cena 4 z³ RELIGIE ŚWIAT RELIGIE ŚWIA A T ISLAM SŁUŻBA Z MAJĘTNOŚCI 4/2006 G³os Kaznodziejski 4/2006 1

Transkrypt

1 cena 4 z³ RELIGIE ŚWIATA ISLAM SŁUŻBA Z MAJĘTNOŚCI 4/2006 G³os Kaznodziejski 4/2006 1

2 G OS KAZNODZIEJSKI NR 2-3 ( ) ROK XXVI Wydawca: WYDAWNICTWO "DUCH CZASÓW" dzia³aj¹ce przy KOŒCIELE CHRZEŒCIJAN DNIA SOBOTNIEGO Redaguje: St. Kosowski red. nacz. R. Cyganik red. tech. Adres Wydawnictwa: Bielsko Bia³a skr. poczt. 411, tel./fax (0 33) Spis treœci: S OWO I OBRAZ UWA AJ NA SIEBIE! DZIEJE ZIEMI (3) RELIGIE ŒWIATA (1) JESZCZE JEDNA FORMA DEMONIZMU! Z LISTÓW DO OŒRODKA KSZTA CENIA BIBLIJNEGO S U BA Z MAJÊTNOŒCI POTRZEBNE, CZY NIEPO- TRZEBNE? Z YCIA KOŒCIO A Internet: e mail: sekretariat@kchds.pl Warunki prenumeraty rocznej: Aby otrzymaæ "G³os Kaznodziejski" nale y: zamówienia kierowaæ pod adresem administracji wydawnictwa, a kwotê 22z³. wp³aciæ na rachunek nr PKO BP Bielsko Bia³a, ul. 11 Listopada 15. Sk³ad i druk: Wydawnictwo "DUCH CZASÓW" Bielsko Bia³a ul. Cieszyñska 96 PIÓREM REDAKTORA Stanis³aw Kosowski Słowo i obraz Od kilku dziesiêcioleci yjemy w erze obrazu, który coraz bardziej wypiera s³owo. Skutki tego wzbudzaj¹ coraz wiêksze zaniepokojenie wœród psychologów i pedagogów. Okazuje siê bowiem, e «brama oczu» nie jest w stanie zast¹piæ «bramy uszu», a dzieci wychowywane na gotowych obrazach (przede wszystkim filmach), nie rozwijaj¹ swojej wyobraÿni i nie s¹ w stanie w pe³ni samodzielnie i dojrzale myœleæ. Ulrich Skambraks, wspó³autor (z Kartrin Ledermann) ksi¹ ki pt. Kto siêga po nasze dzieci?, w zwi¹zku z tym pisze: Wypowiadane lub pisane, us³yszane lub przeczytane s³owo, posiada zupe³nie wyj¹tkowy charakter. Wymaga od cz³owieka aktywnej pracy, wspiera myœlenie, krytycyzm, pamiêæ, argumentacjê. Wspomaga wiêc tym samym rozwój osoby samodzielnej istoty indywidualnej, duchowej. [...] Kto obcuje ze s³owem pisanym, przyw³aszcza sobie sposób myœlenia stawiaj¹cy wielkie wymagania, co do zdolnoœci klasyfikacji, wyci¹gania wniosków i logicznego myœlenia (s. 80). Sprawa ta ma bezpoœrednie prze³o enie na sytuacjê najm³odszych; chodzi o pomoce, z jakich na katechezie korzystaj¹ nasze dzieci. Rodzice, Koœció³ i katecheci stoj¹ przed wielkim i brzemiennym w skutki problemem: Czy, a jeœli tak, to w jakim zakresie nale y podczas katechezy korzystaæ z obrazu malunków, rysunków do kolorowania, komiksów o treœci religijnej, filmów itp., itd.? Problem jest tym wiêkszy, e dot¹d nie byliœmy w stanie wydaæ kompletu w³asnych opracowañ, ksi¹ ek i innych pomocy, zaœ Koœcio³y wokó³ nas nie maj¹, jak siê wydaje, wiêkszych obiekcji w tej sprawie o czym œwiadczy zalew tego typu wydawnictw. Nie mówi¹c ju o tym a to kolejny wielki problem e wiele z tych wydawnictw po prostu szerzy ba³wochwalstwo! Jednak nie tylko ba³wochwalstwo. Bo wiele wydawnictw tego typu brutalnie zak³amuje Bibliê, szerz¹c przy okazji w³asne, sprzeczne ze S³owem Boga dogmaty. Oto pierwszy z brzegu przyk³ad: W naszym osiedlowym supermarkecie, na stoisku z ksi¹ kami dla dzieci, moja ona znalaz³a Bibliê dla najm³odszych. Zaczêliœmy kartkowaæ bogato ilustrowane dzie³o. Krótkie teksty, mnóstwo malunków postaci starotestamentowych... W Nowym Testamencie oczywiœcie «Jezus», w ró nych sytuacjach. Pomijam ju to, e zaprezentowano Jego œredniowieczny, katolicki, a wiêc nieprawdziwy wizerunek. Uderzy³o nas co innego: oto «Jezus» stoi w Jordanie, a «Jan Chrzciciel» chrzci Go... wylewaj¹c wodê na g³owê z ma³ej miseczki! Czy to wymaga komentarza? Pewnie nie. Ale co z tego rodzaju wydawnictwami mamy z nich korzystaæ, czy nie? Stanowisko naszego Koœcio³a jest w tej sprawie od dawna ustalone i jasne: jeœli ju, to powœci¹gliwie i w niewielkim zakresie. I nale y od pocz¹tku uœwiadamiaæ dzieciom, co w tych wydawnictwach jest nadu yciem i k³amstwem; co w nich jest obce i ska one. Przede wszystkim jednak nale- y zrobiæ wszystko, byœmy mieli w³asne, odpowiadaj¹ce biblijnym standardom podrêczniki i pomoce do nauczania naszych dzieci! A w nauczeniu, nie rezygnuj¹c totalnie z «bramy oczu», przekazujmy Bo ¹ naukê korzystaj¹c przede wszystkim z «bramy uszu». Bo to S³owo S³owo Bo e jest Prawd¹ (Jan 17,17)! 2 G³os Kaznodziejski 4/2006

3 N. Rudert Uważaj na siebie! Uwa aj, co myœlisz, bo Twoje myœli staj¹ siê s³owami! Uwa aj, co mówisz, bo Twoje s³owa staj¹ siê czynami! Uwa aj, co robisz, bo Twoje czyny staj¹ siê przyzwyczajeniami! Uwa aj na swoje przyzwyczajenia, bo one tworz¹ Twój charakter! Uwa aj na swój charakter, bo on okreœla Ciebie i ma wp³yw na Twoj¹ przysz³oœæ! Tak wiêc jedno wynika z drugiego, i ka da rzecz ma swoj¹ przyczynê i swój skutek. Na pozór nieistotne zdarzenia, mog¹ siê okazaæ niezwykle brzemienne w skutki. Oto przyk³ad z mojego otoczenia: Piêtnastoletnia dziewczyna «dla zabawy» zapali³a skrêta z marihuany. Drobiazg. Jednak w wieku siedemnastu lat okaza³o siê, e pije alkohol i za ywa ciê kie narkotyki. PóŸniej by³a niechciana ci¹ a, wyrzucenie ze szko³y, zmarnowane ycie... Z powodu wypadku (pijana prowadzi³a motocykl) znalaz³a siê na wózku inwalidzkim... A zaczê³o siê od «niewinnego» skrêta! Nawet seryjny morderca, David Berkowitz, który w Nowym Jorku zamordowa³ szeœciu ludzi, a siedmiu innych ciê ko okaleczy³, ewoluowa³ stopniowo, przechodz¹c kolejne stopnie degradacji. Najpierw by³ zbuntowanym m³odym cz³owiekiem, dla którego nie istnia³y autorytety, póÿniej przysz³y drobne wykroczenia, a w koñcu jego ycie sta³o siê kompletn¹ ruin¹. W wiêzieniu Berkowitz poprzez wspó³wiêÿnia, od którego otrzyma³ Bibliê, pozna³ Jezusa Chrystusa, i wed³ug jego osobistego œwiadectwa wspartego wiêzienn¹ opini¹ prze y³ odrodzenie. Oczywiœcie, niektórzy mog¹ w to w¹tpiæ, ja jednak uwa am, e Bóg w Swoim wielkim mi³osierdziu przebacza wszystkim skruszonym grzesznikom, i ma³e, i wielkie grzechy. Pismo Œwiête ostrzega nas przed lekkomyœlnoœci¹ i zaniedbaniem, gdy one prowadz¹ do uzale nienia od grzechu. Drogê cz³owieka, a tym bardziej drogê chrzeœcijanina, powinien cechowaæ sta³y wzrost; mamy siê uœwiêcaæ i doskonaliæ. Jest to, jak wspinaczka na szczyt... Ale ycie mo e te byæ procesem powolnej i systematycznej degradacji; wtedy prowadzi do tragedii. Warto sobie odpowiedzieæ na pytanie: Jaka jest moja droga?. Nawet niewinny grzech, jeœli zyskuje prawo obywatelstwa, w koñcu przyniesie swoje gorzkie niwo. Swoje przyzwyczajenia z m³odoœci, zwykle przenosimy do doros³ego ycia tyle, e na wiêksz¹ skalê. A nawyki doros³ego ycia jeszcze bardziej uwidaczniaj¹ siê w staroœci! Nadmiernie oszczêdni, staj¹ siê sk¹pi. Oschli i marudni, staj¹ siê z³oœliwi i zgorzkniali. Skoncentrowani na sobie, staj¹ siê niewra liwi na los i potrzeby innych... Ale ci, którzy staraj¹ siê wzrastaæ w Panu, coraz bardziej siê uœwiêcaj¹ i ich œwiat³o œwieci coraz jaœniej! Mam do Ciebie proœbê: Przeanalizuj uwa nie pod tym k¹tem nastêpuj¹ce wersety Pisma Œwiêtego: 2 Ptr 3,18; Rz 5,3; Ps 19,14; Przyp 14,15; 15,24; Flp 4,8. atwiej jest skorygowaæ sposób myœlenia, ni naprawiæ zaistnia³e ju rezultaty z³ych nawyków i czynów. Uwa aj na siebie! T³um. S³. Podziewski G³os Kaznodziejski 4/2006 3

4 Dzieje Ziemi (3) Historycy o najstarszych ludzkich cywilizacjach Dostêpne dane historyczne, potwierdzone przez odkrycia archeologiczne, wskazuj¹ na Mezopotamiê, jako kolebkê najstarszej ludzkiej cywilizacji: [...] Historia biblijna ³¹czy z tym terenem wzmianki o najstarszej cywilizacji ludzkoœci. Archeologia potwierdza tê informacjê w ca³ej rozci¹g³oœci. 1) Pocz¹tek prac archeologicznych w Mezopotamii siêga roku 1843 i ³¹czy siê z imieniem francuskiego konsula w Mosulu, P.E. Botty. Szukaj¹c staro ytnej Niniwy, rozpocz¹³ on prace wykopaliskowe w Kujundzili, a potem w Korsabadzie. Prace Korsabadzie [...] doprowadzi³y do odkrycia wielkiego pa³acu króla Sargona II, w³adcy asyryjskiego z VIII w. przed Chrystusem, znanego dotychczas jedynie ze Starego Testamentu. «W ten sposób pisze Moscati wiadomoœci zawarte w Biblii i odkrycia naukowe zaczê³y siê wzajemnie wersyfikowaæ. By³ to pocz¹tek pe³nego chwa³y stulecia archeologii mezopotalnej». [...] W rezultacie prac wykopaliskowych, prowadzonych przez Botta i Layarda, odkryto równie staro ytn¹ Niniwê (por. 1 Mj 10,11). W 1852 r. odkopano olbrzymi¹ bibliotekê króla asyryjskiego Asurbanipala, zawieraj¹c¹ tysi¹ce glinianych tabliczek pokrytych pismem klinowym. Dwadzieœcia lat póÿniej, z jednej z nich, asyriolog G. Smith odczyta³ babiloñska opowieœæ o potopie, co w œwiecie naukowym wywo³a³o olbrzymi¹ sensacjê, potwierdzaj¹c¹ w pewnym sensie i uwiarygodniaj¹c¹ biblijny opis potopu. W roku 1889 odkryto miasto Nipur i znaczne iloœci dokumentów handlowych z okresu Artarkserksesa i Dariusza II, królów perskich, rzucaj¹cych œwiat³o na ycie i dzia³alnoœæ ydów w Babilonie w epoce powygnaniowej. W roku 1899 natrafiono na miasto Babilon, s³ynn¹ stolice pañstwa Nabukadnesara II a w 1903 na biblijne miasto Assur. W roku 1901 w mieœcie Susan odkryto s³ynny kodeks Hammurabiego, króla mezopotamskiego, wspó³czesnego Abrahamowi, potwierdzaj¹cy wiarygodnoœæ epoki prawa Moj eszowego. Okres miêdzywojenny przyniós³ nowe, nieoczekiwane rezultaty. Odkryto najstarsze miasta znane w Piœmie Œwiêtym. I tak w roku 1922 odkryto miasto Ur ojczyznê Abrahama, a w 1928 Uruk, biblijne Erech, dalej miasta Akad, Kalne, Nuzi, Mari i inne (por. 1 Mj 10,10.11). Odkrycia te wydoby³y na œwiat³o dzienne monumenty, przedstawiaj¹ce olbrzymi¹ wartoœæ naukow¹ i biblistyczn¹... 2) Przeprowadzone badania archeologiczne wykaza³y jeszcze jeden wa ny szczegó³. Otó w najstarszych warstwach osadniczych Ur, odkryto œlady zniszczenia spowodowanego d³ugotrwa³¹ powodzi¹. Warstwa ta, któr¹ mo na datowaæ na ok r. a.chr. zosta³a nazwana przez archeologów «warstw¹ potopu»... 3) Zapoznaj¹c siê z opiniami historyków, zw³aszcza zaœ z datowaniem przez nich faktów historycznych, powinniœmy pamiêtaæ, e w wielu przypadkach s¹ to daty przybli one, bêd¹ce efektem przyjêtej metody badawczej, nie do koñca zweryfikowane i st¹d niezbyt œcis³e. Jako Lud Ksiêgi, ufaj¹cy bez reszty natchnionemu tekstowi, Bibli¹ weryfikujemy twierdzenia nauki a nie odwrotnie! Tym bardziej, e nauka choæ z du ym opóÿnieniem oraz pope³niaj¹c nieuniknione b³êdy (prostowane potem przez kolejnych naukowców) w zasadzie potwierdza to, o czym mówi Pismo Œwiête. Te ograniczenia nauki powinniœmy uwzglêdniæ, 4 G³os Kaznodziejski 4/2006

5 gdy zapoznajemy siê ze spisanymi w podrêcznikach historii dziejami staro ytnych narodów: A. MEZOPOTAMIA Sumerowie, Babiloñczycy, Asyryjczycy, Hetyci, Elamici... Sumerowie Wed³ug Encyklopedii: Sumerowie, pierwotni, niesemiccy mieszkañcy p³d. Mezopotamii, twórcy wysokiej cywilizacji (m.in. wynalazcy pisma klinowego), znanej z wykopalisk w g³ównych miastach Sumerów: Ur, Uruk, Lagasz. Pod koniec III tysi¹clecia p.n.e. asymiluj¹ siê z semickimi s¹siadami, Akkadami 4) Sumerowie, lud niesemickiego pochodzenia, zamieszkuj¹cy w IV tysi¹cleciu po³udnie Mezopotamii, twórca odrêbnych pañstw-miast (m.in. Ur, Uruk, Larsa, Eridu, Lagasz, Kisz) i wysokiej kultury (kana³y nawadniaj¹ce, metalurgia, handel wymienny, pismo klinowe, matematyka, astronomia, sztuka, medycyna itp.). Pod koniec trzeciego tysi¹clecia przed Chr. Sumerowie ulegaj¹ przewadze króla Akkadu, Sargona i semickim Akkadyjczykom. Powstaje wówczas pañstwo sumero-akkadyjskie, podbite potem przez Gutejów. [...] Na pocz¹tku II tysi¹clecia upad³o pod naporem Amorytów, a potem wesz³o w sk³ad Babilonii... 5) Religia Sumeryjskich bogów uto samiano z si³ami natury s³oñcem, ksiê ycem, wod¹: [...] Uruk. We wczesnym okresie sumeryjskim miasto to by³o wa nym oœrodkiem ycia politycznego, a tak e religijnym centrum boga nieba Anu oraz bogini matki Inany (akkad. Isztar). Badania archeologiczne ods³oni³y fortyfikacje miejskie wzniesione wed³ug legendy przez samego Gilgamesza, a tak e kompleks œwi¹tynny z zikkuratem wzniesionym przez króla III dynastii z Ur, imieniem Ur-Nammu. [...] Innym wa nym oœrodkiem pañstwowoœci sumeryjskiej by³o miasto Ur (hebr. ur kaœdim), które wymienia Stary Testament w zwi¹zku z dziejami Patriarchów (Gen 11,28.31; 15,7; Neh 9,7). Ur by³o miejscem kultu boga ksiê yca, Sina (sum. Nanna), którego wyznawc¹ móg³ byæ ojciec Abrahama, Terach [...] Wykopaliska archeologiczne przeprowadzone w drugiej po³owie XIX w. i w pierwszej po³owie XX w. ods³oni³y obszerny kompleks œwi¹tynny E-kiœ-nu-gal z zikkuratem E- temen-iguru, poœwiêcony bogu Sin. [...] Z pozosta³ych sumeryjskich miastpañstw nale y wymieniæ: Nippur, bêd¹ce religijnym centrum boga Enlila, Larsê której nazwa by³a dawniej uto samiana ze starotestamentow¹ nazw¹ Ellasar (por. Gen 14,1), nastêpnie Isin, Eridu, Lagasz, Kisz i wiele innych. 6) Babiloñczycy Babiloñczycy, semiccy mieszkañcy po³udniowej Mezpotamii, m.in. Akkadowie, Amoryci i Amorejczycy, zamieszkuj¹cy ju w III tysi¹cleciu przed Chrystusem miasto Babilon, a potem, w II tysi¹cleciu, twórcy pañstwa starobabiloñskiego, w którym zwierzchnictwo obejmuj¹ Amoryci, a którego przedstawicielem by³ s³ynny prawodawca staro ytnoœci Hammurabi ( r. a.chr.): Ruiny staro ytnego Babilonu le ¹ nad brzegiem Eufratu w œrodkowej Mezopotamii, ok. 80 km na po³udnie od Bagdadu. Nazwa tego miasta po raz pierwszy jest wymieniona w inskrypcjach króla Szarkaliszari z dynastii akkadyjskiej [...] Sumerowie nazywali to miasto KA-DIN- GIR, co znaczy dos³ownie <Brama boga>. Akkadowie przet³umaczyli tê nazwê jako Bab-ilu (równie : Ba-bi-lu, eg. b-b-r. b - b -rw). W tekstach pochodz¹cych z epoki neobabiloñskiej (chaldejskiej, VII-VI w. a.chr.) wystêpuje forma <Bab-iluni>, która Grecy dos³ownie przet³umaczyli jako <Babylon>. W Starym Testamencie miasto nad Eufratem jest okreœlone mianem Babelu (hebr. babael Gen 10,10; 11,9; 2 Krl 17,24; 20,12 i in.). G³os Kaznodziejski 4/2006 5

6 Jak wskazuje sumeryjska nazwa Babilonu, miasto to musia³o ju istnieæ w czasach Sumerów, jakkolwiek najstarsze jego œlady, stwierdzone przez archeologiê pochodz¹ z XIX w. a.chr. Jednak e za³o- enia miasta musiano dokonaæ znacznie wczeœniej. Nie jest wykluczone, e Babilon zosta³ za³o ony przez Sumerów. W epoce III dynastii z Ur by³ Babilon siedzib¹ sumeryjskiego «ensi» (króla), a po upadku tej dynastii wszed³ w sk³ad pañstwa Isin. Rozpad pañstwa Isin zapocz¹tkowany za Iszmedagana ( r. a.chr.), pog³êbi³ siê jeszcze bardziej za jego nastêpcy Lipit-Isztar. Na czo³o dawnych miast sumeryjskich zaczê³a wysuwaæ siê Larsa, a jej w³adca Gungunum ( r. a.chr.) zdoby³ Ur. Jego nastêpcy rozci¹gnêli swoj¹ w³adzê na pó³nocn¹ Babiloniê, zdobywaj¹c m.in. Nippur i Uruk. Na skutek os³abienia Isin i licznych sprzyjaj¹cych warunków politycznych, móg³ Babilon wyst¹piæ jako samodzielne pañstwo na arenê ówczesnego œwiata... 7) Nie do koñca wiadomo, w jaki sposób Amoryta Sumu-abum (ok r. a.chr.), który za³o y³ I dynastiê babiloñsk¹, osi¹gn¹³ swój cel. Ubóstwo Ÿróde³ nie pozwala nawet uœciœliæ, czy dokona³ tego w drodze podboju, czy w wyniku przewrotu pa³acowego. Jednak podczas swego czternastoletniego panowania, umocni³ on pozycjê Babilonu, któr¹ ostatecznie utrwali³ Hammurabi, szósty w³adcy tej dynastii: Przez blisko sto lat Babilon nie odgrywa³ na arenie politycznej wa niejszej roli. Dopiero pod koniec XIX w. a.chr., kiedy Isin utraci³o swoje znaczenie polityczne, a Larsa zosta³a podbita przez Elamitów (ok r. a.chr.), wytworzy³a siê dla Babilonu wyj¹tkowo korzystna sytuacja polityczna. Na pó³nocy da³ siê odczuæ chwilowy wzrost potêgi Asyrii, która m.in. podporz¹dkowa³a sobie Esznunnê i Mari. Sytuacjê tê wykorzysta³ Hammurabi [...], szósty w³adca I dynastii babiloñskiej. Jego czterdziestodwuletnie panowanie postawi³o Babilon w rzêdzie najwiêkszych ówczesnych potêg. W pierwszych latach swoich rz¹dów Hammurabi d¹ y³ przede wszystkim do wewnêtrznej konsolidacji swojego pañstwa i zapewnienia mu œrodków obrony [...] Nastêpnie zaj¹³ siê Hammurabi pañstwow¹ gospodark¹, szczególnie rolnictwem. [...] Pod koniec panowania Hammurabiego Babilonia rozci¹ga³a siê od Zatoki Perskiej po Pustyniê Syryjsk¹. By³ to równie okres silnego oddzia³ywania kultury babiloñskiej na pañstwa syryjskie, a tak e na Palestynê. Prawdopodobnie nast¹pi³o równie nawi¹zanie stosunków dyplomatycznych z Egiptem. Hammurabi znany jest nam dzisiaj nie tylko jako wybitny polityk i wódz, ale tak e jako wnikliwy prawodawca. Kodeks jego praw (s³ynny Kodeks Hammurabiego!), wyryty na bazaltowym s³upie, zosta³ odnaleziony przez francusk¹ ekspedycjê archeologiczn¹ w Suzie w 1902 roku... 8) Pod rz¹dami amoryckiego króla Hammurabiego, Babilon jako œwiatowa potêga osi¹gn¹³ pierwszy okres œwietnoœci. Hammurabi zaplanowa³ Babilon jako miasto modelowe z ulicami biegn¹cymi wzd³u linii prostej i przecinaj¹cymi siê pod k¹tem prostym. Jednak e miasto to by³o tak e rdzeniem potê nego imperium. Hammurabi upiêkszy³ tak e Aszur i Niniwê, miasta, które w póÿniejszych czasach stanowi³y wa ne oœrodki imperium asyryjskiego. Staro ytny Babilon wyda³ ca³¹ grupê uczonych, których rozprawy z dziedziny astronomii, filologii, leksykografii, matematyki i magii stanowi³y wzorzec przez wiele stuleci. Nie zaniedbywano kwestii praktycznych, takich jak kana³y, nawigacja rzeczna, czy tabele zarobków. Odkryto wiele klasycznych tekstów w piœmie klinowym, pochodz¹cych z czasów Hammurabiego. Szczególne znaczenie dla studiów biblijnych przedstawiaj¹: babiloñska historia stworzenia i epos o Gil- 6 G³os Kaznodziejski 4/2006

7 gameszu, bêd¹cy babiloñsk¹ wersj¹ wczeœniejszego sumeryjskiego przekazu o potopie. Jednak najbardziej znanym jest s³ynny Kodeks Praw, ilustruj¹cy w sposób kompleksowy charakter ycia w Babilonie Hammurabiego. Diorytowa stela z Kodeksem Hammurabiego zosta³a odkryta przez Morgana w 1901 r. w Suzie, dok¹d zosta³a wywieziona przez najeÿdÿców elamickich. 9) Po œmierci Hammurabiego, kolejni w³adcy I dynastii zaczynaj¹ mieæ k³opoty z utrzymaniem rozleg³ego pañstwa. W jakimœ momencie (ok r. a.chr.) od organizmu centralnego odrywa siê po³udniowa czêœæ Mezopotamii i powstaje Pañstwo Nadmorskie, zarz¹dzane przez tzw. II Dynastê Nadmorsk¹. Od tego momentu znaczenie Babilonii coraz bardziej maleje, a najwiêkszy cios jej potêdze zadaj¹ na pocz¹tku XVI wieku Hetyci. Przez kolejne wieki pañstwo utrzymuje siê dziêki zrêcznej dyplomacji i sojuszom z potê niejszymi narodami, ale te popada w coraz wiêksz¹ zale noœæ. Równoczeœnie narasta napiêcie pomiêdzy Babiloni¹, a rosn¹c¹ w potêgê Asyri¹: [...] Pomimo tych dyplomatycznych zabiegów, starcie pomiêdzy Babiloni¹ a Asyri¹ by³o nieuniknione. Nast¹pi³o ono za rz¹dów syna Aszuruballita I, Enlilninari I ( r. a.chr.). Wojna nie przynios³a wprawdzie decyduj¹cego zwyciêstwa którejkolwiek ze stron, ale Babiloniê os³abi³a do tego stopnia, e nie opar³a siê najazdowi Elamitów. Od tego czasu historia Babilonii wi¹- e siê z dziejami pañstwa asyryjskiego. [...] Prawdziwej klêski dozna³a Babilonia, gdy na asyryjskim tronie zasiad³ Tukultininurta I. Za jego rz¹dów Asyria w dobie Œredniego Pañstwa osi¹gnê³a szczyt potêgi. Umocniwszy siê na terenach zagarniêtych przez swoich poprzedników, uderzy³ Tukultininurta I na Babiloniê. Pokonawszy babiloñskiego króla z Dynastii Kasyckiej, Kasztitiliasa IV, zdoby³ Babilon, zburzy³ jego mury i wywióz³ pos¹g boga Marduka do Aszuru. Ca³y kraj dosta³ siê pod zwierzchnictwo Asyrii... 10) W biegu kolejnych stuleci Babilonia doœwiadcza zmiennych losów. W wieku XII przed Chrystusem na krótko nawet odzyskuje niezale noœæ pod panowaniem rodzimej «II dynastii z Isin», której wybitnym przedstawicielem jest Nabukadnesar I, za którego panowania Babilonia zdoby³a nawet przewagê nad Asyri¹. Potem jednak na powrót uleg³a królowi asyryjskiemu, Tiglatpilezarowi I. I tak to bêdzie trwaæ a do czasu, gdy ok. 616 r. przed Chrystusem Nabopolassar przyst¹pi do tworzenia II Pañstwa Babiloñskiego (neobabiloñskiego), które do potêgi i rozkwitu doprowadzi jego syn Nabukadnezar II (Nabuchodonozor). Ale wtedy naród izraelski od stuleci przebywaæ ju bêdzie w Ziemi Obiecanej... Asyryjczycy Informacja encyklopedyczna na temat Asyrii jest krótka: Asyria staro ytne pañstwo semickie w pó³nocnej Mezopotamii, powsta³e w I po³owie II tysi¹clecia p.n.e., pierwotnie ze stolic¹ Assur, potem Niniw¹. W dziejach Asyrii istnia³y trzy okresy wzrostu potêgi politycznej w XVII w., w XIII w. i w okresie IX-VII w. p.n.e., kiedy to Asyria podbi³a prawie ca³¹ Azjê Zachodni¹ i Egipt, oraz nastêpuj¹ce po nich okresy upadku; pod koniec VII w. p.n.e. pokonana przez Medów i Chaldejczyków, zosta³a wcielona czêœciowo do pañstwa neobabiloñskiego, a czêœciowo do medyjskiego. 11) Terytorium staro ytnej Asyrii, pañstwa które mia³o odegraæ donios³¹ rolê w dziejach Izraela, obejmowa³o swym zasiêgiem ziemie le ¹ce pomiêdzy Tygrysem, Wielkim i Ma³ym Zabem, a dolinami rzek Adem i Dijali. Przez te tereny w II tys. a.chr. przebiega³y wa ne szlaki handlowe z Wy yny Irañskiej do Mezopotamii. Szczególne znaczenie dla pañstw mezopotamskich mia³a droga ³¹cz¹ca Elam z Syri¹ i Palestyn¹, a dalej z Egiptem. Inny wa ny szlak handlowy prowadzi³ z Azji Mniejszej i Armenii, ³¹cz¹c siê na terytorium Asyrii z inn¹ drog¹ handlow¹, prowadz¹c¹ z Babilonii do Syrii. Tymi drogami przewo ono najrozmaitsze G³os Kaznodziejski 4/2006 7

8 towary, wœród których dominowa³y wiezione z Syrii: miedÿ, srebro, o³ów i drewno, a z Egiptu z³oto. Strategiczne znaczenie ziem przysz³ego pañstwa asyryjskiego, na których krzy- owa³y siê wa ne szlaki handlowe, docenili ju Sumerowie i Akkadowie. Oni to ju w III tys. a.chr. dotarli na te tereny i za³o yli szereg faktorii handlowych. Jednak e najwiêkszy rozkwit handlu przypad³ na czasy III dynastii z Ur. Powodem tych o ywionych kontaktów handlowych, szczególnie z Syri¹, by³ brak podstawowych surowców w Po³udniowej Mezopotamii. Z tego te wzglêdu w³adcy II dynastii z Ur na g³ównych szlakach handlowych zorganizowali ca³y system kolonii, których zadaniem by³o szybkie poœredniczenie w handlu pomiêdzy Sumerem, a innymi krajami. Wœród tych kolonii handlowych poczesne miejsce zajmowa³o miasto Aszur, po³o one na zachodnim brzegu Tygrysu, oko³o 60 km od ujœcia Wielkiego Zabu ) Historycy pisz¹, e samo miasto zosta³o za- ³o one prawdopodobnie w III tysi¹cleciu przed Chrystusem, a jego nazwa pochodzi bezpoœrednio od imienia czczonego tam bóstwa Aszura (wczeœniej czczono tam bo ka Enlila). Z biegiem czasu zaczêto ca³y ten kraj okreœlaæ mianem Kraju Aszura. Nazwa Asyria pochodzi z czasów póÿniejszych. Mówi¹c o wzroœcie znaczenia Kraju Aszura, historycy wskazuj¹ ju na pocz¹tek II tysi¹clecia; mia³a siê do tego przyczyniæ m¹dra polityka pierwszych w³adców Pazuraszura (ok a.chr.) i Szalimahuma (ok a.chr.), poprzedników Iluszuma I (ok a.chr.), którego uwa a siê za twórcê i organizatora pañstwa staroasyryjskiego. Asyria w krótkim czasie zdoby³a przewagê nad innymi pañstwami. Pozwoli³o to Iluszumie I, przeprowadziæ pierwsze zwyciêskie wyprawy wojenne w dziejach Asyrii. W czasie jednej z nich król asyryjski [...] dokonuj¹c najazdu na Babiloniê, zaj¹³ miasta: Der, Ur i Nippur. Zw³aszcza zdobycie Der mia³o dla Asyrii du e znaczenie, poniewa miasto to le- a³o na szlaku handlowym prowadz¹cym do Elamu... 13) Jednak póÿniejsi królowie Asyrii zaczêli traciæ w³adzê i wp³ywy. Nasta³ burzliwy okres walk o tron. I ponownie, za panowania Szamaszi- Adada (ok ) pod zwierzchnoœci¹ Asyrii znalaz³a siê Pó³nocna Mezopotamia i czêœæ Syrii. Jednak jego syn i nastêpca, Iszmedagan (ok ), podczas swego panowania musia³ uznawaæ nad sob¹ zwierzchnictwo Babilonii, która za panowania Hammurabiego ( ) osi¹gnê³a szczyt potêgi. Drugi okres potêgi i œwietnoœci Asyrii przypada na koniec wieku XIV oraz wiek XIII, gdy w wyniku wyniszczaj¹cej wojny pomiêdzy Hetytami a Egiptem, wp³yw tych mocarstw na sytuacjê w Mezopotamii wyraÿnie os³ab³: [...] na prze³omie XIV i XIII wieku wytworzy³a siê dla Asyrii szczególnie pomyœlna sytuacja polityczna. Egipt i pañstwo Hetytów, os³abione ciê k¹ dla obu stron bitw¹ pod Kadesz, nie by³y w stanie podj¹æ jakichkolwiek kroków w Mezopotamii oraz w Syrii i Palestynie. Dawna potêga Hetytów przesta³a istnieæ. Sprzyjaj¹c¹ dla siebie sytuacjê wykorzysta³a Asyria, której d¹ enia sprowadza³y siê do uzyskania dostêpu do Eufratu i rozci¹gniêcia swych wp³ywów na Babiloniê. 14) Do celu tego zbli y³a siê Asyria, gdy w bitwie pod Kar-Isztar (ok. 1290), król Adadnirari (ok ) pokona³ armiê babiloñsk¹, a póÿniej król Salmanasar I (ok ) przy³¹czy³ Hanigalbat do swego pañstwa i deportowa³ tam tysi¹ce jego mieszkañców, a potem zwyciê y³ tak e pañstwo Urartu. Dzie³o to kontynuowa³ syn Salmanasara I, Tukultininurta I, podbijaj¹c krainê Nari, po³o on¹ na po³udniowy zachód od Jeziora Wan (Wy yna Armeñska): Aby zabezpieczyæ zachodni¹ granicê swego pañstwa (okolice Karszemisz nad Eufratem), Tukultininurta I osiedli³ na tych terenach kilkadziesi¹t tysiêcy Hety- 8 G³os Kaznodziejski 4/2006

9 tów. Ukoronowaniem jego panowania by³o zwyciêstwo nad Kasztiliasem IV ( a.chr.), królem Babilonii. Dziêki temu zwyciêstwu król asyryjski po raz pierwszy w dziejach Asyrii podporz¹dkowa³ ca³kowicie Babiloniê asyryjskiemu panowaniu. W podbitej Babilonii ustanowiono asyryjskich namiestników. 15) Niestety, nie by³y to trwa³e zdobycze. Hordy Ludów Morza, które najecha³y pañstwa tamtego regionu, przyczyni³y siê do znacznego os³abienia Asyrii, która znów (oko³o roku 1200) utraci³a Babiloniê. Po raz trzeci Asyria jako potêga wkroczy na arenê dziejów w I po³owie IX wieku przed Chrystusem. Od tamtego czasu imperium nowoasyryjskie boleœnie ci¹ yæ bêdzie nad losem podzielonego pañstwa Izrael g³ównie nad utworzonym z Dziesiêciu Pokoleñ izraelskich Królestwem Pó³nocnym ze stolic¹ w Samarii. B. EGIPT Staro ytny Egipt by³ krajem po³o onym w Afryce, wzd³u rzeki Nil, gdzie ju przed Abrahamem istnia³a rozwiniêta kultura. Na pó³nocy granicê pañstwa wyznacza³o Morze Œródziemne, na po³udniu czwarta katarakta nilowa, na wschodzie Morze Czerwone, a na zachodzie tereny pustynne (zwane obecnie Pustyni¹ Libijsk¹). Od strony tej pustyni staro ytni Egipcjanie s¹siadowali z libijskimi plemionami Czehenu, a od po³udnia w licznymi koczowniczymi plemionami Beduinów, które wielokrotnie naje d a³y Deltê Nilu. W staro ytnoœci Egipt terytorialnie i administracyjnie by³ podzielony na dwie nierówne czêœci. Pó³nocna czêœæ kraju obejmowa³a swym zasiêgiem Deltê Nilu w jego koñcowym biegu. By³ to tzw. Dolny Egipt. Od wschodu i zachodu ograniczony ramionami Nilu, a na pó³nocy Morzem Œródziemnym, mia³ Dolny Egipt kszta³t równoramiennego trójk¹ta, wierzcho³kiem zwróconego na po³udnie. Ten dobrze nawodniony obszar stanowi³ w staro ytnoœci blisko po³owê area³u uprawnego w Egipcie. Na wschodnim krañcu Delty le a³a biblijna kraina Goszen [...] Na po³udniu od terenów Delty rozci¹ga³ siê Egipt Górny, obejmuj¹cy Dolinê Nilu a do dzisiejszej miejscowoœci Edfu. Po obu stronach urodzajnej Doliny Nilu rozci¹ga siê pustynny p³askowy. Na zachodnich terenach pustynnych znajdowa³o siê wiele oaz, z których najbardziej znana jest oaza Fajum z Jeziorem Karun, po³o onym ok. 50 m.p.p.m. Administracyjnie staro ytny Egipt by³ podzielony na 42 okrêgi, zwane przez Greków nomami. W sk³ad Górnego Egiptu wchodzi³y 22 nomy, natomiast Dolny Egipt liczy³ 20 nomów. [...] Dzisiejsza nazwa Egipt wywodzi siê z jêzyka greckiego (Aigyptos) i przypuszczalnie jest nawi¹zaniem do staroegipskiej nazwy miasta Memfis [...] Sami staro ytni Egipcjanie okreœlali swój kraj mianem km.t (kemet) czarny. W zachowanych do naszych czasów tekstach klinowych z tzw. Epoki el-amarna (Egipt, XIV w. a.chr.), wystêpuje nazwa Mi-isri [...] Natomiast w tekstach ugaryckich pochodz¹cych z VIII-VII wieku a.chr. Mu-sur, Mu-su-ri lub Mi-sir. W Starym Testamencie wystêpuj¹ dwie nazwy na oznaczenie Kraju Faraonów: 1) misrajim (dos³ownie: Egipty, forma dualis) chodzi o Egipt Dolny i Górny (Gen 10,6.13). 2) patros okreœlenie Górnego Egiptu; nazwa ta oznacza Kraj Po³udniowy (Gen 10,14; Iz 11,11; Jer 44,1). 16) Podobnie, jak to ju zaznaczono odnoœnie datowania faktów odnosz¹cych siê do narodów zamieszkuj¹cych Mezopotamiê, równie datowanie i chronologia wydarzeñ opisuj¹cych dzieje Egiptu, nie s¹ pewne. To jest powodem, e niektóre Ÿród³a podaj¹ ró ni¹ce siê od siebie daty. Zapoznaj¹c siê z nimi rozumiemy, e s¹ one zw³aszcza gdy chodzi o okresy najwczeœniejsze zaledwie przybli one: G³os Kaznodziejski 4/2006 9

10 1. Okres wczesnodynastyczny (tzw. Epoka Tynicka) ante Christum. 2. Stare Pañstwo a. Chr. 3. I Okres Przejœciowy a. Chr. 4. Œrednie Pañstwo a. Chr. (To w tym czasie g³ód w Kanaanie zmusi³ Abrahama do szukania ywnoœci w Egipcie.) 5. II Okres Przejœciowy a. Chr. (Oko³o 1730 r. a.chr. Egipt naje d aj¹ i opanowuj¹ (do po³owy XVI w. a.chr.) semiccy Hyksosi. To za ich panowania Józef, który znalaz³ siê w Egipcie ok r., zrobi³ karierê polityczn¹ i sprowadzi³ do Egiptu swoj¹ rodzinê. Hyksosi chêtnie otaczali siê semitami. Jednak w po³owie XVI w. Egipcjanie wygnali Hyksosów, w nastêpstwie czego uprzywilejowani wczeœniej Izraelici stali siê teraz narodem niewolników. 6. Nowe Pañstwo a. Chr. (Nastêpuje odbudowa pañstwa i era wielkich podbojów. Z tego okresu bardzo znany jest Ramzes II, wielki budowniczy. Kaza³ miêdzy innymi budowaæ miasta w delcie Nilu, przy których prawdopodobnie zostali zatrudnieni Hebrajczycy. W tym czasie rozpoczyna siê wêdrówka ludów indoeuropejskich, które wdzieraj¹ siê do Egiptu. Zdaniem niektórych badaczy, to w tym okresie Hebrajczycy opuszczaj¹ Egipt pod wodz¹ Moj esza (1230 r. a.chr.). Gdy do w³adzy dochodz¹ kap³ani tebañscy, nastêpuje upadek pañstwa. 7. Epoka PóŸna a. Chr. (Egipt podzieli³ siê na dwie czêœci: Górny pod w³adz¹ kap³anów z Teb, i Dolny gdzie w³adc¹ by³ faraon. Za czasów króla Dawida ( a.chr.), Egipcjanie staczaj¹ bitwê z Filistynami, którzy osiedlili siê nad brzegiem Morza Œródziemnego. Ramzes III zdoby³ Gezer, które póÿniej zosta³o przekazane w posagu Salomonowi (1 Krl 9,16). Za Salomona ( ) Izrael sta³ siê potê nym pañstwem, z którym musieli siê liczyæ inni królowie. Potem jednak faraon Szeszonk I udziela schronienia Jeroboamowi, który po œmierci Salomona dokonuje podzia³u pañstwa i staje na czele Królestwa Pó³nocnego (1 Krl 11,40). Nied³ugo potem Szeszonk I, wykorzystuj¹c os³abienie Izraela, uderza na Judeê i Galileê (1Krl 14,25-26). Religia Egiptu: Sir Flinders Petrie, s³ynny egiptolog twierdzi, e pierwotnie Egipt wyznawa³ religiê monoteistyczn¹. Ale tu przed powstaniem I dynastii, rozwinê³a siê ona w politeizm. Poszczególne plemiona i miasta mia³y swoich bogów, przedstawianych pod postaci¹ zwierz¹t: Ra bóg s³oñca; Ptah (Apis) by³ bogiem Memfis, przedstawiany pod postaci¹ byka; Amon bóstwo Teb, przedstawiany jako krowa; Mut ona Amona, przedstawiana pod postaci¹ sêpa; Horus bóg nieba, przedstawiany jako sokó³; Set (szatan) bóg wschodnich rubie y krokodyl; Ozyrys bóstwo s³oneczne kozio³; Izyda bogini, ona Ozyrysa; Tot bóstwo inteligencji ma³pa; Heka bogini Zachodu aba; Nechbet bogini Po³udnia w¹ ; Bast bogini kot; Sakralne zwierzêta hodowano w ró nych œwi¹tyniach, otaczaj¹c je przepychem. Ich s³ugami by³y ca³e kolegia kap³anów. Przed najbardziej czczonym bykiem spalano kadzid³a i sk³adano ofiary. Zwierzê to po œmierci balsamowano i z wielka pomp¹, wœród rozlicznych ceremonii nale nych królowi, chowano we wspania³ym sarkofagu. Podobnie czczono tak e krokodyla, na którego us³ugach by³o 50, a nawet wiêcej kap³anów! By³o jeszcze wiele innych bóstw, którym oddawano czeœæ. Za œwiêty uznawano Nil. Ubóstwiano tak e samego faraona, uznaj¹c go za syna Ozyrysa, lub wrêcz Ozyrysa. W wierzeniach Egipcjan zachód i wschód 10 G³os Kaznodziejski 4/2006

11 s³oñca oznaczaj¹ œmieræ i zmartwychwstanie boga s³oñca. Wed³ug ówczesnych wyobra eñ, cz³owiek sk³ada siê z cia³a (które trzeba by³o zachowaæ dla wiecznoœci w jak najlepszym stanie st¹d mumifikacja!) i duszy, któr¹ przedstawiano jako ptaka z ludzk¹ g³ow¹. Aby zmar³y móg³ < yæ po œmierci>, do grobu sk³adano jedzenie i przedmioty codziennego u ytku. Zmar³ym mogli pomagaæ ywi, ofiaruj¹c skomplikowane mod³y. Dlatego do tych celów powo³ano specjalnych kap³anów, którym dawano bogate œrodki na realizacjê tych zadañ. Dodatkowo modlitwy zapisywano w grobowcach. Wszystko to powodowa³o, e grobowce sta³y siê obiektami rabunków. Aby tego unikn¹æ, stosowano skomplikowane labirynty i przemyœlne pu³apki. (opr. red.) Przypisy: 1) Zachariasz yko, Wstêp do Pisma Œwiêtego, Znaki Czasu, Warszawa 1987., str ) Ibid, str ) Alfred Tschirschnitz, dz. cyt. s ) Encyklopedia Popularna az, PWN, Warszawa 1966, str ) Z. yko, dz. cyt. s. 76; por. Alfred Tschirschnitz, dz. cyt. s ) Alfred Tschirschnitz, dz. cyt. str ) Ibid, str ) Ibid, str ) Atlas Biblijny, Drukarnia Wydawnicza im. W.L. Anczyca w Krakowie, Warszawa 1990 r., str ) Alfred Tschirschnitz, dz. cyt. str ) Encyklopedia Popularna az, dz.cyt., str ) Alfred Tschirschnitz, dz. cyt., str ) Ibid, str ) Ibid, str ) Ibid, str. 82). 16) Ibid, str Religie świata (1) Wstêp: Religia, to system wierzeñ i praktyk, okreœlaj¹cy relacjê jednostki do ró nie pojmowanej sfery sacrum, czyli œwiêtoœci i sfery boskiej. Manifestuje siê ona w wymiarze doktrynalnym (doktryna, wiara), w czynnoœciach religijnych (kult), w sferze spo³eczno-organizacyjnej (koœció³, wspólnota religijna) i w sferze duchowoœci indywidualnej (duchowoœæ, mistyka). Relacja jednostki do sacrum koncentruje siê wokó³ poczucia œwiêtoœci chêci zbli enia siê do sacrum, poczucia lêku, czci, czy dystansu wobec niego. Religie dzieli siê: na naturalne 1 i objawione 2 ze wzglêdu na to, jak pojmuj¹ istotê bosk¹: monoteizm 3, politeizm 4, henoteizm 5, panteizm 6 ze wzglêdu na zasiêg oddzia³ywania religii: religie uniwersalistyczne, narodowe, plemienne. Do najbardziej rozpowszechnionych i najbardziej znanych religii œwiata nale ¹ (oczywiœcie w wymienionych grupach znajduje siê wiele podgrup, nawet znacznie siê od siebie ró ni¹cych): chrzeœcijañstwo islam judaizm buddyzm hinduizm d inizm konfucjonizm mazdaizm szintoizm taoizm Oczywiœcie religioznawcy wymieniaj¹ znacznie wiêcej grup religii. Doktryna religijna pogl¹dy dotycz¹ce natury i cech charakterystycznych sfery sacrum, lub jeden z elementów systemu religijnego. Mo ne je podzieliæ na kilka aspektów: bogowie - ilu ich jest, sk¹d pochodz¹, jak powstali, jakie s¹ ich cechy i zale noœci pomiêdzy nimi, wszechœwiat - jak powsta³, jaki jest jego obecny kszta³t, a jak bêdzie wygl¹da³ w przy- G³os Kaznodziejski 4/

12 sz³oœci, czy nast¹pi koniec œwiata (eschatologia), cz³owiek - jak powsta³, dlaczego istnieje, cel i sens ycia ludzkiego, jakie s¹ zwi¹zki pomiêdzy cia³em a dusz¹ cz³owieka, co bêdzie po œmierci. Doktryny religijne przekazywane s¹ przez mity, œwiête ksiêgi, dogmaty, kap³anów, wyznawców. Teologia (gr. èåïò, theos, Bóg, + ëïãïò, logos, nauka ) zajmuje siê badaniem natury boskiej oraz stosunkami, jakie zachodz¹ pomiêdzy istot¹ bosk¹ a ludÿmi. Teologia to dos³ownie nauka (racjonalny dyskurs) dotycz¹cy Boga. W sensie szerszym odnosi siê do badania innych tematów religijnych. Wiara jest terminem wieloznacznym. W mowie potocznej oznacza przekonanie o czymœ. W religioznawstwie natomiast polega na przyjêciu istnienia lub nie istnienia czegoœ bez adnego dowodu wiarygodnie potwierdzaj¹cego ten fakt. Œwiadoma decyzja przyjêcia takiej wiary nazywa siê aktem wiary. Natomiast Biblia definiuje wiarê jako pewnoœæ tego, czego siê spodziewamy, przeœwiadczenie o tym, czego nie widzimy (Hbr. 11,1). I S L A M ISLAM [arab.], monoteistyczna religia wyznawana przez ok. 20% ludnoœci œwiata (ok. 1,2 mld), g³. Azji i Afryki, oraz przez mniejsze grupy na innych kontynentach. S³owo «islam» w jêzyku arabskim oznacza poddanie siê Bogu (a tak e poddanie siê, w sensie militarnym). Islam pojawi³ siê na pocz¹tku VII w. po Chr. wœród arabskich plemion P³w. Arabskiego jako kontynuacja i rozwiniêcie judaistycznego i chrzeœcijañskiego monoteizmu. Twórc¹ tej religii by³ Muhammad Ibn Abd Allah (ok ), znany w Europie jako Mahomet, który w Mekce (miasto [dziœ] w Arabii Saudyjskiej, w prowincji Al-Hid az) og³osi³ siê wys³annikiem Boga i jego Prorokiem. Mahomet twierdzi³, e Bóg przekaza³ mu objawienie (spisane potem w Koranie œwiêtej ksiêdze Islamu), które «usuwa³o i poprawia³o» zmiany wprowadzone do wiary w Jedynego Boga przez ydów i chrzeœcijan. Wed³ug muzu³manów Koran stanowi ostateczne uzupe³nienie uznawanej przez nich (jednak z pewnymi, doœæ zasadniczymi zastrze eniami) Biblii. Zosta³ «objawiony» w jêzyku arabskim, jednak Islam uwa a siê za religiê uniwersalistyczn¹, przeznaczon¹ dla ca³ej ludzkoœci. Pierwszymi wyznawcami Islamu byli najbli si krewni Proroka, a po jego przeniesieniu siê w ro- ku 622. do Medyny kilka plemion arabskich. Do 632 r. Mahomet pozyska³ dla nowej wiary politeistyczne dot¹d plemiona Pó³wyspu Arabskiego i stworzy³ organizacjê pañstwow¹ opart¹ na muzu³mañskiej doktrynie religijnej. Na pocz¹tku w Islamie nie wykszta³ci³ siê ani stan kap³añski, ani organizacja typu koœcielnego nie by³y one potrzebne, gdy struktury w³adzy pañstwowej by³y na pocz¹tku to same z religijnymi. Po œmierci Mahometa w roku 632, jego nastêpcy, kalifowie,[7 ]) rozpoczêli podboje, prowadz¹c «œwiêt¹ wojnê» (d ihad[8 ]). Ich celem by³o podporz¹dkowanie niemuzu³manów panowaniu Islamu. Jedynie innowiercy, tacy jak Chrzeœcijanie, ydzi i wyznawcy innych religii objawionych (tzw. «ludzie Ksiêgi»), nie powinni byæ nawracani si³¹ i mieli status «podopiecznych», posiadaj¹c w³asny samorz¹d, ale byli zobowi¹zani do p³acenia podatków «charad» (haracz). Inni, czyli «poganie» (g³. wyznawcy religii animistycznych) nie mieli wyboru. W ten sposób Islam rozpowszechni³ siê w Afryce Pó³nocnej i Azji Zachodniej, a na wschodzie siêga³ a po Indie i Chiny; W nastêpnych wiekach muzu³manie stworzyli rozwiniêt¹ cywilizacjê i wielkie imperia: kalifat[ 9 ] umajjadzki i abbasydzki, imperium osmañskie, perskie, Wielkich Mogo³ów w Indiach G³os Kaznodziejski 4/2006

13 Podstawowy dogmat Islamu, to wiara w jedynego Boga (arab. Allah), czyli œcis³y monoteizm. Ideê jedynobóstwa rozwiniêto w dogmatyce islamu, zabraniaj¹c przedstawiania ludzi i zwierz¹t w sztuce oraz upodabniania Boga do ludzi (zakaz antropomorfizacji Boga). Oprócz wiary w Allaha, muzu³manina obowi¹zuje wiara w anio³y, ksiêgi objawione (Koran, Stary i Nowy Testament), proroków (od Adama, Abrahama, Jezusa, do Mahometa) oraz w ycie pozagrobowe. Praktyka ycia religijnego opiera siê na przestrzeganiu 5. obowi¹zków («filary wiary»): 1. Publiczne wypowiedzenie wyznania wiary w jedynego Boga Nie ma Boga oprócz Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem ; 2. Piêciokrotne odmówienie w ci¹gu dnia modlitwy z twarz¹ zwrócon¹ w stronê Mekki; 3. Post w miesi¹cu ramadan[10 ]; 4. P³acenie ja³mu ny na rzecz gminy muzu³mañskiej; 5. Pielgrzymka do «œwiêtego kamienia» Al Kaba w Mekce przynajmniej raz w yciu (w miarê mo liwoœci). Zwi¹zane s¹ z nimi dwa najwa niejsze œwiêta islamskie (znane w Polsce pod tureck¹ nazw¹ bajram): Œwiêto Zakoñczenia Postu oraz Œwiêto Ofiar; œwiêtuje siê te Urodziny Proroka. Szczegó³owe zasady Islamu s¹ ujête w prawie muzu³mañskim (szari at). Podstawowe Ÿród³a prawa to Koran i tradycja Proroka (sunna [11]) zawarta w precedensach prawnych, zwanych hadisami; opieraj¹c siê na nich muzu³mañscy uczeni (alimowie) teolodzy i prawnicy za pomoc¹ ró nych metod (np. zasady analogii czy zgodnej interpretacji) opracowali zbiór przepisów prawnych, obejmuj¹cych zarówno ycie religijne, jak i œwieckie ka dego muzu³manina. Taki charakter prawa muzu³mañskiego zadecydowa³, e Islam sta³ siê nie tylko religi¹, lecz tak e odrêbnym, zamkniêtym systemem kulturowym. Prawo muzu³mañskie reguluje obowi¹zki religijne oraz dzia³ania w yciu doczesnym. Do spraw doczesnych nale ¹ systemy sprawowania w³adzy i administracji pañstwowej oraz zasady ycia spo³ecznego (handel, sprawy cywilne, maj¹tkowe itp.). Prawo muzu³mañskie poœwiêca sporo uwagi prawom kobiety wprowadza (w odró nieniu od prawa plemiennego) ochronê jej praw w zakresie dziedziczenia maj¹tku, pozycji wobec mê a i dzieci oraz œciœle okreœla jej miejsce w spo³eczeñstwie u boku mê czyzny. Zbiory przepisów prawnych zosta- ³y wypracowane na prze³omie VIII i IX w. w ramach «Czterech Szkó³ Prawnych». W wieku VII, w wyniku sporu o w³adzê kalifa w pañstwie muzu³mañskim, ugrupowanie szyitów [12] dokona³o secesji, zapocz¹tkowuj¹c trwaj¹cy w Islamie do czasów wspó³czesnych podzia³ na szyitów i stanowi¹cych wiêkszoœæ sunnitów [13]. Pierwsi kalifowie: Abu Bakr, Umar I, Usman, i Ali Ibn Abi Talib (tzw. kalifowie sprawiedliwi, prawowierni), s¹ uznawani przez ca³¹ spo³ecznoœæ muzu³mañsk¹ (szyici twierdz¹, e w³adza nale y siê wy³¹cznie potomkom Proroka, czyli synom kalifa Alego i Fatimy, córki Mahometa). Natomiast sunnici przyjêli rozwi¹zanie pragmatyczne, wypracowane w toku walk o kalifat (kalifem zostawa³ ten, kto faktycznie zdoby³ w³adzê). Szerzej o historii powstania islamu Mahomet przyszed³ na œwiat w roku 570. w Mekce w rodzinie Abdullaha (Abd-Allah) i Aminy. Rodzina jego nale a³a do plemienia Kurajszytów, którzy sprawowali pieczê nad kamieniem Al-Kabba i skupionym wokó³ niego religijnym kultem. Rodzina Mahometa nale a³a do rodzin ubogich. Ojciec Mahometa umar³ przed jego urodzeniem, a w wieku szeœciu lat umiera jego matka. Zostaje wówczas wys³any na wychowanie do bogatego dziadka. Po jego œmierci wychowaniem Mahometa zajmuje siê jeden z braci ojca Mahometa. Biografowie Mahometa (zgodnie z wczesn¹ tradycj¹) utrzymuj¹, e w pocz¹tkowym okresie ycia nie wyró nia³ siê on niczym szczególnym. By³ zwyk³ym arabskim ch³opcem, który lubi³ gawêdziæ z podró uj¹cymi karawanami kupcami. Lubi³ wyprawy w pustyniê, a szczególnie w jaskinie. Jedyn¹ niezwyk³¹ rzecz¹ z wczesnego okresu jego ycia by³y powtarzaj¹ce siê religijne wizytacje. Wed³ug wczesnych G³os Kaznodziejski 4/

14 muzu³mañskich przekazów, m³ody, pogañski Mahomet doœwiadcza³ cudownych wizji (m.in. takiej, w której niebiañska istota rozciê³a mu brzuch). Wielu badaczy uwa a, e wczesne religijne epizody Mahometa spowodowane by³y chorob¹ psychiczn¹ lub atakami epilepsji. Wczesne przekazy muzu³mañskie odnotowuj¹ fakt, e kiedy Mahomet mia³ otrzymaæ objawienie od Allaha, czêsto pada³ na ziemiê w konwulsjach, maj¹c wywrócone oczy, obficie przy tym poc¹c siê. Nakrywano go wówczas kocem. To w³aœnie w tym, podobnym do transu stanie, otrzymywa³ on swoje niebiañskie objawienia. Po ataku wstawa³ i oznajmia³, co zosta³o mu objawione. Matka Mahometa Amina by³a osob¹ bardzo pobudliw¹ o rozchwianej psychice. Twierdzi³a, e nawiedzaj¹ j¹ duchy i d iny oraz utrzymywa³a, e ma wizje i doœwiadcza innych podobnych prze yæ religijnych. Ponadto zajmowa³a siê ró nymi odmianami okultyzmu. Zdaniem niektórych badaczy, podobne inklinacje odziedziczy³ jej syn Mahomet. Podstawow¹ religi¹ plemion arabskich tamtego czasu, by³ animizm. Wierzono w duchy mêskie i eñskie, mieszkaj¹ce w drzewach, kamieniach, rzekach i górach. Otaczano je czci¹, modlono siê do nich i... bano siê ich! Wierzono, e «œwiête, magiczne kamienie» s¹ stra nikami plemienia. Kurajszyckie plemiê, w którym narodzi³ siê Mahomet, by³o szczególnie przywi¹zane do kultu ksiê ycowego bóstwa Allaha. Mahomet wzrasta³ w pobli y œwi¹tyni Al-Kaby, której centrum stanowi³ magiczny czarny kamieñ, który zdaniem Kurajszytów przynosi³ szczêœcie ich plemieniu. Wokó³ œwi¹tyni znajdowa³ siê ca³y «panteon» (360!) ró nych bóstw, idolów wyciosanych w kamieniu, których imiona spotkamy potem, w Koranie, gdy prorok wystêpuje przeciw ba³wochwalstwu. Co roku Mahomet by³ œwiadkiem licznych pielgrzymek przybywaj¹cych do Mekki. Obserwowa³ pielgrzymów oddaj¹cych czeœæ w Kabbie; okr¹ ali kamieñ siedem razy i ca³owali go, po czym biegli do niedalekiego Wadi, aby ciskaæ kamieniami w diab³a. Nie dziwi wiêc, e czêœæ elementów sk³adowych tego kultu znalaz³o siê póÿniej w Islamie. Ale to dowodzi, e religia ta jest kontynuacja dawnych praktyk religijnych, a nie jak to utrzymuj¹ mahometanie stanowi <nowe> objawienie od Allaha. Wiele aspektów wspó³czesnego Islamu mo - na zrozumieæ, kiedy zapoznamy siê bli ej z plemienn¹ spo³ecznoœci¹ przed-islamskiej Arabii i prawami, jakie w niej panowa³y. Na przyk³ad, ca³kowicie zgodne z ówczesn¹ arabska moralnoœci¹ by³o urz¹dzanie grabie czych wypraw na s¹siednie plemiona w celu zdobycia bogactw, kobiet i niewolników. Z tego powodu plemiona arabskie by³y w permanentnym stanie wojny ze sob¹. Kodeks moralny sprowadza³ siê do zasady «oko za oko, z¹b za z¹b». Zemsta klanowa (wendetta) by³a stosowana powszechnie, a niewolnictwo, porywanie kobiet, trzymanie ich w haremach, podobnie jak gwa³cenie ich kiedykolwiek mê czyÿni mieli na to ochotê, by³o traktowane jako rzecz «normalna» i «w³aœciwa». Przemoc w ówczesnej kulturze przed-islamskiej nie by³a wyj¹tkiem, lecz norm¹. I ta przemoc jest ci¹gle nierozerwalnie zwi¹zana ze spo³ecznoœci¹ Islamu. M³odoœæ Mahometa pozbawiona by³a szczególnych wydarzeñ. W wieku 25 lat dogl¹da³ karawany, której w³aœcicielk¹ by³a starsza od niego o 15 lat wdowa. Mahomet spodoba³ siê jej i wkrótce zosta³ jej mê em. Z tego zwi¹zku urodzi³o siê dwóch synów (którzy jednak bardzo wczeœnie zmarli) oraz cztery córki. Dziêki zamo noœci ony, ycie Mahometa p³ynê³o beztrosko; jego jedynym obowi¹zkiem by³o zarz¹dzanie stoj¹cym na rynku rodzinnym straganem. O tym okresie jego ycia biografowie mówi¹, e czêsto udawa³ siê na pustkowia najczêœciej do grot góry Hira, niedaleko Mekki, by oddawaæ siê rozmyœlaniom. W tamtym okresie spotyka³ siê te czêsto z karawanami zd¹ aj¹cymi do Syrii, co stwarza³o okazjê do d³ugich rozmów z mnichami chrzeœcijañskimi oraz przedstawicielami gmin ydowskich i chrzeœcijañskich. I oto nagle w wieku 40. lat Mahomet stwierdza, e doœwiadczy³ wizji, w której odwiedzi³ go i przemówi³ doñ archanio³ Gabriel! To i kolejne <widzenia> sprawi³y, e Mahomet zacz¹³ utrzymywaæ, i to Allah powo³a³ go na proroka i aposto³a (nale y w tym miejscu zaznaczyæ, e wœród arabskich religii nie wystêpowali zarówno prorocy ani aposto³owie). Tytu³ proroka pojawi³ siê w nadziei, e uda mu siê zwróciæ uwa- 14 G³os Kaznodziejski 4/2006

15 gê ydów, podczas gdy tytu³ aposto³a mia³by przygarn¹æ do niego Chrzeœcijan. W ten sposób do kultu Allaha do³¹czyæ mieli ydzi i Chrzeœcijanie. Koran podaje nam cztery sprzeczne relacje powo³ania Mahometa na proroka. Najpowszechniej uznawana z nich mówi, e to anio³ Gabriel ukaza³ siê Mahometowi, powo³a³ go na proroka Allaha i wrêczy³ mu Koran. Ale po pierwszym religijnym doœwiadczeniu, Mahomet zacz¹³ mieæ w¹tpliwoœci, co do tego, czy jest przy zdrowych zmys³ach; zacz¹³ siê obawiaæ, czy przypadkiem nie zosta³ opêtany przez demony! Kiedy w koñcu otworzy³ swoje serce przed on¹ i zwierzy³ siê jej ze swych rozterek, w niej znalaz³ oparcie, i to ona przekona³a go ostatecznie, e zosta³ powo³any przez Boga na proroka i aposto³a. Zachêci³a go te, by zacz¹³ dzieliæ siê t¹ «dobr¹ nowin¹» z rodzin¹ i przyjació³mi. Z pocz¹tku Mahomet powiedzia³ o swym powo³aniu tylko najbli szej rodzinie; to jej cz³onkowie jako pierwsi uznali go za proroka Allaha. Wkrótce jednak wieœci te wychodz¹ na œwiat³o dzienne. I natychmiast Mahomet staje siê on obiektem kpin i szyderstwa nie tylko ze strony spo³eczeñstwa, lecz równie jego dalszej rodziny. Sytuacja sta³a siê w pewnym momencie tak napiêta, e wzburzona ludnoœæ Mekki wystêpuj¹ca w obronie dawnych wierzeñ, obleg³a tê czêœæ miasta, w której mieszka³ Mahomet! Nast¹pi³ moment krytyczny. Aby ratowaæ sytuacjê i uspokoiæ pogañsk¹ rodzinê i ca³e plemiê Kurajszytów, zdecydowa³ on, e najlepiej bêdzie, je eli publicznie przyzna, e jest rzecz¹ s³uszn¹ oddawaæ czeœæ i modliæ siê do trzech córek Allaha: Al-Lat, Al-Uzza i Manat. To w tym momencie s³aboœci i odstêpstwa, powsta³y s³ynne <szatañskie wersety>, w których jak utrzymuj¹ wczesne muzu³mañskie autorytety pod przypuszczalnym wp³ywem szatana Mahomet uleg³ pokusie udobruchania pogañskiej rzeszy w Mekce. Kiedy uczniowie Mahometa w Medynie us³yszeli o jego nawrocie do politeizmu, natychmiast poœpieszyli do niego z upomnieniem i porad¹. PóŸniej Mahomet bêdzie utrzymywa³, e sam Gabriel przyszed³ z nieba skarciæ go za to, e da³ siê szatanowi namówiæ do wyra enia zgody na ¹dania mieszkañców Mekki, aby oddawaæ bosk¹ czeœæ córkom Allaha. To jednak nie uspokoi³o wzburzonych nastrojów; szyderstwo t³umów i nasilaj¹ca siê wrogoœæ, zmusza Mahometa do opuszczenia Mekki. Udaje siê do Taifu, ale gdy i tam nie znajduje pos³uchu, decyduje siê na powrót do Mekki. W drodze powrotnej, jak podaje Koran (sura /czyli rozdzia³/ 6:29-35 i 72:1-18) Mahomet zwiastowa³ Islam d inom i... zdo³a³ je nawróciæ! Koranu pisze, e te nawrócone d iny zwiastowa³y potem Islam ludziom! W taki oto sposób, mêskie i eñskie duchy zamieszkuj¹ce drzewa, ska³y i wody Arabii, dosta³y siê pod wp³yw Mahometa. Jest to klasyczna forma szamanizmu, w której Mahomet utrzymywa³, e w³ada on obecnie duchami ziemi. Po powrocie do Mekki okaza³o siê, e wrogie nastawienie do Mahometa jeszcze siê wzmog³o. Wrogie nastroje podsycali szczególnie kupcy, którzy obawiali siê, e jeœli atakowany przez proroka panteon bóstw pomieszczonych wokó³ Kaby zmniejszy siê, zagro one zostan¹ ich interesy. Ponownie zmuszony do ucieczki, w roku 622. Mahomet znajduje przychylne schronienie w Medynie. Ucieczka z Mekki do Medyny nosi w tradycji islamskiej nazwê hid ra, i jest pocz¹tkiem ery muzu³mañskiej oraz kalendarza islamskiego. W Medynie Mahomet nadal szerzy swoj¹ religiê. Z tym, e tym razem ucieka siê do bardziej skutecznych metod przekonywania w imieniu Allaha zaczyna stosowaæ przemoc! Stoj¹c na czele armii wyznawców, w kolejnych bitwach podbija coraz to wiêksze rzesze ludzi. Osi¹ga sukcesy, nie tylko religijne. Po kolejnych udanych atakach na kurajszyckie i obco-plemienne karawany, pozycja finansowa muzu³manów uleg³a wzmocnieniu. Napady sta³y siê sposobem zdobywania w³adzy przez proroka Mahometa i jego towarzyszy, co ostatecznie rozci¹gnê³o siê na ca³¹ Arabiê. Jednak decyduj¹cym krokiem w uzyskaniu presti u i dominacji ekonomicznej, by³o zagarniêcie w³asnoœci mienia ydowskiego w mieœcie Jatrib. Pocz¹tkowo Mahomet stara³ siê pozyskaæ przychylnoœæ ydów poprzez zwiastowanie monoteizmu, przestrzeganie ydowskiego szabasu, modlitwy G³os Kaznodziejski 4/

16 z twarz¹ zwrócon¹ w kierunku Jerozolimy, czêstemu odwo³ywaniu siê do Abrahama i patriarchów oraz adaptowaniu niektórych zwyczajów kulinarnych i wychwalaniu Pism Starego Testamentu. Kiedy jednak sta³o siê oczywiste, e ydowscy kupcy nie zamierzaj¹ zostaæ uczniami Mahometa, odrzuci³ on wszystkie ydowskie akcenty w swoim obrz¹dku. Zmieni³ kierunek modlitwy do Mekki, a zamiast ydowskiego szabasu przyj¹³ pogañski «sabat pi¹tkowy». Przyj¹³ tak e na powrót pogañskie zwyczaje, w których wzrasta³ wychowywany przez rodzinê. Jednak na tym nie koniec. Bo w tym czasie zacz¹³ równie zabijaæ ydów! Z pocz¹tku wysy³a³ on skrytobójców z poleceniem zamordowania konkretnej osoby. PóŸniej zacz¹³ atakowaæ ca³e ydowskie osady. Motywy tych ataków by³y zarówno religijne, jak i finansowe. Umocniwszy swoj¹ pozycjê i zebrawszy znaczne si³y, Mahomet ponownie kieruje swoj¹ uwagê na Mekkê. Zawiera z w³adzami miasta dziesiêcioletni rozejm. Dziêki warunkom rozejmu mo e on udawaæ siê do Mekki, jako pielgrzym w drodze do Kabby. Wykorzystuje tê okazjê, by rozg³aszaæ swoje nauki, tym razem bez u ycia si³y. Ale ju niespe³na rok póÿniej ³amie rozejm i maj¹c za sob¹ tysi¹ce sfanatyzowanych zwolenników, zmusza w³adze Mekki do uznania jego przywództwa. Staje siê w ten sposób Mahomet niekwestionowanym przywódc¹ religijnym. ycie osobiste Mahometa cechowa³y dwie s³aboœci. Pierwsz¹ z nich by³a chciwoœæ. Rabuj¹c karawany i ydowskie osiedla zgromadzi³ on olbrzymi maj¹tek dla siebie, swojej rodziny i plemienia. Jego drug¹ s³aboœci¹ by³y kobiety. Pomimo tego, e w Koranie ograniczy³ swoich wyznawców do nie wiêcej ni czterech on, sam posiada³ znacznie wiêcej on i konkubin (jak podaj¹ niektórzy 16 on, 2 konkubiny oraz 4 «oddane wielbicielki»). Jedna z jego on Aisza mia³a zaledwie osiem albo dziewiêæ lat, gdy znalaz³a siê w objêciach Mahometa! Wokó³ przyczyny i oficjalnej daty œmierci Mahometa w roku (r. 632) panuje wiele zamieszania. Tradycyjny pogl¹d g³osi, e zosta³ on otruty przez ydówkê, której rodzina zosta³a wymordowana w jednym z pogromów. Jednak incydent otrucia (próba otrucia?), odnotowany przez wspó³czesnych, w rzeczywistoœci mia³ miejsce dwa albo nawet trzy lata przed rokiem 632 a dlatego trudno uwierzyæ, e to by³o przyczyn¹ jego œmierci. Pewne zdziwienie budzi równie fakt, e jak zauwa aj¹ wczeœni biografowie Mahometa nie mia³ on adnego przeczucia zbli aj¹cej siê œmierci i nie poczyni³ adnych kroków, aby wskazaæ nastêpcê po sobie. Nie pozostawi³ te po sobie jakiejkolwiek struktury rz¹dów sprawowanych na wypadek jego œmierci. Równie nie zebra³ ani z³o y³ razem swoich ró nych objawieñ, które dzisiaj stanowi¹ Koran. Jego œmieræ by³a nag³a i nie pozwoli³a mu uporz¹dkowaæ ani spraw osobistych, ani pañstwowych. A poniewa nie pozostawi³ adnych instrukcji jak postêpowaæ po jego œmierci, Islam podzieli³ siê wkrótce na ró ne zwalczaj¹ce siê stronnictwa takie jak Szyici i Sunici. (c.d.n.) Na podstawie: 1. Wikipedia - Wolna encyklopedia - /pl. wikipedia.org/wiki/kategoria: Islam 2. Robert Morey - Islamska inwazja Encyklopedia PWN opracowa³ B. Guzdek [1] Religia naturalna - to religia, która uznawana jest przez jej wyznawców za istniej¹c¹ od zawsze. [2] Religia objawiona to religia, której pocz¹tki zwi¹zane s¹ z dzia³alnoœci¹ za³o yciela czy proroka. Okres jego dzia³alnoœci uznawany jest za pocz¹tek historii tej religii. Istoty boskie przekazuj¹ prorokom prawdy o œwiecie i bogach. Zostaj¹ one póÿniej spisane w œwiêtych ksiêgach. Czêsto wyznawcy przyjmuj¹ jedno z wydarzeñ w biografii za³o yciela czy proroka jako pocz¹tek kalendarza religijnego (np. narodziny Jezusa, ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny; zobacz: era kalendarzowa). Wobec takich systemów religijnych stosuje siê równie nazwê religie za³o one. 16 G³os Kaznodziejski 4/2006

17 [3] Monoteizm - (z gr. mónos = «jedyny» + theós = «bóg»; jedynobóstwo) - wiara w istnienie jedynego Boga i w przeciwieñstwie do henoteizmu wykluczaj¹cy istnienie jakichkolwiek innych istot boskich. Przeciwieñstwem monoteizmu jest politeizm. [4] Politeizm (z gr. poly- = «wielo» + theós = «bóg»; wielobóstwo) - wiara w istnienie wielu bogów. Jego przeciwieñstwem jest monoteizm. [5] Henoteizm (z gr. heno- = «jedno» + theós = «bóg») - stan poœredni miêdzy politeizmem a monoteizmem, kult wielu istot boskich, z których jedna jest najwy szym bogiem, pozosta³e zaœ podporz¹dkowanymi mu pomniejszymi istotami nadprzyrodzonymi. Równie - uznanie bóstw za wcielenia istoty najwy szej. Wystêpowa³o miêdzy innymi religii S³owian. [6] Panteizm œwiatopogl¹d religijny uto samiaj¹cy boga (bóstwo) ze œwiatem przyrody. Panteista powiedzia³by, e bóg jest ze œwiatem w pe³ni to samy, nie jest jego stworzycielem, lecz nim samym (Inaczej: bóg jest œwiatem œwiat jest bogiem). [7] Kalif (od arab. chalifa nastêpca) tytu³ nastêpców Mahometa, czyli przywódców muzu³mañskich spo³ecznoœci pañstwowo-religijnych zwanych kalifatami. Pierwszym kalifem po œmierci Mahometa w 632 r. zosta³ Abu Bekr. Po zamordowaniu kalifa Alego w 661r. dosz³o do roz³amu wewn¹trz Islamu w wyniku sporu o sukcesjê na szyitów i sunnitów. [8] D ihad (z jêzyka arabskiego zmaganie, walka) to w kulturze islamu pojêcie pierwotnie oznaczaj¹ce dok³adanie starañ w jakiejkolwiek dziedzinie, podejmowanie trudów dla osi¹gniêcia wyznaczonego celu. W tradycji europejskiej termin ten czêsto nieprecyzyjnie t³umaczy siê jako «œwiêta wojna». W Koranie d ihad oznacza wszelkie starania podejmowane w imiê szerzenia i umacniania islamu: zarówno wewnêtrzne zmagania wyznawcy, jak i nawracanie «pogañskich» Arabów oraz innych ludów niewierz¹cych w religie objawione. Z czasem termin d ihad zla³ siê z pojêciem kital (dos³. walka zbrojna) i zacz¹³ oznaczaæ tak e walkê przeciwko «niewiernym» (w tym tak e chrzeœcijanom) w obronie islamu. Wspó³czeœnie d ihad mo e tak e oznaczaæ walkê pomiêdzy poszczególnymi ugrupowaniami muzu³mañskimi. Osoba, która G³os Kaznodziejski 4/2006 zginie w d ihadzie jest uwa ana za mêczennika i udaje siê po œmierci do krainy szczêœliwoœci. Niekiedy d ihad okreœla siê «szóstym filarem islamu». O ile jednak wymienionych w Koranie piêæ filarów islamu to obowi¹zki indywidualne, o tyle d ihad uwa a siê za obowi¹zek zbiorowy - czyli taki, który ma byæ wype³niany w gminie. Innymi s³owy gmina powinna d¹ yæ do szerzenia islamu, ale nie ka dy jej cz³onek musi osobiœcie, bezpoœrednio w tym uczestniczyæ. [9] Kalifat - organizacja polityczno-religijna, na której czele sta³ kalif. Na pocz¹tku obejmowa³a wszystkich muzu³manów. Kilkakrotnie zmienia- ³y siê oœrodki w³adzy kalifów: pierwsi rz¹dzili z Medyny, dynastia Omajjadów wybra³a Damaszek, Abbasydzi - Bagdad (przez pewien czas panowali z Samarry). W czasie rz¹dów tych ostatnich pañstwo zwane by³o kalifatem bagdadzkim. Na skutek wojen domowych nast¹pi- ³o rozbicie polityczne i podzia³ kalifatu. [10] Ramadan dziewi¹ty miesi¹c kalendarza muzu³mañskiego. Dla muzu³manów jest œwiêtym, gdy w tym miesi¹cu rozpoczê³o siê objawianie Koranu archanio³ Gabriel (arab. D ibril) ukaza³ siê Mahometowi, przekazuj¹c kilka wersów przysz³ej œwiêtej ksiêgi islamu. Podczas Ramadanu, od œwitu do zmierzchu obowi¹zuje zakaz jedzenia, palenia, seksu i picia wszelkich p³ynów. W Ramadanie muzu³manie zwykle spo- ywaj¹ dwa posi³ki suhoor przed œwitem i iftar po zachodzie s³oñca. [11] Sunna to zbiór obyczaju i praktyk islamu, opartych na s³owach i czynach Mahometa (hadisy), oraz uzupe³nienia i egzegeza Koranu. [12] Szyizm (od arab. si at Ali - stronnictwo Alego) - obok sunnizmu stanowi jeden z dwóch podstawowych nurtów wspó³czesnego islamu, przez sunnitów zawsze przedstawiany jako innowacja w religii. Szyici uznaj¹ tylko 4 pierwszych kalifów. Rozdzia³ od sunnitów dokona³ siê w wyniku sporu o w³adzê po œmierci kalifa Alego. Szyici nie uznali nowego kalifa, zaœ Alego uznali za pierwszego imama (przywódcê). [13] Sunnici - jeden z trzech g³ównych ortodoksyjnych od³amów islamu (pozosta³e to: szyici i charyd yci) wierny ortodoksyjnej tradycji sunny, uznaj¹cy wszystkich kalifów do 1924 r. za prawowitych nastêpców Mahometa. Stanowi¹ 75-90% wszystkich muzu³manów. 17

18 Uwaga! Jeszcze jedna forma DEMONIZMU! (3) Jak ju powiedzieliœmy, od roku 1980 Sukcesorem Usui-Hayashi-Takata Wielk¹ Mistrzyni¹ Reiki, zosta³a wnuczka Takaty Phyllis Lei Furumoto. W trzy lata po œmierci Hawayo Takaty, przy jej grobie na Hawajach odby³ siê I Zjazd Mistrzów. Zawi¹zali oni ZWI ZEK MISTRZÓW REIKI, do którego obecnie (rok 1995 dop. red.) nale y 300 uzdrowicieli.w samych Niemczech pracuje ok. 60 mistrzów. Oto fragment przyjêtego tam oœwiadczenia: Jesteœmy przymierzem Mistrzów Reiki. Uwa amy wszystkich mistrzów za równych sobie w jednoœci Reiki. Uznajemy Phyllis Lei Furumoto jako Wielk¹ Mistrzyniê z bezpoœrednim duchowym rodowodem wywodz¹cym siê od Mikao Usui, Chujiro Hayashi i Hawayo Takaty. Celem Przymierza jest wspieranie nas jako nauczycieli Systemu Naturalnego Leczenia Usui. (A. Zwoliñski, Reiki deszcz bezimiennej energii, wyd. GOTÓW, Kraków 1995, s. 6.7). Reiki w Polsce Do Polski reiki dotar³a na prze³omie lat 80./ 90. poprzez krakowski Teatr STU, w którym zorganizowano miêdzynarodowe seminarium nt. niekonwencjonalnych metod leczenia. Na tym spotkaniu metodê Reiki prezentowa³a (lecz¹c i inicjuj¹c pierwszych uczniów) Brygida Mueller z Niemiec. Obecnie w Polsce dzia³aj¹, jako Mistrzowie Reiki (inicjuj¹ tak e nowych uzdrowicieli w tej metodzie): Jan Peterko otrzyma³ «œwiat³o III stopnia» od mistrzyni z Frankfurtu, Brygidy Muller, w 1988 r.; Malisa Artecki wyznawca Sai Baby (wspó³czeœnie yj¹cego Hindusa, który uwa a siê za Zbawiciela ludzkoœci), oraz s. Mariusza Jadwiga Bugaj ze Zgromadzenia Sióstr Pasjonistek, która w roku 1993 otrzyma³a inicjacjê Wielkiego Mistrza Reiki z namaszczenia Wani Twan, jednej z pierwszych uczennic Takaty i równoczeœnie przyjació³ki Phyllis Lei Furumoto. Inicjowana zakonnica, maj¹c powa ne k³opoty zdrowotne, zaczê³a siê interesowaæ alternatywnymi metodami leczenia. W swych poszukiwaniach nawi¹za³a kontakt z jednym z chiñskich parapsychologów, który wprowadzi³ j¹ w zasady ró d karstwa, wahade³karstwa, irydologii oraz homeopatii. Potem zetknê³a siê z Reiki i zrozumia³a, e w³aœnie ta metoda stanowi poszukiwane przez ni¹ od dawna ogniwo samodoskonalenia siê. Szybko uzyska³a inicjacjê. «Potem æwiczy³a, æwiczy³a, æwiczy³a. [...] Czu³a, e jej rêce siê coraz bardziej rozpalaj¹, a d³onie s¹ coraz bardziej wydajne». Dzisiaj leczy tak e na odleg³oœæ. Jedn¹ z uleczonych w ten sposób osób, jest mieszkaj¹cy w Kanadzie polski ksi¹dz, Maciej R. Wroñski. Od kilku lat on równie jest Mistrzem Reiki. Na œwiatowym zjeÿdzie Mistrzów w Szwajcarii w 1994 r.. s Mariusza i ks. Maciej byli jedynymi w tym gronie duchownymi katolickimi. Jak pisze ks. Maciej: «obecnoœæ siostry zakonnej i kap³ana rzymsko-katolickiego znacznie podnios³a poziom spotkania»... (za: A. Zwoliñski,dz. cyt., str. 8). Uzdrawiaj¹cy dotyk Zdrowie jest wartoœci¹, któr¹ cenimy bardzo wysoko. To dlatego wszelkiego rodzaju uzdrowiciele ciesz¹ siê tak wielkim zainteresowaniem, a gdy udaje siê im komuœ pomóc wielkim autorytetem i szacunkiem, i to niezale nie od mocy, jakimi uzdrowiciel siê pos³uguje (mo e raczej nale a³oby powiedzieæ: niezale nie od mocy, w których posiadaniu znajduje siê uzdrowiciel!). To stwarza ogromne pole do nadu yæ duchowych, i te s¹ najgroÿniejsze, ale nie tylko. Oto dwa œwiadectwa, które w swym opracowaniu przytacza A. Zwoliñski osób, które nieopatrznie da³y siê wprowadziæ w Reiki: (1) Us³ysza³am o istnieniu Reiki jako energii, która pomaga zdrowiu i e ka dy mo e j¹ otrzymaæ, wp³acaj¹c 800 tys. z³otych (przed de- 18 G³os Kaznodziejski 4/2006

19 G³os Kaznodziejski 4/2006 nominacj¹ uw. red.). Posz³am na ulicê Rajców. Wp³aci³am 800 tys. i tego samego dnia by³am inicjowana. Inicjowa³ mnie Holender, zaproszony przez p. Malisa Arteckiego. Kazali mi zamkn¹æ oczy, groÿnie zabraniaj¹c je otwieraæ. Siedzia³am na sto³ku, a oni coœ robili nade mn¹. Czu³am dmuchanie. Trwa³o to 2-3 minuty. Kiedy ktoœ otworzy³ oczy zosta³ g³oœno zrugany. Powiedziano nam, e po I-szym stopniu inicjacji mogê poprawiaæ samopoczucie, kondycjê, zdrowie w³asne i innych przez dotyk. Uczono nas form tych dotyków i kazano jak najwiêcej potem æwiczyæ. Po kilku miesi¹cach nast¹pi³ drugi stopieñ inicjacji, za który zap³aci³am dwa miliony. Udzieli³a mi go s. Mariusza (Jadwiga Bugaj). Te siedzia³am na sto³ku z obowi¹zkowo zamkniêtymi oczami. Wczeœniej pokazano nam 4 znaki sanskryckie, aby koniecznie je zapamiêtaæ i nauczyæ, a inicjator zakoduje je w mojej podœwiadomoœci. Zabroniono nam równie pod groÿb¹ zdradziæ je komukolwiek, czy ujawniæ. Równie nakazano nam tajemnicê wszystkiego tego, co by³o na inicjacji. Nikt nie wie, co siê tam dzia³o, bo mieliœmy zamkniête oczy. Siostra mnie nie dotyka³a. Mówi³a s³owa w obcym jêzyku i czu³am dmuchanie. Powiedziano nam, e w drugim wtajemniczeniu otrzymaliœmy moc leczenia wszystkich chorób przez przesy³anie energii Reiki na odleg³oœæ przez znaki rysowane i przesy³anie imaginacyjnie. Potem bez przerwy musia³am robiæ Reiki, to mnie zupe³nie zniewala³o, przeszkadza³o robiæ cokolwiek pracowaæ i myœleæ. Traci³am pamiêæ. Nie mia- ³am ochoty na nic. Otrzymywa³am wci¹ bóle, które usuwa³am Reik¹. Nie mia³am czasu na nic, tylko mia³am ochotê robiæ Reiki. To by³o jak omamienie, a ludzie wci¹ siê do mnie zwracali. [...] Teraz mam lêk przed Reiki, która jakby zwróci³a siê przeciw mnie. Nie rozumiem w co wesz³am, ale czujê, e to coœ z³ego i niebezpiecznego. Uratowaæ mnie mo e tylko Bóg.... (2) Mówiono mi, e nawet katolicka zakonnica jest «mistrzyni¹» w Polsce i prowadzi szkolenie; ten «system» jest ponad wszelkimi religiami, mo esz siê niczego nie obawiaæ! Tym uœpiono moj¹ czujnoœæ do tego stopnia, e na szkolenie zwi¹zane z II stopniem «wtajemniczenia» poszed³em w koloratce, a wiêc w stroju duchownego! Czu³em siê okropnie w charakterze ucznia, gdy nie wypada³o mi przej¹æ roli nauczyciela nawet wtedy, gdy w grupie, w której prawie wszyscy uwa ali siê za katolików, nale- a³o zaprotestowaæ przeciwko g³oszeniu chocia - by buddyjskiej teorii reinkarnacji! Nawet, jeœli ta ostatnia nie jest dla «mistrzów» Reiki podstaw¹ ich wiary, staje siê jednak wa nym jej «dogmatem», powszechnie uznawanym, a nawet g³oszonym (Peterko wyraÿnie wskazuje, e praktykuj¹cy Reiki zak³adaj¹ reinkarnacjê, por. dz.cyt. s. 67 przyp. A.Z.). Uwa am, e wiara ta jest przynajmniej jednym z «owoców» Reiki, po którym mo na ten system rozpoznaæ. Truj¹cym owocem fa³szu, przed którym trzeba przestrzec uczniów Jezusa [...] B¹dŸmy czujni, gdy nam obiecuj¹ moc «samoleczenia», gdy chc¹ «pod- ³¹czyæ nasze rêce» do «Boga Energii Kosmicznej», gdy st¹d ju tylko krok do «samozbawienia» [...] i uznania Chrystusa za zwyk³ego cz³owieka, w «ostatniej, najdoskonalszej formie, wyzwolonej od koniecznoœci ³¹czenia siê z cia- ³em». [...] Wystarczy podstawiæ w miejsce owej «Fali» czy «Energii» pojêcia naszego Boga [...] by imiona te zabrzmia³y jak bluÿnierstwo! Poza tym cz³owiek (czy tylko? kto za nim stoi?) przekazuje w II «wtajemniczeniu» trzy znaki, które mo esz czyniæ w powietrzu rêk¹ lub tylko w wyobraÿni, byœ tymi znakami «zmusza³» Boga do dzia³ania w sposób przez ciebie okreœlony! Czy naprawdê wierzysz, e sam Bóg Ten Prawdziwy, podda siê na wzór fali radiowej sile twojego magicznego znaku?. Na ryzyko wp³ywu duchowego, jakiemu mo e podlegaæ osoba leczono za pomoc¹ ró - nych «energii», wskazuje Alexander Brooks, psycholog, ekspert Uniwersytetu w Berkeley. Wypowiadaj¹c siê na temat zdrowia holistycznego i stosowanych praktyk, pisze on, co nastêpuje: Nietrudno stwierdziæ, e manipulacja psychiczna mo e jak¹œ dobr¹ sk¹din¹d metodê leczenia przemieniæ w duchow¹ pu³apkê. Istota relacji lekarz-pacjent polega na tym, e na pewnych p³aszczyznach tworzy siê rodzaj zaufania, poddania siê uzdrowicielowi. Jeœli wiêc chrzeœcijanin poddaje siê pasywnie jakiemuœ uzdrowicielowi, który liczy na si³y duchowe (czy jego w³asne, czy te inne wp³ywy, którym s³u y jako «kana³»), ³atwo mo e dojœæ do duchowego zamêtu lub zwi¹zania (podkr. red). Prawdopodobnie adna ze wschodnich 19

20 czy okultystycznych metod leczenia nie jest sama w sobie «neutralna», nawet jeœli œwiadomie i oficjalnie odcina siê od pogl¹dów filozoficznych; ich ramy metafizyczne z których pochodz¹ przenikaj¹ i obejmuj¹ j¹ do tego stopnia, e ka - dy element æwiczeñ jest œciœle wpleciony w le- ¹cy u jej podstaw system wiary (A. Brooks, Holistic Health, SCP Journal, Berkeley, sierpieñ 1978, s. 16). A. Zwoliñski zwraca uwagê na jeszcze jedn¹, niezwykle wa n¹ sprawê na mo liwoœæ nadu yæ ze strony uzdrowicieli Reiki: Wspó³czeœni mistrzowie Reiki powtarzaj¹, e «trzeba zaufaæ Reiki i pamiêtaæ o tym, e nie mo e ona nikogo skrzywdziæ, zraniæ jest energi¹ buduj¹c¹ i czyni jedynie dobro» (J. Peterko, s. 48). Musi byæ jednak w tej «metodzie» mo - liwoœæ ró nych nadu yæ, skoro w Kodeksie Etycznym dla Mistrzów mo na spotkaæ m.in. nastêpuj¹ce wskazania: «pkt. 2 Nie wykorzystam mojej pozycji jako Mistrz Reiki do nawi¹zania intymnych kontaktów seksualnych z moimi uczniami lub potrzebuj¹cymi; Dam wystarczaj¹co du o czasu do pe³nego uwolnienia siê spod mojego wp³ywu uczniów lub ex-potrzebuj¹cych, zanim nawi¹ ê z nimi intymne kontakty.» Cz³owiek, który przeszed³ inicjacjê II stopnia, ma mo liwoœæ oddzia³ywania mentalnego. Jan Peterko w swojej ksi¹ ce (s ) przestrzega przed dokonywaniem w ten sposób zmian u jakiejœ osoby wbrew jej woli. Jest wiêc w sztuce Reiki MO LIWOŒÆ ODDZIA YWANIA na «sferê psychiczn¹» cz³owieka bez jego zgody (dz. cyt., str ). Co to za «bóg»?... W przyjêtym na X Ogólnoœwiatowym ZjeŸdzie Mistrzów Reiki w roku 1993 w Kanadzie, KODEKSIE ETYCZNYM, znajduje siê wymowne stwierdzenie: Ceniê moje kontakty z si³¹ wiêksz¹ ni moja, uznajê, e uzdrowienie jest czymœ, co mogê daæ sobie i mogê siê uczyæ z tej mocy, ale nigdy nie mogê Jej skontrolowaæ (podkr. red.) Cytowany wy ej, namaszczony przez Brygidê Mueller, Jan Peterko, który stanowczo twierdzi, e Reiki nie jest religi¹, przyznaje jednak, e: W wielu kulturach znana jest energia, któr¹ okreœla s³owo REIKI, przybiera³a ona jedynie inn¹ nazwê: w Indiach Prana, u kap³anów hawajskich Mana, w chrzeœcijañstwie Œwiat³o, Duch Œwiêty, u Egipcjan Ka (J. Peterko, Uzdrawiaj¹ca Energia Reiki, wyd. Centrum Us³ugowo-Szkoleniowe Reiki, Gliwice, s. 12). Warto tê opiniê porównaæ ze s³owami Hawayo Takaty: Wierzê, e istnieje Jedyna Najwy sza Istota, Nieskoñczony Absolut Dynamiczna Si³a, która rz¹dzi œwiatem. Jest Ona nie znana ludzkim oczom. Moc, która wibruje, a wszystkie inne moce trac¹ przy niej si³ê i znaczenie. Tak wiêc jest to Absolut! Ta moc jest niezg³êbiona, niewymierna, a bêd¹c Si³¹ O ywiaj¹c¹ ca³y wszechœwiat, jest niepojêta dla cz³owieka. Mimo to, ka da istota otrzymuje jej b³ogos³awieñstwo ka dego dnia, na jawie, we œnie. Wielcy Nauczyciele i Mistrzowie nazywaj¹ j¹ ró nie: Wielkim Duchem, Si³¹ O ywiaj¹c¹ ca³y wszechœwiat, Energi¹ ycia, Absolutem, Fal¹ Eteryczn¹ poniewa uœmierza ból i pogr¹ a w g³êbokim œnie. Fal¹ Kosmiczn¹ poniewa promieniuje wibracjami podnios³ych uczuæ i wnosi je do powszechnej harmionii. [...] Ja jestem TYM, ty jesteœ TYM, wszystko jest TYM. S³owa Takaty ostatecznie obna aj¹ spirytystyczno-panteistyczny charakter ideologii, na której opiera siê Reiki. Dla nas, biblijnych chrzeœcijan jest oczywiste, e wszystkim, którzy wchodz¹ na tê drogê, grozi ogromne duchowe niebezpieczeñstwo. Reiki jest jeszcze jednym z przejawów New Age, który w miejsce osobowego Boga, proponuje bezosobow¹, duchow¹ «Energiê», choæ ona jak ju zauwa yliœmy w pierwszym odcinku tego cyklu wcale nie jest bezosobowa; to kolejny sprytny kamufla tego, który od pocz¹tku zak³amuje duchow¹ i fizyczn¹ rzeczywistoœæ (Jan 8,44)! Tutaj k³amstwo jest oczywiste i wyj¹tkowo aroganckie. Na miejsce Najwy szego, który jest Mi³oœci¹ (1 Jana 4,8), Dobrem (Mt 19,17), Œwiat³oœci¹ (Jak 1,17) i Prawd¹ (Ps 119,90), i Jezusa Chrystusa, który jest Drog¹, Prawd¹ i yciem (Jan 14,6) usi³uje wprowadziæ Reiki ubóstwion¹ przez swych zwolenników «Energiê», o której twierdzi, e jest tak naturalna, jak nasze ycie, jest dobrem, œwiat³em i mi³oœci¹. 20 G³os Kaznodziejski 4/2006