Istnieją dwie główne grupy egzemy. Egzema e g z o g e n n a, inaczej kontaktowa, oraz egzema endogenna, inaczej konstytucjonalna.

Transkrypt

1 Różne postacie egzemy 13 Różne postacie egzemy Istnieje kilka typów egzemy. Mogą one zupełnie różnić się między sobą, jednak wszystkie mają pewne wspólne cechy, np. proces zapalny. Ważne jest określenie, z jakim typem egzemy mamy do czynienia u danej osoby, gdyż umożliwia to podjęcie skutecznego leczenia i określenie przypuszczalnego czasu jej trwania. Na następnej stronie opisane są różne typy egzemy (patrz Tab.1), jednakże nie w każdym przypadku łatwe jest konkretne określenie jej typu, ponieważ może też zaistnieć sytuacja, gdy w tym samym czasie chorujesz na więcej niż jedną postać tego schorzenia. Egzema egzogenna (zewna trzpochodna) oraz egzema endogenna lub konstytucjonalna [Egzogenny (zewna trzpochodny) wyprysk kontaktowy oraz wyprysk endogenny lub konstytucjonalny] Istnieją dwie główne grupy egzemy. Egzema e g z o g e n n a, inaczej kontaktowa, oraz egzema endogenna, inaczej konstytucjonalna. Egzema kontaktowa/egzogenna powstająca na skutek kontaktu z substancją z zewnątrz konstytucjonalna/endogenna powstająca na skutek skłonności organizmu do jej wystąpienia Różne typy egzemy mają tendencje do pojawiania się w różnych okresach życia, i tak na przykład w dzieciństwie najczęściej występuje endogenna

2 14 Skóra prawidłowa a egzema egzema atopowa, natomiast u osób dorosłych postacie egzemy są bardziej zróżnicowane (patrz Tab. 1). Tab. 1. Różne postacie egzemy (wyprysku) Powszechnie występuja ce postacie egzemy w różnych grupach wiekowych noworodki/ niemowlęta dzieci dorośli Kontaktowy wyprysk z podrażnienia + ++ (wysypka od pieluszek) osoby starsze Alergiczna egzema kontaktowa Wyprysk atopowy Wyprysk łojotokowy Wyprysk dyskoidalny Wyprysk żylakowy + ++ Wyprysk asteatotyczny (nadmierna suchość skóry) ++ Najczęstsza grupa wiekowa + Niekiedy występuje + ++ Egzema egzogenna czy też kontaktowa Pojawia się na skutek działania występującego w środowisku czynnika zewnętrznego, który ma uszkadzający lub też szkodliwy wpływ na skórę. Czynnik ten może być naturalny lub sztuczny. Mogą być nim np. zmiany w klimacie zimne i suche powietrze. Jeżeli unikamy kontaktu z agresywnie oddziałującymi substancjami, to istnieje spora szansa na ustąpienie egzemy. Czynniki zewnętrzne można generalnie zgrupować w tak szerokim zakresie pojęć jak cz ynniki podra żniaj ąc e (czynniki szkodliwe, które w pewnym stopniu są w stanie uszkadzać skórę u każdego) oraz c z y n - n i k i a l e r g i c z n e (substancje, na które skóra pewnych osób reaguje w specyficzny sposób, a dzieje się tak dlatego, że ich układ immunologiczny błędnie identyfikuje je jako oddziałujące szkodliwie) (patrz Rozdział 4).

3 Różne postacie egzemy 15 Ważne E g z e m a e g z o g e n n a (k o n t a k t o w a) postać egzemy wywoływana przez kontakt skóry z substancja pochodza ca z zewna trz. E g z e m a e n d o g e n n a (k o n s t y t u c j o n a l n a) egzema pojawiaja ca się na skutek tkwia cej w organizmie tendencji, nie jako następstwo oddziaływania jakiegoś czynnika z zewna trz. Czynnik podrażn i a j a c y szkodliwa substancja z zewna trz albo czynnik klimatyczny, które uszkadzaja skórę. C z y n n i k a l e r g i c z n y substancja pochodzenia naturalnego albo też sztucznego, która przez układ odpornościowy człowieka jest mylnie identyfikowana i traktowana jako szkodliwa, co wiedzie do powstania reakcji alergicznej. U k ł a d i m m u n o l o g i c z n y układ obronny organizmu, zbudowany z wielu wyspecjalizowanych komórek kra ża cych w obrębie skóry, we krwi oraz w gruczołach, zorganizowanych i ukształtowanych tak, aby rozpoznawać i zwalczać chorobę i infekcję. Dwoma głównymi typami wyprysku egzogennego/kontaktowego są: alergiczny wyprysk kontaktowy, wyprysk kontaktowy z podrażnienia. Wyprysk endogenny inaczej konstytucjonalny Jest to schorzenie uwarunkowane genetyczną skłonnością organizmu do jego rozwinięcia się u danej osoby. W związku z tym może się ono ujawnić nawet u kogoś, kto całe życie spędza pod szklanym kloszem czy też na odizolowanej wyspie, będącej w dodatku pustynią, znajdującej się z dala od świata zewnętrznego. Nie oznacza to jednak, iż przebieg endogennej egzemy nie może ulegać zaostrzeniu przez czynniki środowiskowe, może być ona nawet przez nie wywołana; jednak z powodów, które pozostają w znacznej mierze niezbadane, u chorego występuje wrodzona skłonność do wystąpienia u niego tej dolegliwości. U niektórych osób podobnie objawia się tendencja do występowania bólów głowy czy niestrawności. Może to zatem przemawiać za skłonnością organizmu uwarunkowaną rodzinnie,

4 16 Skóra prawidłowa a egzema z zaangażowaniem czynników dziedzicznych oraz udziałem genów, choć schorzenie to nie jest dostrzegalne w momencie narodzin. Uwarunkowania egzemy konstytucjonalnej czy też endogennej mogą być trudne do zrozumienia i zaakceptowania, ponieważ ludzie spodziewają się raczej, iż za stany chorobowe dotyczące skóry odpowiedzialne są jakieś przyczyny zewnętrzne, czynniki, które można zidentyfikować. Wspomniane różnorodne postacie egzemy/wyprysku obejmują: wyprysk atopowy, wyprysk łojotokowy, wyprysk dyskoidalny, wyprysk żylakowy, wyprysk asteatotyczny (nadmierna suchość skóry). Jakie sa zewnętrzne objawy egzemy i jakie odczucia towarzysza chorym? Wygląd skóry dotkniętej egzemą ulega zmianie wraz z upływem czasu. We wczesnym czy też ostrym stadium, godziny lub dni po zapoczątkowaniu, skóra jest obrzęknięta, zaczerwieniona, nierówna i pokryta grudkami, zazwyczaj odczuwamy także nadmierne jej ucieplenie, doznajemy uczucia swędzenia i bolesności (patrz kolorowa wklejka, Fotografia 1). Mogą być dostrzegalne drobne pęcherzyki wielkości łebka od szpilki zawierające wodnisty płyn. W przypadku rozdrapania powierzchnia skóry łatwo ulega pęknięciom, którym towarzyszą sączenie się płynnej zawartości, pokrwawianie i tworzenie się krost. W ciągu około tygodnia sytuacja może się wyklarować, po okresie nadmiernej suchości skóry i marszczenia się jej łuszczącej powierzchni. Jeżeli egzema trwa dłuższy czas, a dotknięte zmianami chorobowymi miejsca były rozdrapywane lub pocierane, stają się one ciemniejsze, wysuszone i pogrubiałe, uwydatnia się na nich naturalna rzeźba skóry i pogłębiają fałdy skórne (patrz kolorowa wklejka, Fotografia 2).

5 Jakie sa zewnętrzne objawy egzemy Stan taki określamy mianem egzemy przewlekłej, a proces zmiany wyglądu skóry przypomina starczy wygląd skóry nosi nazwę lichenizacji. Skóra ulega pogrubieniu, ponieważ w ten sposób zapobiega uszkodzeniom wynikającym z powtarzającego się jej pocierania tak jak w sytuacji noszenia zbyt ciasnego obuwia powodującego powstawanie odcisków i zgrubień skóry oraz obszarów jej zrogowacenia. Brzegi obszarów zmian objętych egzemą zazwyczaj nie są wyraźnie odgraniczone i trudno jest stwierdzić dokładnie, w którym miejscu znajduje się obszar skóry zmieniony chorobowo, a w którym pozostaje ona prawidłowa. Dotyczy to w szczególności egzemy atopowej (patrz Rozdział 2), w przypadku której generalnie wysuszona jest cała skóra. Najbardziej dostrzegalne jest to u osób mających ciemną karnację skóry, ustępuje stopniowo wraz z ustępowaniem egzemy. Ważne E g z e m a o s t r a stan egzemy krótko po rozpoczęciu się choroby lub jej nasileniu (od kilku godzin lub dni). Skóra jest nadmiernie ucieplona, zaczerwieniona, swędza ca i bolesna, wymienionym objawom towarzyszy obrzęk. E g z e m a p r z e w l e k ł a egzema utrzymuja ca się przez dłuższy czas (od tygodni lub miesięcy) i podlegaja ca cia głemu rozdrapywaniu. Skóra wygla da na pogrubiona, pomarszczona i złuszczona, objawom tym towarzyszy poczucie jej wysuszenia, swędzenie i bolesność. Nasza rodzina pochodzi z Indii. U mojej ośmioletniej córki występują na policzkach plamy egzemy o bladawym zabarwieniu. Obawiam się, że mają one trwały charakter i że powstały w związku z leczeniem tej choroby. Co mogę zrobić, aby z powrotem przywrócić skórze właściwy kolor? Egzema nie powoduje powstania trwałych blizn lub uszkodzenia skóry. Osoby posiadające naturalnie ciemną karnację skóry często spostrzegają, iż dotknięte egzemą obszary stają się bledsze lub ciemniejsze niż otaczająca je skóra. Blade plamy na obszarze policzków u dzieci występują często, dermatolodzy nazywają taki przebieg egzemy łupieżem białym. Jest on spowodowany tym, że komórki pigmentu znajdują się w stanie spoczynku i wytwarzają mniejszą ilość melaniny. Stan ten ustępuje samoistnie

6 18 Skóra prawidłowa a egzema w okresie dojrzewania, kiedy to skóra dziecka uzyskuje obfitszą powłokę tłuszczową. Pomóc mogą środki nawilżające i łagodnie działające kremy steroidowe. Proszę spróbować się tym nie martwić, ponieważ emocje mogą udzielić się Pani córce. Tego stanu chorobowego nie powinno się mylić z bielactwem, w którym utrata pigmentu wykazuje tendencję długotrwałą. W jaki sposób rozpoznaje się egzemę? Diagnozy egzemy lub też zapalenia skóry lekarz zazwyczaj dokonuje, wypytując pacjenta o wszelkie detale dotyczące charakteru zmian skórnych oraz dokładnie badając skórę. W rzadkich przypadkach pomocne może okazać się pobranie niewielkich próbek wycinków skóry dotkniętej zmianami chorobowymi (biopsja skóry) w celu dokonania analizy mikroskopowej, jednak dokonuje się tego głównie po to, by wykluczyć inne schorzenia. Zwykle wystarczające jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem (lub też jego rodzicami) i zbadanie skóry. Zdiagnozowanie egzemy jest relatywnie proste. Większym wyzwaniem jest znalezienie czasu na przedyskutowanie przyczyn oraz czynników wyzwalających egzemę, różnego rodzaju sposobów terapii i ich skutecznego zastosowania, jak również wyjaśnienie osobie dotkniętej schorzeniem i jej rodzinie wpływu dolegliwości na ich życie. Moje doświadczenia Kiedy odkryłem swędzącą wysypkę na twarzy i pokrywające owłosioną skórę głowy łuski, lekarz po prostu spojrzał na moją skórę i stwierdził, że to egzema wywołana przez stres. Pracowałem pod ogromnym napięciem, lecz myślałem raczej o wykonaniu badania krwi w celu stwierdzenia obecności jakichś problemów związanych z narządami wewnętrznymi lub niedoborem witamin. Lekarz powiedział, iż nie jest to konieczne i zapisał kremy i szampon. Okazały się skuteczne, choć gdy przestałem je stosować, wysypka pojawiła się ponownie. Poprosiłem lekarza o udzielenie mi obszerniejszych informacji na temat egzemy

7 W jaki sposób rozpoznaje się egzemę? 19 i wtedy wyjaśnił mi on, że mam endogenny czy też konstytucjonalny typ tego schorzenia, nazywany egzemą łojotokową, który można kontrolować, lecz którego nie da się leczyć. Uspokajał mnie, że nie ma to nic wspólnego z rodzajem spożywanego pożywienia i że ten rodzaj schorzenia występuje dość powszechnie u zdrowych dorosłych osób. Przyzwyczaiłem się już do stosowania zaleconej terapii i zyskałem głębsze przekonanie, że jestem w stanie lepiej kontrolować u siebie tę skórną przypadłość. Egzema występująca w wieku dziecięcym jest generalnie typem egzemy konstytucjonalnej czy też endogennej, a więc testy alergiczne mają ograniczone znaczenie i nie ma konieczności ich rutynowego wykonywania. Egzema obejmująca obszar twarzy lub dłoni i rozpoczynająca się w okresie dorosłym może stanowić postać egzemy kontaktowej, konieczne może wówczas okazać się wykonanie testów skórnych z użyciem metody paskowej, ma to na celu upewnienie się, czy osoba chora nie wykazuje alergii na kosmetyki czy przybory toaletowe (patrz Rozdział 5). W przypadku egzemy badanie krwi nie jest zazwyczaj wymagane, ponieważ choroba nie jest wywoływana przez niedobory pokarmowe czy schorzenia wewnętrzne. Moje doświadczenia Opieka nad dzieckiem cierpiącym na egzemę jest frustrująca. Jedną z najgorszych rzeczy jest przyglądanie się z bezsilnością, jak rozdrapuje ono skórę do krwi, co powoduje trudności ze snem, nie tylko dziecka, lecz także całej rodziny. Jednego dnia schorzenie ustępuje, po czym następnego nasila się bez widocznej przyczyny. Czuję się odpowiedzialna za tę sytuację i jej winna, brak skutecznej terapii złości mnie i stresuje. Tak wiele słyszymy o postępach w medycynie, nawet o lekach na raka. I pomyśleć,że już dawno powinni byli znaleźć jakiś skuteczny lek na coś tak nieskomplikowanego jak schorzenie skóry. Gdy staniesz twarzą w twarz z przewlekłym stanem, jakim jest egzema, czujesz frustrację i jest to zrozumiałe. Fakt, iż współczesna nauka umożliwiła wysyłanie rakiet kosmicznych, a wciąż jeszcze nie rozwikłała przyczyn powstawania chorób, ani nie zdołała odkryć odpowiednich lekarstw na wiele z nich, stanowi dowód na złożoność ludzkiego organizmu. Skóra posiada ekstremalnie aktywny układ immunologiczny, który znajduje się w stanie,,podwyższonej gotowości w zakresie wykrywania infekcji i ochrony przed nimi. W przypadku egzemy jest on stale nadmiernie aktywny. Choroby skóry są po prostu tak samo złożone jak choroby serca czy płuc i niestety wciąż jeszcze w przypadku większości osób cierpiących z powodu egzemy nie jest dostępna

8 20 Skóra prawidłowa a egzema terapia zapewniająca trwałe wyniki. Jednak istnieje wiele różnych rodzajów leczenia, które zapewniają lepszą kontrolę nad tym schorzeniem i ustąpienie objawów. Szeroki wybór dostępnych kremów, olejków oraz maści może początkowo sprawiać kłopoty, jednak wraz z upływem czasu większość chorych bądź też osób sprawujących nad nimi opiekę nabywa umiejętność skutecznego ich stosowania. Jedynie w przypadku niewielkiego odsetka dzieci i dorosłych cierpiących na egzemę pojawia się bardziej nasilona postać tego schorzenia, która wymaga leczenia prowadzonego w warunkach szpitalnych. Spróbuj zachować pozytywne nastawienie i dowiedz się jak najwięcej na temat egzemy występującej u Ciebie lub Twojego dziecka. Pomoże Ci to w zachowaniu lepszej kontroli nad tym schorzeniem, jak również zapewni większe umiejętności w walce z nim. Podsumowanie Egzema stanowi schorzenie skóry o podłożu zapalnym, powoduje jej zaczerwienienie, powstawanie obrzęku i grudek, następnie suchość i łuszczenie się. Towarzyszy temu poczucie nadmiernego ucieplenia, bolesność iświąd. Egzemę można w ogólnych zarysach przyporządkować do dwóch grup: egzemy zewnątrzpochodnej/kontaktowej oraz endogennej/konstytucjonalnej. Nieustanne drapanie powoduje, że skóra staje się grubsza, jej powierzchnia ulega uszkodzeniom i uwydatnieniu jej naturalnej rzeźby i fałdów, co wpływa na pogorszenie przebiegu egzemy i utrudnia gojenie. Wiele form egzemy konstytucjonalnej przybiera postać przewlekłą i nieuleczalną, jednak metody skutecznej terapii są szeroko dostępne. Aby móc kontrolować symptomy choroby, trzeba je stosować nieustannie, tak jak ma to miejsce w przypadku osoby cierpiącej na nadciśnienie lub cukrzycę, która przez długi okres musi przyjmować leki, aby likwidować objawy choroby. Niestety w przypadku większości schorzeń skóry brakuje jednego magicznego środka leczniczego.