Badanie osoby poszkodowanej rozpoczynamy od badania przytomności (świadomości).

Transkrypt

1 Człowiekiem umierającym jest osoba, u której z różnych przyczyn dochodzi do znacznego upośledzenia, bądź zaniku funkcji jednego z trzech układów ważnych dla życia (krążenia, oddychania, nerwowego), czego następstwem jest zanikanie funkcji pozostałych układów. Sygnały świadczące o stanie zagrażającym życiu: 1. Utrata przytomności. 2. Bezdech. 3. Brak tętna na dużych tętnicach. 4. Bladość lub sinica skóry. 5. Rozszerzenie źrenic lub brak ich reakcji na światło. 6. Wiotkość mięśni i utrata odruchów. Nie można udzielić pomocy osobie, której w pełni nie zbadaliśmy i nie jesteśmy pewni co jej dolega. Nie wolno pomagać komuś kto do końca nie został zbadany! W pierwszej kolejności badamy (dotykiem) okolice: głowy z szyją, klatkę piersiową, brzuch, narząd płciowy z moczowodem, kończyny, Wyczuwamy obrażenia dotykiem od głowy aż do stóp (nienaturalne wybrzuszenia, zagłębienia, otwory, wystajace elementy kostne, fragmenty trzewi, itp.), badamy ruchomość kończyn (czy występuje poprawna ruchomość stawów). Obfite krwotoki i rozległe oparzenia mają pierwszeństwo przed zabiegami resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Najpierw musimy je opanować, opatrzyć, dopiero wtedy rozpoczynamy resuscytację K-O. Badanie osoby poszkodowanej rozpoczynamy od badania przytomności (świadomości). 1. Przytomność (świadomość) badamy za pomocą metody: - słownej - zadając badanemu trzy pytania (np.: jak się Pan/i nazywa?, Czy Pan/i mnie słyszy?) i jedno polecenie (np.: jeżeli mnie słyszysz zamrugaj powiekami, ściśnij moją rękę). - bólowej - działając impulsem bólowym (np.: uciskając kaptury - mięsień obojczykowo-sutkowy, uciskając płatek ucha, szczypiąc skórę na szyi) Mogą wystąpić następujące wyniki badania przytomności: Badany logicznie odpowiada na pytania i jest przytomny Badany nielogicznie odpowiada na pytania i jest przytomny Badany reaguje na impuls bólowy ale jest nieprzytomny Badany niereaguje na ból i jest nieprzytomny W zależności od wyników badania przytomności wybieramy stosowną procedurę postępowania.

2 Ocena stanu poszkodowanego Przytomny kontrola ABC Nieprzytomny Ocena stanu poszkodowanego pod względem ewentualnych urazów i obrażeń oraz wsparcie psychiczne Tak Udrożnienie dróg oddechowych A Sprawdzenie oddechu B Zastosowanie procedury odpowiednio do rodzaju urazów i obrażeń Kontrolowanie czynności życiowych poszkodowanego Tlenoterapia 100% O 2 kontrola drożności dróg oddechowych Nie Wykonanie 2 efektywnych oddechów Sprawdzenie tętna i innych oznak krążenia C Tak Nie Prowadzenie wentylacji 100 % tlenem i kontrolowanie oznak krążenia Pośredni masaż serca Kontrola stanu poszkodowanego po pierwszej minucie resuscytacji, następnie po każdych dwóch minutach resuscytacji K-O

3 1 Nieprzytomny Nieprzytomny - brak świadomości (nieprzytomność) to taki stan, w którym poszkodowany nie reaguje na bodźce zewnętrzne. Przyczyny - utraty świadomości są różne i można je podzielić na: - takie, które mają swoje źródło w centralnym układzie nerwowym, - oraz wtórne z nim związane. Mogą to być: - urazy (np. głowy), - wstrząs, - choroby układu nerwowego (np. padaczka, udar mózgu), - choroby (np. cukrzyca, zawał mięśnia sercowego, omdlenie, ostra niewydolność oddechowa), - substancje chemiczne, - przyczyny środowiskowe (np. przegrzanie, oziębienie), Skutki utraty przytomności - leżący na wznak nieprzytomny może mieć niedrożne drogi oddechowe na skutek opadania nagłośni i języka ku tylniej ścianie gardła. Niezastosowanie odpowiednich rękoczynów udrażniających drogi oddechowe może doprowadzić do narastających zaburzeń wentylacji, zatrzymania oddechu i krążenia. - leżący na wznak nieprzytomny może zachłysnąć się własną śliną bądź treścią żołądkową, dlatego jeśli to możliwe, przy zachowanym oddechu i krążeniu oraz po wykluczeniu urazów, należy go ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. Postępowanie z nieprzytomnym Po stwierdzeniu, że poszkodowany jest nieprzytomny (nie reaguje na potrząsanie za barki i na głos) - wezwanie pomocy. Ocena oddechu i tętna, w razie braku rozpoczęcie sztucznego oddychania i masażu serca. Jeśli to możliwe zebranie wywiadu od świadków zdarzenia lub ocena sytuacji i próba ustalenia, jakie działały siły i jakie mogły spowodować obrażenia. Po wykluczeniu urazów, jeśli nieprzytomny oddycha i ma zachowane krążenie - ułożenie w pozycji bocznej ustalonej. 2 Drgawki Drgawki - są szczególną formą reakcji mózgowia ze zmianami świadomości, spowodowaną różnymi zaburzeniami w organizmie. Przyczyny napadu drgawek: - padaczka, - urazy czaszkowo-mózgowe, - zaburzenia przemiany materii, - zatrucia, - niedotlenienie, - długotrwały brak snu, - zespół abstynencji poalkoholowej i polekowej, - zespół odstawienia narkotyków, - wzrost temperatury ciała (szczególnie u dzieci). Rozpoznanie napadu drgawek:

4 - nagły upadek na ziemie, - utrata świadomości, - kurczowe ruchy lub skurcze całego albo poszczególnych części ciała, - wypływ z jamy ustnej śliny (czasami krwisto-podbarwionej w wyniku przygryzienia języka), - często bezwiedne oddawanie moczu, - po zaprzestaniu drgawek utrzymujący się przez krótki okres czasu brak świadomości lub dezorientacja (stan splątania), przy zachowaniu normalnego oddechu, - później niepamięć wsteczna co do zdarzenia. Postępowanie w przypadku napadu drgawek: Nasze działania powinny być głównie nakierowanie na zabezpieczenie chorego przed urazami, na udrożnienie dróg oddechowych w czasie napadu oraz zapewnienie drożnych dróg oddechowych po zakończeniu drgawek. Ażeby to osiągnąć, powinniśmy: Jeśli to możliwe zabezpieczyć chorego przed upadkiem na ziemię. Usunąć wszelkie przedmioty z otoczenia poszkodowanego, które w przypadku kontaktu z ofiarą mogą prowadzić do skaleczeń i urazów. Udrożnić drogi oddechowe z równoczesnym zabezpieczeniem głowy poszkodowanego przed możliwością urazów (uderzeń o podłoże), albo przytrzymując oburącz, albo układając głowę między udami ratownika. W większości przypadków do przegryzienia języka dochodzi już w fazie początkowej drgawek, stąd wkładanie do jamy ustnej między zęby miękkich przedmiotów (bandaż, gazy) jest zbędne. Ponadto przy wykonywaniu tej czynności można uszkodzić zęby lub może dojść do aspiracji Części ciała ulegających skurczom nie przytrzymywać zbyt mocno (nie wolno krępować poszkodowanego), aby nie doprowadzić do uszkodzeń w obrębie układów mięśniowego i kostnego. Po zakończeniu drgawek należy ułożyć poszkodowanego jak najszybciej w pozycji bocznej ustalonej, ażeby zabezpieczyć przed aspiracją wydzieliny do dróg oddechowych. Stale kontrolować funkcje życiowe. W następujących przypadkach wezwij pomoc (Pogotowie Ratunkowe): gdy drgawki trwają dłużej niż 5 minut lub powracają, poszkodowany ma problemy z oddychaniem, chory doznał urazu, gdy po ustąpieniu drgawek poszkodowany pozostaje nieprzytomny lub splątany przez czas dłuższy niż 5 minut. 3 Udar mózgu Udar mózgu - to przerwanie dopływu krwi w naczyniu w pewnym rejonie mózgowia, czego następstwem są zaburzenia neurologiczne. Objawy kliniczne udaru mózgu: - często niewielkiego stopnia porażenie mięśni twarzy (widoczne np. jako opadanie kącika ust), trudności z mówieniem, - zmienny stan świadomości (dezorientacja, śpiączka), - nagłe osłabienie i utrata czucia jednej połowy ciała (porażenie, paraliż), - zawroty głowy, - zaburzenia równowagi, chwiejny chód, nagły upadek,

5 - niewyraźna, chaotyczna mowa, - zaburzenia widzenia, utrata widzenia, szczególnie na jedno oko. Wezwanie pomocy, Ocena drożności dróg oddechowych, oddechu, tętna, w razie konieczności rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Zbadanie poszkodowanego. U przytomnego, celem sprawdzenia czy doszło do porażenia kończyn, poleca się poruszyć daną kończyną, bądź ją unieść, a u nieprzytomnego napięcie mięśniowe obu kończyn górnych i dolnych porównuje się (czy jest identyczne), można także unieść kończynę i sprawdzić jak szybko opada. Ułożenie w pozycji bocznej ustalonej jeśli jest nieprzytomny, wtedy poszkodowanego układa się na porażonej stronie (aby zmniejszyć możliwości powikłań) Kontrola oddechu i tętna. Nie wolno poszkodowanemu podawać płynów i pokarmów. 4 Cukrzyca Cukrzyca - jest zaburzeniem metabolizmu glukozy spowodowanym całkowitym lub częściowym spadkiem produkcji insuliny. Cukrzyca dotychczas nie rozpoznana lub niedostatecznie leczona może doprowadzić do utraty świadomości. Śpiączka cukrzycowa jest ciężkim ostrym powikłaniem cukrzycy. Wyróżniamy: - Hiperglikemię - zbyt duży poziom glukozy we krwi, który można zmniejszyć poprzez podanie insuliny, - hipoglikemię - zbyt mały poziom glukozy we krwi, we krwi znajduje się zbyt dużo insuliny. Rozpoznanie: Hiperglikemia - jeżeli pacjent jeszcze jest przytomny ma uczucie pragnienia oraz bóle brzucha, - pacjent nieprzytomny: zapach acetonu z ust, sucha skóra, śluzówki (język), dlatego, że nie ma mechanizmów obronnych (nieprzytomny nie pije a produkuje mocz), przyśpieszone tętno, Hipoglikemia - na początku: uczucie głodu, mroczki przed oczami, drżenie mięśni. Potem dołączają się objawy wstrząsu tj: zimny pot, przyspieszone tętno, stan pobudzenia, niepokój, W końcu utrata świadomości. Hiperglikemia Jeżeli poszkodowany ma zachowaną świadomość nie będzie błędem podanie mu węglowodanów w postaci np. cukru, osłodzonej herbaty (nigdy w postaci suchej - proszku) Hipoglikemia Jeżeli poszkodowany ma zachowaną świadomość, to należy jak najszybciej podać mu cukier ale rozpuszczony w płynie (mocno osłodzona herbata, sok, itp.)

6 Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny to należy: ułożyć w pozycji bocznej ustalonej, zawiadomić karetkę pogotowia, prowadzić stałą kontrolę tętna i oddechu, dbać o komfort termiczny chorego (np. okryć kocem). Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny to należy: ułożyć w pozycji bocznej ustalonej, zawiadomić karetkę pogotowia, prowadzić stałą kontrolę tętna i oddechu, dbać o komfort termiczny chorego (np. okryć kocem). 5 Omdlenie Omdlenie to krótkotrwała, przemijająca utrata przytomności spowodowana nagłym rozszerzeniem naczyń. W wyniku tego zmniejsza się napływ krwi do mózgu i dochodzi do jego niedokrwienia. Przyczyny: - silne negatywne bodźce, np. widok krwi, niepomyślna wiadomość, silny lęk, nieprzyjemne zapachy, - ból. Objawy kliniczne: - typowe objawy poprzedzające omdlenie: osłabienie, mroczki przed oczami, szumy w uszach, blada, spocona skóra, - utracie przytomności najczęściej towarzyszy upadek poszkodowanego, który może być przyczyną urazów w przypadku uderzenia o przedmioty znajdujące się w otoczeniu. Ułóż poszkodowanego na plecach. Zastosuj pozycje czterokończynową - unieś jednocześnie kończyny dolne i górne. W przypadku kobiety w zaawansowanej ciąży - ułóż ja na lewym boku, bądź podłóż poduszkę lub zwiniętą odzież pod prawy bok. Zapewnij dostęp świeżego powietrza. Poluźnij krawat, rozepnij kołnierzyk. Do momentu powrotu przytomności kontroluj tętno i oddech. Jeśli poszkodowany po kilku minutach nie odzyska świadomości - wezwij pogotowie. 6 Zawał serca Zawał mięśnia sercowego to ostre niedokrwienie ściany mięśnia sercowego, które spowodowane jest najczęściej zamknięciem zaopatrującego ją naczynia wieńcowego, a w konsekwencji przerwaniem dostarczania tlenu. Upośledzenie ukrwienia danego odcinka ściany mięśnia sercowego prowadzi do jego martwicy. Przyczyny: - najważniejszym czynnikiem predysponującym do wystąpienia zawału serca jest miażdżyca naczyń wieńcowych, - współodpowiedzialne są następujące czynniki ryzyka: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, hiperlipidemia (podwyższony poziom tłuszczów we krwi),

7 palenie tytoniu, płeć (częściej na zawał serca zapadają mężczyźni). Objawy: a) ostry ból wieńcowy: - występuje u 90% chorych - cechy bólu wieńcowego występującego w przypadku zawału serca to: bardzo duże natężenie - ból określany przez poszkodowanego jako trudny do zniesienia, o charakterze ucisku, opisywany również jako poczucie ciężaru na klatce piersiowej, umiejscowiony za mostkiem, może promieniować do żuchwy, lewej kończyny górnej, okolic międzyłopatkowej, do nadbrzusza, trwa ponad 20 minut, b) towarzyszą mu: - nudności, wymioty, niepokój, lęk, uczucie zbliżającej się śmierci, - znaczne osłabienie, - duszność, - zimne poty, c) zawał mięśnia sercowego może być powikłany: - zaburzeniami rytmu serca, - obrzękiem płuc, - nagłym zatrzymaniem krążenia. Rozpoznanie: - charakterystyczny stan emocjonalny poszkodowanego: pobudzony, wystraszony, - najczęściej przytomny, utracić przytomność może, np. w przypadku rozległego zawału mięśnia sercowego z towarzyszącymi powikłaniami, - oddech - od normalnego do przyśpieszonego i spłyconego, - tętno: przyśpieszone - tachykardia wywołana stresem, nieregularne - zaburzenia rytmu w postaci skurczów dodatkowych, zwolnione - w przypadku wystąpienia świeżego bloku przewodzenia, nitkowate lub niewyczuwalne na tętnicy promieniowej - we wstrząsie kardiogennym, - pienista, różowo podbarwiona wydzielina z ust - w obrzęku płuc, - poszerzenie żył szyjnych, również w pozycji siedzącej - w ostrej zastoinowej niewydolności krążenia, - wywiad zebrany w miarę możliwości od samego poszkodowanego, rodziny bądź świadków zdarzenia uwzględniający wcześniejsze schorzenia, zażywane leki, okoliczności wystąpienia dolegliwości i ich charakter, czynności lub sytuacje je poprzedzające. Poszkodowanego należy ułożyć w pozycji siedzącej lub półsiedzącej - postawa ta zmniejsza powrót krwi żylnej do serca z naczyń obwodowych, co w znacznym stopniu zmniejsza obciążenie mięśnia sercowego. Choremu nie wolno wykonywać żadnych zbędnych ruchów. Poszkodowanemu należy w miarę możliwości zapewnić komfort psychiczny. Należy rozluźnić krawat, rozpiąć kołnierzyk. Umożliwić dopływ świeżego powietrza.

8 Wezwać pomoc. Kontrola podstawowych czynności życiowych, tj.: świadomości, oddechu i tętna. W przypadku zatrzymania krążenia lub oddechu - należy rozpocząć resuscytację krążeniowo - oddechową. 7 Wstrząs Wstrząs jest zagrażającym życiu zaburzeniem krążenia i czynności serca, który wynika z niestosunku pomiędzy pożądanym a rzeczywistym zaopatrzeniem w krew, inaczej mówiąc z deficytu pomiędzy zapotrzebowaniem na tlen a dostawą tlenu. Rodzaje wstrząsu: związane z sercem - wynikające stąd wszelkie zaburzenia czynności serca prowadzić mogą do wstrząsu kardiogennego, związane z naczyniami krwionośnymi - a konkretnie ściana tych naczyń - jej uszkodzenie np. przez czynnik alergiczny może doprowadzić do rozszerzenia ściany naczynia i zwiększonej przepuszczalności dla płynów, które przechodzą do przestrzeni pozanaczyniowej, wstrząs anafilaktyczny, także wstrząs septyczny, związane z krwią krążącą w naczyniach - nagła jej utrata (krwotoki), bądź utrata dużej ilości płynów (oparzenia, biegunki) prowadzi do wstrząsu hypowolemicznego (zmniejszona objętość płynów) 7.1. Wstrząs hypowolemiczny Przyczyny wstrząsu hypowolemicznego (zmniejszona jest zawartość krwi w naczyniach): - krwotoki wewnętrzne i zewnętrzne, - utrata płynów np. przy rozległych oparzeniach, - silne wymioty i/lub biegunki, - obfite poty np. udar słoneczny, Rozpoznanie wstrząsu: - szybkie, słabo wyczuwalne tętno (ponieważ jest mniej krążącej krwi i organizm musi tą ilością krwi, jak pozostała w krążeniu zabezpieczyć przepływ w ważnych dla życia narządach), - blada, zimna skóra, często dreszcze, - zimny pot, - niepokój, zdezorientowanie. Najpierw, jeżeli to możliwe, należy zwalczać przyczynę wstrząsu np. zatamować krwotok. Ułożyć poszkodowanego w tzw. ułożeniu przeciwwstrząsowym tzn. płasko na wznak i podnieść nogi około 30 cm (o kąt 30 ). Zapobiegać utracie ciepła - poszkodowanego ułożyć na kocu i przykryć. Uspokoić poszkodowanego i troszczyć się o zachowanie spokoju na miejscu zdarzenia. Kontrolować funkcje życiowe: oddech, krążenie. Wezwać karetkę pogotowia. Ułożenie p/wstrząsowe nie powinno być zastosowane przy: - urazach czaszkowo - mózgowych, - duszności, - nagłych bólach w klatce piersiowej i/lub nadbrzuszu.

9 7.2. Wstrząs anafilaktyczny Wstrząs anafilaktyczny jest ostrą, zagrażającą życiu reakcja alergiczną całego organizmu. Z reguły występuje natychmiast przy kontakcie z substancjami wyzwalającymi (alergenami) jak np. lekami, środkami cieniującymi, preparatami krwi, po ukąszeniach owadów. Rozpoznanie wstrząsu anafilaktycznego: - zaczerwienienia skóry, świąd, obrzęki na całym ciele, rzadziej pokrzywka, - duszność związana z obrzękiem krtani i/lub skurczem oskrzeli, - spadek ciśnienia związany z zapaścią sercowo-naczyniową i zwiększoną przepuszczalnością naczyń włosowatych, - nudności, wymioty, Natychmiast przerwać kontakt z alergenem np. zaprzestać podawania leku. Kontrolować funkcje życiowe: oddech, krążenie. Ułożyć w pozycji leżącej z uniesionymi kończynami dolnymi. Wezwać karetkę pogotowia Wstrząs kardiogenny (sercowo - pochodny) Wstrząs kardiogenny to takie zaburzenie funkcji serca, które nie jest w stanie dostatecznie zaopatrywać całego organizmu w tlen. Przyczyny: - zawał mięśnia serca, - zaburzenia rytmu serca, - zator tętnicy płucnej. Rozpoznanie wstrząsu kardiogennego: - często dotyczy chorych leczących się wcześniej kardiologicznie, - szybkie, słabo wyczuwalne tętno, - zimna, blada skóra, - zimny pot, - drżenia. Kontrola podstawowych funkcji życiowych: oddech, krążenie. Ułożyć poszkodowanego z lekko uniesioną górną częścią ciała (jak w postępowaniu np. z poszkodowanym z zawałem serca lub obrzękiem płuc). Uspokoić poszkodowanego. Chronić przed oziębieniem. Wezwać karetkę pogotowia. W żadnym wypadku nie stosować pozycji p/wstrząsowej, która obciąży dodatkowo już niewydolne serce krwią. 8 Udar cieplny Udar cieplny jest stanem zagrożenia życia, w którym temperatura ciała niekontrolowanie wzrasta, ustaje pocenie się i może dojść do utraty przytomności, spowodowanej wyczerpaniem się lub całkowitym brakiem mechanizmów regulujących ciepłotę ciała. Objawy kliniczne: - zaczerwieniona, gorąca i sucha skóra, - wysoka temperatura ciała, - chwiejny chód, - przyspieszone tętno, - przyspieszony oddech, - ból i zawroty głowy,

10 - nudności, wymioty, - mrowienie kończyn, - może dojść do wzmożenia odruchów i napadu drgawek klonicznych, - zaburzenia świadomości. Przeniesienie poszkodowanego w chłodne i zacienione miejsce, ułożenie w pozycji półsiedzącej, gdy poszkodowany jest przytomny (lub chociaż uniesienie głowy). Udrożnienie dróg oddechowych i kontrola ważnych funkcji życiowych. Rozebranie poszkodowanego. Jak najszybsze obniżenie temperatury ciała, np. poprzez polewanie zimną wodą, owinięcie całego ciała łącznie z głową mokrymi, zimnymi chusteczkami, wachlowanie powietrzem. Opieka nad poszkodowanym do czasu przybycia lekarza. 9 Utonięcie Tonięcie to nic innego jak duszenie z powodu zalewania wodą dróg oddechowych. Skutki tonięcia w wodzie słodkiej: Woda słodka w porównaniu z krwią ma niższe stężenie jonów, jest hipoosmotyczna. U tonącego woda słodka znajdująca się w płucach przenika przez pęcherzyki płucne do naczyń włosowatych krążenie płucnego (na zasadzie wyrównywania ciśnień). Dalej rozprowadzana jest w naczyniach układu krążenia powodując hemolizę krwinek czerwonych (hemoliza jest równoznaczna ze zniszczeniem komórek, z których na skutek ich rozpadu uwalnia się potas. Przy tonięciu w wodzie słodkiej, w płucach poszkodowanego nie ma wody, ponieważ cała przeniknęła do układu krążenia, nadając ciału nabrzmiały kształt. Skutki tonięcia w wodzie słonej: Woda słona w porównaniu z krwią ma wyższe stężenie jonów - jest hiperosmotyczna. U tonącego woda słona znajdująca się w płucach powoduje napływanie wody z naczyń włosowatych krążenia płucnego do pęcherzyków płucnych (na zasadzie wyrównywania ciśnień) powodując obrzęk płuc (mimo, że woda jest w płucach to dodatkowo dochodzi do przemieszczenia wody z krążenia do płuc). Woda znajdująca się w płucach poszkodowanego tworzy pienistą zawiesinę. Kontrola podstawowych funkcji życiowych: przytomność, oddech, krążenie. Wezwanie pomocy. Udrożnienie dróg oddechowych u nieprzytomnego. Ponowna kontrola podstawowych funkcji życiowych: oddech, krążenie. Wstępna wentylacja - 2 obfite oddechy. Ponowna kontrola podstawowych funkcji życiowych: oddech, krążenie. Rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo - oddechowej.