład witaminy B12, która bk żelaza i miedzi bierze udział w twrzeniu hemglbiny. Niedbór kbaltu w rganizmie zwierząt wynika z niskiej zasbnści teg pierwiastka w paszach pchdzenia rślinneg, natmiast becny jest w większych ilściach w paszach pchdzenia zwierzęceg. Objawy niedbru: anemia, zmniejszenie apetytu, chudnięcie, prnienia i biegunki. Opisane makr i mikrelementy są bardz ważne i wpływają na wiele funkcji życiwych rganizmu. Ich nadmiar jak i niedbór pwduje zakłócenia w hmestazie rganizmu zwierzęceg. Ten typ ddatku paszweg znajduje zastswanie w żywieniu wszystkich gatunków zwierząt i grup prdukcyjnych. Mżna również stwierdzić, iż nie najważniejszy jest udział pszczególnych składników, ale ich stsunek względem siebie i relacje. Charakterystyka pwyższych makr i mikrelementów wskazuje na duże ich znaczenie w prdukcji, a c za tym idzie większa wiedza na temat żywienia mineralneg, mże wpłynąć na pprawę płacalnści chwu i hdwli zwierząt. Dzisiaj nie wystarczy już tylk znajmść pzimu białka w paszy dla świń. Wykrzystanie białka strawineg d syntezy białka ciała świń zależy przede wszystkim d jeg składu aminkwasweg raz d zawartści energii metablicznej i ciał bilgicznie czynnych w dawce pkarmwej. Największe znaczenie ma wartść bilgiczna białka. Wartść tę determinuje zawartść raz dstępnść dla rganizmu aminkwasów tzw. egzgennych, które muszą być dstarczne w dawce dziennej w dpwiedniej ilści i prprcjach, by zwierzę prawidłw rsł i rzwijał się. Są t: arginina, fenylalanina, histydyna, izleucyna, leucyna, lizyna, metinina, trenina, tryptfan i walina. Białk i aminkwasy są składnikami niezbędnymi d wzrstu i rzwju tkanek, narządów raz wchdzą w skład ważnych enzymów, hrmnów i innych ciał bilgicznie czynnych. W żywieniu świń zaleca się stswanie dpwiednieg pzimu białka, w tym przede wszystkim lizyny, a d zawartści lizyny dstswuje się pzim pzstałych aminkwasów według tzw. prfilu białka idealneg. Uważa się, że w dawce dziennej dla świń rsnących stsunek lizyny d metininy z cystyną, treniny i tryptfanu pwinien wynsić jak 100:60:62:18. Lizyna jest pierwszym aminkwasem limitującym wartść bilgiczną białka pasz dla świń, gdyż spśród aminkwasów niezbędnych jest jej w paszach rślinnych najmniej w stsunku d zaptrzebwania zwierząt. Zaptrzebwanie na aminkwasy zmienia się w zależnści d rasy/gentypu, płci, etapu wzrstu i rzwju (wieku i masy ciała), stanu fizjlgiczneg, śrdwiska, a także czynników żywieniwych. Wraz z pstępem genetycznym w kierunku zwiększenia mięsnści zaptrzebwanie świń szybk rsnących na wymienine aminkwasy znacznie wzrsł. Temp dkładania białka u mięsnych świń przekracza 150 g/dziennie, a u niektórych wybitnie mięsnych sbników mże wynsić nawet 200 g/dziennie. U większści świń mięsnych ptencjał wzrstu częst przewyższa mżliwści pbrania paszy, szczególnie w pierwszym kresie wzrstu (d m.c. 50 kg). Odpwiednia kncentracja składników pkarmwych w paszy stswanej w tym kresie, mim mniejszeg jej pbrania, pzwala na większe dzienne pbranie białka raz pzstałych ważnych składników pkarmwych.

11 zaptrzebwanie na energię, białk raz aminkwasy u świń różnym tempie wzrstu. Przyrsty dbwe Odłżenie białka (g/dz) Enerfgia metabliczna MJ Białk strawne lizyna gram , , , , , , , , , ,5 Zbża, które w żywieniu świń stanwią główne źródł energii zawierają niewielkie ilści lizyny, ale spre metininy z cystyną w przeciwieństwie d śrut pekstrakcyjnych i nasin strączkwych raz mączki rybnej, które są głównym źródłem białka (w tym lizyny) dla świń. Stąd mieszanki zbżwstrączkwe uzupełniają się wzajemnie pd względem aminkwaswym i są najczęściej stswane w żywieniu świń. Właściwe zbilanswanie aminkwasów w dawce pkarmwej z zaptrzebwaniem zwierząt ma bardz duże znaczenie nie tylk dlateg, że decyduje wykrzystaniu najdrższeg składnika, jakim jest białk paszy, lecz także dlateg, że nadmiar każdeg aminkwasu w stsunku d zaptrzebwania ulega dezaminacji i pwduje zwiększenie ilści aztu wydalaneg z mczem. Przy intensywnej prdukcji zwierzęcej wzrst ilści wydalaneg aztu zwiększa trudnści w utylizacji dchdów i mże stwarzać zagrżenie dla śrdwiska. Zastswanie w żywieniu świń diety niskbiałkwej umżliwia bniżenie emisji aztu. Na przykład redukcja pzimu białka w diecie świń 1% zmniejsza całkwitą ilści wydalaneg aztu 10%. Z klei niższa emisja aztu daje mżliwść utrzymywania większej liczby zwierząt bez ptrzeby pwiększania areału gspdarstwa. Pnadt pprzez redukcję pzimu białka gólneg, w paszy zmniejszamy ilść drbnustrjów chrbtwórczych w bezpśrednim tczeniu zwierząt. Dieta niskbiałkwa w przypadku prsiąt daje bardz pzytywny efekt w pstaci zredukwania lub nawet wyeliminwania przypadków biegunki w kresie kłdsadzeniwym. Żywienie zwierząt dietą niskbiałkwą bez szkdy dla siąganych przyrstów jest mżliwe tylk przy uzupełnieniu pzimu aminkwasów egzgennych pprzez ddanie ich w frmie czystej. Opracwała: mgr inż. Barbara Skwrnek