dr Mieczysław Juda Historia kultury europejskiej Zakład Teorii i Historii Sztuki ASP Katowice

Transkrypt

1

2 dr Mieczysław Juda Historia kultury europejskiej Zakład Teorii i Historii Sztuki ASP Katowice mjuda@asp.katowice.pl

3 [7] Trzy światy wokół Morza Wewnętrznego a. grupy zakonne i ich rola w wielkich religiach świata - chrześcijańskie początki mnisi ekscentrycy i samotnicy Wschód: Ouddi Natroun, kościół koptyjski, Konstantynopol, Armenia i Gruzja Zachód: Patryk, Benedykt [Reguła Benedykta], Odilon, Hugon - Indie i buddyzm źródła ruchu ascetycznego wedyjskie Upaniszady zasada dharmy i nirvana ahinsa

4

5

6 plan kompleksu klasztoru Royaumont [Francja, Paryż] typowe założenia cysterskie XII XIII w.

7 [7] Trzy światy wokół Morza Wewnętrznego b. powstanie islamu: skutki kulturalne - świat Proroka Czarny Kamień Mekki i objawienia Mahometa ucieczka z Mekki do Medyny [hidżra] i kodyfikacja zasad [632 r.] doktryna: hadżdż, salat, ramadan i wymóg dobroczynności umma i zasada kalifatu - stosunek do innych religii uznanie Mahometa dla żydów i chrześcijan: zasada Ahl al-kitab paralelizm proroków ekspansja i konflikty religijne islam polityczny

8 [7] Trzy światy wokół Morza Wewnętrznego b. powstanie islamu: skutki kulturalne - skutki kulturalne przeniesienie dziedzictwa antyku [Awerroes/Ibn Rusz d] rozwój nauk przyrodniczych, gł. medycyny [Avicenna/Ibn-Sin] wprowadzenie liczb arabskich [wł. indyjskich] i reforma arytmetyki [ 9 ] Al-Chwarstnica

9 modlitwa kobiet, Oman

10 [l]: Kościół Hagia Sophia, Konstantynopol, [p]: Cesarzowa Irena, mozaika, Hagia Sophia, Konstantynopol, ok. 1118

11 [7] Trzy światy wokół Morza Wewnętrznego c. ekspansja, rywalizacja, dominacja - rywalizacja o prymat pierwszeństwa katolicy i prawosławni: legalność sukcesji mimowolne skutki podziałów: powstanie Christianitas katholikos znaczy powszechny krucjaty: założenie odzyskania Grobu Pańskiego - świadomość zagrożenia wzajemne granice: islam chrześcijaństwo, katolicyzm prawosławie spory teologiczne [doktrynalne] i spory polityczne próby dominacji: prozelityzm

12 pielgrzymka na świętą górę Grabarkę

13

14

15 [7] Trzy światy wokół Morza Wewnętrznego résumé W miarę stopniowego upadku cesarstwa wokół Morza Śródziemnego, morze to stawało się coraz to bardziej zarówno pomostem jak miejscem rywalizacji nowych sił kulturalnych i politycznych, które wyrastały na jego obrzeżach: prawosławia, islamu i chrześcijaństwa zachodniego. Paradoksalne świadomość kulturalnej jedności chrześcijaństwa chrisitanitas pojawia się wtenczas, gdy pogłębiający się dystans, a później wrogość pomiędzy Rzymem i Konstantynopolem staną stanie się faktem i co zaowocuje ostateczną schizmą [1054]. Zjawiające się wnet krucjaty dopełnią rozpadu. Podobnie powstały w VII w. islam dający Europie dar w postaci przechowanego dziedzictwa greckiego antyku, rozwijanej wiedzy przyrodniczej i medycznej znajdzie się na trajektorii rywalizacji, a wkrótce śmiertelnego zwarcia z kulturą Zachodu i tlącego się przez stulecia stosunku nieprzyjaznej rywalizacji

16 [7] Trzy światy wokół Morza Wewnętrznego pojęcia podstawowe -buddyjska dharma i nirvana -islamska hidżra i hadżdż -prozelityzm -krucjata -ikonoklazm

17 [7] Trzy światy wokół Morza Wewnętrznego pytania kontrolne 1. Na czym polega buddyjska koncepcja nirwany? 2. Dlaczego chrześcijaństwo wschodnie rozeszło się z zachodnim? 3. Jakie znaczenie dla Europy miało powstanie islamu? 4. Na czym polega ikonoklazm?

18 [7] Trzy światy wokół Morza Wewnętrznego literatura a. obowiązkowa: 1.J.Kłoczowski, Od pustelni do wspólnoty, Czytelnik Warszawa 1987, ss P.Rietberger, Europa. Dzieje kultury, KiW Warszawa 2001, ss b. uzupełniająca: 1. H.Samsonowicz, Dziedzictwo średniowiecza, Ossolineum B.Tibi, Fundamentalizm religijny, PIW Warszawa dz. zb., Religie uniwersalistyczne. Zarys dziejów, Iskry Warszawa M.Gaudefroy Demombynes, Narodziny islamu, PIW Warszawa 1988

19