informatyka Kolej w sieci INTERNET Grzegorz Karoñ

Transkrypt

1 32 informatyka Grzegorz Karoñ Kolej w sieci INTERNET Zjawisko, technologia, Ÿród³o informacji, które obecnie prze ywa burzliwy rozwój oraz któremu zwiastuje siê wielk¹ przysz³oœæ jest niew¹tpliwie Internet. Bardzo du o firm i instytucji posiada lub zamierza posiadaæ w³asn¹ witrynê w sieci. Zwiêksza to jej zasiêg i szybkoœæ dzia³ania w œwiecie coraz bardziej zdominowanym przez technologie elektorniczne i informatyczne. Tematem artyku- ³u jest przegl¹d witryn internetowych zwi¹zanych z tematyk¹ kolejow¹, zw³aszcza z naszymi kolejami. Pocz¹tki Internetu Narodziny Internetu mia³y miejsce w 1969 r. w Stanach Zjednoczonych, gdzie organizacja DARPA (Defence Advanced Research Projects Agency) uzna³a, e do celów militarnych bêdzie potrzebna wymiana informacji miêdzy naukowcami i badaczami z ró nych rejonów geograficznych kraju. Zbudowano wiêc pierwsz¹ sieæ o nazwie DARPANET, póÿniej ARPANET, sk³adaj¹c¹ siê z czterech komputerów. Po trzech latach sieæ rozros³a siê a do 37 komputerów oraz rozszerzono zakres wykorzystania sieci. Oprócz wymiany informacji militarnych zaczêto coraz czêœciej u ywaæ tzw. (Electronic Mail), czyli po prostu poczty elektronicznej, za pomoc¹ której mo na by³o w prosty i szybki sposób wysy³aæ krótkie informacje do wszystkich u ytkowników sieci. Równie dzisiaj jest jedn¹ z podstawowych us³ug sieci. W 1983 r. wydzielono z ARPANET-u czêœæ militarn¹ i stworzono odrêbn¹ sieæ wojskow¹ MILNET. Rok póÿniej organizacja rz¹dowa NSF (National Science Foundation) za³o- y³a sieæ NSFNET celem po³¹czenia piêciu centrów superkomputerowych i udostêpnienia zawartych na nich informacji instytucjom edukacyjnym. Sieæ stale ros³a, a w 1987 r. rozpoczêto porz¹dkowanie sieci. Udostêpniono m.in. sieæ dla u ytkowników zwi¹zanych z edukacj¹, naukowców, badaczy, pracowników rz¹dowych i organizacji miêdzynarodowych. Dalsze rozszerzenie grupy u ytkowników nast¹pi³o w 1990 r. i od tego momentu Internet znany jest w obec- nej postaci jako sieæ, z której mo e korzystaæ ka dy, kto ma dostêp do komputera pod³¹czonego do sieci. Najbardziej znan¹ us³ug¹ Internetu jest WWW (World Wide We, czyli zbiór multimedialnych zasobów sieci udostêpnianych w formie stron tzw. hipertekstu, czyli tekstu zawieraj¹cego odnoœniki do innych tekstów, uruchamiane automatycznie po wskazaniu odpowiednio oznaczonego (najczêœciej podkreœlonego lub wyró nionego innym kolorem) wyrazu lub zdania. Strony te wzbogacone s¹ wyszukan¹ grafik¹, dÿwiêkiem, a nawet krótkimi filmami. Dostêp do witryn, czyli zbiorów stron, odbywa siê poprzez wpisanie odpowiedniego adresu do specjalnego programu umo liwiaj¹cego przegl¹danie zasobów WWW. Najpopularniejszymi obecnie tego typu programami s¹: Microsoft Internet Explorer i Netscape Communicator. PKP Polskie Koleje Pañstwowe maj¹ swoj¹ oficjaln¹ witrynê pod adresem: [1]. Pierwsza strona pokazana zosta³a na rysunku 1a. Wiadomoœci na niej zawarte pogrupowane zosta³y w odpowiednie dzia³y tematyczne: Internetowa rezerwacja miejsc Internetowa informacja PKP Vademecum podró nego Ceny biletów Rozk³ad jazdy poci¹gów Zmiany w kursowaniu poci¹gów Strony stacji PKP Klub Mi³oœników Kolei Kolejowe serwery WWW Technika kolejowa Napisz do... Aktualnoœci, wydarzenia, imprezy Elektroniczny rozk³ad jazdy PKP 98/99 Komunikaty prasowe Zarz¹du PKP Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej Rys. 1a. Internetowa witryna PKP strona g³ówna PKP Šród³o: Internet [1] Jak widaæ s¹ tu wiadomoœci interesuj¹ce przede wszystkim podró uj¹cego. Rozk³ad jazdy (rys. 1 umo liwia znalezienie po³¹czenia miêdzy dwoma stacjami, przez podanie

2 33 W dziale Vademecum podró nego (rys. 2 równie mo na zarezerwowaæ bilet oraz przejrzeæ cennik biletów okresowych, wycieczkowych i abonamentowych. Ponadto udostêpniony jest schemat po³¹czeñ EuroCity i InterCity oraz ulgi obowi¹zuj¹ce w po³¹czeniach krajowych i miêdzynarodowych. Osoby zainteresowane technik¹ kolejow¹ oraz przedsiêbiorstwem PKP znajd¹ ciekawe informacje w dzia³ach: aktualnoœci..., technika kolejowa (rys. 2, komunikaty prasowe Zarz¹du PKP (rys. 3), strony stacji PKP (witryny wybranych stacji kolejowych) oraz kolejowe serwery WWW dzia³ zawieraj¹cy m.in. odsy³acze do oficjalnych witryn europejskich zarz¹dów kolejowych (rys. 4. Rys. 1b. Internetowa witryna PKP rozk³ad jazdy Šród³o: Internet [1] nazw stacji, daty oraz czasu przyjazdu lub odjazdu. Jak wskazywa³ licznik, by³em osob¹ odwiedzaj¹c¹ to miejsce od momentu udostêpnienia tej witryny. Na stronie tej mo na równie uzyskaæ informacje o zmianach w kursowaniu poci¹gów, przejrzeæ cennik biletów oraz dokonaæ zakupu biletu i rezerwacji miejsca. Ta ostatnia oferta realizowana jest przez stacjê Warszawa Centralna. Rys. 3. Komunikaty prasowe Zarz¹du PKP Šród³o: Internet [1] Rys. 2. Internetowa witryna PKP vademecum podró nego, technika kolejowa Šród³o: Internet [1] Szczególn¹ gratk¹ dla sympatyków kolei mo e byæ Internetowy Klub Mi³oœników Kolei (rys. 4 zawieraj¹cy du o cennych informacji, m.in.: bogat¹ galeriê zdjêæ: poci¹gów, lokomotyw elektrycznych, spalinowych, parowozów, elektrycznych zespo³ów trakcyjnych, wagonów (rys. 5). Do klubu mo na przesy³aæ w³asne prace graficzne oraz zapisaæ siê na listê dyskusyjn¹. Jest to jeden z przyk³adów wykorzystania sieci do wymiany informacji pomiêdzy osobami pasjonuj¹cymi siê wszystkim, co jest zwi¹zane z kolej¹. Inne, prywatne witryny, dotycz¹ce tematyki kolejowej znajduj¹ siê pod adresami wskazanymi w Ÿród³ach na koñcu artyku³u [40 49].

3 34 Rys. 4. Kolejowe serwery WWW, Internetowy Klub Mi³oœników Kolei Šród³o: Internet [1] Internet [33] Rys. 5b. Internetowy Klub Mi³oœników Kolei Nozomi, najszybszy rozk³adowy poci¹g œwiata Šród³o: Internet [33] Inne witryny dotycz¹ce kolei Interesuj¹ca graficznie witryna Eurostar TML (rys. 6, oprócz podstawowych us³ug typu: rozk³ad jazdy, rezerwacja i cennik biletów, udostêpnia równie informacje na temat historii budowy Eurotunelu, parametrów technicznych po³¹czeñ oraz rodzaju œwiadczonych us³ug. Eurostar jest supernowoczesnym poci¹giem pasa erskim kursuj¹cym pomiêdzy Londynem a Waterloo oraz Ashford a Europ¹. Zbudowany zosta³ we Francji przez GEC Alsthom Group w oparciu o technologie francuskie, brytyjskie i belgijskie na podstawie francuskich poci¹gów TGV. Jest to ju projekt czwartej generacji zawieraj¹cy wiele unikalnych rozwi¹zañ, które umo liwiaj¹ mu przejazd przez tunel. Rys. 5a. Internetowy Klub Mi³oœników Kolei najnowoczeœniejsze poci¹gi œwiata Šród³o: Internet [33] Witryny dotycz¹ce okreœlonej tematyki coraz czêœciej ³¹czone s¹ ze sob¹ w ci¹gi witryn (Web Rings), zawieraj¹ce odnoœniki (adresy) do kolejnych, co znacznie u³atwia ich znajdywanie i przegl¹danie. Przyk³adem mo e byæ witryna pod adresem która jest w zasadzie serwisem wyszukuj¹cym adresy o tematyce zwi¹zanej z podanym przez u ytkownika s³owem. Rys. 6a. Eurostar Eurostar TML (Eurotunel) Šród³o: Internet [7] Poci¹g jest w pe³ni klimatyzowany, ma 10 wagonów (548 miejsc) klasy standard, 5 wagonów (206 miejsc) pierwszej klasy, 1 wagon (25 miejsc) tzw. klasy Premium First, co ³¹cznie dajê liczbê miejsc równ¹ liczbie miejsc w dwóch samolotach typu Boeing 747. Przy mocy 1400 KW (równowartoœæ 20 bolidów Formu³y 1) i d³ugoœci 392 m poci¹g osi¹ga prêdkoœæ 300 km/h (186 mil/h). Dodatkowe udogodnienia, to: mo liwoœæ u ywania przenoœnych komputerów (typu laptop), dostêp do 4 p³atnych telefonów oraz

4 35 Rys. 6b. Eurostar Societe Nationale des Chemins de fer Francais (Francj Šród³o: Internet [6] mo liwoœæ korzystania z telefonów komórkowych, z wyj¹tkiem 20-minutowego przejazdu w tunelu. PrzewoŸnik posiada ³¹cznie 31 poci¹gów Eurostar, z których ka dy kosztuje 24 miliony funtów. Terminal w Waterloo (Waterloo International Terminal) zosta³ otwarty przez królow¹ El bietê II 6 maja 1994 r. Jest po³o ony obok g³ównej stacji w Waterloo i zajmuje 7,5 akrów. Posiada strzelisty dach zbudowany ze szk³a (pow. 2,5 akr i arkuszy nierdzewnej blachy (pow. 2 akry). Terminal zaprojektowany zosta³ w taki sposób, aby podró ni przyje d aj¹cy i odje d aj¹cy byli od siebie odseparowani, co umo liwi- ³o osi¹gniêcie zdolnoœci obs³ugi siêgaj¹cej 6000 pasa erów na godzinê. Rys. 7b. SNCB Societe Nationale des Chemins de fer Belges (Belgi Šród³o: Internet [4] Rys. 7a. AMTRAK (USA) Šród³o: Internet [24] Jedn¹ z atrakcji terminalu jest Statua Szeptów ( Whispering Statue). Jest to 4-metrowa rzeÿba interaktywna wa ¹ca 1 tonê, która ma mo liwoœæ odbierania 150 miêdzynarodowych stacji radiowych. Jej interakcja z osobami znajduj¹cymi siê w pobli u polega na tym, e zmienia swój kolor w zale noœci od liczby osób dooko³a niej, ich ruchów oraz koloru ich ubrañ. Pozosta³e witryny przedstawione na rysunkach zawieraj¹ podobny zakres us³ug podstawowych. Ró ni¹ siê jednak zakresem dodatkowych us³ug i informacji oraz projektem Rys. 8. RENFE Red Nacional de los Ferrocariles Espanoles (Hiszpani CFL Societe Nationale des Chemins de fer Luxembugeois (Luksemburg) Šród³o: Internet [11] Internet [5] graficznym i rozmieszczeniem wiadomoœci na swoich stronach hipertekstowych. Na niektórych z nich brak by³o jednak opcji umo liwiaj¹cej przegl¹danie w jêzyku angielskim, co z za³o enia, e serwis publikowany jest w Internecie, wiêc maj¹ do niego dostêp osoby na ca³ym œwiecie, jest powa nym niedopatrzeniem.

5 36 Rys. 9. NSB Norges Statsbaner (Norwegi, SBB CFF FSS Schweizerische Bundesbahnen (Szwajcari Šród³o: Internet [20] Internet [10] Rys. 10a. MAV Magyar Allamvasutak (Wêgry) Šród³o: Internet [15] Rys. 10b. DB AG Deutsche Bahn AG (Niemcy) Šród³o: Internet [2] Podczas odwiedzania serwisów (nie tylko kolejowych, ale tak e wszystkich innych) mo na zauwa yæ nastêpuj¹ce problemy: Szybkoœæ dzia³ania niektórych po³¹czeñ jest zbyt ma³a, co przy po³¹czeniach modemowych nara a u ytkownika na niepotrzebne koszty. Mo na powiedzieæ, e Internet pad³ ofiar¹ swych w³asnych sukcesów. W ci¹gu zaledwie kilku lat, z komunikacyjnej prowincji naukowców i in ynierów, sta³ siê na œwiecie ( na szczêœcie w Polsce jeszcze nie) g³ówn¹ drog¹ wymiany informacji dla wszystkich od analityków finansowych po projektantów mody. Aby odci¹ yæ istniej¹c¹ sieæ, powstaje ju w Stanach Zjednoczonych projekt Internetu II, nowego, odrêbnego systemu [50]. Znalezienie poszukiwanych informacji jest czasami utrudnione przez zbytnie ich zagnie d enie, co przy dodatkowych ilustracjach, animacjach, itp. znajduj¹cych siê na kolejnych stronach spowalnia ich przegl¹danie. Dobrym przyk³adem na u³atwienie poszukiwañ jest stosowanie przez szwajcarski serwis odpowiednich mechanizmów wyszukuj¹cych okreœlone s³owa lub grupy s³ów na stronach serwisu (rys. 9b okienko Suche na pierwszej stronie szwajcarskiej witryny). Innym sposobem na bardziej czytelne przedstawiania informacji mog¹ byæ nowe interfejsy u ytkownika oparte na wirtualnych ksi¹ kach lub wizualizatorach informacji specjalnych trójwymiarowych schematach do ilustrowania i przegl¹dania z³o onych struktur hierarchicznych [50]. Aktualnoœæ i wiarygodnoœæ zamieszczanych informacji niektóre serwisy nie s¹ na bie ¹co uaktualniane, jak równie widniej¹ na nich informacje, e jest to serwis testowy lub serwis w budowie, co mo e wprowadzaæ u ytkowników w b³¹d. Rozwi¹zaniem tego problemu s¹ serwisy podaj¹ce wiadomoœci on-line.

6 37 Spis Ÿróde³ internetowych dotycz¹cych kolei [1] Polskie Koleje Pañstwowe. [2] DB AG Deutsche Bahn AG (Niemcy). [3] NS Nederlandse Spoorwegen (Holandi. [4] SNCB Societe Nationale des Chemins de fer Belges (Belgi. [5] CFL Societe Nationale des Chemins de fer Luxembugeois (Luksemburg). [6] SNCF Societe Nationale des Chemins de fer Francais (Francj. [7] Eurostar TML (Eurotunel). [8] BR British Rail (Wielka Brytani. [9] FS Ferrovie dello Stato (W³ochy). [10] SBB CFF FSS Schweizerische Bundesbahnen (Szwajcari.. [11] RENFE Red Nacional de los Ferrocariles Espanoles (Hiszpani. [12] CP Caminhos de Ferro Portugueses (Portugali. [13] OSE Organismos Sidirodromon. [14] CD Ceske Drahy (Czechy). [15] MAV Magyar Allamvasutak (Wêgry). [16] CFR Caile Ferate Romane (Rumuni. [17] EVR Eesti Vabariigi Raudtee (Estoni. [18] VR Valtionrautatiet (Finlandi. [19] SJ Statens Jarnvagar (Szwecj. [20] NSB Norges Statsbaner (Norwegi. [21] DSB Danske Statsbaner (Dani. [22] UIC Union Internationale des Chemins de fer (Miêdzynarodowa Unia Kolejow. [23] Europen Railway Server Europejski Serwer Kolejowy. [24] Amtrak (USA). [25] Maglev kolej magnetyczna Berlin Hamburg. [26] Dworzec PKP Warszawa Centralna. [27] Rozk³ad jazdy poci¹gów na Pomorzu Œrodkowym. [28] Informator o cenach i po³¹czeniach na Pomorzu. [29] Strona stacji Poznañ G³ówny. [30] Polskie Koleje Linowe. [31] Dyrekcja Us³ug Socjalnych PKP. [32] Strona po³udniowej DOKP. [33] Internetowy Klub Mi- ³oœników Kolei. [34] Zespó³ Szkó³ Kolejowych we Wroc³awiu. [35] Zespó³ Szkó³ Kolejowych w Bydgoszczy. [36] Technikum Kolejowe w Krakowie. [37] Zespó³ Szkol Kolejowych w Sosnowcu. [38] Technikum Kolejowe w Zduñskiej Woli. [39] Zaklad Elektroenergetyki Kolejowej w odzi. [40] Nieoficjalna strona PKP, Jeffreya Dobka. [41] Kolejowa strona Jarka Stawarza (jedna z najwiêkszych galerii zdjêciowych taboru PKP). [42] Kolejowa strona Grzegorza Kochana. [43] Kolejowa strona Piotra Mlaka. [44] Kolejowa strona Adama Ko³acza. [45] Kolejowa strona Krzysztofa Ró añskiego. [46] Kolejowa strona Andrzeja Mackiewicza. [47] Kolejowa strona Artura Schwartza poœwiêcona modelarstwu kolejowemu. [48] Strona Andrzeja Tajcherta poœwiêcona WKD. [49] Strona Piotra Chyliñskiego. [50] Raport specjalny: Przysz³oœæ Internetu, Œwiat Nauki 5/ 97, Prószyñski i S-ka [51] Internet, Enter Numer Specjalny Wiosna 95, Lupus Autor: mgr in. Grzegorz Karoñ Instytut Transportu Politechniki Œl¹skiej w Katowicach ul. Krasiñskiego 8, Katowice grzeka@polsl.katowice.pl tel. (0-32) w. 121 lub (0-32)