VPLYV CELKOVEJ KLASICKEJ MASÁŽE

Transkrypt

1 VPLYV CELKOVEJ KLASICKEJ MASÁŽE NA SRDCOVÚ FREKVENCIU A KRVNÝ TLAK Wpływ masaŝu klasycznego całego ciała na tętno i ciśnienie krwi The influence of the classical massage of the whole body on pulse and the blood pressure Dariusz Mucha Politechnika Radomska, Katedra Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego PPWSZ Nowy Targ, Instytut Fizjoterapii Abstrakt Narastajúci záujem o metódy fyzikálnej liečby akou je aj klasická masáž, viedol autora k zhodnoteniu vplyvu celkovej klasickej masáže na srdcovú frekvenciu a krvný tlak. Výskumu sa zúčastnilo 66 osôb (33 ženy, 33 mužov) vo veku rokov. Naša pilotná štúdia nepotvrdila, že celková klasická masáž má signifikantný vplyv na parametre srdcovej frekvencie a krvného tlaku. Kľúčové slová: Klasická masáž. Srdcová frekvencia. Krvný tlak. Streszenie Obserwując rosnące zainteresowanie masaŝem klasycznym, jednej z metod leczenia naturalnego podjęto próbę oceny wpływu masaŝu klasycznego całego ciała na ciśnienie i tętno krwi. Badania zostały przeprowadzone na 66 osobowej grupie (33 kobiety, 33 męŝczyzn), w wieku lat. Z przeprowadzonych badań (pilotaŝowych) wynika, Ŝe masaŝ klasyczny całego ciała, w wersji skróconej (bez głowy) nie wpływa istotnie na parametry ciśnienia i tętna krwi. Słowa kluczowe: MasaŜ klasyczny. Tętno. Ciśnienie krwi. Abstract With Summary nonce ably rising interest in classical massage, one of the methods of natural treatment, am attempt has been made to assess the influence of the classical massage of the whole body on the pulse and the blood pressure. The research has been conducted on a group of 66 people (33 women and 33 men), aged The research has shown that classical massage it the whole body in a shortened version (without the head) doesn t have dry major influence on blood pressure and pulse. Key Words : Classical massage. Pulse. Blood pressure. Wstęp Rozwój cywilizacji wpływa znacząco na styl Ŝycia współczesnego człowieka, który w obronie przed jej następstwami coraz częściej korzysta z róŝnych form odnowy biologicznej. Wpływa ona nie tylko na poprawę sylwetki, ale równieŝ polepszenie stanu zdrowia, co w połączeniu z higienicznym trybem Ŝycia i aktywnym wypoczynkiem kształtuje zdrowego osobnika. Jednym z zabiegów odnowy biologicznej, który ewoluuje razem z rozwojem ludzkości jest masaŝ. Jest on jednym z najstarszych zabiegów terapeutycznych oraz integralną częścią odnowy biologicznej i polega na mechanicznym pobudzaniu tkanek najczęściej za pomocą rąk, przy uŝyciu określonych rękoczynów nazywanych technikami i zastosowanych w określonej kolejności, tempie i z odpowiednią siłą bodźca (Mucha, Knapik 2007). ZaląŜek masaŝu klasycznego to masaŝ pierwotny, zwany takŝe intuicyjnym czy instynktownym, polegający na głaskaniu, rozcieraniu, uciskaniu (ugniataniu) obolałych miejsc ciała. Celem takiego masaŝu było zmniejszenie bólu, a w innym okolicznościach rozgrzanie ciała. MasaŜ wywodzi się najprawdopodobniej z Indii lub Chin, gdzie wchodził w zakres rytuału religijnego, a pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 3000 lat p.n.e. z chińskiej księgi,,kong Fu (Prochowicz 1991). Znajomość masaŝu w staroŝytnej Grecji potwierdzają papirusy i zachowane malowidła z grobowców, pochodzące z około 2300 lat p.n.e. Rozwój i popularność masaŝu w Grecji związana była z uprawianiem przez jej mieszkańców sportu i z dbałością o sprawność fizyczną. Wzmianki o leczniczym działaniu masaŝu pojawiają się kolejno w księgach Hipokratesa, Celsusa i Galena. Po raz pierwszy jako oficjalna metoda leczenia masaŝ został zastosowany przez francuskiego lekarza Paré ( ), który takŝe jako pierwszy przeprowadził badania nad wpływem poszczególnych technik na masowane tkanki ludzkiego organizmu. Dynamiczny rozwój masaŝu przyniósł jednak dopiero wiek XIX za sprawą szwedzkiego lekarza Linga ( ) załoŝyciela Centralnego Instytutu Gimnastycznego w Sztokholmie, gdzie masaŝ był składową tzw.,,gimnastyki szwedzkiej oraz lekarza holenderskiego Mezgera ( ), który opracował podstawy metodyczne oraz szereg wskazań i przeciwwskazań do masaŝu. Badania prowadzone na przełomie XIX i XX wieku przez Heada (1889), Mackenziego (1917) i Kohlrauscha (1937) zostały natomiast wykorzystane przez Gläsera i Dalicho do opracowania załoŝeń masaŝu leczniczego - segmentarnego. Obecnie masaŝ klasyczny ma zastosowanie w profilaktyce, odnowie biologicznej i leczeniu. Mechanizm jego oddziaływania to droga odruchowa, powstanie odczynu lokalnego i ogólnoustrojowego. MasaŜ poprzez pobudzenie układu nerwowego poprawia m.in. przepływ krwi i chłonki wspomagając pracę serca oraz wpływa na odŝywianie i wydalanie produktów przemiany materii. Krew wywiera na ściany serca i naczyń krwionośnych ciśnienie hydrostatyczne. Ciśnienie 175

2 krwi tętnicze wykazuje wahania skurczowo, gdzie ciśnienie tętnicze odpowiada fazie skurczu komór i jest wyŝsze od ciśnienia tętniczego go o około 40mm Hg (w duŝych tętnicach).wartości prawidłowe ciśnienia tętniczego go krwi do około 50 roku Ŝycia powinny oscylować wokół liczby ilość lat + 100mm Hg, a ciśnienia go w granicach 80 90mm Hg. Ciśnienie tętnicze krwi u osób dorosłych wzrasta wraz z wiekiem oraz podwyŝsza je pozycja stojąca, wysiłek fizyczny czy stany emocjonalne. Cel pracy Celem przeprowadzonych badań była chęć znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy masaŝ klasyczny całego ciała ma wpływ na tętno i ciśnienie krwi u osób młodych z prawidłową masą ciała? Materiał i metody badań Materiał badań Badaniami objęto grupę 66 osób (33 kobiety i 33 męŝczyzn) w wieku lat. Średnia wieku wynosiła dla kobiet 23,3 lat, a dla męŝczyzn 23,6 lat. Badani pochodzili z róŝnych środowisk z terenu oraz okolic miasta Radomia i charakteryzowali się prawidłową masą ciała. Metody badań Badania przeprowadzono w latach Badana osoba przed przystąpieniem do masaŝu klasycznego całego ciała udzieliła odpowiedzi na szereg pytań dotyczących występowania u niej nadciśnienia i chorób współistniejących. Występowanie nadciśnienia lub chorób współistniejących eliminowało osobę z udziału w badaniach. Następnie dokonano pomiaru wysokości ciała, masy ciała i ciśnienia tętniczego. Wysokość ciała B-v mierzono w pozycji stojącej wyprostowanej, antropometrem, od podstawy pomiaru (Basis) do punktu verte. Masę ciała mierzono na wadze lekarskiej w stroju gimnastycznym bez obuwia. Ciśnienie tętnicze mierzono przed masaŝem i bezpośrednio po nim ciśnieniomierzem nadgarstkowym w pozycji leŝącej. Na podstawie uzyskanych wyników wysokości i masy ciała obliczono wskaźnik BMI, co pozwalało wyodrębnić grupę z prawidłową masą ciała, zakwalifikowaną do masaŝu wykonanego zgodnie z metodyką podaną przez Magierę (1994) w wersji skróconej, bez masaŝu głowy. MasaŜ trwał 50min. i był wykonywany według schematu: 1. Pacjent w pozycji leŝenia przodem - masaŝ grzbietu i kręgosłupa, - masaŝ karku i barków, - masaŝ pośladków, - masaŝ tylnych stron kończyn dolnych. 2. Pacjent w pozycji leŝenia tyłem - masaŝ przednich stron kończyn dolnych, - masaŝ powłok brzusznych, - masaŝ klatki piersiowej, - masaŝ kończyn górnych. Na podstawie uzyskanych wartości wyników badań obliczono podstawowe parametry statystyczne: średnią arytmetyczną, min., max. i odchylenie standardowe, a istotność róŝnic obliczono testem t Studenta. Wyniki badań Tab.1 Podstawowe parametry cech somatycznych badanych osób. L.p. Cecha S Min. Max ,5 179,8 5,8 5,7 156, ,0 194,0 (cm) 2 Masa ciała (kg) 56,3 78,8 6,8 7,5 47,5 62,2 82,2 98,5 3 BMI 20,55 24,39 2,72 2,64 18,6 19,7 24,8 24,9 Tab.2 Wartości ciśnienia go i krwi oraz tętna przed masaŝem. L.p. Cecha S Min. Max. 1 ciśnienie ,4 8, ciśnienie ,5 7, tętno ,7 8, Tab.3 Wartości ciśnienia go i krwi oraz tętna po masaŝu. L.p. Cecha S Min. Max. 176

3 1 ciśnienie ,2 8, ciśnienie ,3 7, tętno ,2 7, Tab.4 Charakterystyka zmian ciśnienia go i go krwi oraz tętna. L.p. Cecha S t -Studenta 1 ciśnienie ,4-7,2 8,6-8,3 1,12 0,96 2 ciśnienie ,5-6,3 7,2-7,8 1,27 1,08 3 tętno ,7-7,2 8,2-7,6 1,09 1, K M c.skr.-przed c.skr.-po c.rozk.-rzed c.rozk.-po Ryc.1 Charakterystyka zmian ciśnienia go i go krwi na wskutek masaŝu u kobiet ( K ) oraz męŝczyzn ( M ) K M Przed Po Ryc.2 Charakterystyka zmian tętna na wskutek masaŝu u kobiet ( K ) oraz męŝczyzn ( M ). 177

4 Ciśnienie ciśnienie 6,06% 36,36% 12,12% 30,30% Ryc.3 Analiza procentowa zmian ciśnienia go i go krwi u kobiet. ciśnienie ciśnienie 12,12% 36,36% 15,15% 33,33% Ryc.4 Analiza procentowa zmian ciśnienia go i go krwi u męŝczyzn. Kobiety - tętno MęŜczyŜni - tętno 6,06% 42,42% 9,09% 33,33% Ryc.5 Analiza procentowa zmian tętna u kobiet i męŝczyzn. Dyskusja i wnioski Celem masaŝu klasycznego jest pozytywne oddziaływanie na organizm ludzki poprzez m.in. usunięcie zmęczenia z mięśni, pobudzenie krąŝenia krwi i limfy, a więc utrzymanie układów krąŝenia, limfatycznego, oddechowego oraz aparatu ruchu w jak najwyŝszej sprawności oraz gotowości do pracy. Pobudzając układ krwionośny do pracy, masaŝ wpływa na jego funkcje odŝywcze, transportowe, regeneracyjne i oczyszczające. Na drodze odruchowej, hormonalnej i mechanicznej dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, wzrostu szybkości przepływu krwi i zaopatrzenia tkanek w tlen, a takŝe substancje odŝywcze. Wpływając technikami masaŝu klasycznego na,,przepchnięcie krwi z obwodu w kierunku dosercowym, zwiększa 178

5 się automatycznie pojemność wyrzutową serca. Stan napięcia naczyń krwionośnych reguluje ośrodek naczynioruchowy znajdujący się w rdzeniu przedłuŝonym, w którego części grzbietowej leŝy jądro nerwu błędnego. Ośrodek naczynioruchowy składa się z części presyjnej pobudzającej w rdzeniu kręgowym ośrodki współczulne, których impulsy prowadzą do uwalniania noradrenaliny wpływającej na receptory alfa naczyń oporowych oraz depresyjnej jej pobudzenie powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i spadek ciśnienia krwi (Zborowski, 1994). Zwolnienie akcji serca następuje na wskutek impulsów powstających w pressoreceptorach (baroreceptorach) znajdujących się w ścianie zatoki szyjnej (podobne w obrębie aorty), a uwalnianych przy rozciąganiu ściany naczynia podczas wyrzucanej z serca porcji krwi i docierających do jądra nerwu błędnego i części depresyjnej ośrodka naczynioruchowego. W przebadanej grupie 66 osób, tj. 33 kobiet i 33 męŝczyzn wystąpiły podobne reakcje na przeprowadzony masaŝ klasyczny całego ciała. Zarówno u większości kobiet, jak i męŝczyzn nastąpił po masaŝu spadek średnich wartości ciśnienia go i go krwi. Było to odpowiednio ze 123 do 121 oraz z 78 do 76mm Hg u kobiet oraz ze 124 do 122 i z 77 do 75mm Hg u męŝczyzn. Procentowo ciśnienie u kobiet spadło po masaŝu u, pozostało bez zmian u 6,06%, a wzrosło u 36,36%. Natomiast ciśnienie u badanych spadło u 57,58 %, pozostało bez zmian u 12,12%, a wzrosło u 30,30%. Wśród męŝczyzn wartości ciśnienia go spadły u, pozostały bez zmian u 12,12 %, a wzrosły u 36,36 %.Ciśnienie spadło u, pozostało bez zmian u 15,15%, a wzrosło u 33,33 % badanych. Podobne tendencje spadkowe odnotowano z średnimi wartościami tętna (z 73 do 71 u kobiet i z 75 do 72 uderzeń u męŝczyzn). Rozkład zmian procentowych przedstawiał się następująco: spadek wartości -, bez zmian - 6,06 %, wzrost - 42,24% u kobiet oraz spadek wartości 57,58 %, bez zmian 9,09 %, wzrost 33,33% u męŝczyzn. Wszystkie uzyskane wartości, dotyczące zarówno ciśnienia go i go oraz tętna w zestawieniu przed i po masaŝu nie były istotnie statystycznie. PowyŜsza analiza wskazuje, Ŝe nie ma jednakowej reakcji ze strony wszystkich pacjentów na przeprowadzony masaŝ klasyczny całego ciała, choć u większości wywołał on reakcję zgodną z prawami fizjologii. MasaŜ ma niepodwaŝalne znaczenie lecznicze w wielu jednostkach chorobowych, na pewno zwiększa ogólną odporność organizmu, reguluje napięcie mięśniowe, normalizuje pracę gruczołów wydzielania wewnętrznego, zmniejsza napięcie psychiczne i nie znacznie ciśnienie krwi oraz tętno bezpośrednio po masaŝu. Na pewno samym masaŝem nie da się skutecznie leczyć nadciśnienia, ale jako metoda skojarzona w wielu przypadkach powinna być rozwaŝona. Przeprowadzone badania były badaniami pilotaŝowymi i obejmowały tylko jeden masaŝ, natomiast masaŝ leczniczy powinien być stosowany zawsze w seriach obejmujących serię masaŝy. Wydaję się zatem wskazane wykonanie dalszych badań na większej liczbie osób, w serii co najmniej 10 masaŝy i o stałej godzinie. Literatura 1. MAGIERA, L. Klasyczny masaŝ leczniczy. Kraków: BIO STYL, ISBN MUCHA, D., KNAPIK, H. Wpływ masaŝu klasycznego kręgosłupa na tętno i ciśnienie krwi u osób z prawidłową masą ciała i nadwagą. Lublin: Annales UMCS Sectio D Medicina, Vol. LXII, SUPPL., XVIII 3. PROCHOWICZ, Z. Podstawy masaŝu leczniczego. Warszawa: PZWL, ISBN ZBOROWSKI, A. MasaŜ klasyczny. Kraków: AZ, ISBN