SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU

Transkrypt

1 4163 o [I 1. litera oznaczająca samogłoskę o; 2. samogłoska ustna; 3. litera oznaczająca w numeracji porządkowej: szesnasty] o (zárt magánhangzó és jele) o kreskowane, o z kreską [litera ó odpowiadająca brzmieniu u, stosowana przede wszystkim w wypadkach, gdy samogłoska ta wymienia się z o, np. wóz woz] ó (betű és írásjel) O [symbol pierwiastka chemicznego tlen] (vegyt.) O (oxigén vegyjele) o (przyim.) [II 1. przyimek wprowadzający nazwę lub charakterystykę przedmiotu czyjejś wypowiedzi, czyjejś prośby, czyichś starań, myśli, uczuć, czyjegoś sądu lub przekonania, a także nazwę przedmiotu sporu, walki bądź oskarżenia, np. Często opowiadał o swojej rodzinie. Był przekonany o swojej racji. Drużyny walczyły o wejście do finału.; 2. przyimek poprzedzający nazwę przedmiotu, z którym styka się jakaś osoba lub rzecz w wyniku ruchu lub w trakcie wykonywania jakiejś czynności, np. Zaczepiła rękawem o gwóźdź. Koła stukały o szyny.; 3. «przyimek wprowadzający określenie różnicy między dwoma obiektami lub stanami rzeczy pod względem ilości, liczby lub stopnia, np. Przerósł brata o głowę.; 4. przyimek wprowadzający określenie czasu zdarzenia, np. Wyruszyli w góry o świcie.; 5. przyimek przyłączający do nazwy rzeczy lub osoby rzeczownik z przymiotnikiem lub liczebnikiem charakteryzujący właściwość tej rzeczy lub osoby, np. Był człowiekiem o stalowych nerwach.; 6. przyimek przyłączający nazwę narzędzia lub środka, którym posługuje się dana osoba, chcąc wykonać określoną czynność, np. Poruszała się o kulach. III 1. wykrzyknik wyrażający zdziwienie lub zaskoczenie, np. O! Co za miła wiadomość!; 2. wykrzyknik używany w celu zwrócenia uwagi na coś, np. O, tu są świeże ślady.; 3. wykrzyknik poprzedzający rzeczownik w wołaczu, użyty spontanicznie w funkcji czysto ekspresywnej, np. O mój Boże, co tu się dzieje?] 1. [a tevékenység irányításának megjelölésénél] (co) -ba, -be; (w odległości) -ra, -re; 2. -nak, -nek; 3. (összehasonlításnál) -val, -vel; -ról, -ről, valamennyire (o rok: egy évvel); 4. [az idő megjelölésénél] (w czasie czegoś) ban, -ben, -kor, táján; 5. [az ok, a cél megjelölésénél] (dla, za) -ért, miatt; -ra, -re; 6. (o kim/czym) -ról, -ről; 7. [a tulajdonság megjelölésénél] (zaopatrzony w coś) ú, -ű; 8. (a hely megjelölésénél) O mellett, közel; 9. [a helyzet megjelölésénél ] vminek a segítségével, -val, -vel; 10. [az ügy megjelölésénél] ról, -ről O! (wykrz.) ó, ni, íme o bądź pewien! oh! légy biztos! o biada mi! oh! jaj nekem! o! to kiepski interes ó, ez rossz üzlet v. dolog o (kogo/co) -ért (pyta o wynik: érdeklődik a végeredmény felől) o (kim/czym) - -ról, -ről; felől o chlebie i wodzie kenyéren és vízen (élni) o co chodzi?, o czym mowa? miről van szó? o co gniewasz? miért haragszol? o co idzie? miről van szó? o co im poszło? miről volt szó (közöttük)? o co za miła niespodzianka! oh! micsoda kellemes meglepetés o co zakład? mibe fogadunk? o coś prosić kérni vmit o czwartej 4.00 órakor, négykor (négy órakor) o czwartej dwanaście négy óra tizenkét perckor o czym amiről o czym? miről? o czym mowa? miről van szó? o czym ona zamyśliła! mire gondol! o czym rozmawiacie? miről beszélgettek? o czym ty mówisz? miről beszélsz? o długich uszach (pies) hosszú fülű o dobrym sercu jószívű o doprawdy? oh! oh! igazán? valóban? o drugiej czterdzieści két óra negyvenkor o dużej objętości terjedelmes, nagy terjedelmű o dwuch kétfejű, két fejjel rendelkező v. bíró o dwóch gałęziach a. rozgałęzieniach kétágú o dwóch zębach (villa) kétágú o dwunastej w nocy éjjel tizenkettőkor (éjfélkor) o dwunastej w południe délben tizenkettőkor o dziewiątej trzydzieści (o wpół do dziesiątej) 9.30-kor, fél tízkor o głodzie i chłodzie étlen-szomjan o godzinie jedenastej przedpołudniem délelőtt tizenegykor o godzinie dziewiątej rano reggel kilenckor o godzinie ósmej nyolc órakor, nyolckor o godzinie piątej po południu délután öt órakor o godzinie pierwszej w nocy éjjel egy órakor o godzinie siódmej wieczorem este 7 órakor o godzinie trzeciej három órakor o godzinie X chcę iść do domu X órakor haza akarok menni o, i jak! de még mennyire!, de még hogy!

2 4164 o ile ha, amennyiben o ile mi wiadomo amennyire tudom o ile mogę o tym sądzić amennyire meg tudom ítélni; megítélésem szerint o ile wcześniej trzeba być na lotnisku przed odlotem samolotu? mennyi idővel kell indulás előtt a repülőtéren lenni? o ile wiadomo mint tudjuk, amennyire köztudomású o ile wiem ahogy v. amennyire tudom; tudomásom szerint, tudtommal O imitatores, servum pecus! (łac.); O naśladowcy, trzodo niewolników! - Źródło: Listy, I, xix, 19 - O, imitatores servum pecus oh, követők, követők, rabi barmok! (Horatius) o jak dobrze! jaj de jó! o jaki mi mądry! oh! oh! micsoda okos! o jakimś numerze (nr) számú (sz.) o, już widzę ó, már tudom o każdej cjwili bármely pillanatban, bármikor o każdej porze minden időben o kęs még egy kicsit, majdnem o kilka kroków stąd néhány lépésnyire innen o kim? kiről? kikről? o krzywych nogach [nogi wygięte na zewnątrz] ikszlábú o której godzinie? hány órakor? o której godzinie jada pan (pani) obiad? hánykor szokott ebédelni? o której godzinie przyjeżdża pociąg z Krakowa? mikor jön a krakkói vonat?; hány órakor érkezik a vonat Krakkóból? o której godzinie się spotkamy? hánykor v. hány órakor találkozunk? o której godzinie zaczynają się nasze zajęcia? hány órától kezdődnek a foglalkozásaink? o której jest śniadanie (obiad, kolacja)? hánykor van a reggeli (ebéd, vacsora)? o której nadają słuchowisko (dziennik radiowy)? hány órakor adják a hangjátékot (a rádióhíreket)? o której odjeżdża pociąg hány órakor indul a vonat? o której odjeżdża pociąg do X? mikor indul a vonat X.-be? o której przyjeżdża pospieszny z? mikor érkezik a gyors? o której rozpoczyna się przedstawienie? hány órakor kezdődik az előadás? o której się kończą? mikor végződnek? o której się kończy? mikor végződik? o której zaczyna się audycja? mikor kezdődik a közvetítés? o której zaczyna się pierwszy seans? hánykor kezdődik az első előadás? o której zaczyna się przedstawienie? hány órakor kezdődik az előadás? o której zaczynają się seanse? hány órakor kezdődnek az előadások? o kreskowane, o z kreską [litera ó odpowiadająca brzmieniu u, stosowana przede wszystkim w wypadkach, gdy samogłoska ta wymienia się z o, np. wóz wozy] ó (hosszú ó ) O la la! Hűűűű! Hűha! o luby! kedvesem! drágám! édesem! o mało co nie zlamał nogi majdnem eltörte a lábát o mało nie wyskoczy ze skóry majd kiugrik a bőréből o mało że skóry nie wyskoczy majd kibújik a bőréből o mały figiel a byłby spadł kis híja, hogy le nem esett o mały kęs, a kęs byłby zrobił egy hajszál híja v. majdnem, hogy megcsinálta o mały włos majdnem, egy hajszál híján; egy hajszálnyira, kis híján; hajszál híja o mały włos nie został zabity egy hajszál híján megölték o małych rozmiarach kisméretű o mnie rólam; énrólam o mnie jeszcze jako tako się wyraził, ale o tobie ani wspomniał rólam még nyilatkozott úgy, ahogy, de rólad egy szót sem szólt o niczym nie chcę wiedzieć semmi közöm hozzá, nem akarok beleavatkozni o niczym nie pamiętać semmire sem emlékszik o nie óh, ne o niebieskich oczach kékszemű Dziewczyna o niebieskich oczach o nim/niej róla o osłabionym słuchu, słabo słyszący nagyothalló o ósmej godzinie nyolckor, nyolc órakor o ósmej rano reggel nyolckor o ósmej wieczorem este nyolc órakor, este nyolckor o piątej będziemy na granicy ötkor leszünk a határon o pierwszym brzasku kora hajnalban

3 4165 o pięć minut wcześniej öt perccel korábban v. előbb o pół do szóstej fél hatkor o północku (dawno, táj) éjfélkor o północy éjfélkor O przyrodo! Przyrodo dudowa. Jakaż mowa z twoją się porówna? Oh természet, dicső természet! Mely nyelv merne versenyezni véled? [Petőfi Sándor; przekł. Marian Jachimowicz] Petődi Sándor A Tisza Nyári napnak alkonyúlatánál Megállék a kanyargó Tiszánál Ott, hol a kis Túr siet beléje, Mint a gyermek anyja kebelére. A folyó oly símán, oly szelíden Ballagott le parttalan medrében, Nem akarta, hogy a nap sugára Megbotoljék habjai fodrába'. Síma tükrén a piros sugárok (Mint megannyi tündér) táncot jártak, Szinte hallott lépteik csengése, Mint parányi sarkantyúk pengése. Ahol álltam, sárga föveny-szőnyeg Volt terítve, s tartott a mezőnek, Melyen a levágott sarju-rendek, Mint a könyvben a sorok, hevertek. Túl a réten néma méltóságban Magas erdő: benne már homály van, De az alkony üszköt vet fejére, S olyan, mintha égne s folyna vére. Másfelől, a Tisza tulsó partján, Mogyoró. s rekettye-bokrok tarkán, Köztök egy csak a nyilás, azon át Látni távol kis falucska tornyát. Boldog órák szép emlékeképen Rózsafelhők usztak át az égen. Legmesszebbről rám merengve néztek Ködön át a mármarosi bércek. Semmi zaj. Az ünnepélyes csendbe Egy madár csak néha füttyentett be, Nagy távolban a malom zugása Csak olyan volt, mint szunyog dongása. Túlnan, vélem átellenben épen, Pór menyecske jött. Korsó kezében. Korsaját mig telemerítette, Rám nézett át; aztán ment sietve. Ottan némán, mozdulatlan álltam, Mintha gyökeret vert volna lábam. Lelkem édes, mély mámorba szédült A természet örök szépségétül. Oh természet, oh dicső természet! Mely nyelv merne versenyezni véled? Mily nagy vagy te! mentül inkább hallgatsz, Annál többet, annál szebbet mondasz. Késő éjjel értem a tanyára Fris gyümölcsből készült vacsorára. Társaimmal hosszan beszélgettünk. Lobogott a rőzseláng mellettünk. Többek között szóltam én hozzájok: Szegény Tisza, miért is bántjátok? Annyi rosszat kiabáltok róla, S ő a föld legjámborabb folyója.. Pár nap mulva fél szendergésemből Félrevert harang zugása vert föl. Jön az árvíz! jön az árvíz! hangzék, S tengert láttam, ahogy kitekinték. Mint az őrült, ki letépte láncát, Vágtatott a Tisza a rónán át, Zúgva, bőgve törte át a gátot, El akarta nyelni a világot! O rany, co z nim zrobić? Ó, mit művelsz vele? O rany, co ja tutaj robię! Ó, mit csinálok én itt? o rzeczach dolgokról o siódmej piętnaście negyednyolckor o siódmej rano reggel hétkor o sobie magamról o spiczastych uszach csúcsos fülű o stałej fazie szigorúan azonos fázisú o sterczących uszach hegyes fülű o sto kroków száz lépésnyire o sto kroków dalej száz lépéssel tovább v. odébb o suchym pysku (közöns) éhgyomorra o świcie hajnalban, pirkadatkor o święta naiwności! [łac.: o, sancta simplicitas!; okrzyk, jaki miał wydać Jan Hus (zob. husyci) na widok chłopa w fantastycznym zaślepieniu dewocyjnym dokładającego drew na stos, na którym Husa palono 6 VII 1415.] ó szent együgyüség! o tak, bardzo! de még mennyire! o tam pod lasem! ott az erdő mellett! o tego już nadto! oh! oh! ez már túlzás v. túl sok! o tej porze ilyenkor, ebben v. abban az időbeben, ebben az időpontban v. időben; akkor, ekkor o tej sprawie erről az ügyről o tej sprawie decyduje sąd a bíróság dönt ebben az ügyben o tempora! o mores! [wym. o tempora o mores] [o czasy! o obyczaje! wyrażenie oburzenia na widok zepsucia, rozluźnienia obyczajów] (lat.) o tempora! o mores! [Ó, idők, ó, erkölcsök! Rossz időket élünk, ha már ilyenek az erkölcseink; Eredet: Cicero Catilina elleni első beszéde. A teljes mondat: O tempora, o mores! Senatus haec intellegit, consul videt, hic tamen vivit! (Ó idők, ó erkölcsök! A szenátus tudja, a konzul látja mindezt [amit Catilina művel], ez [Catilina] mégis életben van!)] o to właśnie chodzi éppen erről van szó o tobie tu gadka rólad folyik a szó o ton jaśniejszy egy árnyalattal világosabb o trzy lata starszy ode mnie három évvel idősebb nálam

4 4166 o tyle annyival, ennyire; ennyiben o tyle o ile annyira, amennyire; annyiban, amennyiben; úgy ahogyan; félig-meddig o tym róla, arról o tym jedynie myśli csak erre gondol; csak ezen jár az esze o tym już ucichło már csend van körülötte, már senki sem beszél róla o tym nie ma co mówić kár a szóért o wiele jóval; sokkal o wiele w cześniej sokkal előbb o wiele większy jóval nagyobb O wiele większy problem jest przy Dworcu Centralnym jóval nagyobb a probléma a Központi Pályaudvarnál o wielkich rozmiarach nagyszabású o wilku mowa, a wilk tu; o wilku mowa, a wilk tuż (a farkasról van szó, a farkas megjelent) farkast emlegetnek, kert alatt jár; ne fesd az ördögöt a falra, mert megjelenik o własnej mocy; o własnych siłach saját erejéből o własnej sile saját erejéből o własch siłach saját erejéből o włos śmierci egy hajszál választja el a haláltól o wpół do piątej (dziesiątej) fél ötkor (tízkor) o wpół do trzeciej fél háromkor o wysokim poziomie magas színvonalú o zasięgu krajowym országos hatáskörű o zdrowych zmysłach épelméjű o zgrozo! oh bosszantó! o zmierzchu alkonyatkor, szürkületkor, estefelé o zmroku szürkületkor, alkonyatkor o- [1. przedrostek nadający czasownikowi podstawowemu uzupełniający odcień znaczeniowy: ogarnięcie czegoś z różnych stron, skierowanie czegoś w dół lub wstecz, przeniesienie czynności na inny typ przedmiotu, oddzielenie od czegoś itp., np. ogrodzić, osunąć się, oglądać się, okraść, otłuc; 2. przedrostek tworzący czasowniki pochodne od przymiotników, rzeczowników, niekiedy połączeń z przyimkiem, oznaczający uczynienie lub stanie się jakimś, otoczenie, objęcie czymś, np. ocieplić, onieśmielić, oprzytomnieć, opancerzyć; 3. przedrostek występujący w rzeczownikach lub przymiotnikowych formacjach odimiennych, oznaczających zwykle to, co sąsiaduje z czymś, np. okrąg, otrzewna] (lat.) prefixum; (nyelvt.) (przedrostek) előtag, előrag; igekötő OASIS, Organization for the Advancement of Structured Information Standards [to międzynarodowe konsorcjum o charakterze non-profit, zajmujące się rozwojem standardów e-biznesu, w tym także standardów sieciowych. Konsorcjum powstało w 1993 roku pod nazwą SGML Open, w celu promocji języka SGML, zmiana nazwy nastąpiła w 1998 roku, aby odzwierciedlić poszerzenie obszaru działań organizacji. W skład OASIS wchodzi ponad 5 tysięcy podmiotów z ponad 100 krajów, w tym ponad 600 organizacji. Proces podejmowania decyzji przez członków konsorcjum jest otwarty i demokratyczny. Prace odbywają się obecnie między innymi w takich działach jak usługi sieciowe, e-handel, bezpieczeństwo, prawo i administracja, aplikacje, dokumenty, przetwarzanie XML czy zgodność i współpraca.] OASIS, Organization for the Advancement of Structured Information Standards; Szervezet a strukturált információs szabványok fejlesztéséért [egy nemzetközi konzorcium, amely a webes biztonság, e-business, üzleti tranzakciók, logisztika, és a különféle piacok közötti kölcsönös együttműködés szabványainak fejlesztésére szakosodott.] oaza [1. obszar na pustyni obfitujący w roślinność dzięki obecności wody; 2. miejsce, w którym można znaleźć spokój, wytchnienie; też: zajęcie dające odprężenie od innych zajęć; 3. młodzieżowy ruch w Kościele katolickim, którego celem jest pogłębienie życia religijnego; 4. obóz letni dla młodzieży należącej do tego ruchu; 5. (od greckiej nazwy staroegipskiej miejscowości Oασις Oasis podanej przez Herodota) - teren o bardzo bujnej roślinności na obszarze pustyń i półpustyń. Występują one w miejscach, gdzie woda z rzek przenika do gruntu (oazy nadrzeczne) lub w miejscach, gdzie zwierciadło wody gruntowej znajduje się na takiej głębokości, że dosięgają go korzenie roślin.] (egyiptomi, földr.) oázis; olyan hely a sivatagban, ahol növényzet és víz van; (átv.) a zajló v. zűrzavaros események között a pihenés, megnyugvás, felüdülés helye v. jelképe oazowy, -a, -e [1. ruch oazowy - młodzieżowy ruch w kościele katolickim; oaza; Oaza; 2. związany z ruchem oazowym (Oazą, oazą)] oázisob. obyw. = obywatel, obywatelka (dawno) polgártárs, állampolgár ob ema rękami két kézzel v. mindkét kézzel oba [zob. obaj] mindkét, mindkettő; mindketten ob., obacz lásd OB [zob. opad w zn. 3.] (med) vérsüllyedés

5 4167 ob-, obe- [przedrostek odpowiadający znaczeniowo przedrostkowi o-, lecz występujący rzadziej, czasami obocznie] (przedrostek) előtag, előrag; igekötő oba ić (közb. tréf.) megházasítani, összeházasítani, benősíteni oba ić się megnősülni, megházasodni oba ił syna fiát megházasította, asszonyt szerzett a fiának obacht! [uwaga!] [Słowniczek języka śląskiego] figyelem!, vigyázat!, vigyázz! obaczyć [dawniej: zobaczyć] (dawno) látni, nézni, megnézni, megszemlélni; megtekinteni; megpillantani obadwa (obydwa) mindkettő obaj, obydwaj, oba [liczebnik odpowiadający liczbie 2, wskazujący, że to, o czym mowa, dotyczy każdej z dwóch wymienionych wcześniej osób, rzeczy lub spraw] (az oba szó hímnemű személyi alakja, ragozása mint: dwa) mindkét, mindkettő; mindketten (férfiak) obaj siebie warci egymáshoz valók, megérik a pénzüket obaj z Janem poszliśmy do domu Jánossal együtt hazamentünk; mindketten Jánosszal hazamentünk obalać (zob. obalić) ledönteni, feldönteni; megdönteni, megbuktatni obalanie, obalenie feldöntés, ledöntés; megdöntés; megfordítás, felfordítás; megbuktatás obalenie caratu a cárizmus megdöntése obalenie Komunizmu a kommunizmus megdöntése obalić (obalę) [1. przewracać coś, używając większej siły; powalać, zwalać 2. przenośnie: odpierać argumenty, podważać coś, wykazywać bezpodstawność czegoś 3. pospolicie: wypijać butelkę alkoholu] dönteni, feldönteni, megdönteni, felfordítani; ledönteni, letaszítani, megbuktatni; meghiúsítani obalić [przewrócić (zob. zwroty śląskie)] [Słowniczek języka śląskiego] megfordítani, átfordítani; eldönteni obalić coś megcáfolni v. megtámadni vmit; megdönteni vmit obalić czyjeś dowodzenie megdönteni vkinek az érvelését obalić domniemanie vélelmet megdönteni obalić jaki projekt meghiúsítani vkinek a tervét obalić mur falat ledönteni obalić obronę védekezést megdönteni obalić rząd kormányt megbuktatni obalić się obalać się [przewrócić się] felfordulni, hanyat esni obaliny, ruiny [stare, zaniedbane, zniszczone budynki, resztki po budynkach] romok, omladék [elhagyatott, rossz állagú épületmaradvány] obałamucić obałamucać [daw. wprowadzić kogoś w błąd] megszédíteni, elszédíteni v. elcsavarni vkinek a fejét obałamucić kogo megszédíteni vkit obałek (a vihar által) gyökerestől kidöntött fa, feldőlt fa obandażować [owinąć bandażem] bekötözni, bekötni, bepólyálni obandażować ranę sebet bekötni obandażowanie kötés feltétele; bekötözés obarczyć obarczać [1. dać komuś jakiś ciężar do niesienia; 2. uczynić kogoś odpowiedzialnym za coś lub obciążyć moralnie; 3. nałożyć na kogoś jakiś obowiązek lub powierzyć wykonanie czegoś] terhelni, megterhelni, túlterhelni; megrakni, elhalmozni; megbízni, rábízni obarczyć kogo obowiązkami kötelességekkel terhelni vkit obarczyć kogo obowiązkiem czego megterhelni vmilyen kötelességgel vkit obarczyć kogo pracą munkát róni vkire obarczyć ludność podatkami adókkal terhelni a népet obarczyć się obarczać się [1. wziąć jakiś ciężar; 2. wziąć odpowiedzialność za coś; 3. wziąć na siebie jakiś obowiązek] terhelődni, megterhelődni, túlterhelődni; elhalmozódni, megterheli magát; terhet vesz a vállára obarczony, -a, -e terhelt, megterhelt, túlterhelt, megrakott obarczony pracą megterhelt, túlterhelt; munkával megrakott obarczony stratami veszteséges obarierować bekeríteni; kerítéssel körülvenni obarykadować [otoczyć barykadą] barikáddal körülvenni, körülbarikádozni obarykadować się körülveszi, elbarikádozza megát obarzanek [zob. obwarzanek] perec, körtős kalács obatożyć [daw. zbić batogiem] megostorozni, korbácsolni, ütni obawa (kogo/czego a. przed kim/czym) [uczucie niepokoju lub niepewności co do skutku, następstw czegoś] félelem, rettegés (vmitől), aggodalom, aggály (vmi miatt); veszély

6 4168 obawa o kogo/co rettegés, aggódás (vkiért/vmiért) obawa przestrzeni tériszony obawa śmierci halálfélelem obawiać się (kogo/czego) [odczuwać obawę] félni, rettegni, tartani vkitől/vmitől; aggódni vmi miatt; óvíkodni vkitől/vmitől; tartózkodni vmitől; kerülni vkit/vmit obawiać się o kogo/co félteni vkit/vmit; aggódni vkiért/vmiért v. vmi miatt obawiać się o kogoś féleteni vkit obawiałem się, że się nudzisz beze mnie féltem, hogy unatkozol nélkülem obawiam się, że dokuczam panu félek, hogy háborgatom önt most obawiam się, że dokuczę panu jutro félek, hogy háborgatom önt holnap obawiam się, że jest trochę chora attól félek (tartok), hogy egy kicsit beteg obawiam się, że język polski jest bardzo trudny félek, hogy a lengyel nyelv nagyon nehéz obawiam się, że nie przyjadzie attól félek, hogy nem jön el obawiam się, że on się nudzi attól tartok, hogy ő unatkozik obbligato = obowiązkowy a. obowiązkowo [1. w muzyce orkiestrowej oznacza głos instrumentalny, którego nie można opuścić (np. flauto obbligato), jako przeciwieństwo ad libitum. 2. w muzyce rozrywkowej z niezrozumiałych powodów ma znaczenie zupełnie przeciwne: oznacza możność pominięcia danego głosu instrumentalnego (tzw. obligat); zob. też ad libitum.] (ol.) obbligato; (zene) kötelező v. kötelességszerűen, kötelező módon, kötelezően obcałować obcałowywać [wiele razy pocałować kogoś] összecsókolni obcałować się obcałowywać się [wiele razy pocałować się nawzajem] összecsókolózni; csókolgatják egymást obcas [1. część obuwia, przymocowana zazwyczaj za pomocą małych gwózdków do podeszwy, wykonana z trwałego materiału; 2. spodnia część obuwia, na której wspiera się pięta; 3. część buta przytwierdzona do podeszwy pod piętą za pomocą małych gwoździ, dzięki której tył stopy znajduje się na wyższym poziomie niż jej przód. Za obcas przyjmuje się podwyższenie o wysokości co najmniej 0.5 cm. Obcasy stosowane w obuwiu męskim są zazwyczaj niskie i proste. Kobiety często noszą buty na wysokim obcasie, również w typie szpilek, co sprawia że ich sylwetka wygląda szczuplej. Buty na obcasie poprawiają również znacznie wygląd kobiecych łydek.] sarok, cipősarok obcas gumowy (cipő) gumisarok obcasik [mały obcas - tylna, spodnia część buta podpierająca piętę] kis cipősarok obcasisko [zgrubienie od: obcas] nagy cipősarok obcążki [narzędzie używane dawniej w kowalstwie obecnie nawet w kosmetologii. Służą do wyciągania czegoś.] fogó, harapófogó; csipesz obces, obcesowo egyenesen, kertelés nélkül; hirtelen, fesztelenül, teketória nélkül obcesowe zachowanie się nem sokat teketóriázó bánásmód v. magatartás obcesowy, -a, -e éles, határozott, ellentmondást nem tűrő, fesztelen, merész, teketória nélküli obcęgi [1. (niem. Zange) stalowe narzędzie z ostrymi szczękami i dwoma uchwytami, służące do przecinania drutu, wyciągania wbitych w coś gwoździ itp.; 2. narzędzie ręczne z częścią roboczą w postaci dwóch przeciwstawnie ustawionych łukowatych szczęk zakończonych na ostro. Służy głównie do wyciągania gwoździ oraz odcinania drutu. Stosowane głównie przez cieśli, stolarzy i dekarzy. 3. metalowe narzędzie zakończone półokrągło rozsuwającymi się szczękami, służące do wyciągania gwoździ, cięcia drutu itp.] fogó, csípőfogó, harapófogó obcęgi płaskie laposfogó obcęgi tnące csípőfogó, harapófogó obchodowy, -a, -e [1. biorący udział w obchodach albo organizujący je; 2. obchodzący coś w celu kontroli] ünnepi, ünnepségobchodowy pályaőr obchody [uroczystość organizowana dla uczczenia kogoś lub czegoś] ünnepség obchodzenie körjárat, körséta, körút; kikerülés, megkerülés; (átv.) megkerülés; ünneplés, megünneplés obchodzenie chorych przez lekarza az orvos beteglátogató körútja obchodzenie jubileusza jubileum megünneplése obchodzenie kałuży a pocsolya megkerülése obchodzenie prawa törvény megkerülése obchodzenie się bánásmód, kezelési mód; önkéntes nélkülözés obchodzenie się bez czego/kogo az, hogy elvan v. megvan vmi/vki nélkül obchodzenie się z kim vkivel szemben tanúsított bánásmód obchodzenie święta ünneplés, ünnep megtartása v. megülése

7 4169 obchodzić (obchodzę) [zob. obejść] 1. (iść naokoło czegoś) körüljárni, körbejárni, kerülgetni, megkerülni, bejárni; 2. (święcić) megünnepelni, megülni, megtartani; 3. (interesować) érdeklődni; érdekelni, érinteni obchodzi mnie jego los érdekel a sorsa obchodzić imieniny névnapot tartani; névnapot ünnepelni v. ülni; névnapját megülni obchodzić jaką uroczystość megülni, megünnepelni obchodzić jubileuisz jubilálni; jubileumot tartani v. megtartani v. ünnepelni v. ülni v. megülni obchodzić rocznicę évfordulót megünepelni obchodzić święto ünnepelni, ünnepet ülni obchodzić urodziny születésnapot ünnepelni; megüli a születésnapot obchodzić się (z kim/czym) bánni (vkivel/vmivel); kezelni vkit/vmit; megvan, elvan, megél, boldogul (vki/vmi nélkül) obchodzić się (z kim) delikatnie finoman v. kesztyűs kézzel bánni (vkivel) obchodzić się z kim obcesowo packázni vkivel obchodzić się z kim szortsko packázni vkivel obchodzić się z kimś jak z jajkiem (átv.) óvatosa, kíméletesen v. csínján bánni vkivel; úgy bánni vkivel, mint a hímes tojással obchodzić się z kimś ostrzożnie szőrmentén obchodzić urodziny születésnapot taratani obchód [1. kontrolne obchodzenie jakiejś instytucji lub terenu; 2. obchodzenie czegoś dokoła; 3. chodzenie do sali do sali dookoła kogoś lub czegoś, świąt] bejárás, körjárat, menet, körmenet, felvonulás, körút; (święcenie urocystości) ünneplés, megünneplés; ünnepség, ünnepelés, szertartás; (orvosi) körút, vizit obchód lekarski orvosi körút v. vizit (a kórtermekben) obchód straży, wart (wojsko) körjárat, őrszemek ellenőrzése obchód weselny lakodalmi ünnepség obciąć (obetnę, obetnie) obcinać [1. tnąc, skrócić coś lub oddzielić od czegoś; 2. skrócić komuś włosy, zwykle nadając im jakąś fryzurę; 3. zmniejszyć ilość pieniędzy przeznaczoną na jakiś cel; 4. pot. dać komuś na egzaminie ocenę niedostateczną; 5. obcinać: pot. przypatrywać się komuś lub czemuś uważnie; 6. obcinać: pot. zbijać kogoś z tropu lub ostro się do kogoś odzywać] elvágni, levágni, szelni, nyírni, lemetszeni, lenyesni, csökkenteni, korlátozni, megnyírbálni; (na egzaminie) elvágni, elbuktatni, megbuktatni obciąć coś lecsípni vmit obciąć gałęzie a fákat, az ágakat lenyesni v. megnyesni obciąć kogo na egzeminie vkit megbuktatni a vizsgán obciąć końce włosów levágja a haj végét obciąć a. obcinać ogon (pies) farkat csonkolni v. levágni obciąć paznokcie levagdalja a körmeit; körmöt nyírni obciąć pensje csökkenteni a fizetést obciąć a. obcinać włosy levágja a hajat; hajat vágni; lenyírja, megnyírja a haját obciąć wydatki csökkenteni a kiadásokat obciąć się obcinać się [1. pot. być ostrzyżonym przez fryzjera; 2. pot. nie zdać egzaminu] levágja a haját; megnyiratkozni; (átv.) megbukni a vizsgán obciąganie bevonás, huzat obciągnąć obciągać [1. powlec lub pokryć czymś; 2. wygładzić na sobie odzież, pociągając ją w dół; 3. pot. wypić alkohol; 4. zlać fermentujące wino lub piwo znad osadu do beczek lub butelek] körülhúzni, meghúzni; (co czym) behúzni, bevonni, befedni (vmit vmivel), kifeszíteni; bevonni, bemázolni; igazítani, helyrerántani, rendbeszedni; élesíteni, köszörülni, fenni; (átv.) alkoholt inni, lehúzni obciągnąć brzytwę, nóż borotvát, kést fenni, élezni obciągnąć farbą, lakierem befesteni, mbemázolni festékkel, lakkal obciągnąć krzesło skórą széket bőrrel bevonni, behúzni obciągnąć linę kötelet kifeszíteni obciągnąć meble płótnem bútort vászonnal bevonni, behúzni obciągnąć na sobie ubranie a ruháját megigazítja, helyrerántja, rendbeszedi obciągnąć piwko lehúzni v. meginni egy sört obciągnąć pół litra lehúzni egy sört; egy fél litert (szeszesitalt) obciąż (obetnie) levágni obciążać (zob. obciążyć) terhelni, megterhelni, megrakni; megnehezíteni, súlyosbítani obciążać konto számlát megterhelni obciążać odbiorców vevőket megterhelni obciążać rachunek sumą számlát megterhelni egy összeggel obciążający, -a, -e [taki, który obciąża (się); w użyciu przymiotnikowym: a) będący dla kogoś ciężarem b) będący dowodem czyjejś winy] súlyosbító, terhelő; megterhelő, súlyos, terhes, nyomasztó obciążająca okoliczność súlyosbító körülmény obciążające zeznanie terhelő vallomás

8 4170 obciążający dowód terhelő bizonyíték obciążalność [zdolność urządzenia do przejmowania określonego obciążenia w przewidzianym okresie eksploatacji] terhelés obciążalność mocą zajterhelhetőség obciążanie terhelés, megterhelés, megrakás; teher, teherrakomány obciążanie nieruchomości komunalnych helyi ingatlanok terhelése obciążenie [1. zobowiązanie, zwłaszcza finansowe, nałożone na kogoś; 2. coś, co ma niekorzystny wpływ na życie człowieka, od czego nie może się on uwolnić; 3. moc elektryczna pobierana w danej chwili ze źródła energii elektrycznej; 4. siła nacisku, której ulega jakieś ciało] terhelés, megterhelés, túlterhelés, megrakás; (ker.) tartozás, adósság; (műsz,) terhelék obciążenie dziedziczne [dziedziczna wada lub skłonność do zapadania na jakieś choroby] öröklött terheltség obciążenie konta számlamegterhelés obciążenie płacenia podatku adókötelezettség; adófizetési kötelezettség obciążenie płatnicze fizetési kötelezettség obciążenie podatkiem adóterhelés obciążenie rachunku a számla megterhelése obciążeniowy, -a, -e - terhelési, megterhelési, túlterhelési, megrakási obciążony, -a, -e megterhelt, túlterhelt; megrakott obciążony długami adósságokkal terhelt; adósságok alatt nyögő obciążyć obciążać [1. obładować kogoś lub coś czymś ciężkim; 2. nałożyć na kogoś jakieś zobowiązanie, zlecić komuś wykonanie czegoś; 3. nadmiernie coś eksploatować; 4. zwiększyć ciężar czegoś; 5. uczynić coś przeciążonym; 6. zlecić komuś wykonanie czegoś; 7. uczynić kogoś odpowiedzialnym za coś, winnym czegoś; też: wskazać lub udowodnić czyjąś winę»] súlyosbítani, terhelni; megterhelni, túlterhelni, megrakni, megnehezíteni obciążyć czyj rachunek pewną sumą vkinek számláját bizonyos összeggel megterhelni; egy bizonyos összeget terhére írni vkinek obciążyć dane konto adott számlát megterhelni obciążyć hipotekę [zagwarantować wykonanie jakiegoś zobowiązania wpisem do księgi hipotecznej] jelzálogot megterhelni obciążyć kogo odpowiedziałnością za co felelőssé tenni vkit vmiért obciążyć kogo zaznaniem vkit vallomásokkal terhelni obciążyć konto [zapisać jakąś transakcję na dane konto] kontót v. számlát terhelni obciążyć pamięć terheli v. megterheli az emlékezetét obciążyć podatkiem megterhelni adóval obciążyć rachunek számlát terhelni v. megterhelni obciążyć swoje sumienie występkami bűnökkel terheli meg lelkiismeretét obciążyć wóz kocsit megrakni v. megterhelni obciążyć się obciążać się [1. wziąć coś ciężkiego; 2. podjąć się jakiegoś obowiązku; 3. poczuć się odpowiedzialnym za coś lub winnym czegoś; 4. zarzucić sobie nawzajem jakąś winę] megrakodni, telerakja magát; magára vállal obciążyć się czym megrakodik, telerakja magát vmivel; magára vállal vmit obciec obciekać, obcieknąć [1. o cieczy: spłynąć skądś małymi strugami; 2. o przedmiotach: stać się mniej mokrym] (kis patakokban) lefolyni, elfolyni obetrzeć obcierać [1. przesunąć czymś po powierzchni w celu jej osuszenia lub oczyszczenia; 2. uszkodzić skórę wskutek tarcia o coś] törölni, letörölni, megtörülni obetrzeć się obcierać się [1. obetrzeć samego siebie z czegoś wilgotnego lub brudnego; 2. mijając się, dotknąć kogoś lub czegoś] letörli v. megtörli magát obcieranie letörlés, megtörlés obcierka [1. pot. strzał, który spowodował tylko obtarcie ciała; 2. pot. zdarcie fragmentu lakieru z samochodu w wyniku obtarcia o coś; 3. środ. obtarcie się piłki o któregoś z grających] (vadászat) (az állat) könnyebb megsebzése, megsebesítése obcięcie, obcinanie levágás, lenyírás, lemetszés, lenyesés; amputálás, leamputálás obcięcie gałęzi ágak lenyesése obcięcie jednej nogi egyik láb levágása v. amputálása obcięcie włosów hajnyarás v. vágás obcięty, -a, -e levágott, lemetszett, lenyírt; amputált, leamputált; (átv.) rászedett, becsapott obcinać (obciąć) levágni obcinak [1. narzędzie do obcinania rur; 2. narzędzie ręczne do obcinania rur, w którym organem roboczym są krążki tnące osadzone w oprawce lub łańcuchu i poruszane ruchem wahadłowym za pomocą dźwigni.] vágó, kurtító kés, nyíró kés obcinak do rur csővágó

9 4171 obcinanie rogów (dekoronizacja) szarvtalanítás obcinarka vágógép, vágó kkészülék, lemezvágó gép, fémvágó gép obcinek levágott rész, hulladék, szelet obcinka [wyrobisko górnicze typu chodnikowego, prowadzone na granicy wyeksploatowanej wcześniej części złoża] teljesen kitermelt aknák; elhagyott bányatérség obcios [1. pozostałość, odpad po obrobieniu albo wygładzeniu drzewa lub kamienia; 2. siekiera ciesielska służąca do ociosywania grubego drzewa; 3. dawniej: obciosanie] széles ácsbalta; hulladék v. hulladékfa; forgács obciosać obciosywać [obrobić albo wygładzić drzewo lub kamień] lefaragni, megfaragni, kifaragni, ácsolni obcioski ácsforgács obcisła góra stroju [lekki damski top, który noszony był w XIX wieki i na początku XX, szczególnie na wsi.] ingváll [Könnyű, a felsőtestet borító női ruhadarab, a 19. században és a 20. század elején viselték, különösen vidéken.] obcisnąć (obciśnie) obciskać [1. przylegać mocno do czegoś; 2. zacisnąć coś wokół czegoś, owinąć coś mocno] megszorítani, összeszorítani, szorosan körülvenni, körülfogni, befűzni obciskać się összeszorulni, szorongani, simulni obcisło; obciśle feszesen, szorosan, szűken obcisłość feszesség, szorosság, szűkösség obcisły, -a, -e [o ubraniu: ściśle przylegający do ciała] feszes, szoros, testhezálló, feszülő, tapadó, szűk Seksowna gwiazda Hollywood, Jessica Alba, przyznaje, ze jej kostium, w którym występuje w filmie Fantastyczna czwórka nie zasłania zbyt wiele. obcisłe obuwie szűk cipő obcisłe ubranie testhezálló ruha obco idegenül obcojęzyczny, -a, -e [pochodzący z obcego języka] idegennyelvű obcokrajowiec [mieszkaniec lub obywatel obcego kraju] külföldi, idegen obcokrajowy, -a, -e külföldi, idegen obcoplemieniec idegen törzsbeli ember obcopiemienny, -a, -e [należący do innego plemienia»] idegen törzsbeli obcość idegenség, idegen jelleg obcować (z kim) [1. kontaktować się z kimś lub czymś blisko; 2. mieć stosunki płciowe z kimś] érintkezni (vkivel), gyakrabban meglátogatni (vkit) obcować na odległość ze światem távolról érintkezni a világgal obcować z kobietami wiele razy każdego dnia nővel érinzkezni minden nap többször obcowanie érintkezés, gyakori (társadalmi) érintkezés v. látogatás, kapcsolat, összeköttetés obcowanie z ludźmi gyakori érintkezés az emberekkel obcowanie z kobietą nővel érinkezés obcy, -a, -e [1. nienależący do jakiegoś kręgu osób, spraw, rzeczy; 2. należący do innego państwa, właściwy mu; 3. nieznany komuś; 4. niewłaściwy komuś lub czemuś] (cudzoziemski) idegen, külföldi, ismeretlen (nieznajomy) idegen, ismeretlen; távoli, távolálló; idegenszerű obce ciało (med.) idegentest v. idegen test obce dewizy idegen v. külföldi devizák obce mu są wszelkie intrygi minden intrikától távol áll obcy język idegen nyelv obcy kapitał idegen tőke obcy klasowo osztályidegen Obcy Ogień [synowie Aarona, Nadab i Abihu, chcieli przynieść ofiary w sposób nie nakazany przez Boga (może z własnej woli, albo i dla zabawy) i za to ukarani zostali śmiercią. Nauka z tego bardzo ważna: Boga należy uwielbiać w sposób podany przez Niego; nie należy robić z wielbienia Boga zabawiania, nawet gdy chęci nie są złe; w zborach nie może być woli ludzkiej, ale wola Boga wykonywana pod przewodnictwem Ducha Świętego.] idegen tűz (Lev. 10. fejezet) [ 1 Áron fiai, Nadab és Abihu vették füstölőjüket. Tüzet tettek bele és rá tömjént, s az Úr előtt szabálytalan tűzáldozatot mutattak be, amely nem volt előírva számukra. 2 Az Úr színe elől

10 4172 láng csapott ki, és megégette őket, meg is haltak az Úr előtt. 3 Ekkor Mózes így szólt Áronhoz: "Itt beteljesedett, amit az Úr mondott: azokon mutatom meg szentségemet, akik a közelemben vannak, s az egész nép előtt kinyilvánítom dicsőségemet." Áron némán hallgatta. Niszán (niszán = csodák) hónapban vonultak ki a zsidók Egyiptomból. E hónapban állították fel a pusztai szentélyt és a Midrás szerint, ez a hónap hozza majd el Izrael végső megváltását és békéjét is. A pusztai szentély felállítása után, a nyolcadik napon felavatták azt. Először Áháron, majd Mózes megáldotta a népet és bejelentették, hogy Isten megjelenik e napon a nép előtt (t(íz formájában). Aháron az oltárra helyezte a feláldozandó részeket, és akkor az égből jött tűz elemésztette azokat. (Isten "megjelenése") Ezután Áháron két fia, Nádáv és Avihu helyeztek az oltárra állati részeket, és sajátmaguk által gyújtott tűzzel akarták azokat elégetni. ("idegen tűz" Lev. 10/ I ) Erre égi tűz jött, és megölte Áháron két áldozó fiát. Áháron, az apa, megkövülten hallgatott. Rási megjegyzi, hogy Áháronnak Isten érdemül tudta be hallgatását. Rási - szavait úgy értelmezhetjük, hogy Aháron nem tört meg apai fájdalmában, hanem tovább folytatta főpapi működését.] obcym wstęp wzbroniony idegeneknek tilos a belépés, idegeneknek belépni tilos obcy [1. człowiek nienależący do danego środowiska, rodziny; też: mieszkaniec innego kraju; 2. w literaturze science fiction: przybysz z kosmosu lub jakakolwiek forma życia obdarzona inteligencją, pochodząca z innej planety] ismeretlen ember; földönkívüli lény obcy * cudzoziemiec [każdy człowiek, który nie był Żydem, był cudzoziemcem. Cudzoziemcami byli także Samarytanie. Należał do nich jeden z dziesięciu uzdrowionych trędowatych, który przyszedł podziękować Panu.] idegen; jövevény [Az izráeliták szemében mindazok, akik nem tartoztak Isten népéhez, nem számítottak teljes értékű embernek (1Móz 31,15) és ezért csak korlátozott jogokkal rendelkeztek. Az ilyen nem vehetett részt a páska-vacsorán (2Móz 12,43), nem léphetett be a szentélybe (Ez 44,9), nem lehetett király (5Móz 17,15), nem házasodhatott össze Izráel népéből valókkal (2Móz 34,12-16). Fel lehetett azonban őket venni a nép közé, ha elismerték a törvényt és annak követeléseit. Az ÚSZ azokra alkalmazza ezt a fogalmat, akik nem tartoznak Isten országához (Ef 2,19); de a Gyülekezet is jövevénynek számít a világban, ahol nincs tulajdonképpeni hazája (1Pt 1,1).] obczyzna [obce kraje, zagranica] idegen, (cudzoziemszczyzna) idegen ország v. föld, külföld; minden ami idegen, idegenség, idegenszerűség; külföldi portéka, szokások obdarcie nyúzás, megnyúzás obdarcie ze skóry bőr lenyúzás obdarować (obdaruje), obdarowywać megajándékozni, ajándékkal ellátni obdarować kogo czym megajándékozni vkit vmivel obdarłem się całkowicie egészen lerongyolódtam obdarowywać (obdarowuje) kogo czym megajándékozni vkit vmivel obdartus [osoba w nędznym, brudnym, lichym ubraniu; obszarpaniec] rongyos, toprongyos alak, lerongyolófott, csavargó ember obdarty, -a, -e [pot. mający na sobie podarte, nędzne ubranie] rongyos, tépett, toprongyos, lerongyolódott, elrongyolódott, kopott; nyúzott, lenyúzott obdarty ze skóry (bőrétől) lenyúzott obdarzyć obdarzać [1. ofiarować komuś coś cennego; 2. poczuć do kogoś zaufanie, szacunek, miłość; 3. dać komuś coś (z reguły coś cennego)] megajándékozni, elhalmozni; felruházni, ellátni obdarzać, obdarzyć kogo czym megajándékozni, elhalmozni vkit vmive; felruházni v. ellátni vkit vmivel obdarzać kogo zaufaniem megajándékoz vkit bizalmával obdarzyć kogo łaskami kegyekkel elhalmozni vkit obdarzony, -a, -e megajándékozott, felruházott, ellátott, halmozott obdarzony inteligencją ésszel megáldott obdarzony przez naturę természettől megáldott obdarzony talentem tehetséggel megáldott obdarzony zdołnościami tehetséges, nagyképességű, nagytehetségű, igen tehetséges obdaszek [1. w architekturze nazwa niewielkiego daszka; 2. jedno lub dwuspadowy daszek przykrywający murowane ogrodzenie, bramę lub furtkę itp. W budynkach drewnianych - wąski, jednospadowy daszek umieszczony pomiędzy szczytem a ścianą. Chroni ścianę przed wodą deszczową] (ép) eresz obdłubać megpiszkálni, körülpiszkálni, lekapargálni, lehántani, lehámozni, meghámozni, megtisztítani

11 4173 obdłubać złotych wiórków aranyforgácsokat lekapirgálni obdłużać, obdłużyć adóssággal megterhelni, adósságba verni obdłużyć majątek vagyont adóssággal megterhelni obdłużyć się adósságba keveredni, eladósodni, adósságba veri magát obdłużyć się po szyje, obdłużyć się po uszy nyakig úszik v. nyakig van az adósságban obdrapywać obdrapać [obetrzeć, porysować jakąś powierzchnię] összekaparni obdrapaniec [1. pot. człowiek niechlujny, chodzący w podartym ubraniu; 2. pot. obdrapany, zniszczony przedmiot] toprongyos alak, csavargó; lekapart, összekapart, letépődött obdukcja [1. łac. obductio 'zasłonięcie' z obducere 'przyprowadzać; zasłaniać'; ob- 'do, ku; przeciw'; ducere, badanie lekarskie wykonywane w celu ustalenia rodzaju i rozmiarów doznanych uszkodzeń ciała; 2. badanie zwłok w celu ustalenia przyczyny śmierci] (lat.) obductio; (törvényszéki) boncolás, halottszemle boncolással obdukcyjny, -a, -e [związany z obdukcją] boncolási obdukować boncolni, halottat boncolni, tetemet megvizsgálni obdzielenie megosztás, felosztás, osztozás obdzielić obdzielać [podzielić coś między jakąś liczbę osób] felosztani, szétosztani, részesíteni vmiben obdzielić czym felosztani, szétosztani vmit, részesíteni vmiben obdzielić się egymás közt felosztani, szétosztani, megosztozni; megoszlani obdzielić się po bratersku testvériesen megosztozni obdzierać (zob. obedrzeć) lehántani, lenyúzni, leszagatni; (łupić) megnyúzni, megkopasztani obdzierać z czego megfosztani vmitől obdzierać ze skóry megnyúzni obdzieranie nyúzás, megnyúzás obdziergać, obdziergnąć obdziergiwać [obszyć drobnym, gęstym ściegiem brzeg jakiejś tkaniny] beszegni, szegélyezni (fércöltéssel) obecni [osoby znajdujące się gdzieś w danym czasie] jelenlévők obecnie (teraz) jelenleg, most, ez idő szerint, mostanában, manapság; ezúttal obecność [1. znajdowanie się gdzieś, przebywanie czasowe; 2. funkcjonowanie gdzieś, zaznaczanie swojego istnienia w jakiejś sferze lub dziedzinie] jelen; jelenlét obecność Boga zob. Bliskość Boga Isten jelenléte [Isten tulajdonságainak egyike, predikamentális nyugvó, pozitív sajátság.] obecność obowiązkowa a jelenlét kötelező obecny, -a, -e [1. osobiście przy czymś będący, znajdujący się gdzieś w danej chwili; 2. istniejący teraz, w tym okresie lub momencie; 3. funkcjonujący lub zaznaczający się w czymś] jelen, jelenlévő, jelenvaló; (teraźniejszy) jelen, jelenlegi, mostani, jelenkori obecne czasy a jelen idők obecny! jelen! (itt van!) obecny tu pan ez az (itt jelenlévő) úr Obed (służba) [syn Boaza i Rut] OBED (tisztelő, imádó; (Jahve) szolgája, rabszolga) [1. Férfi Júda törzséből (1Krón 2,37-38). 2. Dávid hőse (1Krón 11,47). 2. Ajtóőrző lévita Dávid idejében (1Krón 26,7). 3. Azáriás (22) százados atyja (2Krón 23,1). 4. Ruth és Boáz fia; Dávid nagyatyja, Jézus őse (Ruth 4,21-22; Mt 1,5; Lk 3,32). 5. Azáriás (9) próféta atyja (2Krón 15,1)] obediencja (z łac. oboedientia posłuszeństwo) - engedelmesség (lat. oboedientia) [az egyik evangéliumi boldogság, amely Krisztus alázatos követését javasolja a halálig, azáltal, hogy akaratunkat az elöljáró akarata alá vetjük, főleg az engedelmesség fogadalma miatt.] obediencja zakonna zob. posłuszeństwo (łac. oboedientia - być posłusznym) [posłuszeństwo zakonnika, co do woli przełożonego, dotyczy także przenosin zakonnika z jednej wspólnoty klasztornej do drugiej] szerzetesi engedelmesség (lat. oboedientia - engedelmesnek lenni) lásd engedelmesség [a szerzetesi engedelmesség, az elöljáró akaratától függően arra is kiterjed, ha a szerzetest egyik közösségből áthelyezik a másikba.] Historycznie miała dwa znaczenia: Podział na dwa obozy: obediencja papieży rzymskich i obediencja papieży awiniońskich w czasie schizmy w Kościele katolickim ( ). W tym czasie także zakony dzieliły się na obediencje, np. zakon karmelitów czy zakon dominikanów, a podziały te ulegały zatarciu po przywróceniu jedności w świecie katolicyzmu. W terminologii masońskiej obediencja wolnomularska to struktura złożona z kilku samodzielnych lóż. Jest to jednostka niezależna, bez władzy zwierzchniej i bez dalszych rozgałęzień. Obediencje przyjmują przeważnie organizacyjne formy prawne oparte na ustawach o stowarzyszeniach

12 4174 kraju, w którym się znajdują. W Polsce funkcjonują obediencje Wielkiej Loży Narodowej Polski, Wielkiego Wschodu Polski, Polska Federacja Międzynarodowego Zakonu Masońskiego Obrządku Mieszanego Le Droit Humain. obedrzeć (obedrę, obedrze), (obdzierać) [1. ściągnąć coś z kogoś lub z czegoś; 2. pozbawić kogoś nadziei, złudzeń itp.] lehántani, lekérgezni, lehámozni, lenyúzni, lefejteni, leszagatni; (łupić) megnyúzni, megkopasztani, levetkőztetni, kifosztani, bőrét lenyúzni, kirabolni, kiszipolyozni obedrzeć do cna, obedrzeć do nitki teljesen kifosztani, meztelenre vetkőztetni obedrzeć interesanta, obedrzeć klienta az ügyfelet megnyúzni v. becsapni obedrzeć kogo z czego megfosztani vkit vmitől obedrzeć kogo z majątku vagyonától megfosztani vkit obedrzeć skórę ze zwierząt lenyúzza az állat bőrét obedrzeć z liści lombtalanítani obedrzeć ze skóry még a bőrt is lenyúzza róla; lenyúzza a bőrét obedrzeć zwierzę ze skóry megnyúzni az állatot obedrzeć się lerongyolódni obegnać meghajszolni, körülhajszolni, meghajtani, körülhajtani obejdzie się nem kell, felesleges obejdzie się bez marcypanów (átv.) megelégszik önmagával; anélkül is jónak kell lenni obejmadło pofa, satu, befogó obejmadło do nur cső befogó obejmować (objąć) [1. otoczyć kogoś lub coś ramionami; 2. podjąć się wykonywania jakichś obowiązków; 3. dotyczyć czegoś lub kogoś; 4. zawierać, mieć w swoim składzie; 5. wziąć coś w posiadanie; 6. zająć jakiś obszar lub rozprzestrzenić się na nim; 7. zrozumieć coś w całości lub uświadomić sobie całościowo; 8. o wrażeniach, stanach psychicznych i fizycznych: pojawić się lub wystąpić z dużą siłą] (ramionami) ölelni, átölelni, megölelni; (otoczyć rękami) átfogni, megfogni, átkarolni, karjába zárni; (otoczyć) körülvenni, körülfogni; (zawrzeć) felölelni, tartalmazni, magába foglalni, (wziąć w posiadanie) átvenni; (pojąć) felfogni, megérteni; birtokba venni vmit; birtokába lép vminek obejmować cały świat behálózza az egész világot obejmować co w posiadanie birokba venni vmit obejmować dowództwo átvenni a parancsnokságot obejmować kierownictwo átvenni a vezetést v. irányítást obejmować kogoś átölelni vkit obejmować po kim posadę állásban, hivatalban követni v. felválktani vkit obejmować rozumem ésszel megérteni, felfogni obejmować urząd átvenni a hivatalt v. hivatali vezetést obejmować władzę átvenni a hatalmat v. uralmat obejmować wzrokiem áttekinteni; tekintetét végigjáratja vmin obejmować się objąć się [objąć ramionami jeden drugiego] ölelkezni, átölelik egymást; össszeölelkezni obejmujący, -a, -e átfogó, tartalmazó obejmujący wszystko mindenre kiterjedő obejrzeć [1. przypatrzyć się komuś lub czemuś dokładnie; 2. zapoznać się z czymś, patrząc na to] megtekinteni, megnézni, megszemlélni, körülnézni, vizsgálni obejrzeć chorego megvizsgálni v. megnézni a beteget obejrzeć miasto megtekinteni a várost obejrzeć telewizję tévét nézni, tévézni obejrzeć wystawę megtekinteni v. megnézni a kiállítást; kirakatot nézegetni obejrzyjmy zabawki! nézzük meg a játékokat! obejrzeć się [1. obejrzeć samego siebie; 2. obracając głowę w jakimś kierunku, spojrzeć na kogoś lub na coś; 3. zauważyć coś i zastanowić się nad tym] körülnézni, körültekinteni, szemlélődni, hátranézni, hátratekinteni; félrenézni obejrzeć się na kogo/co hátratekinteni vkire/vmire obejrzenie körülnézés, megtekintés, megszemlélés obejrzenie filmu a film megnézése obejście [1. ambit, w kościele wąskie przejście obiegające prezbiterium, oddzielone arkadami lub murem. Charakterystyczny element w architekturze kościołów romańskich (zwłaszcza pielgrzymkowych), a następnie gotyckich (gotyk). Do obejścia przylegał wieniec kaplic (tzw. kaplice promieniste). 2. (wojsko) jest to manewr (odmiana oskrzydlenia), w którym nacierające wojska obchodzą przeciwnika na lądzie lub w wymiarze powietrznym

13 4175 (ponad jego pozycjami obronnymi), unikając kontaktu ogniowego. Celem tego manewru jest zdobycie obiektów na tyłach przeciwnika, zmuszając go do ich opuszczenia.] körüljárás, megkerülés, kikerülés, körüllátogatás; (postępowanie) viselkedés, modor; érintkezés, (wojsko) manőver, megkerülés; (egyház) szentélykörüljáró; körüljáró folyosó (templomokban, kolostorokban) obejście obejście czego vminek a kikerülése obejście przepisów prawnych a jogi előírások megkerülése v. kijátszása obejść (obejdę, obejdzie) obchodzić [1. idąc, okrążyć kogoś, coś; 2. pójść kolejno w kilka miejsc w jakimś określonym celu; 3. wzbudzić czyjeś zainteresowanie; 4. obchodzić: czcić jakiś uroczysty dzień lub rocznicę czegoś] körülmenni, körüljárni; megkerülni; ünnepelni, megünnepelni, megülni; érdekelni, érinteni obejść prawo kiszátszani v. megkerülni a törvényt obejść rocznicę az évfordulót megünnepelni obejść straże (wojsko) körjáratot tartani, őrszemek ellenőrzését végezni obejść swoje urodziny születése napját v. születésnapját megünnepli v. megüli obejść trudności elkerülni a nehézségeket obejść się (ovejdę, obejdzie) obchodzić się [1. potraktować kogoś w jakiś sposób; 2. poradzić sobie bez kogoś lub czegoś; 3. zadowolić się niewielką ilością czegoś; 4. obchodzić się: posługiwać się czymś lub stosować coś] bánni, eljárni; megvan, elvan vmi nélkül; megelégedni obejść się bez kogo/czego meglenni, ellenni, boldogulni vki/vmi nélkül obejść się bez przysmaku legszükségesebbet beéri; megvan ínyencfalatok nélkül is obejść się smakiem hosszú (lógó) orral távozni; felsülni, faképnél hagyták; nem kap a jó falatból obejść się z czym megelégedni vmivel obejść się z kim bánni vkivel obelne prawo; bartne prawo (hist.) méhészeti jog obelga [1. obraźliwe słowo skierowane do kogoś; 2. obraźliwy postępek; 3. obraza słowna kierowana do drugiej osoby] sértés, bántás, bántalmazás; szidalom, rágalom, rágalmazás, gyalázás, megbántás obelga czynna tettleges bántalmazás; pofon obelga słowna szóbeli sértés obelisk (łac. obeliscus, gr. obeliskos - rożen, słup) [1. pomnik w kształcie ostrosłupa; 2. pomnik w formie wysokiego, smukłego, najczęściej o czworobocznej podstawie, słupa, wykonanego z jednego bloku skalnego. Zakończenie słupa ma formę ostrosłupa, często obitego złotą blachą.] (gör.) obeliszk (kis nyárs); négyoldalú, felfelé keskenyedő, magas emlékoszlop; általában emlékoszlop; kis méretekben díszítőelem obeliskowy, -a, -e obeliszkobelkować [ułożyć belki pod konstrukcję stropu] födémgerendát beépít obelkowanie [belki ułożone pod konstrukcję stropu] födémgerendázat obelżywie sértően, gyalázatosan, felháborítóan obelżywość sértő, bántó jelleg, vminek sértő volta obelżywy, -a, -e [obrażający kogoś] (hańbiący) rágalmazó, gyalázó, gyalázkodó, meggyalázó; sértő, sértegető, gyalázatos, bántó obelżywe przezwisko sértő gúnynév obelżywy komentarz sértő kommentár obelżywy list sértő tartalmú levél obełgiwać obełgać (co) [okłamać] rágalmazni, gyalázni; hazudni, hazugsággal elámítani, összehazudozni, megtéveszteni, félrevezetni, távedésbe ejteni obełgać kogo hazugsággal elámítani vkit; megrágalmazni vkit Obercuch (z niem. Ueberzug, Überzug) [wierzchnia suknia, wierzchnie okrycie, bywał ozdobny] (ném. Überzug = bevonat, burkolat) (daw) felső ruha; felöltő obereczek [zdrobnienie od: oberek] oberecska (tánc) oberek [1. polski taniec ludowy, o żywym tempie i skocznej melodii w rytmie nieparzystym; popularny na wsi w wielu regionach

14 4176 Polski, szczególnie lubiany na Mazowszu i Radomszczyźnie. W swoim naturalnym kontekście (zabawy, wesela) zaczął zanikać w II połowie XX wieku, obecnie tańczony wyjątkowo na weselach tylko przez starszych i na ich życzenie, pod warunkiem, że ma oberka w repertuarze kapela weselna, co zdarza się rzadko (najczęściej wtedy jest to skomponowany w mieście "oberek wilanowski"). 2. muzyczna forma taneczna oparta na tańcu oberek. Klasyczny oberek wiejski posiada dwuczęściową melodię ujętą w ośmiu taktach o metrum nieparzystym 3/8, rzadko 3/4. Rytm synkopowany. Tempo szybkie. Gra energiczna. Podobnie jak w przypadku mazurka, źródłem oberka jako formy instrumentalnej, był często śpiew, przyśpiewka. W twórczości kompozytorskiej istnieją oberki wyłącznie instrumentalne lub wokalnoinstrumentalne, spotykamy je w formie mazurków u F. Chopina, H. Wieniawskiego, R. Statkowskiego, G. Bacewicz (Oberek na skrzypce i fortepian No 1 z 1951)] oberek (lengyel tánc) Polski taniec ludowy od końca XVII w. Nazwa oberek pochodzi od ruchu obrotowego, wirowego w tańcu. oberiba, ouberiba [kalarepa] [Słowniczek języka śląskiego] karalábé obertas [pot. oberek] oberek (tánc) [heves, elemi erejű, vidám forgó tánc, élénk, ugrótáncszerű dallammal, jellegzetes hirtelen megállásokkal, hármas tagolású ütemben.] (u Zygmunta Glogera) Obertas, oberek taniec ludowy polski, którego nazwa pochodzi od szybkiego obracania się, najbardziej ze wszystkich tańców ludowych w kraju upowszechniony. Miewa zwykle swą przodkującą (rej wiodącą) parę, za którą suną gromadnie i gęsto pary następne. Przodkujący, obszedłszy izbę, puszcza się młynkiem na lewo, a za nim drużyna. Niekiedy przystawa on i śpiewa przed muzyką, częściej wszakże śpiewa wśród tańca. To znowu zwraca się nagle w prawą stronę, a cała gromada, tym zwrotem nieraz potężnie uderzona, czas jakiś miesza się, przystaje, tłoczy lub wywraca, lecz potem szybko podąża za wodzem na prawo. Obrót ten dzieje się przeciwnie. W wirze tańca, odbywającego najczęściej drogi koliste, raz kobieta obraca się koło mężczyzny, to znowu mężczyzna koło kobiety; raz on jest osią a drugi raz ona. Cechy te wskazują wszechstronną obertasa rozmaitość i wybitnie różnią go od niemieckiego walca. Ale i w rytmie ważna zachodzi różnica, bo chociaż oba tańce idą na 3 (zwykle na 3 raz wiązane nuty w takcie, mimo pisania ich niekiedy na 3 ćwierciowe), to jednakże walc daje nacisk na pierwszej tylko nucie zwanej mocną, robiąc dwie następne słabemi, obertas zaś akcentuje wszystkie trzy nuty taktu z równą siłą, lub akcent ten przenosi niekiedy na którąkolwiek (lub na dwie) taktu. Owszem, zostawia czasami pierwszą słabą, robiąc dwie drugie mocnemi. Własność pierwsza daje mu poniekąd rytm zdrobniałego poloneza (trzy krótkie równej siły nuty, gdy polonez ma trzy długie), odpowiadający w poezyi formie stopy trójsylabowej Tribrachys. To też w Krakowskiem zowie on się zwykle drobnym, gdy krakowiak wielkim a polonez polskim. Obertas mniej żwawo tańczonym bywa w Wielkopolsce i Kujawach (ob. Kujawiak), żywiej nieco na Mazowszu i Podlasiu, a najżywiej w Krakowskiem i na Rusi. W wielu okolicach jest on jedynym tańcem ludu i rozmaicie się cieniuje i odmienia. Tu go zowią wyrwasem (w Płockiem), ówdzie drygantem, zawijaczem, okrągłym i t. p. Śpiewka krótka na jego nutę również najpopularniejszą jest w kraju formą poezyi, prześcigającą krakowiaka nawet w wielu okolicach ziemi Krakowskiej. Obrazy i myśli są w niej zwykle prozaiczniejsze niż w krakowiaku, za to przeważa dowcip i humor. Nie brak wszakże ustępów z głębi serca wysnutych. Obertas wprowadził wiele żywiołu ludowego do naszej wykształconej muzyki narodowej. Wszyscy niemal kompozytorowie posługiwali się nim z korzyścią, a najznakomiciej Szopen. Oskar Kolberg. oberwać obrywać [1. szarpnięciem odłączyć coś od czegoś; 2. spowodować odpadnięcie albo osunięcie się czegoś; 3. pot. zostać pobitym lub uderzonym; 4. pot. doznać czegoś niekorzystnego dla siebie lub narazić się na jakieś przykrości] eltépni, letépni, elszakítani, leszakítani, leszaggatni, letörni, szöretelni; elszakítani, elpattantani; (dostać cięgi) ütést, szidást kapni; kikapni oberwać guza verést kapni oberwać kwiat leszakítani a virágot oberwać linę, oberwać powróz elszakítani a kötelet oberwać liść z drzewa leszaggatni a falevelet oberwać owoce leszakítani a gyümölcsöt oberwać po pysku leakasztani egy pofont oberwać po uchu megráncigálja a fülét oberwać strunę elpattantani a húrt oberwać za co kikapni vmiért, ütést, szidást kapni vmiért oberwał od matki za spóźnienie kiakpott anyjától a későnjövésért

15 4177 oberwać się obrywać się [1. urwać się lub odpaść wskutek szarpnięcia lub wstrząsów; 2. o ziemi, stoku: osunąć się] megszakadni, leszakadni, elszakadni, elpattanni, elválni; jut vmi vkinek, csurrancseppen, leesik; ütést, verést, szidástkapni, kikapni oberwanie megszakítás, leszakítás; elszakítás; megveretés oberwanie chmury felhőszakadás oberwanie się elszakadás, leszakadás, elpattanás, elválás, összeomlás, összedőlés oberwaniec [pot. człowiek chodzący w podartym ubraniu] rongyos, lerongyolódott ember; ágrólszakadt, toprongyos alak, csavargó oberwany, -a, -e [1. pot. o człowieku: mający podarte ubranie; 2. pot. o ubraniu: obszarpany, podarty] rongyos, elszakadt, leszakadt, tépett, szakadozott, elrongyolódott oberwany włącznik szakadozott bekapcsoló oberwie mu się po skórze majd kikap; elnáspángoljuk, megverjük oberznąć, oberżnąć obrzynać [1. ściąć coś naokoło lub z wierzchu; 2. odciąć coś za pomocą ostrego narzędzia] elvágni, levágni, szelni, lemetszeni, amputálni oberznięcie, oberżnięcie lenyesés, levágás, lefűrészelés oberża [daw. dom zajezdny przy głównym trakcie, w którym podróżni zatrzymywali się na posiłek i nocleg] fogadó, vendégfogadó, (útszéli) kocsma, korcsma Oberżyna (bakłażan, gruszka miłosna, Bakman) (Solanum melongena) [jednoroczna roślina warzywna z rodziny psiankowatych o jadalnych owocach. Pochodzi prawdopodobnie z Indii. W Polsce uprawiana wyłącznie w sprzyjających warunkach mikroklimatycznych.] (perzsa bolgár) padlizsán [egy zöldségnövény, amelynek latin neve: (Solanum melongena L.), magyar népies elnevezései: török paradicsom, tojásgyümölcs, kék paradicsom, de egyes vidékeken vinete néven is emlegetik.] oberżysta, oberżystka [właściciel oberży] fogadós, kocsmáros, korcsmáros (ffi/nő) obeschły, -a, -e; obeschnięty [suchy z wierzchu] összeszáradt, kiszáradt, megszáradt, száraz obeschnąć obsychać [stać się suchym z wierzchu] kiszáradni, elszáradni obesłać (obeślę, obeśle) obsyłać [posłać kogoś lub coś do wielu miejsc lub osób] (dawno) megküldeni, szétküldeni obeszło się bez przelewu krwi vérontás nélkül folyt le obetkać obtykać [zatkać szpary, szczeliny lub wolną przestrzeń wokół czegoś] körölrakni, eltömni, elzárni; dugaszolni obetkać co czym ellátni, körülrakni vmit, vmivel obetkać okno na zimę légmentesen eltömni, elzárni az ablakot télire obetonować obetonowywać [oblać betonem, umocnić za pomocą betonu] körülbetonozni, betonnal körülvenni obetonować słupki körülbetonozza az oszlopokat obetonowanie [osłona lub umocnienie z betonu] körülbetonozás obetrzeć (obetrę, obetrze) obcierać [1. przesunąć czymś po powierzchni w celu jej osuszenia lub oczyszczenia; 2. uszkodzić skórę wskutek tarcia o coś] törölni, letörölni, megtörülni, kitörölni; ledörzsölni, bedörzsölni obetrzeć co kurzu leporolni, letörölni a port vmiről obetrzeć sobie nogi podczas marszu feldörzsöli a lábát menetelés közben obetrzeć sobie ręce kezet törölni; megtörli a kezét obetrzeć się obcierać się [1. obetrzeć samego siebie z czegoś wilgotnego lub brudnego; 2. mijając się, dotknąć kogoś lub czegoś] törülközni; letörli magát obezjdzie się bez adwokatów majd csak meglesz az védő nélkül is!, nem kell annak ügyvéd v. szószóló obeznać, obeznawać (obeznaje) megismertetni, megbarátkoztatni obeznać kogo z czym megismertetni, megbarátkoztatni vkit vmivel ; hozzászoktatni vkit vmihez obeznać się [dobrze się z czymś zapoznać] megismerkedni, megbarátkozni obeznać się z czym megismerkedni, megbarátkozni vmivel obeznanie [dobra znajomość czegoś] megismertetés, ismeret, jártasság obeznanie kogo czym vkinek a megismertetése vmivel obeznany, -a, -e [dobrze się na czymś znający] szakavatott, beavatott, megismert, megbarátkozott, hozzászokott

16 4178 obeznany z czym jártas vmiben; szakavatott, megbarátkozott vmivel; járatos vmiben obezwładnić obezwładniać [1. pozbawić kogoś swobody ruchów; 2. uczynić kogoś bezsilnym lub niezdolnym do działania] megbénítani; erőtlenné, ártalmatlanná tenni; közömbösíteni, gúzsba kötni obezwładnieć elerőtlenedni, erejét veszti, elernyedni obezwładnić przestępce ártalmatlanná tenni a bűnözőt obezwładnić szaleńca ártalmatlanná tenni az őrültet obezwładnienie [stan wyczerpania fizycznego] megbénítás, semlegesítés, ártalmatlanná tétel obeżreć obżerać [1. o zwierzętach: objeść, ogryźć, zjeść z każdej strony; 2. pospolicie: objeść kogoś; 3. obeżreć się - pospolicie: objeść się, spożyć posiłek w obfitych ilościach; 3. pot. o zwierzętach, owadach: objeść coś ze wszystkich stron] lerágni, lefalni, lezabálni obeżreć się obżerać się [posp.; zob. objeść się] telezabálja magát; teletömi a bendőjét obżarty [pot. taki, który wiele zjadł] telezabált obficie bőven, bőségesen, gazdagon, dúsan, bőkezűen obfitość bőség, gazdagság, bővelkedés obfitość artykółów żywnościowych élelmiszerbőség obfitość produktów termékbőség obfitość surowców nyersanyagbőség obfitość towarów árubőség obfitować (obfituje) [zawierać wielką ilość czegoś, mieć czegoś pod dostatkiem] bővelkedni, bővében lenni, dúslakodni obfitować w co bővelkedni vmiben, gazdag vmiben obfitować w coś bővelkedni vmiben obfitujący w wodę vízben gazdag v. bő obfity, -a, -e [składający się z dużej ilości czegoś, występujący w dużej liczbie lub natężeniu] bőséges, túláradó, bő, kiadós; (w co) dús, gazdag (vmiben) obfita broda dús, sűrű, tömött szakáll obfity deszcz kiadós eső obfity posiłek bőséges, dús étkezés v. táplálék obfity w co bőséges vmiben obfotografować obfotografowywać [sfotografować kogoś lub coś ze wszystkich stron] minden oldalról, sokszor lefényképezni, körbefényképezni obgadać obgadywać [1. pot. omówić coś wszechstronnie; 2. pot. obmówić kogoś] (coś) megbeszélni, megtárgyalni, megvitatni, megvizsgálni, kivizsgálni vmit; (kogoś) megszólni, szapulni, pletykálni, kibeszélni, megrágalmazni (hamisan), megvádolni, befeketíteni vkit obgadać kogo megszólni, szapulni, befeketíteni vkit, pletykálni vkire obgadać sprawę kivizsgálni, tárgyalni az ügyet obgadać się obgadywać się [pot. obmówić jeden drugiego] megbeszélni obgadywanie megbeszélés; megszólás, szapulás, pletykálás, rágalmazás, befeketítés obgotować obgotowywać [krótko gotując warzywa, ryby itp., ugotować je tylko z wierzchu] megfőzni, felfőzni, átfőzni, előfőzni; leforrázni, (forró vízzel v. gőzzel) megégetni obgryzyć obgryzać [gryząc, objeść lub obskubać coś ze wszystkich stron] körülrágni, megrágni, összerágni, összeharapdálni obgryzać paznokcie rágja a körmét obgryziony, -a, -e körülrágott, lerágott obgryźć obgryzać [gryząc, objeść lub obskubać coś ze wszystkich stron] lerágcsálni, megrágni, lerágni, körülrágni, körülharapdálni obgryźć kości lerágcsálja a csontokat obi [japoński pas przepasujący kimono] obi [a kimonó megkötésére és díszítésére használt széles öv, férfiak és nők is hordják] obiad [gorący posiłek spożywany najczęściej w środku dnia] ebéd; ebédidő, dél obiad (kolację) będę jadał w restauracji vendéglőben ebédelek (vacsorázom) obiad ciągnał się bez końca az ebéd a végtelenbe nyúlt obiad domowy otthoni, házi ebéd obiad galowy díszebéd obiad galowy (między 7 a 8 wieczorem) estebéd obiad firmowy menü obiad jarski hústalan v. vegetariánus ebéd obiad jeszcze niegotowy az ebéd még nem készült el obiad na 10 osób 10 fős ebéd obiad na trzy osoby ebéd három személynek; háromszemélyes ebéd obiad ostygnie kihűl az ebéd obiad popularny típusebéd obiad postny böjti ebéd obiad poweselny mennyegző utáni ebéd obiad pożegnalny búcsúebéd obiad proszony vendégség, lakoma, ebéd); ebédvendégség, ebédmeghívás, díszebéd obiad restauracyjny vendéglői ebéd obiad roboczy munkaebéd obiad stygnie na stole az ebéd kihűl az asztalon

17 4179 obiad trzydaniowy háromfogásos ebéd obiad z postem böjti ebéd obiad z trzech (czterech) dań háromfogásos (négyfogásos) ebéd obiad z trzech potraw háromfogásos ebéd obiad znakomity pompás v. kitűnő ebéd obiad zakrapiany ivással egybekötött ebéd obiad zjem na mieście a városban ebédelek obiad zjem w restauracji vendéglőben ebédelek obiadek [zdrobnienie od: obiad] ebédecske obiadować [daw. jeść obiad; np. W lipcu trza gotować, co na jesień obiadować sierpień] ebédelni obiadowanie ebédelés obiadowy, -a, -e ebéd-, ebédlő obiady czwartkowe [cotygodniowe obiady wydawane przez króla Stanisława Augusta, mające charakter zebrań naukowo-literackich] (történelem) csütörtöki ebédek (Stanisław August lengyel király udvarában) obiata [w czasach pogańskiej Słowiańszczyzny: ofiara ze zwierząt lub płodów rolnych składana bóstwom albo ku czci zmarłych] (dawno) fogalom, ünnepélyes ígéret, eskü; (tört.) feláldozás, áldozat obibok [pot. osoba leniwa lub wymigująca się od pracy] bicskás, verekedő obicie [materiał pokrywający coś] bevonás, behúzás; (materiał) huzat, bútorhuzat; (ściany) kárpit, fali kárpit; tapéta, burkolat; verés, ütleg obicie kogo vkinek a megverése, ütlegelése obicie mebli bútorhuzat, bútorvászon obicie skórzane bőrhuzat obiciowy, -a, -e huzat-, kárpitobiczować megostorozni obić obijać [1. uderzając o coś, doznać obrażeń; 2. pokryć coś, zwłaszcza meble, materiałem; 3. zbić kogoś mocno; 4. uderzeniem spowodować uszkodzenie, wyszczerbienie lub odpadnięcie czegoś] bevonni, behúzni, burkolni, kárpitozni; (kogoś) megverni, elpáholni, ütlegelni, megbotozni, megostorozni; leverni, leütni; ütéssel felsérteni, megcsorbítani; megvasalni, megabroncsozni, borítani obić beczkę obręczami hordót megabroncsozni; abroncsokat húzni, verni a hordóra obić brzeg talerza megcsorbítani a tányér szélét obić co blachą vaslemezzel borítani vmit obić czym benonni (kárpitozni) vmivel obić deskami bedeszkázni obić deski co deszkával borítani, bedeszkázni vmit obić drzwi żelazem ajtót megvasalni obić fotel płótnem karosszéket vászonnal bevonni obić jabłka z drzewa leverni a fáról az almát obić kogo kijem elverni, megverni, megbotozni vkit obić meble a bútorokat bevonni, behúzni obić się obijać się [1. siłą bezwładności uderzyć o coś boleśnie; 2. wyszczerbić się; 3. o dźwięku: odbić się od jakiejś przeszkody; 4. obijać się pot. wałęsać się bezczynnie, unikać pracy] ütődni, leütődni, hozzáverődni obić się o co ütődik vmihez obiło mi się o uszy fülembe jutott, megtudtam obie mindkét, mindkettő, egyik és másik, két, kettő; (dot. osób) mindketten obiec (obiegnę, obiegnie), obiegnąć obiegać [1. biegnąc, okrążyć kogoś lub coś; 2. o informacjach, plotkach: być przekazywanym różnym osobom lub w różne miejsca; 3. dotrzeć kolejno do wielu osób lub w wiele miejsc; 4. o ciałach niebieskich: zatoczyć krąg wokół czegoś] körülfutni, futva megkerülni, körüljárni; (sok embert) meglátogatni, (sok helyt) bejárni; körülszaladni, beutazni obiec dokoła körbe szaladni obiec znajomych végiglátogatni az ismerősöket obiecać obiecywać [1. zapewnić kogoś, że się coś zrobi, załatwi, da coś itp.; 2. stanowić zapowiedź czegoś dobrego lub przyjemnego] ígérni, megígérni, kötelez magát vmire; remélni, bizakodni, számítani, biztatja magát; kecsegtetni obiecuję, że ígérem, hogy obiecać a. obiecywać coś komuś ígérni vkinek vmit; kecsegtetni vkit vmivel obiecać komuś coś ígérni, megígérni vkinek vmit obiecać solennie ünnepélyesen igérni vmit v. ünnepélyes igéretet tenni obiecać spłatę fizetési ígéretet tenni obiecać złote góry aranyhegyeket v. eget-földet ígérni obiecanie ígéret, ígérés obiecanie komu czego vkinek vmit ígérés v. ígérése obiecanka [obietnica, na której spełnienie nie można liczyć] ígéret, ígérgetés obiecanka cacanka, a głupiemu radość (közmondás) az ígéret szép szó, ha megtartják úgy jó; bolond aki hiszi; okos ígér, bolond örül obiecany, -a, -e ígért, megígért obiecujący, -a, -e [1. dobrze prognozujący; 2. dobrze się zapowiadający; 3. o uśmiechu,

18 4180 spojrzeniu itp.: wymowny, zalotny] sokatígérő, reményteljes, kecsegtető obiecujący młodzieniec sokat ígérő ifjú v. fitalamber obiecujący rynek ígéretes piac obiecywać (obiecuję, -esz) +T., (komu) ígérni, ígérgetni obiecywać gruszki na wierzbie [składać obietnice bez pokrycia] hetet-havat ígérni; fűt-fát v. eget-földet ígérgetni, (toronyórát ígérni lánccal) obiecywać komu złote góry fűt-fát v. aranyhegyeket ígérni v. ígérgetni vkinek obiecywać sobie (co) számítani vmire; bizakodni vmiben; remélni vmit; biztatja magát vmivel obiecywać sobie przyjemjny wieczór szép estére számít; szép este gérkezik vkinek obiecywanie reménykeltés, ígérgetés, reménykedés obiecywanie sobie po kim/czym reménykedés vkiben/vmiben obiedwie (obie) mindkét, mindkettő, egyik és másik, két, kettő; (dot. osób) mindketten obieg [1. okrążanie czegoś; 2. krążenie płynu w układzie zamkniętym; 3. krążenie lub rozprowadzanie czegoś wśród różnych osób lub w różne miejsca; 4. powszechne występowanie czegoś] keringés; forgás, körforgás, forgalom; közkeletűség obieg banknotów bankjegykörforgalom obieg bezgotówkowy készpénz nélküli forgalom obieg gotówkowy készpénzforgalom obieg krwi vérkeringés obieg pieniądza, obieg pieniężny a pénz forgása; pénzforgalom obieg planet a bolygók keringése obieg środków obrotowych pénzforgás, a forgóeszközök forgása obieg towarowy; obieg towarów áruforgalom obieg transakcyjny tranzakciós forgalom obieg weksla váltóforgalom obieg wody a víz körforgása obiega pogłoska, że azt mondják v. az a hír járja, hogy obiegowy, -a, -e [1. związany z obrotem dokoła czegoś; 2. będący w ogólnym użyciu, np. moneta obiegowa; 3. powszechnie akceptowany, choć nie zawsze prawdziwy, np. obiegowe opinie] forgó, forgalomban levő, forgalmi, folyó obiekcja [1. (p.łc. obiectio od łc. obicere, obiectum rzucać, wyrzucać naprzeciw; czynić wyrzuty ) niezgoda na coś, zarzut, wątpliwość, przeciwstawienie się czemuś; 2. zastrzeżenie w stosunku do czegoś] ellenvetés, szemrehányás, kifogás obiekt [1. przedmiot, który można zobaczyć lub dotknąć; 2. rzecz abstrakcyjna, np. cecha lub pojęcie; 3. coś, czego dotyczą czyjeś działania, zainteresowania lub uczucia; 4. budynek lub zespół budynków; też: urządzenia terenowe] (lat.) objektum; tárgy, a külső anyagi világ része, az emberi megismerés és tevékenységtárgya; egyes dolog, épület, műtárgy, létesítmény; (nyelv.) tárgy obiekt archeologiczny [nieruchomy zabytek archeologiczny obejmujący jedną lub kilka jednostek stratygraficznych. Jest to wyróżniona ze względu na funkcję lub formę część stanowiska archeologicznego. Obiekty archeologiczne mogą być zagłębione w podłoże (np. domostwa zagłębione, jamy grobowe czy jamy zasobowe), bądź też wzniesione na powierzchni podłoża (np. mury). Obiekt zagłębiony zazwyczaj posiada wypełnisko, czyli jest wypełniony ziemią lub innym materiałem organicznym (np. popiołem) lub nieorganicznym (np. gruzem ceglanym), który został bądź to wrzucony celowo do zagłębienia po zaprzestaniu jego użytkowania, bądź też osadził się w sposób naturalny po porzuceniu danego miejsca przez człowieka. Obiekty dzielą się na proste i złożone. Przykładowe obiekty proste to jamy zasobowe, piece garncarskie, studnie itp. W skład obiektów złożonych wchodzi wiele obiektów prostych np. stanowisko składające się z wielu pomieszczeń, konstrukcje mieszkalne itp.] régészeti objektum (gödör, ház, sír) obiekt budowlany épület, épülettömb; építmény obiekt inwestycyjny beruházási objektum obiekt jednoizbowy egykamrás létesítmény obiekt miłości (tréf.) szerelem tárgya obiekt porusza się po orbicie eliptycznej az objektum elliptikus pályán mozog v. kering obiekt produkcyjny termelési objektum

19 4181 obiekt przemysłowy ipari objektum obiekt wojskowy katonai létesítmény obiekt zainteresowań az érdeklődés tárgya obiektowa baza danych [to zbiór obiektów, których zachowanie się, stan oraz związki są określone zgodnie z obiektowym modelem danych. Obiektowy system zarządzania bazą danych jest systemem wspomagającym definiowanie, zarządzanie, utrzymywanie, zabezpieczanie i udostępnianie obiektowej bazy danych. Obiektowe systemy zarządzania bazą danych zapewniają tradycyjną funkcjonalność baz danych, lecz bazują na modelu obiektowym. Ich atutem jest udostępnianie danych w postaci obiektowej, czyli takiej samej w jakiej dane są przechowywane w programach napisanych w obiektowych językach programowania. Znika konieczność mapowania między modelem obiektowym a modelem relacyjnym jak to ma miejsce w przypadku użycia relacyjnej bazy danych.] objektumorientált adatmodell [az objektumorientált programozás módszertanának egy része. Olyan adatbázis, amely intelligens elemekből épül fel. Az intelligencia itt azt jelenti, hogy az egyes adatbázis elemek (objektumok) tudják, hogy kik ők, mire használhatók, s miként kapcsolódnak a többi adatbáziselemhez. Az objektumorientált adatbázisok az objektumorientált programozási nyelvek térhódításával terjedtek el. Hatékonyságukban jelenleg még alulmaradnak a relációs adatbázisokkal szemben.] obiektowy model dokumentu (Document Object Model, DOM) [sposób reprezentacji złożonych dokumentów XML i HTML w postaci modelu obiektowego. Model ten jest niezależny od platformy i języka programowania. Standard W3C DOM definiuje zespół klas i interfejsów, pozwalających na dostęp do struktury dokumentów oraz jej modyfikację poprzez tworzenie, usuwanie i modyfikację tzw. węzłów (ang. nodes). Dla większości języków programowania istnieją biblioteki obsługujące DOM dla plików XML. Najbardziej zaawansowane z nich to Apache Xerces i MS XML. Standard W3C definiuje interfejsy DOM tylko dla języków JavaScript i Java.] dokumentum objektum modell (Document Object Model / DOM) [1. a W3C által elfogadott, de a jelenlegi legújabb Webkliensek által még csak részben támogatott szabványjavaslat, mellyel a HTML-oldalak egyes elemei (szövegek és képek) önálló objektumokként kezelhetők, mozgathatók, változtathatók; a DOM szabvány elterjedése megoldhatja a mostani DHTML oldalak kompatibilitási problémáit; 2. egy platformés nyelvfüggetlen standard objektummodell amely a HTML, XHTML, XML és rokon formátumaik szerkezetét modellezi. A DOM egymással gyerek-szülő kapcsolatban álló objektumok rendszere. A DOM a dokumentum tartalmát, illetve a dokumentum valamennyi összetevőjét magában foglalja. A beépített objektumok kezelése böngészőnként eltérő lehet, továbbá plusz tulajdonságok is lehetnek különböző böngészők esetén. 3. A dokumentumobjektum-modell egy API a HTML és az XML dokumentumokhoz. A dokumentum szerkezetét modellezi és lehetővé teszi annak tartalmi és vizuális változtatását. Lényegében összeköttetést képez a weblapok és a script- vagy programozási nyelvek között. 4. a W3C által elfogadott szabványjavaslat Webdokumentumok elemeinek dinamikus (mozgatható) megjelenítésére; célja, hogy egy Web-oldal összes statikus és inter- aktív eleme, legyen az szöveges vagy képszerű, önálló objektumként legyen kezelhető és mozgatha- tó; a legfontosabb Webböngészők a Netscape Navigator és az Internet Explorer egyelőre csak részben támogatják] obiekty sportowe sportlétesítmények obiekty wojskowe katonai célpontok, objektumok obiektyw [soczewka lub zespół soczewek w przyrządzie optycznym dające rzeczywisty i odwrócony obraz obserwowanego obiektu] (lat.) objektív, tárgylencse (távcsőn, nagyítón; stb.), fényképező lencserendszer; a fényképezőgép lencséje obiektyw fotograficzny [to układ optyczny (ew. pojedyncza soczewka), który w aparacie fotograficznym umożliwia rzutowanie obrazu widzianych obiektów na matówkę,

20 4182 błonę fotograficzną lub matrycę CCD lub CMOS.] (fényképezőgép) objektív [a fotográfiában az objektív a tárgyról valódi képet rajzoló optikai rendszer, mely több optikai lencséből, illetve egyes objektívek esetében optikai lencsékből és tükrökből épül fel.] obiektyw rybie oko halszem-objektív obiektyw szerokokątny [obiektyw o krótszej ogniskowej niż obiektyw standardowy, obejmujący większe od niego pole widzenia] széleslátószögű lencse, nagylátószögű lencse obiektywistyczny, -a, -e objektív obiektywista objektívista obiektywy wymienne cserélhető objektívek obiektywizm [ang. objectivism, fr. objectivisme od ang. objective, fr. objectif obiektywny; przedmiotowy ze ś.łc. obiectivus) 1. postawa człowieka w ocenie zjawisk, ludzkich zachowań i systemów wartości, oparta na równoważeniu pierwiastka racjonalnego i emocjonalnego, na kierowaniu się racjami zarówno dobra ogólnego, jak i własnego; 2. przedstawianie i ocenianie czegoś w sposób zgodny ze stanem faktycznym, niezależnie od własnych opinii, uczuć i interesów; 3. w ontologii: pogląd, zgodnie z którym przedmiot poznania istnieje poza podmiotem poznającym i niezależnie od niego; w aksjologii: stanowisko, które przypisuje wartościom istnienie niezależne od świadomości; 4. a) bezstronność, rzeczowość, postawa badawcza wolna od uprzedzeń; b) filoz. stanowisko ontologiczne lub teoriopoznawcze uznające istnienie przedmiotu poznania poza istnieniem podmiotu poznającego i niezależnie od niego, teoria przeciwstawna subiektywizmowi; realizm metafizyczny.] (lat.) (fil.) objektivizmus; tárgyhűség; I. (dawno) áltárgyilagosság, a társadalmi jelenségek osztályjellegét leplezni igyekvővizsgálati módszer, amely megelégszik a tények és a köztük levő viszonyok, törvényszerűségek passzív megállapításával obiektywnie objektíve, tárgyilagosan obiektywność [bezstronność, brak uprzedzeń, umiejętność oceny rzeczywistości w sposób realistyczny, niezależny od osobistych upodobań i emocji.] (lat.) objektivitás; tárgyilagosság, tárgyi hűség; elfogulatlanság, pártatlanság obiektywny, -a, -e [1. odznaczający się obiektywizmem, wolny od uprzedzeń; 2. istniejący niezależnie od poznającego podmiotu] objektív, tényleges, tárgyi, tárgyas; az emberi tudattól függetlenül létező; valódi érzékeinkkel felfogható; páratlan, tárgyilagos, elfogulatlan, valóságos; a tényekben, tárgyakban rejlő; (átv.) pártatlan, részrehajlás nélküli; tárgyilagos, elfogulatlan obiektywna krytyka tárgyilagos kritika obiektywna rzeczywitość tárgyi valóság obiektywne stanowisko tárgyilagos állásfoglalás obiektywne warunki objektív feltételek obiektywny historyk tárgyilagos történetíró obiektywny miernik szumów objektív zajmérő obiektywny opis tárgyszerű, objektív leírás obielić obielać [1. pomalować na biało; 2. pobrudzić coś czymś białym; 3. łow. obedrzeć zwierzynę ze skóry] fehéríteni, kifehéríteni, megfehéríteni; meszelni, fehérré festeni obielić chałupę viskót bemeszelni obielić drzewa fát bemeszelni obielić się obielać się [pobrudzić się czymś białym] fehérre keni magát obieraczka [przyrząd do obierania warzyw] burgonyatisztító kés; krumplihámozó; burgonyát tisztító nő obierać [obrać] [1. usunąć z czegoś łupiny, skórę lub skorupę; 2. zdejmując lub obrywając, oczyścić coś z czegoś lub coś zebrać; 3. pozbawić kogoś czegoś; 4. wybrać dla siebie coś najbardziej odpowiedniego; 5. wybrać kogoś na jakieś stanowisko, funkcję itp. w drodze głosowania] hámozni, hántani, hántolni; meghámozni, lehántani, tisztítani obierać coś lehántani, lehámozni vmit obierać ogóra [o mężczyźnie: masturbować się] (szleng) (ffi) önkielégítés obierać a. obrać jabłka almát hámozni,. meghámozni az almát obierać a. obrać kartofle hámozni v. meghámozni a burgonyát v. krumplit; burgonyát hámozni, krumplit pucolni obierać kogo na co megválasztani vkit vminek obierać a. obrać pietruszkę petrezselymet tisztítani v. pucolni obierać a. obrać pomarańczę meghámozza a narancsot obierać a. obrać ziemniaki krumplit hámozni obierać się [podchodzić ropą] gennyesedni, gennyedni, meggyűlni, kelni, gyulladni obieralność választhatóság, megválaszthatóság obieralność posłów a követek megválaszthatósága obieralny, -a, -e [ustanowiony, obsadzony w wyniku wyborów] választott, választható, választáson alapuló, választás útján betöltött

21 4183 obieralna godność választás útján betöltött tisztség obieranie hámozás, tisztítás; választás, megválasztás obieranie kartofli burgonyahámozás obieranie posła képviselő választása obieraczka [przyrząd do obierania warzyw] burgonyatisztítókés; krumplihámozó; burgonyát tisztító nő obierka, obierek, obierki, obierzyna [skórka z obranych warzyw lub owoców] 1. hulladék (eldobott romlott részek, héj stb.), (gyümölcs, stb. lehámozott) héja; 2. selejt obierki towaru selejtes áru obierki z buraków répahéj obierki z kartofli krimplihéj obietnica [1. zapewnienie zrobienia, załatwienia lub dania komuś czegoś; 2. narodzeni z Chrystusa są dziećmi obietnicy] ígéret [Isten ünnepélyes ígérete az emberhez; az első ígéret a Megváltóról, Akiben minden ígéret beteljesedik majd, az 1Móz 3,15-ben van megírva; Ábrahám szintén ígéretet nyert (1Móz 12,2.7); Isten megígérte Dávidnak, hogy háza mindörökké megáll (2Sám 7, ); Jézus ígérete, hogy elküldi a Szent Szellemet, pünkösdkor teljesedett be; a hívőkhöz az ígéretek százai szólnak az Írásban (Jak 2,5; 1Tim 4,8; 2Pt 3,9).]; fogadalom obietnica piękne słowo, jeśli się jej dotrzyma, wtedy jest dobrze ígéret szép szó, ha megtartják, úgy jó obietnica wyborcza választási ígéret obieżyświat [ten, kto wiele podróżuje po świecie] világcsavargó, világjáró; hontalan, bolyongó, csavargó, globetrotter obijanie megvasalás, abroncsolás, behúzás, kárpitozás obijanie beczek hordó abroncsozása obijanie się lustálkodás, semmittevés obiód, łobiód [obiad] [Słowniczek języka śląskiego] ebéd obiór [wybór, elekcja] választás, megválasztás obiór prezydenta elnökválasztás obity, -a, -e ütődött (gyümölcs) obity poduszkami párnázott objadacz (vmit) lerágó, leevő objadać się [zob. objeść się] teleeszi magát, megterheli a gyomrát objadanie się szkodzi zdrowiu a zabálás v. túltáplálkozás árt az egészségnek objaśnianie magyarázat, felvilágosítás, megmegyarázás objaśnić objaśniać [1. uczynić coś zrozumiałym dla kogoś; 2. udzielić niezbędnych informacji na jakiś temat] magyarázni, megvilágítani, megmagyarázni, megvilágítani, tisztázni, kifejteni, értelmezni, jegyzetekkel ellátni; elmagyarázni; kimagyarázni objaśnić co komu felvilágosítást adni vkinek vmiről objaśnić a. objaśniać coś értelmezni vmit objaśnić coś przez analogię hasonlattal világít meg vmit objaśnienie [uwaga ułatwiająca zrozumienie czegoś] magyarázat, felvilágosítás; magyarázás, megvilágítás, értelmezés, megfejtés, szövegmagyarázat, kommentár objaśnienie symboli i napisów szimbólumok és feliratok magyarázata objaśnienie magyarázat, felvilágosítás, eligazítás objaśnienie znaków jelmagyarázat Jelky Andrásvilágjáró obijać (obić) bevonni, behúzni, burkolni; (kogoś) megvárni, elpáholni, ütlegelni obijać się 1. ütődni, leütődni, hozzáverődni; 2. (közb.) tétlenkedni, henyélni, lustálkodni objaw [oznaka jakiegoś zjawiska] megnyilvánulás, kinyilatkoztatás, megnyilatkozás; megnyilvánulás; jelenség, látomás, tünemémény, jel, (med.) tünet objaw choroby kórtünet

22 4184 objaw jednostkowy elszigetelt v. egyedülálló jelenség objaw tektoniczny tektonikus jelenség objawić objawiać [1. uzewnętrznić swoje uczucie, swój stan psychiczny lub fizyczny; 2. ujawnić coś lub wyznać] kinyilvánítani, kifejezésre juttatni, kinyilatkoztatni, kijelenteni, tanúsítani, mutatni objawić swą wolę kifejezésre juttatja akaratát objawia się w nim talent jelentkezik a tehetsége objawiać się, objawić się [stać się widocznym, jawnym] megmutatkozni, megnyilvánulni, megnyilatkozni, kifejezésre jutni objawianie [1. fakt, zjawisko, osoba itp., które pojawiły się nagle i odkryły przed kimś coś dotąd nieznanego; 2. nagłe uświadomienie sobie istnienia czegoś dotąd nieznanego; 3. nagłe ukazanie się jakiegoś zjawiska; 4. zespół tez i zasad wiary uznanych za pochodzące od Boga] közlés, hírüladás; felfedezés, feltárás; leleplezés; kinyilatkoztatás objawianie Jezusa Jézus kinyilatkoztatása objawianie tajemnicy titok közlése objawianie się Chrystusowego życia Krisztus életének önkinyilatkoztatása Objawienie [jedna z nazw święta należącego do dwunastu wielkich i ustanowionego na pamiątkę Chrztu Jezusa Chrystusa w rzece Jordan i objawienia się w tym momencie trzech osób Trójcy Świętej - Boga Ojca w głosie ( Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie"), Jezusa Chrystusa ( Oto Baranek Boży") i Ducha Świętego w postaci gołębia (Mt 3,13-17; Mk 1,9-11; Łk 3,21-22). Jest obchodzone 6 stycznia, do V w. pod nazwą Objawienie" świętowano jednocześnie Narodzenie i Chrzest. Kanony jutrzni ułożyli w VII w. Kosma z Maiumy i Jan z Damaszku. Ikonograficzne przedstawienia Chrztu w Jordanie wraz z nowo ochrzczonymi, nad którymi dokonuje się tajemnica chrztu, znane są już w malarstwie katakumb; ikona Objawienie" ( Chrzest Pański") znajduje się w rzędzie ikon świąt w ikonostasie.] kinyilatkoztatás (gör. apokalüpszisz, lat. revelatio, a velum, 'kendő' szóból) [a kereszténység teológiai kulcsfogalmainak egyike, amely Isten és az ember kapcsolatba kerülését és az emberek ebből táplálkozó istenhitét és vallásosságát isteni önközlésből, önkijelentésből vezeti le. Ezen felfogás szerint van természetes kinyilatkoztatás, amikor az ember képes ráismerni értelmi úton Istenre, és van természetfeletti, de a történelemben megvalósuló kinyilatkoztatás, amikor Isten maga mutatkozik meg vagy szól az emberhez. Az Ószövetség és a zsidó vallás hagyománya szerint Isten önmagát egyetlenként jelentette ki Mózesnek, egyben pedig Törvényt adott népének. A kereszténység szerint ez a kinyilatkoztatás nyert folytatást Isten üzenetének prófétái általi tolmácsolásában, majd pedig Jézus megtestesülésében, tanításában és megváltó cselekedetében. Isten szavai és cselekedetei révén közvetlenül is kinyilváníthatja önmagát, de az embernek szóló üzenetét, parancsait és tanítását adhatja az ember tudomására az általa sugalmazott Biblia szövegében vagy a hívő közösség eleven hagyománya és a nevében tanító egyház hite által is. Maga Isten természetfeletti kinyilatkoztatása a maga titokzatos teljességében az emberi értelmet meghaladó hittény és hittörténés, legalább részleges értelmezése azonban a hit témája, a teológia, a dogmatika feladata.] Objawienie, Apokalipsa (z grec. apo - od, kalupto - przykrywać; apkalupto - odkrywać, odsłaniać, stąd apokalupsis - objawienie, odkrycie, odsłonięcie) [księdze tej dano nazwę, ''Objawienie Świętego Jana'', czym ta księga wcale nie jest, bo Jan jej nie objawił. Objawiał Jezus Chrystus, co mówią nam pierwsze słowa tej księgi; zatem jest to objawienie Jezusa Chrystusa. Napisana została podczas pobytu Jana apostoła na wyspie Patmos, która leży na Morzu Śródziemnym naprzeciwko dawnego Efezu w dzisiejszej Azji Mniejszej (Turcja). Było to widocznie za czasów krwawych prześladowań, gdy panował rzymski cesarz Domicjan (około roku 95) po zburzeniu Jerozolimy, które miało miejsce w roku 70. Apostoł obeznany był z życiem chrześcijaństwa, które miało za sobą już sześćdziesięcioletnią historię. Księga jest na wskroś proroczą, podobnie jak księga Daniela w ST. Język jej jest symboliczny. Dlatego księga może czasami być dość trudna do zrozumienia. Zresztą, jak każda inna księga prorocza, staje się ona dopiero wtedy więcej zrozumiałą, gdy proroctwa zaczynają się wypełniać. Główną Osobą tej księgi jest Jezus Chrystus, który objawienie podaje Janowi dla tych, co Go miłują. Ci, co nie poznali Jezusa Chrystusa, tzn. pseudochrześcijanie, księgi tej teraz (w szafarstwie łaski) :nie mogą zrozumieć, będzie to dla nich możliwe dopiero wtedy, gdy będzie za późno (może przy końcu wielkiego

23 4185 ucisku). Sama księga wskazuje na to, że treść jej podzielić można na trzy części: 1. ''Co widziałeś'', tzn. co zostało już objawione w, 2. ''Co jest'', tzn. stan Kościoła (chrześcijaństwa) w chwili przekazywania objawienia (około 95 roku) i 3. ''Co się stanie potem'', tzn. co się stanie z Kościołem w przyszłości. W rozdziałach 5-18 nie ma wzmianki o Kościele, który ''wraca dopiero znów po rozdziale osiemnastym''. W trzeciej części rozróżnić można części, które pojawiają się w siedmiokrotnych etapach: 1. siedem pieczęci, 2. siedem trąb, 3. siedem postaci, 4. siedem czasz, 5. siedem sądów, 6. siedem nowych rzeczy. Księga Objawienia jest podobna do Księgi Daniela (jak już wspomniano wyżej) i w znacznym stopniu ją uzupełnia. Alfa i omega to pierwsza i ostatnia litera greckiego alfabetu, języka, w którym księga była napisana, a znaczą początek i koniec; w tym wypadku symbolizują Jezusa Chrystusa. Aniołowie siedmiu kościołów to widocznie ci, co dzierżą świadectwo; bo powiedziane jest o nich, że są także gwiazdami; a gwiazdy nie dają takiego światła jak słońce, ale pomagają orientować się w kierunku żeglarzom i wędrowcom w czasie nocy, w której pogrążony jest świat. Inni twierdzą, że byli to wysłańcy z tych zborów do apostoła, przynoszący informacje o stanie duchowym w tych zborach. Kościoły te w rzeczywistości istniały i stosunki w nich opisane też istniały. A każdy z kościołów był inny i przedstawiał stosunki jakie miały panować w przyszłych okresach kościoła. List pierwszy do kościoła w Efezie ostrzega i poucza, ale pokazuje nam także stosunki zborowe wśród pierwotnych chrześcijan, pomiędzy którymi byli jeszcze tacy, co widzieli Pana naocznie w ciele. Jednak pojawili się już tacy, co sami mianowali się apostołami i tacy, co odstępowali od pierwszej miłości. Jednak zbór osądzał jeszcze zło i usuwał je. Pojawiali się już wtedy nikolaici, którzy zaczęli tworzyć klasę innych chrześcijan wśród chrześcijan; o czym nie może być mowy w życiu zborowym, gdzie wszyscy mają być jedno i nikt nie ma się uważać za lepszego od drugiego. Widocznie tam pojawiły się już zaczątki podziału braci na kler i laików. List do kościoła w Smyrnie poucza i ostrzega, podobnie jak poprzedni, ale wskazuje także na wielki ucisk, co odpowiada okresowi wielkich prześladowań chrześcijan, który rozpoczął się już za czasów Nerona i trwał aż do końca panowania cesarza Dioklecjana, który był dziesiątym cesarzem (prześladowcą) cesarstwa rzymskiego (co odpowiada 10- ciu dniom przepowiedzianych prześladowań). List do zboru w Pergamie stwierdza, że przyznaje on się jeszcze do imienia Pana, ale znajduje się tam, gdzie szatan ma swój tron, ale gdzie są i ci, co trzymają się nauki Balaama (mieszają politykę z wiarą), a nikolaici mają już nawet swoją doktrynę. Zbór ten był zeświecczały, przymilał się i pozwalał na wpływy tym, co nie narodzili się na nowo, czyli mieszali pogaństwo z chrześcijaństwem. Zbór ten wskazuje na stosunki panujące wśród chrześcijan za czasów cesarza Konstantyna i kilka wieków po nim ( r.). Stosunki w tych wiekach doprowadzają do okresu, który pojawił się około VII w., który przedstawia kościół w Tiatyrze. Cechowany przez silną organizację zewnętrzną, na której czele stoi jedna osoba i całkowite pomieszanie spraw wiary ze sprawami świata. Kościół w Sardach ma duże podobieństwo do kościołów protestanckich, powstałych po reformacji, które jednak, mimo że miały opierać życie zborowe na Biblii, stały się także kościołami, w których pierwiastek narodowy grał większą rolę niż żywa wiara. Zbór w Filadelfii był słaby. Był także mały, ale trzymał się Słowa Bożego. Widać w nim nawrót do życia pierwotnych chrześcijan i trzymania się Pisma Świętego. Po nim pojawia się kościół (kościoły), gdzie znane jest Pismo Święte, i w ogóle wszystkiego jest pod dostatkiem, ale panuje tam ślepota, nawet martwota, bo Chrystus jest poza drzwiami, do których puka i chce się dostać do wnętrza (gdzie Go nie ma). Bardzo ważne są także części wtrącone (nawiasowe) jak np. pozostałość Żydów; wielki anioł, dwaj świadkowie, wizja Baranka i zbawienia, zebranie królów na końcową bitwę (Armagedon) i inne.] (gör.) apokalipszis; a Jelenések Könyve, az Újszövetség utolsó irata; szó szerint: elrejtett, titkos dolgok feltárulása; JÁNOS: A JELENÉSEK KÖNYVE [A Biblia utolsó könyve; az ÚSZ egyetlen kizárólagosan prófétai tartalmú könyve; a végső dolgokkal foglalkozik; a hagyomány szerint szerzője János (2), Krisztus apostola; Pátmosz szigetén keletkezett, ahol János hite miatt száműzetésben élt, vagy röviddel Néró halála (Kr. u. 68) után, vagy az 1. század vége felé; Ázsia, római tartomány hét gyülekezetéhez szól; célja, hogy a gyülekezetekben lévő

24 4186 visszás állapotokat megszüntesse, és előkészítse őket a rövidesen bekövetkező eseményekre. Felosztása: 1. Krisztus, gyülekezeteinek szigorú ítélőbírája (1-3); 2. a hét pecsét, a hét trombitaszó és a harag hét pohara; Isten ítélete a világ felett, amelyben a gonosz uralkodik (4-16); 3. győzelem a gonosz társadalom és vallás, valamint a gonosz uralma felett, amelyet Babilon leomlása és Krisztusnak a fenevad és seregei felett aratott győzelme ábrázol ki (17,1-21,8); 4. Isten városa: az örök cél népe számára (21,9-22,5); 5. zárószó, sürgető figyelmeztetés és meghívás (22,6-21).] objawowy, -a, -e [dotyczący objawów choroby] tüneti objawy tünetek objawy chorobowe kóros tünetek; a betegség tünetei; kórtünetek objawy kliniczne klinikai tünetek objawy zaburzeń obsesyjno kompulsowych [1. Nerwica natręctw zwana również zaburzeniami obsesyjni-kompulsywnymi jest chorobą psychiczną objawiająca się występowaniem pewnych myśli lub czynności obsesyjnych. Natręctwa takie stają się bardzo uciążliwe w codziennym funkcjonowaniu człowieka. 2. zob. zaburzenia obsesyjno-kompulsywne] rögeszmés-kényszeres betegségek [obsessive-compulsive disorders] [Három alakban megjelenõ szorongásos betegségfajta: a) visszatérő, gyakran zavaró és nem kívánt gondolatok (rögeszmék); b) ellenállhatatlan késztetés sztereotipizált, szertartásos cselekedetek végrehajtására (kényszer); c) az előző kettő kombinációja.] objazd [1. objeżdżanie czegoś dookoła boczną, okrężną drogą; 2. boczna, okrężna droga wyznaczona okresowo w celu ominięcia jakiejś przeszkody; 3. kolejne odwiedzanie różnych miejscowości lub miejsc w terenie] (podróż) körutazás, körkocsizás, körséta, körút; (okrążenie) kerülő; terelőút objazd ślimakiem csigajárat objazdka [wyraz używany w wojsku polskiem zamiast cudzoziemskiego patrol (patrouille). B. Gemb.] (fr. patrouille) patruj, patrul; (wojsk) őrjárat, járőr objazdowy, -a, -e[1. okrężny; 2. wędrowny, ruchomy, np. kino objazdowe] utazó, mozgó, vándor, ide s tova járkáló, utazgató, kerülő objąć (obejmę, obejmie) obejmować [1. otoczyć kogoś lub coś ramionami; 2. podjąć się wykonywania jakichś obowiązków; 3. dotyczyć czegoś lub kogoś; 4. zawierać, mieć w swoim składzie; 5. wziąć coś w posiadanie; 6. zająć jakiś obszar lub rozprzestrzenić się na nim; 7. zrozumieć coś w całości lub uświadomić sobie całościowo; 8. o wrażeniach, stanach psychicznych i fizycznych: pojawić się lub wystąpić z dużą siłą] (otoczyć ramionami) átölelni, átfogni, átkarolni, megölelni, karjába zárni; (w posiadanie) átvenni; (okrążyć) körülvenni, körülfogni; (zawrzeć) felölelni, tartalmazni, magába foglalni; (pojąć) felfogni, megérteni; birtokba venni vmit; birtokába lépni vkinek objąć co posiadanie birtokba venni vmit objąć co we władanie birtokba venni objąć dowództwo átvenni a parancsnokságot objąć kibić tancerki átöleli a táncosnő derekát objąć kierownictwo czego vminek vezetését átvenni; átvenni a vezetést, irányítást objąć kogoś amnestią kiterjeszteni vkire az amnesztiát objąć kogo wpół derékon ragadni (vkit) objąć kogoś átölelni vkit objąć komendę brygady átvenni a dandár parancsnokságát objąć kontraktem szerződésbe venni, szerződésbe foglalni objąć ochroną coś védeni vmit objąć panowanie átvenni az uralmat; uralomra lépni objąć patronat nad konferencją vki védnökséget vállal a konferencia felett objąć placówkę za granicą diplomáciában szolgálni objąć po kim posadę állában, hivatalban követni vkit objąć rozumem ésszel megérteni, felfogni objąć rządy átvenni a kormányzást; átvenni az uralmat objąć stanowisko állást elfoglalni; elfoglalja állását objąć tekę ministra átvenni a minsizteri tárcát objąć tron trónra lépni, elfoglalni a trónt objąć urząd átvenni a hivatalt v. hivatali vezetést; hivatalba lépni objąć władzę átvenni a hatalmat v. uralmat; hatalomhoz jutni, kezébe veszi a hatalmat objąć wpół átfogja derekát (táncban)

25 4187 objąć współną nazwą közös címmel látni el; közös megnevezés alá venni objąć wzrokiem áttekinteni; tekintetét végigjáratja vmin objąć się ölelkezni, ölelik egymást objął dowództwo armii a hadseregparancsoikságot átvette objął wychowawstwo klasy átvette az osztály nevelését; osztályfőnök lett objechać (pojadę, pojedzie) objeździć (objeżdżę) objeżdżać [1. jadąc, okrążyć coś lub kogoś; 2. zbaczając z drogi, ominąć jakąś przeszkodę; 3. pot. podróżując, odwiedzić wiele miejsc lub osób; 4. pot. ostro skrytykować kogoś] kikerülni, megkerülni; körüljárni, bejárni, beutazni; (átv.) korholni, szidni, lekapni objechać (co) beutazni, körülutazni, körüljárni objechać całe miasto az egész várost bejárni, körülkocsikázni a várost objechać cały świat az egész világot beutazni objechać Węgry bejárni v. körüljárni Magyarországot objechałem go za lenistwo megfedtem a lustaságáért objedzony, -a, -e [pot. taki, który zjadł czegoś zbyt dużo] jóllakott, bezabált Object Database Management Group (ODMG) [grupa stawiająca sobie za cel opracowywanie standardów obiektowych baz danych. Grupa zakończyła działalność w roku 2001.] ODMG Object Database Management Group [célja: az objektumorientált adatbázis-kezelőkre vonatkozó szabvány kidolgozása] Object Definition Language (ODL) [język specyfikacji obiektu, przeznaczony do definiowania schematu, struktury bazy danych oraz interfejsów do obiektów. Uniwersalny język wysokiego poziomu umożliwiający integrację różnych systemów. ODL powinien uwzględniać semantykę zgodną z modelem obiektowym ODMG.] ODL (Object Definition Language) (objektumdefiníciós nyelv) Object Linking and Embedding (OLE) [mechanizm osadzania, m.in. obiektów. Nazwa OLE nie jest jednoznaczna; z czasem Microsoft nazywał w ten sposób różne technologie. Tak więc OLE może oznaczać kilka różnych technologii.] OLE, Object Linking and Embedding (objektumcsatolás és beillesztés - kapcsolási technika, objektumok fűzhetők eltérő típusú állományokhoz) [Különböző programokból származó adatrészletek összekapcsolása, beágyazása és kezelése.] Object Management Group (OMG) [konsorcjum powstałe w 1989 r., w którego skład wchodziły m.in. firmy IBM, Apple Computer i Sun Microsystems. Celem konsorcjum było ustanowienie standardów międzyplatformowego, rozproszonego programowania obiektowego. Najważniejszym dokonaniem OMG jest utworzenie standardu Common Object Request Broker Architecture (CORBA), który pojawił się w pierwszej wersji w 1991 r. W marcu 2003 opublikowana została wersja CORBA 3.0. OMG przejęła również pewne standardy z zaniechanego już projektu OpenDoc dla dokumentów złożonych. Jednym z najnowszych opracowań jest standard dla języka modelowania UML (Unified Modeling Language) i pokrewnych technologii MOF i XMI.] Object Management Group (OMG) (objektumkezelő csoport, a szoftverfejlesztés nemzetközi szervezete) [konzorciumot 1989-ben alapították azzal a céllal, hogy az elosztott, objektum-orientált rendszerek elterjedését elősegítsék. A tevékenységi köre az alapítás óta kibővült a modell-alapú tervezéssel, illetve a modellalapú szabványok készítésével is. Az alapításkor 11 cég tartozott a konzorciumhoz, köztük az IBM, az Apple és a Sun, azonban időközben több mint 800 tagú szervezetté bővült, és az általa létrehozott szabványok nemzetközi elismertséget értek el. Az OMG legismertebb fejlesztései a Common Object Request Broker Architecture (CORBA), amely a heterogén környezetben működő elosztott alkalmazások fejlesztését jelentősen megkönnyíti, illetve a Unified Modeling Language (UML), amely lehetővé teszi, hogy grafikus nyelv, illetve szintaxis segítségével dokumentáljuk és modellezzük az objektum-orientált rendszereket.] object-oriented {przym.} [komp.]; obiektowy {przym. m.} [komp.] OO Object Oriented (objektum orientált) Object Query Language (OQL) [obiektowy język zapytań wg standardu ODMG (Object Data Management Group). Składnia OQL wzorowana jest na SQL. Semantyka OQL bazuje na modelu obiektowym ODMG oraz wprowadza mocną kontrolę typów (co różni go od SQL), jakkolwiek ten system typów krytykowany jest jako niespójny. OQL posiada operatory podobne do operatorów SQL, ale wprowadza także szereg nowych, m.in. zależne złączenie (dependent join) i operatory umożliwiające konstruowanie

26 4188 złożonego wyniku. OQL jest dość mocnym językiem (w zakresie wyszukiwania mocniejszym od SQL); posiada również znacznie bardziej ortogonalną konstrukcję niż SQL. Podobieństwo OQL do SQL jest oparte na syntaktycznej mimikrze w istocie, od strony modelu danych i semantyki są to bardzo różne języki.] Objektum lekérdezési nyelv (OQL Object query language) Object Request Broker (ORB) [termin w informatyce oznaczający pośrednika umożliwiającego komunikację pomiędzy obiektami znajdującymi się w systemie rozproszonym. Komunikacja ta odbywa się niezależnie od systemu operacyjnego czy języka programowania. Głównym zadaniem ORB jest odbieranie i przekazywanie danych pomiędzy obiektami znajdującymi się w różnych systemach. Pośrednicy ORB symulują jedną przestrzeń adresową dla obiektów znajdujących się na różnych komputerach.] objektum lekérdező ügynök (Object Request Broker - ORB) (objektum-kérelmező közvetitő) objektywność pártatlanság objeść (objem, objedzą) objadać [1. zjeść coś, ogryzając dookoła lub całkowicie; 2. pot. zjeść komuś jego jedzenie] megrágni, lerágni, körülrágni objeść się objadać się [najeść się do przesytu] teleeszi v. telezabálja magát, megterheli a gyomrát; betegre eszi magát, jóllakik objetość [jest miarą przestrzeni, którą zajmuje dane ciało w przestrzeni trójwymiarowej. W układzie SI jednostką objętości jest metr sześcienny, jednostka zbyt duża do wykorzystania w życiu codziennym. Z tego względu najpopularniejszą w Polsce jednostką objętości jest jeden litr (l) (1 l = 1 dm 3 = 0,001 m³)] térfogat (jele: V) [megadja, hogy egy adott test mekkora helyet foglal el a térben. A térfogat SI alapegysége a köbméter. A térfogatot (különösen folyadéktároló vagy egyéb edények, tartályok térfogatát) általánosan űrtartalomnak nevezzük.] objeżdżać (objechać) körülutazni objeżdżanie körutazás, körjárat, körbejárás; bekerítés, körülfogás; lehordás, korholás, szidás objęcia [ramiona obejmujące w uścisku] ölelés objęcia Morfeusza [zapaść w sen, zasnąć. Morfeusz, bóg marzeń sennych syn Hypnosa.] (átv.) álom objęcie (otoczenie ramionami) ölelés, ölelkezés, megölelés, átkarolás, átölelés, ölelő karok; (zewsząd) körülfogás, körülzárás; (wzięcie we władanie) átvétel, elfoglalás; (pojętność) megértés, belátás, felfogás, értelmezés; birtokbavétel, átvétel objęcie myślą, objęcie rozumem ésszel, értelemel való felfogás objęcie urzędu hivatalbalépés, hivatalátvétel, hivatali működés megkezdése objęcie spądku az örökség birtokbavétele objęcie tronu trónralépés objęcie wzrokiem áttekintés objętościowy, -a, -e köbtartalom-, térfogat-; nagy befogadóképességű objętościowe wyroby papierowe [patrz pulchne wyroby papierowe] laza papír objętościowy współczynnik rozproszenia térbeli szórás tényezője objętość [jest miarą "ilości" przestrzeni. Może to być zarówno miara przestrzeni pustej, jak i miara przestrzeni zajmowanej przez określony obiekt.] terjedelem, térfogat, űrtartalom, köbtartalom, köbméret; begogadóképesség objętość ciała, miara przestrzeni zajmowanej przez ciało (liczba rzeczywista nieujemna). W przypadku przestrzeni trójwymiarowej objętość ciała V wyraża się wzorem: V dxdydz gdzie całkowanie odbywa się po obszarze zajętym przez ciało. Jednostką objętości ciała w układzie SI jest m 3, inne jednostki: litr (dm 3 ), cm 3, km 3, galon itd. objętość ładunku towarowego a hajórakomány terjedelme v. térfogata objętość naczynia az edény befogadóképessége objętość właściwa [objętość w cm 3 1 grama wyrobu papierowego wyrażona w cm 3 /g. Czasem zwana jest przez papierników pulchnością.] volumenitás (cm 3 /g) [papír tulajdonság] objęty, -a, -e bennfoglalt, felvett, vmiben levő; megragadott, vmibe bevont; vmivel körülvett objęty obowiązkiem nauczania tanköteles, iskolaköteles objęty obowiązkiem szkolnym iskolaköteles objęty płomieniami lángoktól elborított, lángbaborult objęty wykazem, zestawieniem kimutatásba foglalt objuczanie megterhelés, felmálházás objuczyć objuczać [1. dać komuś ciężkie rzeczy do niesienia; 2. nałożyć juki lub jakieś ciężary na zwierzę pociągowe] megterhelni, felmálházni, málhanyerget rátenni (állatra)

27 4189 objuczyć się objuczać się [wziąć w ręce lub na plecy coś ciężkiego] megterheli magát obkleić obklejać, oklejać (zob. okleić) megragasztani, enyvezni obkopać obkopywać [zob. okopać] körülkapálni, körben megkapálni obkroić (obkroję) obkrawać (zob. okroić) levágni, lenyírni, körülvágni, körülszabdalni, megmunkálni obkroić skórkę (od chleba) levágja a héját, a szélét (kenyérnél) obkupić się [pot. kupić sobie wiele rzeczy] (közb.) rengeteget bevásárolni, mindent összevásárolni obkuć się obkuwać się magolni, bemagolni, biflázni, szajkózni Oblaczkowate (Syntomidae) Ctenuchidae (Syntomidae) álcsüngőlepkék oblacja (łac. oblatio, oblatum ofiara, ofiarować) [1. dawniej lub podniośle: a) złożenie ofiary; b) ofiara; 2. stosowany we wczesnym średniowieczu zwyczaj oddawania małych dzieci do klasztoru w celu ich wychowania na przyszłych zakonników. Oblację dopuszczała reguła św. Bazylego, choć według jej zasad oblaci dopiero po osiągnięciu dojrzałości składali śluby zakonne i mieli możliwość rezygnacji z życia klasztornego. Natomiast przyjęta później powszechnie w zachodniej Europie reguła św. Benedykta uznawała decyzję rodziców za ostateczną i uniemożliwiała oblatom odejście z zakonu.] (lat.) oblatio; obláció; felajánlás; 1. a hívők önkéntes adománya az egyháziak eltartására; 2. a misében: felajánlás, a felajánlott kenyér és bor ill. az ostya és a kehely felajánlása; a hívők önkéntes adománya az egyháziak eltartására; 3. középkorban a kolostornak felajánlott gyermek (pl. Szt. Margit); 3. A hívek adománya az agapé céljaira, szeretetadomány. oblać (obleje) oblewać [1. polać coś po wierzchu lub ze wszystkich stron; 2. pokryć coś ze wszystkich stron jakąś masą; 3. pot. nie zdać jakiegoś egzaminu; 4. pot. postawić komuś na egzaminie ocenę niedostateczną; 5. pot. uczcić coś piciem alkoholu; 6. o morzu, rzece itp.: otoczyć ze wszystkich stron; 7. ukazać się, wystąpić na czymś; 8. o świetle, blasku itp.: oświetlić kogoś lub coś ze wszystkich stron; 9. o uczuciach, doznaniach: przeniknąć kogoś do głębi] 1. leönteni, lelocsolni, leöntözni, megöntözni; 2. benedvesíteni, megöntözni, mosni; 3. bevonni, kenni; (átv.) ivással megünnepelni; áldomást iszik; 4. megbukni (tanuló) oblać co łzami radości örömkönnyeket hullat vmi miatt oblać egzamin megbukni a vizsgán; (zsarg.) elvágódni v. elhasalni a vizsgán oblać imieniny névnapot ülni, névnapi lakomát rendezni oblać jakieś wydarzenie ivással megünnepelni vmit; áldomást inni vmire oblać kogo megbuktatni vkit oblać kogo wodą vízzel lelocsolni, megöntözni vkit oblać kogoś z czegoś megbuktatni, elvágni, elhúzni, meghúzni vkit vmiből oblać książkę atramentem tintával leönti v. betintázza a könyvet oblać a. oblewać nowe mieszkanie lakásavatót v. lakásszentelő rendezni oblać smołą bekátrányozni oblać z czegoś megbukni vmiből oblać się oblewać się [1. wylać coś na siebie; 2. oblać czymś siebie nawzajem] 1. leönti magát; zuhanyozni, zuhanyt venni; 2. (átv.) befeketődni, bevonódni, beborítódni, betakarózni; 3. megbukni oblać się na egzaminie megbukni a vizsgán oblać się potem csurog róla a veríték oblać się rumieńcem elvörösödni, elpirulni, elönti a pír; pír önti el az arcát oblać się zimną wodą leönti magát hideg vízzel oblader [1. rzemień przechodzący przez grzbiet konia i przytrzymujący postronki; 2. deska z jednej strony płaska, z drugiej półokrągła] hevederek a ló hátán; (ép.) födém oblamować oblamowywać [obszyć coś lamówką] körülszegni, körülvarrni, díszíteni

28 4190 oblamować futrem szőrmével szegélyezni v. díszíteni oblamowanie [lamówka] szél, szegély, paszomány, körülvarrás, szegélyezés oblanie 1. öntözés, megöntözés, leöntés, locsolás, 2. áldomás, ivászat, ivás; 3. megbukás oblanie egzaminu megbukás a vizsgán oblanie imienin névnapi ivászat oblany, -a, -e leöntött, lelocsolt, leöntözött, nyakonöntött oblany krwią vérbe borított, bevérezett, vérrel beszennyezett oblany wodą vízzel lelocsolt, leöntött oblat (łac. oblatus - ofiarowany) [1. członek katolickiego zgromadzenie zakonnego założonego w 1816 r. we Francji; 2. osoba świecka podejmująca stałą służbę przy klasztorze i uprawniona do noszenia stroju zakonnego; 3. w średniowieczu: dziecko przeznaczone przez rodziców do stanu zakonnego; 4. w Kościele katolickim zakonnik, który nie składa ślubów zakonnych, tylko przyrzeczenie wytrwania. Zajmuje się prowadzeniem rekolekcji i misji. W średniowieczu nazywano tak oddawane na naukę do zakonu dzieci, które później opuszczały zgromadzenie, wiodąc życie świeckie.] oblátus, obláta (a lat. offero, 'felajánl' igéből) [felajánlott férfi vagy nő a középkorban gyermek, akit szülei kicsi korban átadtak egy kolostornak, hogy szerzetessé neveljék. IX. Gergely p. (ur ) külön rendelettel biztosította szabadságukat, hogy nagykorúságukat elérve dönthessenek: maradnak-e, v. visszatérnek a világba. Obláta volt pl. Árpádházi Szt Margit bizonyos szerzetekben a nem örök fogadalmas segítő testvér (laikus testvér, laikus nővér) bizonyos harmadrendek tagja (bencések) újabb férfi vagy női szerzetes kongregáció tagja.] oblata, oblatowanie [1. w dawnym prawie polskim: wpis aktu prawnego do ksiąg sądowych 2. (u Zygmunta Glogera) znaczyło przeniesienie aktu z niewłaściwych akt do właściwych. Przy sądach były w Polsce księgi czyli akta wieczyste, do których regenci kancelaryi lub ich pomocnicy wciągali: ugody, manifesty, wszelkie podania i pisma. Jeżeli ktoś przyniósł pismo już gotowe i kazał je tylko zaregestrować do księgi i podpisać, nazywało się to roboracją; jeżeli zaś całą rzecz ustnie albo na piśmie podał, żądając dosłownego zapisania w księdze, zwano to oblatą. W jakim czasie zapis, w niewłaściwych aktach zeznany, miał być oblatowany przed właściwym urzędem, tego prawo polskie, i bardzo mądrze, nie oznaczało.] (daw., prawo) jogi irarok iktatása v. beírása a bírósági könyvekbe oblatać, oblatywać, oblecieć [wypróbować nowo skonstruowany samolot lub szybowiec, latając nimi] körülrepülni, berepülni; (samolot) berepülni; (napadać); (napadać) megrohanni, rárohanni oblatuje go uczucie strachu a félelem fut rajta végig oblatanie [pot. dobra znajomość czegoś] - megismerés oblatany, -a, -e [1. pot. dobrze się na czymś znający; 2. pot. doświadczony i dobrze sobie radzący w życiu] (közb.) járatos, jártas oblatywacz [lotnik latający na nowo skonstruowanych samolotach w celu wypróbowania ich sprawności] berepülőpilóta; berepülést végző pilóta oblatywać gépet (próbarepülésre) kipróbálni, berepülni oblatywanie berepülés; körüljárás, bejárás; lehullás, lepotyogás oblazłem całe miasto bejártam, körülmászkáltam az egész várost oblazły, -a, -e vedlett, kopott, csupasz, kopasz oblec [oblec I, oblegnąć oblegać: 1. otoczyć twierdzę, miasto itp. wojskiem w celu ich zdobycia; 2. zgromadzić się tłumnie wokół kogoś lub czegoś; oblec II oblekać: 1. założyć powłoczkę; 2. daw. ubrać kogoś lub włożyć jakąś część garderoby] I. (oblęgnę, oblęgnie) (wojsko) ostromolni, körülvenni, körülfogni; (átv.) ostromolni, nem hagy békén; nyugtalanítani, zaklatni, gyötörni II. (oblekę, oblecze) (dawno) felöltöztetni, beöltöztetni; (átv.) vminek a formájába öltöztetni, önteni oblec co ostromolni vmit oblec kogo/co w co felöltöztetni, beöltöztetni vkit/vmit vmibe oblecieć (oblecę) oblatywać II [1. lecąc, okrążyć coś; 2. pot. przebiec lub przejechać dokoła czegoś; 3. pot. chodząc lub jeżdżąc, odwiedzić kolejno wiele miejsc lub osób; 4. spaść, oderwawszy się od czegoś] körülrepülni; (közb.) (sok embert) meglátogatni, (sok helyet) bejárni; lehullani, lepotyogni; (átv.) meglepni, elfogni, megszállni, lenyűgözni, lebilincselni; szájról szájra járni; rohamosan terjedni; (tájsz.) éppen nem rossz, elég jó, kibírható oblecieć całe miasto bejárni az egész várost oblecieć dokoła całą Europę körülrepülni egész Európát

29 4191 oblecieć wszystkich znajomych az összes ismerőst sorra látogatni oblegać (oblega), oblegnąć, oblec I [1. otoczyć twierdzę, miasto itp. wojskiem w celu ich zdobycia; 2. zgromadzić się tłumnie wokół kogoś lub czegoś] körülzárni, ostromolni, ostrom alá venni; zaklatni obleganie ostromlás, körülzárás; (átv.) ostromlás, tolakodás, megrohanás obleganie banku a bank megrohanása (tömeg tolakodó magatartása miatt) obleganie twierdzy az erőd ostromlása oblegany, -a, -e ostromlott; (átv.) zaklatott oblegane miasto ostromlott város oblegany prośbami kérésekkel zaklatott oblekać [1. założyć powłoczkę; 2. daw. ubrać kogoś lub włożyć jakąś część garderoby] (oblekę, oblecze) (dawno) felöltöztetni, beöltöztetni; (átv.) vminek a formájába öltöztetni, önteni oblekać [ubierać] [Słowniczek języka śląskiego] (kłaść ubranie) öltöztetni, felöltöztetni; ruházni, felruházni oblekać się, oblec się [daw. włożyć coś na siebie] (dawno) öltözni öltözködni, magára vesz, magára ölt obleniec [1. bezkręgowiec o wydłużonym, obłym ciele; 2. przedstawiciel obleńców (Aschelminthes), typu bezkręgowców] hengeresféreg; giliszta oblepicha [Rokitnik pospolity (Hippophaë rhamnoides L.)] homoktövis oblepić odlepiać [1. przykleić dużo czegoś w jakimś miejscu; 2. lepiąc się lub mażąc, przywrzeć do czegoś; 3. zasmarować coś ze wszystkich stron jakąś gęstą substancją; 4. szczelnie pokryć czymś jakąś powierzchnię lub miejsce; 5. pot. «zwykle o ubraniu: szczelnie przylgnąć do ciała»] körülragasztani, beragasztani, teleragasztani, ráragasztani, bevonni, tapétázni; kitapasztani, bevonni, hozzáragasztani, bekenni oblepić cementem cementezni, cementtel kitapasztani oblepić gliną agyaggal bevonni, kitapasztani oblepić pokój tapetami a szobát kitapétázni oblepić pudło papierem papírral bevonni a dobozt oblepić się oblepiać się [1. przywrzeć do czegoś ściśle; 2. pokryć się czymś lepkim] bevonódni, beragasztódni, bekenődni obleśnie hízelgően, talpnyló módon obleśny, -a, -e [odrażający, lubieżny, rozpustny] hízelgő, hízelkedő, szolgai módon hízeldő, talpnyaló, csúszómászó, képmutató, álszent, álnok, csalfa, hipokrita obleśny uśmiech behízelgő mosoly oblewać (zob. oblać) öntözni, megöntözni; locsolni, meglocsolni; áldomást inni oblewanie [pot. przyjęcie z alkoholem zorganizowane w celu uczczenia czegoś] (podlewanie) locsolás, öntözés, megöntözés; (orv.) leöntés; (közb.) áldomás, ivás, mulatás, dőzsölés; elbuktatás oblewanie imienin névnapi evés-ivás oblewanie mieszkania lakásavató, lakásszentelő oblewanie zimną wodą leöntés hideg vízzel oblewanie się megbukás oblewanie się na egzaminie megbukás a vizsgán obleźć (oblazł) obłazić [1. pot. o insektach, robakach: wejść na kogoś lub na coś w dużej ilości; 2. pot. stracić wierzchnią warstwę; 3. pot. posuwając się wolno, obejść wiele miejsc lub osób] körülmászkálni, körülmászni, kószálni; megtámadni, megrohanni, nekiesni; bepiszkolja, beszennyezi magát; betakarja, befödi, beborítja magát; kiesni, kihullani, szőrét veszteni, vedleni, kihullatja a szőrét, hámlani; kifakulni, színét veszti; (tréf.) érdeklődni, kiváncsiskodni oblezie mu skóra hámlik a bőre obleźć czym bepiszkolja, szennyezi, takarja, befödi magát vmivel oblężanie ostromlás; ostrom oblężanie zamków várak ostromlása oblężenie [1. otoczenie wojskiem jakichś terenów, twierdz, miast w celu ich zdobycia; 2. tłumne otoczenie kogoś lub czegoś] ostrom, körülkerítés, körülvevés; (átv.) zaklatás, ostromlás, tolakodás; (átv.) megrohanás, tömeges támadás, szorongatottság oblężenie banku a bank megrohanása oblężenie Nicei (znanej też z greckiej nazwy Nikea, a współcześnie Iznik) [trwające od 14 maja do 18 czerwca 1097 roku oblężenie stolicy Sułtanatu Rum, przez Krzyżowców i Bizantyjczyków podczas I wyprawy krzyżowej. Zakończone poddaniem miasta Bizantyjczykom.] Nicea ostroma (1097)

30 4192 oblężniczy, -a, -e ostromoblężony, -a, -e [Londyn oblężony, Kraków oblężony.] ostromlott; (átv.) zaklatott oblężone miasto ostromlott város oblężony przez wierzycieli a hitelezők által ostromlott v. zaklatott oblicować oblicowywać [obłożyć ściany budynku licówką] berakni, befödni, burkolni, borítani, stukatúrozni oblicować ścianę bevakolni; falat vakolattal borítani oblicówka [warstwa okładzinowa na ścianie wykonana z licówki] dísz-, homlokzati tégla; burkolás, burkolat, borítás, vakolás, vakolat oblicówka granitowa gránitkő burkolat oblicówka klinkierowa klinkwertégla burkolat obliczać (zob. obliczyć) megszámolni, összeszámolni; kiszámítani obliczać pierwiastek z czegoś gyököt vonni vmiből obliczać a. obliczyć wynik kiszámolni az eredményt obliczać się (z kim/czym) számolni, elszámolni obliczając z grubsza nagyjából számolva obliczanie płac bérelszámolás oblicze [1. twarz; 2. postać, wygląd lub charakter kogoś lub czegoś] arc, arculat, arcvonások; jelenlét; (bibl.) arc, ábrázat [Három héber szó megfelelője: "ajin" (szem), "af" (orr) "panim" (arc), valamint a görög "prosopon" szóé (arc). Olykor jelenthet személyt, jelenlétet vagy jóindulatot. "Az arcot elrejteni" annyit jelent, mint "megvetni, elvetni" (Zsolt 27,9); az arcot betakarni azt jelentette: kárhoztató ítéletet kimondani (Eszt 7,8); arcra esni pedig: magát megalázni, magát alávetni valakinek (1Móz 17,3).] 1. Biblia Warszawska: Nie ukrywaj oblicza swego przede mną! Nie odtrącaj w gniewie sługi swego! Ty jesteś pomocą moją: Nie odrzucaj mnie I nie opuszczaj mnie, Boże zbawienia mego! Biblia Tysiąclecia: swego oblicza nie zakrywaj przede mną, nie odpędzaj z gniewem swojego sługi! Ty jesteś moją pomocą, więc mnie nie odrzucaj i nie opuszczaj mnie, Boże, moje Zbawienie! Biblia Gdańska: Nie ukrywajże twarzy twojej przedemną, ani odrzucaj w gniewie sługi twego; tyś bywał ratunkiem moim, nie opuszczajże mię, ani mię odstępuj, Boże zbawienia mego. (Ps. 27:9) Zsoltárok Könyve 27:9 Ne rejtsd el orczádat előlem; ne utasítsd el szolgádat haraggal; te voltál segítőm, ne taszíts el és ne hagyj el engem, üdvösségemnek Istene! 2. Biblia Warszawska: Zaledwie król te słowa wypowiedział, a już na twarz Hamana rzucono zasłonę. Biblia Tysiąclecia: Słowo wyszło z ust króla, a twarz Hamana zakryto. Biblia Gdańska: A gdy te słowa wyszły z ust królewskich, zaraz twarz Hamanową nakryto. (Ester. 7:8) A mint e szó kijött a király szájából, Hámán arczát befedék. (Eszter Könyve 7.8) 3. Biblia Warszawska: Wtedy Abram padł na oblicze swoje, a Bóg tak do niego mówił: Biblia Tysiąclecia: Abram padł na oblicze, a Bóg tak do niego mówił: Biblia Gdańska: Tedy upadł Abram na oblicze swoje, i rzekł do niego Bóg, mówiąc: (1 Moj. 17:3) És arczára borúla Ábrám; az Isten pedig szóla őnéki, mondván: (1 Móz. 17:3) oblicze przedsiębiorstwa vállalati arculat obliczenia [operacje wykonywane na liczbach w celu określenia wielkości lub wartości czegoś; też: wynik takich operacji] számítások obliczenie [peracje wykonywane na liczbach w celu określenia wielkości lub wartości czegoś; też: wynik takich operacji] számolás, számítás, kiszámítás, összeszámolás, megszámolás, megszámlálás, megolvasás; elszámolás obliczenie głosów a szavazatok megszámlálása obliczenie kosztów költségszámítás obliczenie ostatnie végelszámolás obliczenie pamięciowe fejszámolás, fejbenszámolás Obliczenia rozproszone (ang. distributed computing) [obliczenia, umożliwiające współdzielenie zasobów obliczeniowych, często rozproszonych geograficznie] elosztott számítások [egy számítógépes feldolgozási módszer, ahol egy program különböző részei kettő vagy több számítógépen futnak párhuzamosan, és kommunikálnak egymással a hálózaton keresztül.] obliczenie strat kárbecslés obliczeniowy, -a, -e számítási, számolási, számlálási, elszámolási

31 4193 obliczeniowy stopa procentowa számítási kamatláb obliczony, -a, -e számított, kiszámított obliczony na efekt hatás keltésére számított v. szánt obliczyć obliczać [1. licząc, ustalić wielkość lub wartość czegoś; 2. uwzględnić coś w swoich planach; 3. zaplanować coś, zwykle jakiś termin lub ilość czegoś] számítani, számolni, elszámolni, ellenőrizni a számítást, megolvasni, számlálni, (átv.) számítani, becsülni, értékelni, számolni, kiszámítani; mérlegelni obliczyć kasę bevételt és kiadást összeszámolni obliczyć na palcach ujjakon számolni, kiszámolni obliczyć na zimno konsekwencją hidegen mérlegelni a következményeket obliczyć a. obliczać kasy kasszát csinál obliczyć a. obliczać podatek adót kiszámítani obliczyć pole koła kiszámítani a kör területét obliczyć a. obliczać powierzchnię figury kiszámolni az idomnak a területét obliczyć swoje pieniądze megszámolja a pénzét obliczyć w głowie fejben számolni obliczyć wynik eredményt kihírdetni obliczyć się obliczać się [1. zaplanować sposób wydatkowania jakichś pieniędzy; 2. uregulować z kimś należności finansowe] számolni, figyelembe venni, eldönteni; számlát kiegyenlíteni, leszámolni, elszámolni obliczyć się z kim számlát kiegyenlíteni vkinek; leszámolni vkivel obliczyć się z kim/czym számolni vmivel, figyelembe venni vmit; obliczyć się z krawcem kifizetni a szabó számláját; elszámolni a szabóval obliczyć się ze swoimi siłami figyelembe veszi saját erejét, számol saját erejével obligacja [1. rodzaj papieru wartościowego; 2. papier wartościowy dający posiadaczowi prawo do otrzymywania stałego dochodu, wypłacanego przez instytucję, która ten papier wyemitowała] (lat.) obligáció; kötvény, részvény, értékpapír, kötelezvény, kötelezettség obligacja długoterminowa hosszú lejáratú kötvény obligacje komunalne községi kölcsönkötvény obligacja krótkoterminowa rövid lejáratú kötvény obligacja na okazicela bemutatóra szóló kötvény obligacja państwowa államkötvény obligacja poźyczki państwowej államkölcsönkötvény obligacja pożyczkowa kölcsönkötvény obligacja skarbu państwa kincstári kötvény obligacje obiegowe érvényes kötelezvények obligacyjny, -a, -e [związany z obligacjami] kötelezvénnyel lekötött; kötelező, kötvény- Obligatio est iuris vinculum. [Zobowiązanie tworzy więź prawną.] (lat.) Obligatio est iuris vinculum; a kötelezettség jogkapcsolatot teremt Obligatio est iuris vinculum, quo necessitate adstringimur alicuitis solvendae rei secundum nostrae civitatis iura [zobowiązanie jest węzłem (stosunkiem) prawnym, który zmusza nas do świadczenia komuś oznaczonej rzeczy według praw naszego państwa.] (lat.) Obligatio est iuris vinculum, quo necessitate adstringimur alicuitis solvendae rei secundum nostrae civitatis iura; a kötelezettség olyan jogkapcsolat, amely szerint meghatározott dolgokat kell nyújtanunk vkinek az államunk törvényei szerint obligatio ex contractu [zobowiązanie wynikające z umowy/kontraktu] szerződésből eredő kötelezettség Obligatio semel extincta non reviviscit [zobowiązanie, które raz wygasło, nie odżywa] (lat.) Obligatio semel extincta non reviviscit ; a kötelezettség, amely már egyszer lejárt, nem támad fel újra; lejárt kötelezettség nem áll fenn obligatoryjnie kötelezően, szükségképpen obligatoryjny, -a, -e [taki, który jest dla kogoś obowiązujący] (lat.) obligát; (dawno) kötelező, szükséges, előírt, szokásos, elmaradhatatlan obligatoryjność szükségesség obligować [nakładać obowiązek lub skłaniać do określonego postępowania] (lat.) obligálni; kötelezni vmire; lekötelezni, nagyon kérni, lekötni vkit oblina, oflis [1. wąska, obła powierzchnia na bokach tarcicy; oflis; 2. rodzaj zaokrąglenia powierzchni okrągłego drewna, która występuje w określonych materiałach tartych obrzynanych w miejscach, gdzie powinna znajdować się ostra krawędź] szűk, ovális felület a deszka v. palánk oldalán oblizać (obliżę) oblizywać [liznąć coś z kilku stron lub naokoło] megnyalni, körülnyalni, körülnyaldosni, nyalogatni, összenyalni oblizać palce megnyalja az ujjait oblizać wargi a szája szélkét megnyalja v. körülnyalja

32 4194 oblizać się oblizywać się [oblizać sobie wargi] nyalja magát; gusztusa van rá [megnyalja a száját] oblodzenie [warstwa osadzonego gdzieś lodu] eljegesedés oblodzić obladzać [pokryć coś warstwą lodu] eljegesíteni, jéggel bevonni oblodzić się obladzać się [pokryć się lodem] eljegesedni oblodzony, -a, -e jeges, eljegesedett oblodzona droga jeges út oblodzona nawierzchnia jeges útfelület oblong [prostokąt, prostokątny] (lat., ang.) oblong, hosszúkás, téglalap alakú; nyújtott derékszögű négyszög (téglalap) oblubienica [1. daw. narzeczona lub panna młoda; 2. należy odróżnić resztę żydowską w Oz. 2;19, 20, Iz. 61;10 i w Pieśni nad Pieśniami, w której nie ma wyrazu oblubienica, od oblubienicy Baranka, którą jest Kościół (właściwie społeczność wszystkich z Ducha urodzonych chrześcijan), która pochodzi z pogan.] (dawno) menyasszony oblubieniec [1. daw. narzeczony lub pan młody; 2. pan młody. Tytułu tego używa Pan, gdy chodzi o określenie Jego stosunku do Kościoła, którym jest Jego oblubienicą. W przypowieści o dziesięciu pannach również pojawia się to słowo.] - (dawno) vőlegény oblukrować cukormázzal bevonni obluzgać obluzgiwać [1. pot. obrzucić kogoś wyzwiskami; 2. ochlapać czymś] befröcskölni (sárral); befecskendezni, beszórni; (átv.) befeketíteni, megrágalmazni obluzgać krwią vérrel befröcskölni obluzować, obluźnić obluzowywać, obluźniać [spowodować powstanie luzu, szpar między jakimiś elementami lub sprawić, że coś jest mniej napięte] lazítani, meglazítani obluzować śrubę csavart meglazítani obluzować się, obluźnić się obluzowywać się, obluźniać się [stać się obluzowanym, mniej ściśle do siebie przylegać] meglazulni, elernyedni obładować obładowywać [włożyć na coś jakiś duży ciężar lub dać komuś czegoś dużo do niesienia] megrakni, megterhelni obładować się obładowywać się [obładować siebie samego czymś ciężkim] megrakodni; telerakja magát; magára rak obładować się pakunkami csomagokkal telerakja magát obładować się sięczym megrakodik, telerakja magát vmivel; magára rak vmit obładowanie megterhelés, megrakás, felpakolás obłam, obłamek [dawniej: to, co się obłamało, bądź zostało obłamane] töredék, törmelék, letört rész obłamać obłamywać [1. łamiąc, oderwać część od całości lub oderwać coś kawałek po kawałku; 2. otoczyć tekstem ilustrację] letörni, körültördelni; megfosztani, kifosztani, fosztani; (nyomda) tördelni obłamać gałęzie z drzewa megnyesni a fákat, gallyazni obłamać ilustrację illusztrációt tördelni obłamać kukurydzę kukoricát törni obłamać się obłamywać się [oddzielić się od jakiejś całości pod wpływem ciężaru] letörni, letöredezni, málladozni obłapić obłapiać [1. obłapiać pot. obejmować i ściskać kogoś natarczywie w celach erotycznych; 2. daw. objąć lub ścisnąć kogoś lub coś] megölelni, átkarolni, szorongatni obłapić się obłapiać się [1. obłapiać się pot. obejmować i ściskać się wzajemnie w celach erotycznych; 2. daw. objąć jeden drugiego] ölelkezni, megölelik egymást obłaskawić obłaskawiać [1. oswoić dzikie zwierzę; 2. nastawić do siebie przychylnie jakąś niechętną sobie osobę] megszelídíteni, idomítani; (átv.) megpuhítani, meglágyítani, lecsillapítani, lecsendesíteni, megbékéltetni, kibékíteni obłaskawić dzikie zwierzę megszelídíteni a vadállatot obłaskawić się obłaskawiać się [o zwierzęciu: zostać obłaskawionym] megszelídülni obłaskawienie szelídítés, megszelídítés obłaskawiony, -a, -e megszelídített; kezes (állat) obława [1. polowanie z nagonką na dzikie zwierzęta; też: ludzie wchodzący w skład tej nagonki; 2. akcja polegająca na obstawieniu terenu w celu zatrzymania kogoś; też: ludzie biorący udział w tej akcji] (rodzaj polowania) hajtóvadászat, meghajtás; (policji) razzia, rendőri portyázás obławnik [1. obraz Jakuba Sokołowskiego; 2. uczestnik myśliwskiej nagonki] hajtó (vadászaton) obłazić (obłażę), (obleźć) körülmászkálni, körülmászni, kószálni obłączek [przedmiot w kształcie półkola] kis ív obłąk [1. element architektoniczny w kształcie półkola; 2. pręt stalowy w kształcie litery U służący do przymocowywania poprzecznej belki z izolatorami do słupa; 3. daw. «przedmiot zakrzywiony w półkole] boltív, bolthajtás; ív, ívalakú tárgy

33 4195 obłąkanie [szaleństwo, choroba psychiczna] megzavarodás, elmezavar, téboly, tébolyodottság őrület, őrültség obłąkaniec [szaleniec, wariat] őrült, tébolyult, tébolyodott, elmebeteg obłąkany, -a, -e [I. człowiek psychicznie chory; II. dotknięty obłędem, chory psychicznie; też: świadczący o takim stanie] I. zavart, révedező; II. bolond, őrült, tébolyult, tébolyodott, elmebeteg, elmebajos [czy jesteś obłąkany?: bolond vagy?] obłąkana elmebeteg nő obłąkane oczy révedező szemek obłąkane oczy łają szeme tébolyultan forog obłąkany umysł zavart elme obłąkańczo őrülten, féktelenül obłąkańczy, -a, -e; obłędny, -a, -e; [1. charakterystyczny dla obłąkanego; 2. ryzykowny, szalony] féktelen, visszafojthatatlan, szenvedélyes, őrült obłąkańcza miłość bolond v. őrült szerelem obłąkańczy śmiech féktelen (visszafojthatatlan) nevetés obłęd [I. 1. choroba psychiczna; 2. pot. duże zamieszanie, chaos; 3. coś nienormalnego, wykraczającego poza przyjęte schematy lub zasady; II. pot. wykrzyknik wyrażający czyjś emocjonalny stosunek do czegoś] téboly, tébolyodottság, őrület, őrültség, elmezavar Obłęd moralny (głuptactwo moralne, zespół anetyczny, ang. moral insanity; łac. mania sine delirio, insania ex morum defectione; fr. folie raisonnante, folie lucide raisonnante, folie morale, monomanie affective; niem. moralisches Irresein) historyczny termin wprowadzony przez angielskiego lekarza J. C. Pricharda w 1835 w dziele Treatise on insanity and other disorders affecting the mind na określenie szczególnej postaci rozstroju psychicznego. Prichard opisał obłęd moralny jako "szaleństwo, charakteryzujące się chorobliwym wypaczeniem naturalnych odczuć, uczuć, skłonności, temperamentu, postawy moralnej i naturalnych odruchów, bez zauważalnych zaburzeń wiedzy czy zdolności rozumowania, a zwłaszcza bez obłąkańczych złudzeń czy omamów" (ang.) moral insanity (ang., ejtsd: morrel inszenniti); beteges erkölcstelenség v. erkölcsi elmezavar [az a kórkép, melynek legfőbb sajátsága az etikai és morális irányban mutatkozó kedélyi elfajulás]; erkölcsi beszámíthatatlanság, az erkölcsi gátlások teljes hiánya obłęd opilczy delirium tremens; alkoholos delirium obłęd prześladowczy (paranoia persecutoria) üldözési mánia obłocić (obłocę) [ubrudzić, ochlapać błotem] sárral beverni, befröcskölni, beszennyezni, bepiszkítani, bemocskolni obłocić się [obłocić sobie buty lub ubranie] sárral befröcskölődni, beszennyeződni, bepiszkolódni, bemocskolódni; besározza, bepiszkolja, beszennyezi magát obłoczek [zdrobnienie od: obłok] felhőcske obłoczny, -a, -e; obłokowy, -a, -e felhő-, gomolyagobłoczysty, -a, -e felhő-, gomolyag-; felhőalakú, felhős, borult obłok [1. niewielka chmura na niebie; 2. unoszący się w powietrzu kłąb jakiegoś pyłu lub gazu; 3. przejrzysta, lekka, zwiewna rzecz] felleg, felhő, köd, felhőgomolyag; (átv.) zavar, homály; (átv.) gomolyag, füst, füstgomolyag; (átv.) zavaros gondolatok obłok kurzu porfelhő obłok elektronowy elektronfelhő obłoki pierzaste bárányfelhők Obłoku, Słup (w hebr. szekinah) [był to znak widoczny ludzkimi oczyma przedstawiający obłok dymu w postaci słupa w dzień, a ognia w nocy. W ogniu tym obecny był Pan. Boga widzieć nie można. Kto by Go widział, ten musiałby umrzeć, dlatego Bóg użył zjawisk fizycznych do objawienia Jego kierownictwa. Nie mógł to być wulkan wybuchający, bo ten byłby zawsze widoczny z daleka i stałby na jednym miejscu, a obłok ten bywał wśród Izraelitów, między nimi a Egipcjanami, chodził i stawał tuż przed nimi.] sekina (héber: ש szó ]כינה) jelentése Isten jelenléte vagy Isten dicsősége; a zsidó vallásban Jahve megnyilvánulása volt. A templom szentélyében a második függönyön túl volt a szent sekina Isten dicsőségének látható megmutatkozása.] obłowić się obławiać się [pot. dużo zarobić, zrobić dobry interes] (közb.) megszegi magát, meggazdagodni, megtollasodni obłowić się czyim kosztem vkinek rovására megszedi magát obłożenie [stosunek liczby osób przypadających na jedno miejsce do liczby miejsc w szpitalach, hotelach itp.] ágybanfekvés obłożnie ágybanfekve, ágynak dőlve obłożnie chory fekvőbeteg; súlyos beteg; ágyban fekvő beteg

34 4196 obłożny, -a, -e [o chorobie: ciężka, długotrwała, zmuszająca do leżenia w łóżku] ágybanfekvést követelő obłożna choroba ágybanfekvést követelő súlyos betegség obłożony, -a, -e berakott, belepett, körülrakott obłożony język [język pokryty nalotem, będącym objawem choroby] (orv.) lepedékes nyelv obłożyć obkładać [1. umieścić wokół czegoś dużą ilość jakichś rzeczy; 2. osłonić zeszyt lub książkę dodatkową okładką; 3. nałożyć na kogoś jakiś obowiązek lub karę] berakni, berakosgatni, megrakni, körülrakni, eltakarni, befödni, beborítani; megterhelni, kiróni, ráróni, kiszabni, lefoglalni, zár alá venni obłożyć co aresztem lefoglalni, zár alá venni vmit obłożyć co czym ellátni, körülrakni vmit vmivel obłożyć co darnią gyeppel, pázsittal fődni vmit obłożyć darnią gyeppel fődni, pázsittal födni obłożyć dodatkowym podatkiem pótadó kivetni obłożyć kogo, co czym megterhelni vkit vmivel; ráróni vkire vmit obłożyć kogo do wykonania czego kányszeríteni, rávenni vkit, hogy megtegyen vmit obłożyć kogo karą pieniężną pénzbírsággal sújtani vkit; pénzbírságot róni ki vkire obłożyć kogo podatkami megadóztatni, adóval terhelni vkit obłożyć kotlet jarzyną körítéssel tálalni a bordaszeletet obłożyć niedźwiedzia (hajtóvadászaton) bekeríteni a medvét obłożyć się obkładać się [zgromadzić wokół siebie dużą ilość czegoś] kötelezi, elkötelezi, leköti magát; ígéretet tenni; kötelezettséget vállalni; körülrakja magát, maga köré rak vmit obłożyć się do czego kötelezi magát, ígéretet tesz vmire obłożyć się książkami könyvekkel veszi magát körül; körülbástyázza magát könyvekkel obłóczyć (oblec) beöltözni obłóczyć w habit felvenni a szerzeti csuhát, beöltözni szerzetesnek obłóczyny [1. ceremonia przywdziania habitu zakonnego; 2. daw. uroczyste przywdzianie munduru; 3. pierwsze, uroczyste nałożenie habitu nowicjuszowi po przyjęciu do nowicjatu] (egyház) beöltözés (szerzetesnek, apácának) [a noviciátusba való belépés után, a habitus első, ünnepélyes keretek között történő felvétele] obłów (polowanie) (vadászat) tömeges fogás (halászati v. vadászati), zsákmány; zsákmány (különösen jogtalan), nyereség, haszon obłuda [zob. zakłamanie] képmutatás, kétszínűség, szenteskedés; hazugság obłudnie hamisan, hazugan, képmutatóan, csalárdul obłudnie spoglądać na kogoś (udająć świętoszka) sunyítani obłudnik [człowiek falszywy, dwulicowy], obłudnica képmutató, szenteskedő, hipokrita (ffi/nő) obłudny, -a, -e [zakłamany; żyjący w obłudzie] nyegle, sunyi, hamis, alakoskodó, szemforgató, szenteskedő, képmutató, kétszínű, hazug, hipokrita; kétkulacsos obłupać obłupywać [odrywając kawałkami, pozbawić coś zewnętrznej powłoki] lehántani, lehámozni, meghámozni; lenyúzni obłupać się obłupywać się [oderwać się, odpaść] lehámlani, lemállni, lepattogzani obłupić obłupiać [1. obrabować z pieniędzy lub dobytku; 2. zob. obłupać] kifosztani, kirabolni, megfosztani obłupić korę z drzewa lehántani a fa kérgét, fát lehántani obłupić zająca ze skóry lenyúzni a nyúl bőrét obłuskać obłuskiwać [usunąć łuskę lub łupinę z owoców albo warzyw] kihüvelyezni, kifosztani (hüvelyest), kifejteni, lehántani, meghámozni obłuskać coś lehántani, lehámozni vmit obłuskać fasolę babot kihüvelyezni v. kifejteni obłuskiwacz [maszyna do usuwania łusek z ziaren zbożowych] gabonatisztítógép obłuskiwacz do zboża gabonatisztítógép obłuskiwacz dolnobiegunowy alsópólusú gabonatisztítógép obłość hengeresség, tojásdadság obły, -a, -e [mający kształt podłużny i zaokrąglony] hengeres, ovális, tojásdad obły kształt ovális alak obmacywać obmacać [1. dotykać kogoś, czegoś wiele razy lub ze wszystkich stron, aby rozpoznać kształt, fakturę itp.; 2. posp. dotykać kogoś w celach erotycznych] megtapogatni, körültapogatni, összetapogatni, végigtapogatni; kitapintani; (sorban egymásután) megtapogatni, megtapintani obmacał wszystkie kieszenie megtapogatta, kikutatta összes zsebeit obmacywać się obmacać się [1. obmacywać siebie samego; 2. posp. dotykać się nawzajem w celach erotycznych] végigtapogatja magát; egymást tapogatják; megsimogatjék egymást

35 4197 obmoczyć obmaczać bevizezni, megvizezni, benedvesíteni, áztatni, beáztatni obmalować obmalowywać [1. pomalować coś lub kogoś ze wszystkich stron; 2. pot. przedstawić kogoś w złym świetle] befesteni, kifesteni, kiszínezni; (átv.) befeketíteni, megrágalmazni; (hamisan) megvádolni obmalować co befesteni, kiszínezni vmit obmalować kogo befeketíteni, megrágalmazni vkit obmalować się obmalowywać się [1. pomalować siebie samego; 2. pot. przedstawić w złym świetle siebie nawzajem] befesti magát; hírbe hozza magát obmarzły, -a, -e [[czytaj: obmar-zły] taki, który obmarzł (zamarzł lub przemarzł po wierzchu); obmarznięty] megderesedett, jeges, jéggel bevont obmarznąć obmarzać [czytaj: obmar-znąć] [1. pokryć się dookoła powłoką lodu lub szronu; 2. o płynie: zamarznąć dokoła czegoś; 3. przemarznąć po wierzchu] megfagyni, jegesedni, deresedni, keményre fagyni obmawiać [zob. obmówić] (kogoś) megszólni, megszidalmazni, ócsárolni; (coś) megbeszélni, megtárgyalni obmawianie megszólás, szapulás, pletykálás obmawianie młodych fiatalok megszólása obmazać (obmażę) obmazywać [wybrudzić lub posmarować kogoś, coś dookoła, z wielu stron] bekenni, bemázolni; körülkenni, kitapasztani; bepiszkolni, összekenni, összemaszatolni obmazać co farbą festékkel bemázolni vmit obmazać piec (glinę) kitapasztja a kályhát (agyaggal) obmazać twarz bekormozza az arcát obmazać się obmazywać się [obmazać czymś siebie samego] bemázolja saját magát obmierzić obmierzać [[czytaj: obmar-zić], obmierznąć [stać się dla kogoś obmierzłym] (komu co) undort kelteni (vmiben v. vmi iránt); elveszi a kedvét (vkinek vmitől); untatni, undorítani; elveszi az étvágyát obmierźle undorítóan, utálatosan obmierzłość utálatosság, ocsmányság obmierzły, -a, -e [czytaj: obmer-zły] [taki, który budzi niechęć lub wstręt] undorító, utálatos, visszataszító, ocsmány obmierzły nałóg undorító rossz szokás obmierznąć [czytaj: obmer-znąć] (obmierzać) [stać się dla kogoś obmierzłym] utálatossá, undorítóvá-, visszataszítóvá válni obmierzyć obmierzać [zmierzyć kogoś lub coś ze wszystkich stron] körülmérni, minden oldalról mérni, kimérni, felmérni obmierzyć się obmierzać się [obmierzyć siebie samego] körülméri, megméri magát obmieść (obmiotę, obmiecie) obmiatać [zmiatając, usunąć skądś brud lub kurz] körülseperni, kiseperni, leseperni, letörölgetni obmoczyć bevizezni, megvizezni, benedvesíteni, áztatni, beáztatni obmowa [1. celowe przekazywanie o kimś niekorzystnych lub złośliwych informacji; 2. (Jak czytamy u Zygmunta Glogera) W prawie litewskiem znaczyła to samo, co w Koronie zwano ustęp, t. j. naradę tajemną sędziów względem mającego zapaść wyroku. Potem zwano także obmową dozwolenie sądowe dane pozwanemu, aby namyślił się względem odpowiedzi do drugiego terminu.] megszólás, pletyka, rágalom, szapulás obmówić obmawiać [celowo powiedzieć o kimś coś złego lub złośliwego] ócsárolni, megszólni, szapulni, pletykálni, fecsegni, megrágalmazni obmówić kogo megszólni, szapulni vkit; pletykálni, rosszat mondani vkiről obmówić się obmawiać się [obmówić jeden drugiego] megrágalmazzák, leszólják egymást; rosszat mond, ócsárolja magát; szerényen beszél v. nyilatzkozik magáról; megbeszél magával vmit obmurować obmurowywać [1. obłożyć coś warstwą kamieni lub cegieł; 2. otoczyć murem jakieś miejsce] befalazni, fallal körülvenni; körülfalazni obmurować się obmurowywać się [otoczyć murem swój dom, teren itp.] fallal veszi körül magát; körülfalazza magát obmurowanie [niewysoki mur otaczający coś lub murowane ogrodzenie] befalazás, körülfalazás obmycie lemosás, megmosás, mosás obmycie nóg uczestników przez biskupa a tanítványok lábának megmosása a püspök által obmycie z grzechów [Baptizo jest greckim słowem określającym chrzest. Pochodzi ono od słowa bapto, które oznacza zanurzyć, zamoczyć, zatopić lub pogrzebać w czymś. W przypadku biblijnego chrztu zanurzenie w wodzie symbolizuje obmycie z grzechów przeszłości (Dzieje Apostolskie 22:16), wskazuje moment upamiętania (Dzieje Apostolskie 2:38 / Marka 1:4 / Efezjan 4:22-32), stając się publiczną deklaracją decyzji

36 4198 o odrzuceniu grzesznego trybu życia (Rzymian 6:3-5 / Rzymian 12:1-2). Biblia nazywa to nawróceniem (Dzieje Apostolskie 3:18-19).] zob. Odpuszczenie grzechów bűnök lemosása [ Most tehát miért késlekedsz? Kelj fel, keresztelkedj meg, mosd le bűneidet, segítségül híván az Úr nevét. (Ap. Csel. 22:16)] obmycie się mosdás, mosakodás, lemosakodás obmyć obmywać [1. «spłukać brudną powierzchnię; też: umyć kogoś lub coś niestarannie, z grubsza; 2. o wodzie, falach itp.: zalać lub zmoczyć kogoś, coś] körülmosni, lemosni, megmosni, kimosni; (opłukać) leöblíteni obmyć duszę z grzechów lelkét megtisztja a bűneitől obmyć łzami könnyel áztatni v. öntözni, megsiratni obmyć ranę sebet leöblíteni, kimosni obmyć ręce kezet mosni obmyć się obmywać się [1. «obmyć samego siebie; 2. obmyć jeden drugiego; 3. zostać obmytym] mosakodni, lemosakodni, lemossa magát; tisztálkodni; (átv.) tisztázza, igazolja magát obmywać się wodą vízzel lemosakodni obmyślanie gondolkozás, tervezgetés obmyślanie podróży utak tervezgetése obmyślenie elképzelés, kitervelés obmyślenie zakresu wiadomości hír hatásának kitervelése v. megtervezése obmyślić (obmyślę) obmyślać, obmyśliwać [zaplanować coś w myśli lub opracować w myśli rozwiązanie jakiegoś problemu] kitervezni, eltervez magában vmit, fejében forgat vmit; átgondolni, meggondolni, megfontolni, fontolgatni obmyślić plan działania működési tervet kiagyalni obmyślić sposób załatwienia sprawy elgondolja v. eltervezi az ügy elintézésének módját obmywania [na czystość ciała i potraw Zakon kładł wielki nacisk. Stąd częste obmywania rąk przed jedzeniem i częste obmywania nóg gościom, którzy podróżowali w sandałach (bez skarpetek, pończoch) albo i całkiem boso. Przykazanie to wykonywano z czasem bardzo powierzchownie, albo tylko dla uczynienia zadość przykazaniu a nie dla utrzymania czystości, co Jezus piętnował. Obmywania mają także znaczenie symboliczne i wskazują na utrzymanie czystości po wyjściu z kąpieli. Żydzi obmywali się całkiem (kąpali się) w bieżącej wodzie albo w stawach. Podczas rządów greckich albo rzymskich wprowadzone zostały kąpiele publiczne, z których Żydzi robili częsty użytek. Po przyjściu do domu, mimo kąpieli, trzeba było znów obmyć nogi, by nie zabrudzić podłogi (dywanów itp.). Z tych czynności Pan zrobił użytek dla zilustrowania różnicy między głównym oczyszczeniem (całkowitą kąpielą) a obmywaniem zanieczyszczeń, co wskazuje na odrodzenie duchowe (kąpiel, całkowite oczyszczenie) i zanieczyszczenia duszy chrześcijanina po jego narodzeniu na nowo. Wyjaśnił to Pan w Ewangelii Jana 13;10. Chrześcijanin musi także zważać na czystość serca. Kapłani musieli się obmywać (ręce i nogi) dlatego i chrześcijanie, którzy także są kapłanami, powinni oczyścić serca swe z trosk życia codziennego i myśli odciągających od uwielbiania Boga, gdy udają się na zebrania, w których Pan ma być pośród nich.] mosakodás [A bibliai országokban szükség volt a gyakori mosakodásra és fürdésre; evés előtt megmosták a kezüket, fárasztó út után a lábukat (1Móz 18,4; 2Móz 30,19.21; Bír 19,21).] obmywanie lemosás, kimosás obmywanie nóg lábmosás obnaszać (obnosić) hordozni, körülhordozni, körülvinni obnażanie mezítelínítés, levetkőztetés, ruhátlanítás; (átv.) feltárás; napvilágra hozás; (átv.) felfedés, leleplezés obnażenie leleplezés, felfedés, (átv.) leleplezés, feltárás, kimutatás [nieprzystojne obnażenie: rút leleplezések] obnażony, -a, -e levetkőztetett, lemeztelenített; meztelen, csupasz, puszta, fedetlen; csupasz, kopasz, dísztelen; (átv.) megfosztott; (földtan) denudációs; felszíni obnażony mecz; obnażona szabla meztelen (kivont) kard obnażony z czego megfosztott vmitől obnażyć obnażać [1. rozebrać kogoś do naga lub odsłonić jakąś część ciała; 2. pozbawić coś osłony; 3. uczynić coś jawnym, ukazać prawdę o czymś; 4. o ubraniu: nie okrywać całkowicie] kitakarni, lemezteleníteni, levetkőztetni, mezítelenné tenni; födetlenül hagyni; kihúzni, kivonni, kirántani a hüvelyéből; (wojsko) fedezetlenül v. fedezet nélkül hagyni; kitenni az ellenséges tüzelésnek; védtelenül hagyni; (átv.) leleplezni, feltárni, felfedezni, kitárni, jelenteni, nyilvánítani, nyilatkoztatni, elárulni, rájönni; (átv.) kifosztani, megkopasztani, megnyúzni, kiszipolyozni

37 4199 obnażyć całą prawdę felfedi az egész igazságot obnażyć drzewo z kory lehántja, lehámozza a fakérget obnażyć głowę leveszi a kalapját obnażyć skrzydło wojska a sereg szárnyát fedezetlenül v. védelem nélkül hagyni obnażyć spisek összeesküvést felfedezni v. leleplezni obnażyć szablę, sztylet kardot, tőrt a hüvelyéből kirántani obnażyć szyję a nyakát födetlenül hagyja obnażyć się obnażać się [1. rozebrać się do naga lub odsłonić jakąś część swojego ciała; 2. stracić osłonę, stać się widocznym; 3. zostać ujawnionym] levetkőzni, mezítelenné teszi magát; kitakarózni; (átv.) leleplezi magát; feltárulni, lelepleződni, napvilágra kerülni obnieść (obniośe) obnosić [niosąc kogoś lub coś z miejsca na miejsce, pokazać wszystkim wokół] hordozni, körülhordozni, körülvinni; sokáig elhordani; végigkínálni, felszolgálni obnieść potrawy ételeket felhordani, felrakni, végigkínálni obniża się stan liczebny personelu a személyzet létszáma csökken; csökkentik a személyzet létszámát obniżać (zob. obniżyć) leszállítani, csökkenteni obniża się stan wody a víz leapad obniżać a. obniżyć cenę árat leszállítani v. csökkenteni obniżać się apadni, csökkenni, fogyni obniżać się z upływem czasu idővel csökkenni obniżenie [teren położony niżej od terenów, które go otaczają] csökkentés, alászállítás, leszállítás, leengedés, alacsonyítás; lebocsátkozás, leereszkedés, lesüllyedés, apadás obniżenie ceny a. cen árengedmény, árleszállítás obniżenie głosu a hang mélyülése obniżenie gruntu a talaj süllyedése obniżenie kosztów produkcji termelési költség csökkentése obniżenie kosztów własnych önköltségcsökkentés obniżenie płacy a. pensji fizetéscsökkenés obniżenie poziomu szumów zajcsökkentés obniżenie stanu wody a vízállás csökkenése obniżenie stopnia służbowego, rangi lefokozás obniżenie temperatury a hőmérséklet csökknése obniżenie zdolności bojowej a harckészség csökkenése obniżenie się apadás obniżka [zmniejszenie (się) cen, kosztów, płac itp.] csökkentés, leengedés, mérséklés, esés, süllyedés, leszállítás obniżka ceł vámcsökkentés obniżka ceny a. cen árcsökkentés, árleszállítás obniżka kosztów költségcsökkentés obniżka kosztów własnych önköltségcsökkentés obniżka kursów árfolyamcsökkenés, árfolyamesés obniżka płac a. płacy bér- v. fizetéscsökkentés; bércsökkenés obniżka posezonowa leszállított ár obniższyć czyjąś pensę csökkenteni vkinek a fizetését obniższyć koszty produkcji a termelési költségeket csökkenteni obniżyć obniżać [1. uczynić niższym lub umieścić coś na niższym poziomie; 2. spowodować zmniejszenie czegoś pod względem wysokości, liczby, nasilenia, znaczenia lub wartości; 3. uczynić dźwięk niższym] lebocsátani, lehajtani, leereszteni, alacsonyabbá tenni, leszállítani, lesüllyeszteni, csökkenteni, mérsékeleni; (átv.) romlani, esni obniżyć ceny az árakat csökkenteni, leszállítani obniżyć gorączkę lázat lecsillapítani obniżyć kapitał tőkét leszállítani obniżyć komu stopień służbowy, rangę rangban v. tisztségben lefokozni vkit obniżyć koszty korlátozni, csökkenteni a költségeket obniżyć koszty własne önköltséget csökkenteni obniżyć płace bért csökkenteni obniżyć stan liczebny personelu a személyzet létszámát csökkenteni obniżyć strój instrumentu hangszert mélyebbre, alacsonyabbra hangolni obniżyć wartość csökkenteni vminek az értékét; értéket csökkenteni obniżyć wydatki korlátozni, csökkenteni a kiadásokat obniżyć wymagania leszállítani az igényeket obniżyć się obniżać się [1. ulec obniżeniu, opaść poniżej normalnego poziomu; 2. ulec zmniejszeniu pod względem wielkości, liczby, nasilenia, znaczenia lub wartości; 3. ulec obniżeniu pod względem brzmienia] alacsonyabbá válni; süllyedni, hanyatlani, elhagyja magát, apadni, csökkenni obnosić (obnoszę) [1. nosić jakieś ubranie aż do opatrzenia się; 2. okazywać demonstracyjnie swoje uczucia, przeżycia lub chwalić się czymś] sokáig hordani, elhordani; körülhordozni, körülhordani

38 4200 obnosić falszywą wiadomość álhírt terjeszteni, széthordani obnosić kogo na językach nyelvére vesz vkit obnosić swoją cnotę erénybe burkolózni obnosić się terjeszteni, híresztelni, mindenütt mesélni obnosić się z czym szétkürtölni, elkürtölni, híresztelni vkiről vmit obnosić się ze swoim nieszczęściem saját szerencsétlenségét szétkürtüli v. kikürtöli; fűnek-fának beszél szerencsétlenségéről obnoszenie körülhordozás, házalás, kihordás, hordozás, kolportázs obnoszenie gazet újságkihordás obnoszenie towarów házalókereskedelem obnoszenie wiadomości hírhordás, hírterjesztés obnoszenie się z tą miłością ennek a szerelemnek a hordozása v. viselése obnoszony, -a, -e körülhordozott, körülvitt, elhordott, kihordott obnoszony fason sukienki divatjamúlt v. régi szabású ruha obocznica mellékvágány; helyi érdekű vasút obocznie közel, mellé, mellett oboczność (nyelvtan) váltakozás, egymás melletti, párhuzamos (váltakozó) jelenség oboczność form a formák váltakozása oboczność tematu czasownikowego w języku interlingua az interlingua nyelvben igei v. verbális témák váltakozása oboczny, -a, -e [o cechach, zjawiskach, zwłaszcza o formach wyrazowych: wymienny, współwystępujący] szomszéd-, szomszédos, határos, mellette levő, egymás melletti; hasonló, megegyező oboczne państwa szomszédos, egymással határos államok oboczyć [zobaczyć, ujrzeć, dostrzec] [Słowniczek języka śląskiego] meglátni, megnézni, észrevenni, megpillantani, megfigyelni, megtekinteni oboedientia (posłuszeństwo) [Papież Jan XXIII jako swoją dewizę wybrał Oboedientia et pax (Posłuszeństwo i pokój).] - engedelmesség (lat. oboedientia) [az egyik evangéliumi boldogság, amely Krisztus alázatos követését javasolja a halálig, azáltal, hogy akaratunkat az elöljáró akarata alá vetjük, főleg az engedelmesség fogadalma miatt.] oboedientia activa [posłuszeństwo aktywne] (lat.) oboedientia activa; Cselekvő engedelmesség. Krisztus cselekvő engedelmessége, a törvény betöltése. oboedientia passiva [posłuszeństwo pasywne] (lat.) oboedientia passiva; Szenvedő engedelmesség. Krisztus szenvedő engedelmessége, büneink büntetésének önkéntes elszenvedése. oboista [muzyk grający na oboju], oboistka (zene) oboista, oboás, oboajátékos [oboán játszó zenész] obojczyk [kość łącząca mostek z łopatką] kulcscsont obojczykowy, -a, -e kulcscsontoboje [obydwoje; liczebnik zbiorowy odpowiadający liczebnikowi obaj, używany wyłącznie w odniesieniu do osób różnej płci i do dziec] mindkettő, mindkét; mindketten; mind a kettő oboje przyjechali mindketten (férfi és a nő) megérkeztek obojętnie [1. nie okazując zainteresowania ani zaangażowania emocjonalnego; 2. wszystko jedno; 3. bez żadnej reakcji fizycznej i chemicznej] közömbösen, közönyösen, egykedvűen, egyformán, válogatás nélkül, részvétlenül; mindegy obojętnieć [1. stawać się obojętnym, tracić zainteresowanie kimś lub czymś; 2. przestawać budzić czyjeś zainteresowanie] közömbössé, közönyössé, egykedvűvé válni; elfásulni obojętnieje na powaby świata a világ gyönyörűsége közömbössé, egykedvűvé válik számára obojętność közöny, közömbösség, közönyösség, egykedvűség, részvétlenség, érzéketlenség obojętność na co közömbössé vmi iránt obojętność religijna vallási közömbösség obojętność wobec kogo/czego közömbösség vkivel/vmivel szemben obojętność wobec czegoś közöny vmi iránt obojętny, -a, -e [1. nieokazujący zainteresowania kimś lub czymś, niedbający o kogoś lub o coś; też: świadczący o takiej postawie; 2. niebudzący żywszych uczuć, niemający dla kogoś znaczenia; 3. pozbawiony cech charakterystycznych, wyróżniających; 4. niewywierający na coś szkodliwego wpływu; 5. niewykazujący właściwości zasadowych ani kwasowych; też: niełączący się w związki; 6. pozbawiony ładunku elektrycznego] közömbös, közönyös, részvétlen, szenvtelen, egykedvű; érdektelen; (chem.) semleges, közömbös obojętny na co közömbös, érzéketlen vmi iránt obojętny w stosunku do czegoś közömbös, közönyös vmi iránt obojnactwo, obojnaczość [zob. hermafrodytyzm] kétneműség, hermafroditizmus obojnak [1. zob. hermafrodyta; 2. (hermafrodyta, interseksualista) określenie osobnika

39 4201 posiadającego cielesne cechy dwojga płci] kétnemű, hermafrodita obok [I 1. przyimek komunikujący, że dana rzecz lub osoba znajduje się blisko innej, np. Położył łyżkę obok talerza. Usiadła obok syna.; 2. przyimek komunikujący o współwystępowaniu przedmiotów lub faktów, o których jest mowa, z innymi przedmiotami i faktami, np. Obok działalności politycznej uprawiał dziennikarstwo. II przysłówek komunikujący o małej odległości między przedmiotami, np. Dziecko śpi obok.] I. (przyim.) (kogo/czego) (vmi) közelében, -nál, -nél; kívül; II. (przysł) közelében, mellette; (vmin) kívül; közel, mellé, mellett obok ciebie melletted obok kogo/czego vki/vmi mellett, közelében, mellette obok mnie mellettem, mellém obok okna az ablaknál obok powieści pisał również poezje regényeken kívül költeményeket is írt obok tablicy stoi stolik lektora a tábla előtt áll a nyelvtanár asztala obok tego amellett; emellett obol [1. w starożytnej Grecji: drobna moneta z miedzi i srebra; 2. w Polsce średniowiecznej: drobna moneta srebrna] (gör. obolosz) (pénz) obulus; ezüst aprópénz a régi görögöknél, a drahma hatodrésze; ezt tették a halottak szájába, hogy az alvilági révész átszállítsa őket a Styx folyón; (átv.) kis összeg, garas, főleg hozzájárulásként; (biz.) kapupénz obolały, -a, -e [1. odczuwający ból fizyczny lub psychiczny; 2. bardzo bolący] fájdalmas, fájó, kínos obopólnie kölcsönösen, viszont obopólność kölcsönösség,kétoldaliság, reciprocitás obopólny, -a, -e [dotyczący obu zainteresowanych osób, instytucji lub organizacji] kölcsönös, kétoldalú, kétoldali, közös obopólna pomoc kölcsönös segítség obopólna przyjaźń kölcsönös barátság obopólna sympatia kölcsönös vonzalom obopólna zgoda kölcsönös egyetértés obopólne interesy közös érdek obopólne zabowiazanie kölcsönös kötelezettség obopólny interes kölcsönös érdek obopólny zachwyt kölcsönös elragadtatás obora [budynek przeznaczony dla bydła, głównie dla krów] (budynek) istálló, tehénistálló, marhaistálló; hodály; ól, barumfiudvar; (átv.) (rogacizna) szarvasmarha obora zarodowa szarvasmarha tenyészlő-hely oborać oborywać [zaorać dokoła] körülszántani obornik [nawóz będący mieszaniną odchodów zwierzęcych i ściółki] trágya, tehén- v. marhatrágya; istállótrágya oborowy [osoba mająca nadzór nad oborą i bydłem] tehenész obosieczny, -a, -e; obusieczny [1. mający ostrze z obu stron; 2. niebezpieczny dla obu stron, mogący zwrócić się przeciw obu stronom] kétélű, kettős értelmű; (átv.) kétes, kétséges, mind a két oldalnak vezélyes obosieczny miecz [1. Słowo Boże porównane jest do miecza obosiecznego dla zaznaczenia przenikliwości (w sprawach ziemskich i duchowych). 2. Słowo Boże jest jak obosieczny miecz.] kétélű kard obosieczna siekiera kétélű balta obostrzać się, obostrzyć się kiélesedni, kiéleződni obostrzenie [przepis, zarządzenie wzmagające surowość jakichś praw, zakazów itp.] I. kiélesítés, kiéleződés; kiélezés; (np. przepisów) szigorítás, súlyosbítás, megszigorítás; rosszabbodás; II. szigorító előírás v. szabály obostrzyć obostrzać [uczynić coś surowszym, bardziej rygorystycznym] szigorítani; kiélezni, kiélesíteni

40 4202 obostrzyć karę a büntetést szigorítani obowiązać, obowiązywać kötelezni, lekötni, kötni obowiązany, -a, -e [1. mający jakiś obowiązek do spełnienia; 2. poczuwający się do okazania wdzięczności] kötelezett, akit köteleznek vmire; köteles-; (do czego) kötelezett vmire; kénytelen; (wdzięczny) lekötelezett, hálás obowiązany do służby wojskowej katonaköteles; sorköteles obowiązek [1. konieczność zrobienia czegoś wynikająca z nakazu moralnego lub prawnego; też: to, co ktoś musi zrobić powodowany taką koniecznością; 2. daw. praca w charakterze służącej] kötelesség, kötelezettség, tartozás, teher; terhes kötelezettség; hely, állás, hivatal, tisztség obowiązek do służby wojskowej katonakötelezettség obowiązek lenniczy hűbéri kötelesség v. kötelezettség obowiązek małżeński házastársi kötelesség obowiązek obywatelski állampolgári kötelesség obowiązek pod względem kogo kötelesség vki irányában obowiązek podatkowy adókötelezettség obowiązek pracy munkakötelesség obowiązek służby wojskowej hadkötelezettség, katonakötelezettség, katonai szolgálati kötelezettség, kötelező katonai szolgálat obowiązek szkolny iskolakötelezettség, tankötelezettség obowiązek uczęszczania do szkoły iskolakötelezettség obowiązek utrzymania eltartási kötelezettség obowiązek urzędowy hivatali kötelesség obowiązek wobec ojczyzny a haza iránti kötelesség v. kötelezettség obowiązki hajduckie a hajdú kötelességei obowiązki małżeńskie házastársi kötelezettség(ek) obowiązki osobiste személyes kötelezettségek obowiązki publiczne közterhek obowiązki stróżowskie őrkötelmek obowiązki swe spełniał zawsze należycie kötelezettségeinek mindig pontosan eleget tett obowiązki wynikające z przepisów a szabályokból v. rendszabályokból fakadó kötelességek obowiązkiem twoim jest słuchać kötelességed engedelmeskedni obowiązkowo kötelességszerűen, kötelező módon, kötelezően; feltétlenül, múlhatatlanul, okvetlenül, biztosan obowiązkowość kötelességtudat, kötelességtudás, kötelességteljesítés, pontosság, kitartás, (kitartó) szorgalom obowiązkowość w pracy kötelességtudás, kitartás a munkában obowiązkowy, -a, -e (obowiązujący) [1. należący do czyichś obowiązków, wypływający z ustalonych praw, przepisów lub konwenansów; 2. mający poczucie obowiązku] kötelező, kötelességszerű, okvetlenül szükséges, elengedhetetlen; (sumienny) kötelességtudó, köteleségteljesítő, pontos, rendes, szorgalmas, serény, állhatatos, kitartó, lelkiismeretes obowiązkowa dostawa kötelező beszolgáltatás obowiązkowa dostawa z boża kötelező gabonabeszolgáltatás obowiązkowa lektura kötelező olvasmány obowiązkowa służba wojskowa általános hadkötelezettség; kötelező katonai szolgálat obowiązkowe nauczanie kötelező oktatás, általános tankötelezettség obowiązkowe pierwszeństwo kötelező elsőbbségadás obowiązkowe udzielenie pierwszeństwa przejazdu elsőbbségadás kötelező obowiązkowe używanie pasów bezpieczeństwa a biztonsági öv használata kötelező obowiązkowy materiał do nauki kötelező tananyag obowiązkowy w pracy kötelességtudó dolgozó, a munkában obowiązująco kötelezően, kötelezőleg, érvényesen obowiązujący, -a, -e [1. mający moc prawną; 2. będący w danym okresie normą, wypływający z ustalonego zwyczaju] kötelező; (prawo) érvényben lévő, érvényes, hatályos obowiązująca ustawa hatályos törvény v. jogszabály obowiązująca ustawa o emisjach CO 2 hatályos jogszabály a CO 2 kibocsátásról obowiązujące szczepienia kötelező oltások obowiązujące ustawy hatályos törvényes obowiązujący kierunek ruchu kötelező haladási irány obowiązujący od 1 września 2006 r szeptember 1-től hatályos obowiązywać (obowiązać) [1. być czyimś obowiązkiem, mieć moc prawną; 2. być powszechnie uznaną zasadą lub zwyczajem] (do czego) kötelezni vmire; (dot. prawa) érvényben van, érvényes

41 4203 obozować [przebywać gdzieś, rozłożywszy się obozem] táborozni, sátorozni; tanyázni obozowanie táborozás, sátorozás, sátrazás; tanyázás obozowanie na polu namiotowym sátorhelyen sátrazni obozowisko [miejsce, w którym rozłożono obóz] táborhely, tábor; táborozóhely; táborozás obozowy, -a, -e tábori, táborobozowe ognisko tábortűz, őrtűz oboźny [1. główny, obok komendanta, kierownik obozu harcerskiego; 2. w dawnej Polsce: wyższy urzędnik wojskowy zajmujący się zakładaniem obozów dla wojska, zaopatrzeniem itp. 3. (Jak czytamy u Zygmunta Glogera) urzędnik wojenny, odpowiadający poniekąd kwatermistrzowi, do którego należało kładzenie obozu. U jednego z dawniejszych pisarzów polskich: Nauka obozowania jest trojaka: wybrać obóz, strzedz i opatrzyć go. Wybór dobrego obozowiska częstokroć wiele pomagał do zwycięstw. Oboźny koronny i litewski są dygnitarze i urzędnicy wyżsi, ich obowiązek zakładać obóz na miejscu, które najwyższy wódz naznacza. Władysław Jagiełło w r na wyprawę przeciw Krzyżakom dwuch oboźnych wielkich wyznaczył. Oboźni mniejsi czyli polni zapewne byli zastępcami i pomocnikami wielkich. Sejm z r przeznaczył oboźnemu litewskiemu stałej pensyi 1500 złp. rocznie. Ostatnim oboźnym litewskim był Karol Prozor, zasłużony krajowi obywatel, którego piękny życiorys skreślił Rolle (Dr. Antoni J.) i w oddzielnej książce Marjan Dubiecki. 4. urząd, funkcja związana z zakładaniem obozów wojskowych, harcerskich itp., ich zaopatrzeniem oraz utrzymywaniem w nich porządku] cserkész táborvezető; (daw) katonai hivatalnok; táborparancsnok oboźny wielki koronny i oboźny polny koronny - urząd dygnitarski i wojskowy w Królestwie Polskim i Rzeczypospolitej szlacheckiej oboźny ziemski (powiatowy) - urząd ziemski w Wielkim Księstwie Litewskim; oboźny wojsk zaporoskich - ataman koszowy; oboźny pułkowy w pułku (kureniu) kozackim; oboźny - drugi po komendancie lub zastępcy komendanta, kierownik obozu harcerskiego lub kolonii zuchowej, przełożony służby obozowej, odpowiedzialny za porządek w obozie i za organizację zajęć; Wielki Oboźny - tytuł Romana Dmowskiego jako szefa Wielkiej Rady Obozu Wielkiej Polski. obój [instrument dęty drewniany z grupy aerofonów stroikowych. Obój należy do grupy instrumentów z podwójnym trzcinowym stroikiem. Do tej samej rodziny należą także rożek angielski, fagot i kontrafagot.] (ol., fr. haut bois) (zene) oboa [1. oboa kettős nádnyelvű fafúvós hangszer, a szimfonikus zenekar egyik legrégibb és fontos hangszere; 2. (francia hautbois = 'erős hangú fa') a nádnyelves hangszerek családjába tartozik, kettős nádsíppal megszólaltatott fúvós hangszer. Kónikus, tehát kúpos furatú, fából készült, billentyűzettel ellátott zeneszerszám.] obój węgierski tárogató obórka [budynek przeznaczony dla bydła, głównie dla krów] istállócska, kisebb istálló obóz [1. zespół namiotów usytuowanych pod gołym niebem, przeznaczonych na dłuższy odpoczynek dla większej grupy osób; 2. forma zorganizowanego wypoczynku grupy ludzi, połączona z uprawianiem sportu, nauką czegoś itp.; też: osoby biorące udział w tej formie wypoczynku; 3. miejsce tymczasowego pobytu jakiejś grupy ludzi, mieszkających tam w prymitywnych warunkach; 4. miejsce przymusowej izolacji jeńców wojennych, więźniów lub osób internowanych; 5. grupa ludzi, państw lub organizacji łączących się ze sobą ze względu na wspólne cele polityczne, gospodarcze itp. 6. cały zespół Izraelitów wraz z porządkiem marszu i rozmieszczenia podczas postoju w czasie wędrówki z Egiptu do Ziemi Obiecanej nazywano obozem. Porządek marszu, sposób rozlokowania podczas postojów, czas ruszania w drogę i zatrzymywania się, wszystko czyniono wg zarządzeń samego Boga. Cały obóz podzielony był na cztery oddziały, które też nazywano obozami (chorągwiami). Przy postojach na wschodniej stronie (na zewnątrz) zajmował miejsce obóz Judy wraz z Issacharem i Zebulonem, po tejże stronie wewnątrz tzn. między obozem Judy i dziedzińcem przybytku były kwatery

42 4204 Mojżesza, Aarona i kapłanów. Na północnej stronie obóz Dana z Aserem i Naftalim, a po tejże stronie, wewnątrz, synowie Merariego. Po zachodniej stronie zewnątrz Efraima z Manassesem i Beniaminem, a po tejże stronie, bliżej dziedzińca przybytku, Gerszonici. Na południowej stronie był obóz Rubena i z nim Symeon, Gad, a między tymi a przybytkiem kwaterowali Kehatyci. Synowie Merariego, Kaata i Gerszona byli Lewitaimi. Ich obowiązkiem były wszelkie prace związane z ustawianiem, rozbieraniem i transportem wszystkiego, co należało do przybytku. Obóz był miejscem świętym. Ciała zwierząt, których krew przynoszono do najświętszego miejsca, spalano poza obozem, co wskazuje na Chrystusa, który umęczony został poza murami Jerozolimy (symbolizującej w tym wypadku obóz). Zaznaczyć należy, że obóz stoi w związku z Izraelem, a nie z Kościołem. Mówi o obozie świętych, tzn. nawróconych do Chrystusa Żydów, na których napadną zjednoczone przeciw nim wojska, a na te spadnie ogień i pożre je.] ] tábor, táborhely [Utazás vagy háború során felvert sátrak összessége, amely átmeneti lakóhelyül szolgál. A pusztában vándorló Izráel népének Isten pontosan megszabta, hogyan, s milyen rendben verje fel sátrait, mind a pihenő időkben, mind pedig a vándorlás alatt (4Móz 2-3).]; (átv.) tábor, párt obóz cygański cigánytábor obóz ćwiczebny edzőtábor obóz harserski cserkésztábor Obóz Antyimperialistyczny antiimperialista tábor obóz imperialistycznych agresorów (dawno) (pol) az imperialista agresszorok tábora obóz internowanych internálótábor obóz jeniecki [miejsce przetrzymywania wziętych do niewoli żołnierzy przeciwnika po zakończeniu bezpośrednich działań wojennych. Jeniec wojenny, to osoba, która zgodnie z artykułem 4 i 5 Konwencji Genewskiej o traktowaniu jeńców wojennych przyjętej 12 sierpnia 1949, była zaangażowana w działania bojowe pod rozkazami swojego rządu i została zatrzymana przez siły zbrojne strony przeciwnej], obóz jeńców fogolytábor; hadifogolytábor obóz karny büntetőtábor obóz kempingowy kempingtábor obóz koncentracyjny [1. to miejsce przetrzymywania, zwykle bez wyroku sądu, dużej liczby osób uznawanych za niewygodne z rozmaitych powodów dla władz. Służyć może różnym celom: od miejsca czasowego odosobnienia osób, wobec których zostaną podjęte później inne decyzje, poprzez obóz pracy przymusowej czyli de facto niewolniczej, aż po miejsce fizycznej eksterminacji stosowanej rozmaitymi metodami. Tak więc pojęcie obozu koncentracyjnego jest szerokie: od rodzaju zwykłego więzienia w postaci baraków na ogrodzonym i strzeżonym terenie, po "fabrykę śmierci" czyli miejsce koncentracji ludzi przed ich celową zagładą w specjalnie w tym celu skonstruowanych urządzeniach do zabijania (głównie komorach gazowych), a następnie likwidacji ciał (krematorium). Ten ostatni rodzaj obozów koncentracyjnych, nazywany też obozami zagłady, tworzony był przede wszystkim przez Niemcy hitlerowskie (obozy hitlerowskie). Nawet jednak jeśli nie łączą się z mordowaniem osadzonych ludzi, obozy koncentracyjne zwykle wiążą się z łamaniem praw człowieka w większym lub mniejszym stopniu, zwłaszcza prawa do nieuwięzienia bez sprawiedliwego procesu. W zasadzie rodzajem obozów koncentracyjnych o stosunkowo łagodnym rygorze są obozy internowania, również służące do tymczasowej koncentracji ludności. 2. Pierwsze obozy zastosowały władze hiszpańskie (1896) wobec powstańców na Kubie, władze brytyjskie ( ) w czasie wojen burskich dla "koncentracji" ludności górskiej i wiejskiej sprzyjającej Burom w celu lepszej ich kontroli, oraz władze amerykańskie (1900) na Filipinach. 3. Masowo obozy koncentracyjne, z których część była też obozami zagłady, pojawiły się w ZSRR już od początku istnienia tego państwa (patrz: GUŁAG). Powszechnie były tworzone przez Niemcy hitlerowskie od lat 30. XX wieku (w okresie II wojny światowej także na terenie Polski i innych krajów okupowanych), nosiły nazwę Konzentrationslager, w skrócie KL. Duża część z nich była obozami zagłady, przez co pojęcie obozu koncentracyjnego w Polsce zostało w znacznym stopniu utożsamione z tą formą. 4. Obozy koncentracyjne różnego rodzaju istniały w wieku XX w bardzo wielu państwach. W okresie po II wojsnie światowej w Polsce istniały obozy koncentracyjne NKVD dla żołnierzy podziemia oraz obozy pracy dla młodzieży antykomunistycznej oraz osób pochodzenia niemieckiego lub

43 4205 ukraińskiego, które są klasyfikowane jako obozy koncentracyjne. Współcześnie różne formy obozów koncentracyjnych istnieją wciąż w kilku państwach, przede wszystkim w Rosji (nazywane obozami filtracyjnymi w Czeczenii), Korei Północnej, Chinach i na Kubie. Tworzone były w latach 90. XX wieku podczas wojny domowej w Jugosławii, także w celach eksterminacji ludności. Cechy takiego obozu ma też amerykański obóz dla osób podejrzanych o terroryzm w Guantanamo.] koncentrációs tábor (ném. Konzentrationslager); gyűjtőtábor, megsemmisítő internálótábor a hitleri Németországban [A koncentrációs táborokban (internálótábor) jogi alap nélkül politikai ellenfeleket, többek között nem kedvelt népcsoportokat (pl. fajgyűlölő vagy vallási okokból) tartottak fogva. Ilyen táborokat először a XIX. század végén Kubában hoztak létre az elnyomó spanyolok, majd Dél-Afrikában az angolok. Németországban a nemzetiszocialista rezsim már 1933-ban megkezdte a koncentrációs táborok létesítését. Az első koncentrációs táborokban a szocialisták, kommunisták és szabadgondolkodók (liberálisok) kerültek. Kezdetben a Gestapo szervezte, 1934-ben az SS igazgatása alá került. ] obóz koncentracyjny, obóz zagłady; obóz masowej zagłady [miejsce więzienia, niewolniczej pracy i masowej zagłady całych grup ludności] koncentrációs tábor obóz kondycyjny edzőtábor Obóz Narodowo-Radykalny (ONR) [narodoworadykalne, nacjonalistyczne ugrupowanie polityczne, założone w 1934 przez byłych, młodych działaczy Obozu Wielkiej Polski, rozwiązane po 3 miesiącach działalności przez sanacyjne władze państwowe, działał potem nielegalnie. W 1935 rozpadł się na RNR Falangę i ONR ABC. Podczas okupacji "Falanga" utworzyła konspiracyjną Konfederację Narodu, zaś "ABC" Związek Jaszczurczy.] Nemzeti Radikálisok Tábora obóz pionierski (dawno) úttörő tábor obóz pokoju béketábor obóz pokoju w Izraelu béketábor Izraelben Obóz Polski Walczącej (OPW) [(OPW, ang. Camp of Fighting Poland, or Fighting Poland Movement); ] Harcoló Lengyelország Tábora obóz pracy munkatábor obóz przejściowy dla uchodźców ideiglenes menekültszállítás v. tábor obóz rzymski [l.poj. castrum Romanum; Castra Romana] római tábor (castrum) [a római hadsereg állótábora, amelyet hadi előírások szabályoztak] obóz treningowy edzőtábor obóz warowny megerősített tábor obóz więźniów fegyenctelep obóz zagłady éhhalálra ítéltek (koncentrációs) tábora Obóz Zjednoczenia Narodowego (popularnie nazywany też Ozon) [1. organizacja polityczna działająca w latach ; OZN organizacja polityczna tworzona na polecenie marszałka Edwarda Rydza- Śmigłego od połowy Jej powstanie ogłosił płk dypl. Adam Koc w deklaracji ideowo-politycznej z 21 lutego organizacja polityczna utworzona w 1937 z inicjatywy E. Rydza Śmigłego. Miała zastąpić dotychczasową sanacyjną partię, Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR). Program OZN spotkał się ze sprzeciwem nie tylko partii opozycyjnych, lecz także części obozu sanacyjnego. Działacze OZN utworzyli w 1937 Związek Młodej Polski, w 1942 Obóz Polski Walczącej.] Obóz Zjednoczenia Narodowego (ang. "Camp of National Unity"; röv.: "OZN"; "Ozon") [Nemzeti Egység Tábora; lengyel politikai párt között] obrobić obrabiać [1. nadać czemuś zamierzony kształt przez ciosanie lub szlifowanie; 2. przygotować ziemię pod uprawę; 3. wykończyć brzegi materiału specjalnym ściegiem; 4. pot. opracować lub omówić jakieś zagadnienie; 5. pot. obmówić kogoś; 6. pot. okraść kogoś] megmunkálni, kidolgozni obrabiać a. obrobić coś megmunkálni vmit obrabiać coś na tokarce esztergályozni, esztergálni vmit obrabiać pańszczyźnę robotolni obrabianie megmunkálás, kidolgozás, megdolgozás, alakítás obrabiany przedmiot munkadarab obrabiarka [to maszyna do mechanicznej obróbki przedmiotów w celu nadania im określonych kształtów, wymiarów i wykończenia powierzchni. Obróbka

44 4206 realizowana jest przy pomocy narzędzi.] szerszámgép, megmunkáló, fémmegmunkáló v. forgácsoló, fémforgácsoló gép obrabiarka zespołowa szerszámgépaggregát obrabiarkowy, -a, -e szerszámgép obrabować (obrabuje) obrabowywać [okraść] rabolni, kirabolni, kifosztani, fosztogatni obrabować coś kifosztani vmit obrabować bank bankor kirabolni obrabować człowieka embert kirabolni obrabowanie rablás, kirablás, kifosztás obrabowanie banku bankrablás obracać (obrócić) forgatni, megforgatni; fordítani, megfordítani; (kołować) forogni obracać co na swoją korzyść (a maga v. saját) hasznára v. előnyére fordítani vmit, (zmieniać) változtatni obracać (obrócić) coś o 90 stopni kal elforgatni vmit obracać językiem pereg a nyelve; nyelvét jól pergeti v. forgatja; jól pörög a nyelve obracać kierownicą a kormánykereket elfordítani v. tekerni obracać korbę a hajtókart forgatni obracać kota ogonem kertelni obracać mięso w trakcie pieczenia megforgatja a húst obracać pieniędzmi forgatja a pénzt obracać się (zob. obrócić się) (kręcić się) forogni, fordulni, megfordulni; (zmieniać się w coś) válni, változni; (przebywać) forogni, megfordulni obracać się w towarzystwie társaságban forogni, megfordulni obracać się (zob. obrócić się) wokół osi tengely körül forogni obracać się wokół własnej osi forog a tengelye körül obracalność forgathatóság, fordíthatóság obracalność aktywów (ker.) aktívák forgathatósága obracalny, -a, -e forgatható, fordítható obracanie [obrzęd ten nie daje się łatwo wytłumaczyć. Pewne części ofiary jak mostek i łopatkę kładziono na ręce Aarona, który nimi poruszał; widocznie w górę i na dół, w prawo i w lewo; albo też kładziono na ręce kapłana i ofiarodawcy i obaj razem wykonywali obracanie. Przez to chciano widocznie wykazać wdzięczność dla Boga za urodzaj, bo to samo czyniono także ze snopami pszenicy i jęczmienia. Możliwe, że miało to wskazywać na rozgłaszanie chwały Bożej i wdzięczności (u chrześcijan także głoszenie Ewangelii całemu światu). Ofiary te należały po kołysaniu do kapłanów).] forgás, fordulás, fordulat, kanyarulat; forgatás, fordítás obracanie obiektów tárgyak forgatása obrachować, obrachowywać [określić wielkość, liczbę czegoś za pomocą obliczeń] összeszámolni, megszámolni, megszámlálni, elszámolni; kiszámítani, kalkulálni, számításba venni; (átv.) megfontolni, mérlegelni, meggondolni, fontolgatni obrachować kasę bevételt és kiadást összeszámolni; kasszát csinálni obrachować na zimno następstwa hidegen mérlegelni, megfontolni a következményeket obrachować się obrachowywać się [1. ocenić na podstawie obliczeń swoją sytuację materialną; 2. rozliczyć się z kimś] elszámolni, leszámolni, öszeszámolni; (átv.) mérlegelni, megfontolni; elszámítja magát obrachować się z kim elszámolni v. leszámolni vkivel obrachować się ze swoim sumieniem számot vet a lelkiismeretével obrachowany na efekt hatásra számított v. beállított obrachunek, obrachowanie [1. wyliczenie wysokości strat i dochodów; 2. dokonanie podsumowania i oceny jakiejś działalności lub jakiegoś okresu; 3. jest to konieczne przed obiecywaniem, ślubowaniem] elszámolás, leszámolás; számadás, zárszámadás, számítás obrachunek drogą wzajemnych potrąceń készpénznélküli elszámolás, kölcsönös leszámolás, klíring obrachunkowy, -a, -e elszámolási, fizetési, számoló obrachunkowy rok költségvetési év obrać (obiorę, obierze) obierać [1. usunąć z czegoś łupiny, skórę lub skorupę; 2. zdejmując lub obrywając, oczyścić coś z czegoś lub coś zebrać; 3. pozbawić kogoś czegoś; 4. wybrać dla siebie coś najbardziej odpowiedniego; 5. wybrać kogoś na jakieś stanowisko, funkcję itp. w drodze głosowania] hámozni, meghámozni, lehámozni, hántani, lehántani, tisztítani, megtisztogatni; hernyózni; megkeresni, választani, kiválasztani, kikeresni, kiválogatni obrać gąsienice z drzewa fát hernyótlanítani obrać jabłko almát hámozni obrać jajka ze skorupek leszedi a tojás héját obrać kartofle krumplit hámozni v. pucolni obrać kogo posłem képviselővé választani vkit obrać marchew sárgarépát pucolni obrać na prezydenta elnökké álasztani

45 4207 obrać rybę z ości kiszálkázza a halat obrać sobie miejce zamiszkania lekóhelyet választ magának obrać zawód pályát választ obrada [wspólne omawianie spraw o charakterze publicznym] tanácskozás; (debaty) vita obradować (obraduje) [naradzać się nad nad sprawami o charakterze publicznym] tanácskozni, tárgyalni, értekezletet tartani, megvitatni, megbeszélni obradować na temat czegoś tanácskozást folytatni vmiről; vmilyen témát megtárgyalni obradować nad czym tanácskozni, tárgyalni vmiről; megvitatni vmit; megbeszélni vmit obradować o czymś tanácskozást folytatni vmiről obradowanie tanácskozás, tárgyalás, megvitatás, megbeszélés obradowanie na sesjach megbeszélés v. tárgyalás ülésszakokba obradujący, -a, -e tárgyaló obrady tanácskozás, tárgyalás, tanakodás obrady na najwyższym szczeblu legfelsőbb szintű tárgyalás obrady parlamentarne parlamenti vita v. tárgyalás obrady przerwały się a tárgyalások megszakadtak obrady sejmowe szejmi tárgyalások obrady się toczą tanácskozások, tárgyalások folynak obramować obramowywać [1. otoczyć coś czymś naokoło, tworząc ramę; 2. obszyć brzegi ubrania pasem innego materiału] bekeretezni, berámázni, keretezni; keretbe foglalni; körülvenni, beszegni, szegélyezni, körülvarrni, díszíteni; (átv.) körülvenni, keretbe foglalni, körülállni, körülkeríteni obramować płaszcz futrem a nagykabátot szőrmével szegélyezni v. díszíteni obramowanie [1. to, co otacza jakiś przedmiot, tworząc ramę; 2. pas materiału, którym obszyte zostały brzegi ubrania] bekeretezés, berámázás, keretbe foglalás, keretezés; beszegés, szegélyezés, körülvarrás, díszítés; szél, szegély, paszomány obrany, -a, -e választott, megválasztott; hámozott, meghámozott obrane jabłko hámozott alma obrany poseł megválasztott képviselő obrastać obrosnąć [1. rosnąc, pokryć coś, wyrosnąć dokoła czegoś; 2. pokryć się warstwą czegoś; 3. zyskać, zgromadzić dużo czegoś] benő obrastać a. obrosnąć ścianę befutja a falat obrastać w pierze tollasodni, megszedi magát obrastać w sadło (átv.) megtollasodni obrastanie szőrösödés, benövés obraz (obrazy) [1. dzieło plastyczne przedstawiające kogoś lub coś, wykonane za pomocą farb, kredek, ołówka itp. na płótnie, papierze lub desce; 2. widok kogoś lub czegoś przedstawiający się czyimś oczom; 3. osoba, scena, rzecz odtwarzana w pamięci lub wyobrażana sobie przez kogoś; 4. film, zwłaszcza dobry; 5. całościowy opis kogoś lub czegoś; 6. wyobrażenie, jakie ktoś ma o czymś, lub czyjaś opinia na jakiś temat; 7. widok na ekranie uzyskany za pomocą projekcji; 8. wizerunek czegoś odtworzony przez promienie odbite lub załamane, też odbity na kliszy lub papierze fotograficznym; 9. scena lub odsłona sztuki teatralnej, opery lub baletu] kép, festmény, festett kép, képmás; szentkép; (átv.) kép, látvány; jelenet; (színm) szín, színváltozás, felvonás, jelenet, kép; (ir.) kép, szókép, költői kép; kép, felvétel Obraz Abgara [domniemany Całun Turyński, odegrał dużą rolę w walce z ikonoklazmem] Abgár-kép [Abgár edesszai királynak küldött Krisztus-kép, akheiropoiétosz. - A legenda szerint maga Krisztus küldte a kir-nak egy kendőn arca lenyomatát. A 10. sz: Konstantinápolyba vitték, 1204: a város ostromakor elpusztult.] obraz akustyczny akusztikai kép obraz batalistyczny csatakép obraz dźwiękowy; obraz dźwięku hangkép obraz echa (echogram) visszhangkép; visszhangfénykép; az echográf görbéje obraz fotodrukowy fénynyomású kép obraz historyczny történelmi tárgyú kép Jan Matejko Kraków Kraków 1893

46 4208 obraz i podobieństwo Boże w człowieku Isten képe és képmása az emberben [istenképiség: az ember lényegi sajátossága, mely abból következik, hogy Isten a saját képére és hasonlóságára teremtette őt (Ter 1,26). Az istenképiség jele az emberben a szellemi lélek, a teremtményi szabadság és az emberi méltóság.] obraz ilustrujący bitwę csatát ábrázoló kép obraz interferencyjny interferenciakép (hangeloszlás) obraz kliniczny choroby [ogół objawów choroby wskazujący na jej rodzaj i zaawansowanie] klinikai kórkép obraz kontrolny, testowy [obraz telewizyjny o prostym, geometrycznym wzorze, umożliwiający kontrolę lub pomiar parametrów określających jakość urządzeń telewizyjnych] ellenőrző v. tesztkép obraz literacki költői kép Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, Czarna Madonna, (łac. Imago thaumaturga Beatae Virginis Mariae Immaculatae Conceptae, in Claro Monte Jasnogórski Cudowny obraz Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej) [w tradycji wschodniej znany jako Częstochowska Ikona Matki Bożej (Bogurodzicy) (cs. Czenstochowskaja Ikona Bożijej Matieri), a także jako Bełska Ikona Matki Bożej znajdujący się w jasnogórskim klasztorze wizerunek (ikona) przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem (typ hodegetria), powstały w kręgu kultury bizantyjskiej prawdopodobnie ok. VI wieku, otoczony szczególnym kultem wśród wiernych Kościoła rzymskokatolickiego oraz prawosławnego, uważany za cudotwórczy. Współcześnie jest jednym z najlepiej rozpoznawanych symboli chrześcijaństwa w Polsce.] częstochowai Fekete Madonna (Czarna Madonna vagy Matka Boska Częstochowska lengyelül) [ikon Európa egyik legismertebb Szűz Mária ábrázolása, a lengyel katolicizmus és függetlenség szimbóluma. A Jasna Góra-i pálos kolostorban őrzik Lengyelországban, Częstochowában. A legenda szerint Szent Lukács evangélista festette egy cédrustáblára, amely a Szent Család otthonából származott. Az egyik legrégebbi Jasna Góra-i irat szerint a kép Jeruzsálemből Konstantinápolyon át került a kolostorba, 1382 augusztusában. Ugyanebben az évben kapták birtokul Jasna Górát (magyarul Fényes Hegy) a magyar pálosok.] obraz na desce táblakép obraz na radarze radarkép obraz nędzy i rozpaczy nyomorúságos és kétségbeejtő látvány; szánalmas kép; vkinek/vminek siralmas állapota obraz olejny olajfestmény obraz optyczny [obraz utworzony przez promienie światła emitowane lub odbite od zwierciadła] optikai kép obraz poetycki költői kép obraz pozorny [1. obraz powstający w wyniku przecięcia się przedłużeń promieni świetlnych załamanych lub odbitych przez układ optyczny; 2. Obraz pozorny obraz przedmiotu, który powstaje w wyniku przecięcia się przedłużeń promieni rzeczywistych po ich przejściu przez układ optyczny. Obraz pozorny nie jest widoczny na ekranie. Obraz ten jest widoczny dla obserwatora rejestrującego rozbieżną wiązkę promieni opuszczających układ optyczny. Nasze zmysły, przyzwyczajone do prostoliniowego rozchodzenia się światła, lokują obraz w miejscu, w którym w rzeczywistości nie biegną żadne promienie - stąd nazwa obrazu pozornego. Efekt ten bywa wykorzystywany w pokazach iluzjonistycznych.] (fiz.) látszólagos kép obraz przedsiębiorstwa vállalatkép