Systemy diagnostyczne stosowane do wykrywania zakaŝeń wirusem HIV w latach 1987 do 2009 w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa

Transkrypt

1 PRACA ORYGINALNA Original Article Acta Haematologica Polonica 2011, 42, Nr 3, str L. BASTA 1, B. MAZUR 2, E. RUDOWSKA 1, S. DYLĄG 1, B. DRYBAŃSKA 1 Systemy diagnostyczne stosowane wykrywania zakaŝeń wirusem HIV w latach w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach Diagnostic systems used to detect HIV infection in the years 1987 to 2009 at the Regional Blood Donor Center in Katowice 1 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach Dr n. med. Stanisław Dyląg 2 Katedra i Zakład Mikrobiologii i Immunologii Śląski Uniwersytet Medyczny Kierownik: Prof. dr hab. n. med. Wojciech Król STRESZCZENIE Testy laboratoryjne po raz pierwszy zastosowano diagnozowania zakaŝeń HIV ponad 25 lat temu. Potwierdzenie lub wykluczenie zakaŝenia jest niezwykle waŝną wskazówką ułatwiającą dalsze postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne. Obecnie diagnostyka zakaŝeń wirusem HIV polega na wykonaniu testu przesiewowego i jeŝeli uzyskamy wynik datni potwierdzeniu go testem weryfikacyjnym. Celem pracy była analiza diagnostyczna polegająca na ocenie rodzajów testów i stosowanej aparatury w badaniach przesiewowych stosowanych w wykrywaniu zakaŝeń HIV u dawców w RCKiK Katowice od oraz ocena przydatności rozszerzenia diagnostyki zaka- Ŝeń wirusem upośledzenia odporności HIV o badania technikami biologii molekularnej. W wyniku przeprowadzonej analizy uzyskano następujące wnioski: 1. Zastosowanie swoistych i czułych testów IV generacji i wprowadzenie zautomatyzowanej techniki badań znacznie zwiększyło bezpieczeństwo krwi i jej składników. 2. Wprowadzenie technik biologii molekularnej zmniejszyło ryzyko przeniesienia zakaŝenia wirusem HIV. SŁOWA KLUCZOWE: HIV Test Dawca. SUMMARY Laboratory testing was first used to diagnose HIV infection over 25 years ago. Confirmation or exclusion of infection is extremely important clue to further facilitate the diagnostic and therapeutic. Currently, diagnosis of HIV infection is performed by a screening test and get a positive result if it is confirmed by a verification. The aim of the work an analysis involving the evaluation of diagnostic tests and types of equipment used in screening for use in detecting HIV infection in nors the Regional Center of Blood Donation and Treatment in Katowice from to and the extension of diagnostic usefulness of human immunodeficiency virus infection of HIV testing techniques of molecular biology. The analysis obtained the following conclusions: 1. The use of specific and sensitive tests of IV generation and the introduction of automated test technique increased safety of blood and its contents. 2. The introduction of PCR technique considerably reduced the risk of HIV virus transfer. KEY WORDS: HIV Test Donor. WSTĘP Największym wyzwaniem dla nowoczesnej diagnostyki zakaŝenia wirusem HIV jest wczesne wykrywanie infekcji i rzetelne rozpoznanie wszystkich wariantów tego wirusa. Obecnie diagnostyka zaka- Ŝeń wirusem HIV polega na wykonaniu testu przesiewowego i jeŝeli uzyskamy wynik datni potwierdzeniu go testem weryfikacyjnym [1, 2, 3].

2 532 L. BASTA i wsp. Najczęściej stosowanymi testami przesiewowymi (serologicznymi) są testy immunoenzymatyczne (EIA) lub testy chemiluminescencji. Polegają one na wykrywaniu swoistych przeciwciał i/lub antygenów wirusa HIV w surowicy lub osoczu. Testy serologiczne są ciągle ulepszane poprzez zastosowanie białek rekombinowanych lub/i syntetycznych. W wyniku wprowadzonych zmian skrócono okno serologiczne [4, 5, 6]. Wprowadzone zmiany pozwoliły skrócić okno serologiczne oraz uzyskać wyŝszą czułość we wczesnej fazie serokonwersji, co umoŝliwiło lepszą identyfikację zakaŝonych pacjentów. Testy najnowszej generacji umoŝliwiają takŝe rozpoznanie zakaŝeń wywołanych większością grup, podtypów i rekombinatów wirusa HIV-1 i HIV 2. Obecnie wykonania badań przesiewowych uŝywane są zautomatyzowane platformy diagnostyczne, które umoŝliwiają zbadanie duŝej liczby próbek, są łatwe w obsłudze, eliminują moŝliwość popełnienia błędu w czasie wykonywania oznaczenia oraz zmniejszają koszty badań. Uzyskanie wyniku datniego w testach przesiewowych zmusza laboratorium wykonania testu potwierdzenia [7, 8]. Najczęściej uŝywanym testem potwierdzającym obecność przeciwciał skierowanych przeciw wirusowi HIV jest test Western blot (WB). Obecnie test ten jest produkowany przez wiele firm i uwaŝany za złoty standard potwierdzenia zakaŝenia wirusem HIV. Zasada testu WB polega na selektywnym wiązaniu przeciwciał anty-hiv z odpowiednimi białkami unieruchomionymi na błonach celulozowych lub nylonowych przy pomocy elektroforezy. Interpretacja polega na stwierdzeniu obecności albo nieobecności reakcji z określonym antygenem Ostateczna interpretacja konywana jest w oparciu o ściśle określone zasady, opracowane przez upowaŝnione tego instytucje, np. WHO czy Instytut Paula Ehrlicha [9, 10, 11, 12]. Najmłodszą gałęzią diagnostyki laboratoryjnej jest diagnostyka molekularna. Spośród obecnie stosowanych technik wykrywających RNA HIV najczęściej uŝywana jest technika PCR oraz technika TMA [13, 14]. Technika PCR (polymerase chain reaction) reakcja łańcuchowa polimerazy umoŝliwia namnoŝenie w ciągu kilku godzin określonego fragmentu DNA. Wirus HIVjest wirusem RNA. W tym wypadku reakcja PCR musi być poprzedzona reakcją odwrotnej transkryptazy i przepisaniem sekwencji RNA na komplementarne DNA W efekcie w wyniku jednego cyklu następuje podwojenie materiału genetycznego [3]. Odmianą techniki PCR jest technika real time, która umoŝliwia wykrycie w czasie trwania reakcji produktu amplifikacji poprzez zastosowanie primerów znakowanych substancjami chemicznymi, które np. mogą wywołać sygnał świetlny. Wielkość sygnału jest proporcjonalna powstałego DNA. Technika TMA (transcription mediated amplification) polega na wykryciu produktów amplifikacji, przy zastosowaniu primerów ze znacznikami chemiluminescencyjnymi. Wielkość sygnału jest proporcjonalna powstałego RNA [3]. CEL PRACY Celem pracy jest analiza diagnostyczna polegająca na ocenie rodzajów testów i stosowanej aparatury w badaniach przesiewowych stosowanych w wykrywaniu zakaŝeń HIV u dawców w RCKiK Katowice od oraz przydatności rozszerzenia diagnostyki zakaŝeń wirusem upośledzenia odporności HIV o badania technikami biologii molekularnej. MATERIAŁ I METODY Analizą objęto wyniki z 22 lat badań od W latach brak jest danych liczbowych tyczących liczby pobranych nacji i liczby dawców. Pomijając te 3 lata, analizą objęto nacji uzyskanych od dawców krwi Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, którzy oddali krew od

3 Systemy diagnostyczne wykrywania HIV 533 W latach od w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach stosowano systemy diagnostyczne róŝnych firm. Badania wykonywano na testach I generacji w roku 1987, następnie wprowadzono testy II, III i IV generacji. Szczegółowe omówienie systemów diagnostycznych zawiera Tabela 1. Tabela 1. Systemy diagnostyczne stosowane w RCKiK w Katowicach w latach Table 1. Diagnostic systems are used to detect HIV infection at RCBDiT in the years 1987 to 2009 Nazwa systemu Abbott Wirus HIV 1 (Antygen z rekombinacji, E.Coli) Abbott HIV-1/HIV-2 EIA (Antygen z rekombinacji E.coli) Abbott Human Immunodeficiency Viruses (HIV-1/HIV-2); (Recombinant Antigen, E. coli, B. Megaterium) 3RD Generation EIA. Organon Teknika-VIRONOSTIKA HIV UNI-FORM II Organon Teknika-VIRONOSTIKA HIV UNI-FORM II plus 0 Sanofi Diagnostics Pasteur Genscreen HIV1/2. ORTHO Human Immunodeficiency Viruses Types 1 and 2 (HIV-1 and HIV-2) Ortho Ab Capture ELISA Test System Organon Teknika-VIRONOSTIKA HIV UNI-FORM II Ag/Ab biomerieux VIRONOSTIKA HIV UNI-FORM II Ag/Ab Rodzaj uŝytych antygenów Antygeny z rekombinacji E.coli HIV-1 CORE (rdzeniowy) i ENV (otoczkowy). Antygeny z rekombinacji E.coli : antygen rekombinowany rdzeniowy i otoczkowy HIV-1 oraz otoczkowy HIV-2 Antygeny z recombinacji E. coli, B. megaterium HIV-1 Env, Gag, HIV-2 Env. oczyszczone białka wirusa HIV-1 p 24 i gp 160, syntetyczny peptyd HIV-2 env (aminokwasy ). oczyszczone białka wirusa HIV-1 p 24 i gp 160, syntetyczny peptyd HIV-1 ANT70 i syntetyczny peptyd HIV-2 env (aminokwasy ). oczyszczone antygeny oczyszczony rekombinat białkowy z HIV-1 gp160 i p 25 oraz peptydy naśladujące główne immunominanty epitopów kopertowych glikoprotein wirusa HIV-2) Antygeny rekombinowane otoczkowe HIV-1 gp120 i gp41, HIV-2 gp46 i antygeny z regionu Gag zapewniające wykrycie wszystkich typów i podtypów wirusa HIV-1 Antygeny HIV: oczyszczone białka wirusa HIV- 1 gp 36, gp 160, syntetyczny peptyd HIV-1 ANT70 i anty p24 HIV-2. Generacja testu Lata, w których były stosowane w RCKiK Średni okres okienka serologicznego I tygodni II tygodni III III tygodnie 4 tygodnie III tygodnie III tygodnie III tygodnie IV tygodnie

4 534 L. BASTA i wsp. Architect HIV Ag/Ab Combo. Antygeny rekombinowane przeciw HIV-1/HIV-2 oraz przeciwciała przeciw p24 HIV monoklonalne(mysie). IV tygodnie Zmianie uległa takŝe aparatura, na której wykonywano badania. W latach stosowano aparaturę firmy Abbott: aparat odczytu Quantum II, inkubator dynamiczny i myjkę półautomatyczną. W 1991 roku uruchomiono automatyczne centrum zująco-czytające aparat PPC firmy Abbott, który zował odpowiednie odczynniki i odczytywał wynik, a w 1993 roku aparat FPC automatyczne centrum pipetujące, które wyeliminowało rozpipetowywanie próbek manualnie. Na wyŝej wymienionym zestawie aparatury i odczynnikach pracowano 1997 roku. W roku 1994 w punktach krwiodawstwa, które samodzielnie wykonywały badania datkowo wprowadzono aparaturę firmy Pasteur: czytnik mikropłytek LP400, inkubator IPS i myjka LP35 oraz firmy Organon Teknika: czytnik mikropłytek typ 230, inkubator dynamiczny Shaker x50 i myjki Wosher 430. Przełom w badaniach diagnostycznych w kierunku zakaŝeń HIV nastąpił w roku 1998, po wprowadzeniu diagnostyki pełnych automatów rozkrapiania, inkubacji i odczytu wyników badań. W RCKiK w Katowicach wprowadzono aparaty firmy Ortho Summit Plus stacja pipetująca sterowana komputerowo i Procesor Summit Plus stacja zująca odczynniki, przeprowadzająca inkubację i odczyt mikropłytek. Na tej aparaturze pracowano lutego 2007 roku. Od lutego roku badania przeprowadzano na aparatach Architect firmy Abbott. Od wprowadzono takŝe badania RNA HIV u wszystkich krwiodawców oddających krew. Badania wykonywano w RCKiK Poznań metodą PCR, testami i na aparatach firmy Roche. Dla testów, które stosowano w RCKiK w latach od obliczono swoistość diagnostyczną. Swoistość diagnostyczna jest to częstość negatywnych wyników w populacji osób zdrowych. Do obliczenia swoistości diagnostycznej skorzystano z następującego wzoru. LWPU Swoistość diagnostyczna = X 100% LWPU + LWFD Gdzie: LWPU Liczba wyników prawdziwie ujemnych LWFD Liczba wyników fałszywie datnich WYNIKI W analizowanym okresie w RCKiK w Katowicach badania w kierunku zakaŝenia wirusem HIV rozpoczęto w październiku 1987 roku, uŝywając testów I generacji firmy Abbott. Bardzo szybko wprowadzono testy II generacji, takŝe firmy Abbott,na których pracowano Testy III generacji wprowadzono w marcu 1992 i stosowano je W tym czasie pracowano na testach kilku firm takich, jak: Abbott, Pasteur, Organon i Ortho wprowadzono testy IV generacji. Od datkowo wprowadzono badanie RNA HIV metodą PCR. Zastosowano test firmy Roche TaqScreen MPX. Dzięki zmianie generacji testów serologicznych oraz wprowadzeniu metod biologii molekularnej skrócono okienko diagnostyczne z 42 dni 11 dni. Zamykanie okienka serologicznego przedstawia Rycina 1.

5 Systemy diagnostyczne wykrywania HIV 535 Ryc. 1. Długość okienka serologicznego dla testów uŝywanych w RCKiK w Katowicach Fig. 1.The length of serological winw for the tests used in RCBDiT in Katowice Wszystkie zastosowane w RCKiK testy wykrywania zakaŝenia wirusem HIV charakteryzowały się bardzo wysoką swoistością, która wynosiła dla wszystkich testów (Tabela 2). Test wykrywania materiału genetycznego firmy Roche charakteryzował się swoistością 100% (Rycina 2.). Tabela 2. Liczba i odsetek wyników datnich u dawców w okresie od roku w zaleŝności od zastosowanych testów Table 2. The number and percentage of positive results in nors from to year depending on the applied tests Rok Rodzaj uŝytego testu Abbott HIV-1/HIV- 2 EIA II generacja Średnia długość okienka serologicznego w dniach Liczba wyników ujemnych Liczba wyników reaktywnych w testach przegląwych Test potwierdzenia Western Blot Liczba wyników Liczba wyników potwierdzonych niepotwierdzonych n n [%] [%] ,2 90,8 Swoistość diagnostyczna Abbott (HIV- 1/HIV-2); III generacja ,3 94, Organon Teknika- VIRONOSTIKA HIV UNI-FORM II III generacja ,1 97, Sanofi Diagnostics Pasteur Genscreen HIV1/2 3 generacja ,4 94,6

6 536 L. BASTA i wsp Organon Teknika- VIRONOSTIKA HIV UNI-FORM II plus 0 III generacja ORTHO Human Immunodeficiency Viruses Types 1 and 2 (HIV-1 and HIV- 2) Ortho Ab Capture ELISA Test System III generacja Biomerieux VIRO- NOSTIKA HIV UNI-FORM II Ag/Ab IV generacja Abbott Architect HIV Ag/Ab Combo. IV generacja ,5 97, ,3 89, ,1 91, ,4 94, Roche TaqScreen MPX % OMÓWIENIE WYNIKÓW Ryc. 2. Swoistość diagnostyczna stosowanych testów od Fig. 2. The specificity of diagnostic tests applied from to Aby ryzyko infekcji było jak najmniejsze wielkim wyzwaniem dla transfuzjologii jest rozwój przegląwych metod charakteryzujących się wysoką analityczną swoistością i czułością zmierzającą skracania okienka diagnostycznego. Wprowadzając nowe generacje testów organizacje odpowiedzialne

7 Systemy diagnostyczne wykrywania HIV 537 za bezpieczeństwo przetoczeń biorą pod uwagę moŝliwość wykrycia wczesnego zakaŝenia wirusem HIV. Wykrycie wczesnej infekcji HIV jest krytycznym czynnikiem dla klinicznej diagnozy, zapobiegania transmisji i bezpieczeństwa krwi. Wszystkie stosowane testy diagnostyczne w RCKiK w Katowicach posiadały rekomendację Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, jednostki odpowiedzialnej za merytoryczny nadzór nad słuŝbą krwi w Polsce. Stosowanie swoistych i czułych testów zwiększyło bezpieczeństwo krwi, szczególnie poprzez zmniejszenie przeniesienia infekcji na biorcę krwi i jej składników [15]. Aktualnie na świecie jest stępnych kilkanaście testów wykrywających równocześnie antygen p24 HIV-1 i przeciwciała grupy M i O HIV-1 oraz HIV-2. Testy te zmniejszają okienko serologiczne od 3 5 dni w porównaniu testów III generacji. Najczęściej stosowanymi testami IV generacji na świecie są testy PRISM Ag/Ab Combo, Architect HIV Combo, AxSYM HIV Ag/Ab Combo, Murex HIV Ag/Ab Combo produkowane przez firmę Abbott; Cobas Core HIV Combi EIA, HIV Combi Modular E170 produkowane przez firmę Roche; VIDAS HIV DUO Quick, VIDAS HIV DUO Ultra produkowane przez firmę biomerieux; Enzygnost HIV Integral produkowany przez firmę Dade Behring; Genscreen Plus HIV Ag/Ab, Genscreen Ag/Ab HIV Ultra produkowany przez Bio-Rad. Devare w swoim artykule przedstawił, Ŝe poziom wykrywania HIV Ab/Ag dla tych testów mieści się między pg/ml. Do najlepszych testów IV generacji, które wykrywają antygen HIV poniŝej 20 pg/ml naleŝą cztery testy: Architect HIV Combo, Genscreen Ag/Ab HIV Ultra, VIDAS HIV DUO Quick i VIDAS HIV DUO Ultra. Wykrywają one infekcję wirusem HIV tylko 3 dni później niŝ testy biologii molekularnej RNA HIV [7, 8]. Testy IV generacji w RCKiK w Katowicach zostały wprowadzone w roku 2002, były to testy bio- Merieux Vironostika HIV Uni Form II Ag/Ab stosowane od oraz Test Architect HIV Combo stosowany od Testy te odgrywały duŝą rolę w wykrywaniu zakaŝeń wirusem HIV przed wprowadzeniem testów biologii molekularnej (NAT). Miały one zlność wykrycia infekcji wirusem HIV w okienku diagnostycznym, kiedy przeciwciała nie były jeszcze obecne. W RCKiK w Katowicach okienko serologiczne zostało skrócone średnio z 45 dni w roku dni. Bezpieczeństwo transfuzji zwiększyło się, kiedy w roku 2005 w RCKiK w Katowicach wprowadzono test wykrywający materiał genetyczny wirusa HIV. Te czułe i swoiste testy wykrywające materiał genetyczny po raz pierwszy były wprowadzone przez firmy zajmujące się produkcją preparatów leczniczych z osocza w 1995 roku. Najwcześniej zostały wprowadzone testy wykrywania RNA HCV, nieco później testy wykrywania RNA HIV i DNA HBV. Obecnie stosuje się testy wykorzystujące technikę TMA (transcription mediated amplification namnaŝanie przez transkrypcję) lub PCR (polymerase chain reaction- reakcja łańcuchowa polimerazy) i badania wykonuje się w pojedynczej nacji lub w połączonych próbkach (pulach) [13, 14]. Metody biologii molekularnej stosowane obecnie mają zlność wykrywania bardzo rzadkich wariantów wirusa, zakaŝeń przewlekłych i zakaŝeń ukrytych, zmniejszają takŝe ryzyko popełnienia błędu laboratoryjnego. Pozwalają na identyfikację dawców z aktywnym zakaŝeniem w okresie okienka diagnostycznego. Wczesna identyfikacja ostrej infekcji zmniejsza ryzyko transmisji HIV przez osoby nieświame własnego zakaŝenia, w okresie z bardzo wysokim poziomem wiremii. Wykrycie wczesnego zakaŝenia jest bardzo waŝne takŝe u dawcy. Wykazano, Ŝe leczenie w trakcie tej fazy moŝe zmienić przebieg choroby i mieć korzystny wpływ wirusologiczny, immunologiczny i kliniczny. Leczenie antywirusowe w trakcie ostrej infekcji HIV moŝe prowadzić skuteczniejszej odpowiedzi immunologicznej. Potencjalne korzyści zawierają: złagodzenie objawów ostrej choroby wirusowej, wczesną prewencje nieprawidłowej funkcji limfocytów CD4, ograniczenie rozwoju i róŝnorodności wirusa [16]. Ocenia się, Ŝe ryzyko przeniesienia zakaŝenia wirusem HIV przez krew badaną tylko metodami serologicznymi wynosi około 1: , natomiast po wprowadzeniu badań metodami biologii molekularnej w zaleŝności czy wykonuje się je w pulach, czy w pojedynczej nacji wynosi kolejno 1: i 1: przetoczeń [17, 18]. Wszystkie kraje, które wprowadziły techniki biologii moleku-

8 538 L. BASTA i wsp. larnej zmniejszyły ryzyko transmisji HIV przez krew poprzez wykrycie zakaŝeń w okienku diagnostycznym. Na przykład we Włoszech po wprowadzeniu badań metodami biologii molekularnej w latach wykryto 4 zakaŝenia wirusem HIV w okienku diagnostycznym na nacji [18]. We Francji w latach wykryto 2 zakaŝenia HIV w okienku diagnostycznym na nacji [19]. W Katowicach po wprowadzeniu badań RNA HIV wykryto 1 zakaŝenie wirusem HIV w okienku diagnostycznym na nacji. W Polsce od roku wykryto RNA HIV u 3 dawców na blisko nacji [20]. Po wprowadzeniu badań metodami biologii molekularnej ryzyko transmisji dla HIV w latach zostało ocenione dla Niemiec na 0,18; Francji 0,59; Włoch 1,1; Hiszpanii 2,48 na milion nacji. Obserwowany zysk po wprowadzeniu badań biologii molekularnej wynosił 0.3 na milion nacji dla Francji i Niemiec [19, 20, 21]. Krew i jej składniki muszą być bezpieczne i stępne dla wszystkich potrzebujących. Dostępność bezpiecznej krwi i jej składników jest niezwykle waŝna dla pacjenta. Dlatego oprócz śledzenia epidemiologii, wprowadzania nowoczesnych technologii diagnostycznych naleŝy takŝe wprowadzać nowoczesne metody inaktywacji wirusów. Dzięki nim, bezpieczeństwo krwi i jej składników będzie bardzo wysokie, a ryzyko przeniesienia zakaŝenia wirusem HIV i innymi wirusami bliskie zeru. WNIOSKI 1. Zastosowanie swoistych i czułych testów IV generacji i wprowadzenie zautomatyzowanej techniki badań znacznie zwiększyło bezpieczeństwo krwi i jej składników. 2. Wprowadzenie technik biologii molekularnej zmniejszyło ryzyko przeniesienia zakaŝenia wirusem HIV. PIŚMIENNICTWO 1. Juszczyk J, Gładysz A. Aids Epidemiologia, patogeneza, klinika, leczenie, zapobieganie, poradnictwo. Wrocław: Wydawnictwo Volumed, Gładysz A red. ZakaŜenia HIV/AIDS poradnik dla lekarzy praktyków. Etiopatogeneza zakaŝenia HIV i AIDS. Wydawnictwo Continuo, Wrocław Brojer E, red. Czynniki zakaźne przenoszone przez krew. Retrowirusy biologia, epidemiologia i diagnostyka. Ośrodek Informacji Naukowej Oinpharma, Warszawa Niel T. HIV testing technologies after two decades of evolution. Indian J Med Res 2005; 121: Halota W, red. ZakaŜenia HIV i AIDS w praktyce lekarskiej. Struktura HIV, diagnostyka laboratoryjna. SWA Ottonianum, Szczecin 1999: Kuhns M, Schochetman G. Symposium Summary: early and accurate detection of retrovirus and hepatitis infections. J Med Virol 2007; 79: Branson B. Current HIV epidemiology and revised recommendations for HIV testing in health care settings. J Med Virol 2007; 79: Devare S. Early Diagnosis of HIV infection. J Med Virol 2007; 79: Cunningham P, Downie J, O Loughlin P, Evans S, Black J. Incremental detection of HIV infections by the HIV antigen/antibody combination assays: an Australian experience. J Med Virol 2007; 79: Guan M. Frequency, causes, and new challenges of indeterminate Western blot confirmatory testing for antibodies to human immunodeficiency virus. Clin Vaccine Immunol. 2007; 14(6): Interpretation and use of the Western blot assay for serodiagnosis of human immunodeficiency virus Type1 infections. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 1989; 38(7): Weber B, Hess G, Enzensberger R, et al. Multicenter evaluation of the novel ABN Western blot (immunoblot) system in comparison with an enzyme-linked immunosorbent assay and a different Western blot. J Clin Microbiol 1992; 30(3): OdrowąŜ-Sypniewska G, Czerski T. Nowe metody diagnostyki molekularnej w badaniach epidemiologicznych. Laboratorium 2004; 6: Beck B. Diagnostyka molekularna i immunochemiczna we współczesnej medycynie laboratoryjnej. Laboratorium 2004; 2:

9 Systemy diagnostyczne wykrywania HIV Goldenberg S, Kulasegaram R, Peters B, Panayotakopoulos G, Tong W. HIV antigen- antibody combination enzyme immunoassay- the experience of a Lonn Teaching Hospital. J Med Virol 2007; 79: Jessen H, Jaeger H. Pierwotne zakaŝenia HIV: patologia, diagnoza, leczenie. Pierwotna infekcja HIV. MedPharm Polska, Wrocław 2008: Grabarczyk P, Liszewski G, Mikulska M I wsp. Praktyczne konsekwencje wprowadzenia badań DNA HBV u dawców krwi. Acta Haematol Pol 2009; 40(1): Velati C, Fomiatti L, Baruffi L, Romano L,Zanetti A. Impact of nucleic acid amplification technology (NAT) in Italy in the three years following implementation ( ). Euro Surveill 2005; 10(2): Pillonel J, Laperche S. Trends in risk of transfusion-transmitted viral infections (HIV, HCV, HBV) in France between 1992 and 2003 and impact of nucleic acid testing (NAT). Euro Surveill 2005; 10(2): Mikulska M, Sulkowska E, Grabarczyk P, Medyńska J, Seyfried H, Łętowska M, Brojer E. Częstość zakaŝeń wirusem HIV populacji krwiodawców w Polsce w latach J Transf Med 2008; 1: Laperche S. Blood safety and nucleic acid testing in Europe. Euro Surveill 2005; 10(2): 3-4. Praca wpłynęła Redakcji r. i została zakwalifikowana druku r. lbasta@o2.pl