Inwentaryzacja i badanie wpływu składowisk przeterminowanych. środków ochrony roślin na terenie województwa śląskiego

Transkrypt

1 Inwentaryzacja i badanie wpływu składowisk przeterminowanych środków ochrony roślin na terenie województwa śląskiego Realizację zadania sfinansowano ze środków NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Opracowali: dr Stanisław Wołkowicz mgr Dariusz Choromański mgr Wojciech Wołkowicz Warszawa, maj 2003

2 SPIS TREŚCI 1. Wstęp 3 2. Inwentaryzacja miejsc składowania przeterminowanych środków ochrony roślin w województwie śląskim 4 2. Inwentaryzacja miejsc składowania przeterminowanych środków ochrony roślin w województwie śląskim Obiekt: Chorzów Obiekt: Świerklaniec Obiekt: Pszczyna Obiekt: Sośnicowice Obiekt: Cieszyn-Gułdowy Obiekt: Zabrze-Grzybowice Obiekt: Lipowa Obiekt: Pilchowice Obiekt: Raszczyce-Adamowice Obiekt: Czatachowa Obiekt: Wojkowice Podsumowanie 17 2

3 1. Wstęp Niniejsze opracowanie zostało wykonane w ramach realizacji III etapu zadania Badanie wpływu składowisk przeterminowanych środków ochrony roślin (mogilników) na środowisko geologiczne, które zostało wykonane przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie na zlecenie Departamentu Geologii Ministerstwa Środowiska. Praca została sfinansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Opracowanie to jest fragmentem znacznie większej całości. Zawarte tu zostały dane dotyczące wyników prac inwentaryzacyjnych prowadzonych na terenie województwa śląskiego. Przedstawiono również kolejność likwidacji obiektów, która została zaproponowana w wyniku przeprowadzonej wizji lokalnej oraz po wstępnej analizie warunków hydrogeologicznych i budowy geologicznej obszaru, na którym zlokalizowane jest składowisko. 3

4 2. Inwentaryzacja miejsc składowania przeterminowanych środków ochrony roślin w województwie śląskim 2.1 Obiekt: Chorzów I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Chorzów miasto na prawach powiatu Gmina: Chorzów 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany był na terenie Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie (Zał i 2.1.2). II. Właściciel Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku w Chorzowie. III. Opis obiektu: Obiekt powstał w 1975 roku. Zakończono jego eksploatację w 1982 r. Mogilnik składał się z dwóch studzienek wykonanych z kręgów betonowych. Każda studzienka składała się z dwóch kręgów. Dno mogilnika było wybetonowane i znajdowało się na głębokości 2,5 m pod powierzchnię terenu. W mogilniku były składowane opakowania, potłuczone butelki, popiół po spalaniu opakowań oraz przeterminowane środki ochrony roślin. Mogilnik zlikwidowany w styczniu 2001 roku przez IOR w Sośnicowicach. Według danych Urzędu Miasta Chorzowa z mogilnika wydobyto łącznie 16,937 Mg nieprzydatnych środków ochrony roślin. III. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki wodne: ok. 800 m na zachód zbiornik wodny (staw) 2. Lasy: teren jest zalesiony 3. Inne : w kierunku zachodnim ok. 150 m od obiektu znajduje się zabudowa jednorodzinna, na północ ok. 150 m przebiega linia tramwajowa oraz droga Chorzów-Siemianowice, 4

5 2.2. Obiekt: Świerklaniec I. Lokalizacja: Powiat: Tarnogórski Gmina: Świerklaniec 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany był był w zagajniku na południe od centrum Świerklańca - na terenie sadów, około 300 m od drogi Świerklaniec- Piekary Śląskie, pomiędzy miejscowościami Orzech i Kozłowa Góra, na gruntach należących do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa (Oddział Terenowy w Opolu) będących w dzierżawie spółki Agro-Sad Sp. Z o.o. (Zał i 2.2.2). II. Właściciel: Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa (Oddział Terenowy w Opolu) dzierżawca Agro-Sad Sp. zo.o. III. Opis obiektu: Mogilnik był nieizolowanym dołem ziemnym o wymiarach 5x7x2m. Mogilnik został zlikwidowany w lutym 1998 roku przez IOR w Sośnicowicach. Ilość wydobytych odpadów 2650 kg, w tym: opakowania szklane kg, opakowania metalowe 149 kg, opakowania z tworzyw sztucznych 34 kg oraz nieprzydatne środki ochrony roślin 86 kg. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: Ujęcia wód i strefy ochrony: najbliższe ujęcie wody pitnej zbiornik Kozłowa Góra w odległości ok m od obiektu 5

6 2.3. Obiekt: Pszczyna I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: pszczyński Gmina: Pszczyna 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany był na terenie Instytutu Przemysłu Organicznego w Pszczynie- Stara Wieś, przy ul. Doświadczalnej 27 (pole doświadczalne w narożniku terenu Instytutu przy ul. Ziołowej) (Zał ). II. Właściciel: Instytutu Przemysłu Organicznego w Pszczynie- Stara Wieś, ul. Doświadczalna 27. III. Opis obiektu: Mogilnik składał się z 3 studni o głębokości 3-3,5 m i średnicy 1m. Studnie przykryte były warstwą gruntu o grubości 0,1-0,4 m. Przykrycie studni stanowiły betonowe pokrywy. Dno studni betonowa wylewka. Zawartość studni - bardzo mocno zawilgocone odpady, w dolnej części studni odpady wymieszane z dużą ilością cieczy (z rozbitych opakowań oraz woda). Obiekt zawierał środki ochrony roślin w postaci mieszaniny nieprzydatnych pestycydów w ilościach około 3,5 Mg, faktycznie wydobyto 6,975 Mg zanieczyszczonego materiału. Mogilnik zlikwidowany we wrześniu 2001 roku przez IOR w Sośnicowicach. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1.Cieki wodne: lokalny rów melioracyjny 2. Studnie: studnia kopana o głębokości 7m ppt w bezpośrednim sąsiedztwie obiektu 3. Inne : od północy, wschodu i od południa obszar pól gospodarczych - doświadczalnych Instytutu, od zachodu ulica Ziołowa, a za nią niewielka fabryka (zakład mechaniczny). 6

7 2.4. Obiekt: Sośnicowice I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Gliwice Gmina: Sośnicowice 1. Lokalizacja szczegółowa: Obiekt jest zlokalizowany na terenie Instytutu Ochrony Roślin w Sośnicowicach (Zał ). II. Opis obiektu Na terenie IOR Sośnicowice w 1997 roku zostało zbudowane uszczelnione dwiema warstwami geomembrany z folii HDPE składowisko na odpady pestycydowe w którym złożono około 58 Mg odpadów ze zlikwidowanego starego mogilnika na terenie IOR Sośnicowice oraz ze zlikwidowanych magazynów z terenu gminy Sośnicowice. Odpady z tego składowiska przeznaczone są docelowo do unieszkodliwiena. 7

8 2.5 Obiekt: Cieszyn-Gułdowy I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Cieszyński Gmina: Cieszyn 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się na terenie o powierzchni 5,99 ha przy ul. Harcerskiej (na końcu ulicy wjazd na teren byłej Stanicy Harcerskiej) (Zał ). Ulica Harcerska jest ulicą boczną od ul. Wiślańskiej. Teren mogilnika jest ogrodzony i opisany tablicą informacyjną (Zał ). II. Właściciel: Urząd Miasta w Cieszynie gmina Cieszyn III. Opis obiektu: Środki ochrony roślin składowane są w zbiorniku betonowym o przekroju prostokąta 10 m x 7,5 m. Zbiornik ten był użytkowany w latach Po całkowitym napełnieniu zbiornik zamknięto i zasypano ziemią. W latach wykonano 2 zbiorniki z kręgów betonowych o średnicy 1,5 m i głębokości 2 m. Z wewnątrz i z zewnątrz zbiorniki wysmołowano. Po napełnieniu zbiorniki przykryto pokrywą betonową i zasypano warstwą ziemi. Ponadto istnieje przypuszczenie iż część środków chemicznych zakopano bezpośrednio w dole ziemnym. Brak jednak szczegółowych danych co do jego lokalizacji. Według danych Urzędu Miasta Cieszyna w mogilniku złożono ogółem około 12 Mg przeterminowanych pestycydów. Z informacji o objętości komór można szacować, iż ilość złożonych tu środków może osiągnąć nawet 50 Mg. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki wodne: ok. 200m potok Bielowiec, ok. 900 m stawy rybne Polskiego Związku Wędkarskiego Koło w Cieszynie 2. Lasy: mogilnik otaczają tereny Lasów Państwowych nadleśnictwo Ustroń. 3. Inne: Teren mogilnika przylega do bazy Cieszyńskiej Spółdzielni Transportu Wiejskiego. Odległość od najbliższej zabudowy mieszkalnej m w kierunku pn-zach oraz 900 m w kier zachodnim. V. Prace sozologiczne 8

9 W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie mogilnika odwiercono sondę sozologiczną (głębokość do 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu przeprowadzenia badania uziarnienia oraz w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 3,0 m na zawartość pestycydów potwierdziła obecność wielu pestycydów z grupy chloroorganicznych (Tab ). Uzyskane zawartości pestycydów nie są wysokie. Rodzaje związków (nie są w tej chwili używane), na które natrafiono dają jednak podstawę do stwierdzenia, że obiekt jest nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. Analiza granulometryczna pozwoliła określić pobrany grunt na głębokości 2,0 do 3,0 m jako ił pylasty o współczynniku filtracji k = 6,16x m/s (wg wzoru USBSC) (Zał ). Jest to grunt o dobrych własnościach izolacyjnych. Jednakże jest to niezbyt miąższa warstwa zwietrzeliny na silnie spękanych łupkach. Biorąc pod uwagę czas jaki upłynął od złożenia pestycydów w zbiornikach należy liczyć się możliwością migracji niebezpiecznych związków, które wydostają się z nieszczelnego obiektu, do warstwy wodonośnej. Faktem potwierdzającym migrację pestycydów jest ich obecność w gruncie na głębokości 3 m. 9

10 2.6. Obiekt: Zabrze-Grzybowice I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Zabrze miasto na prawach powiatu Gmina: Zabrze 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany został przy ul. Kosynierów 19 w Zabrzu Grzybowicach w odległości ok. 6 m od drogi polnej na terenach gospodarstwa rolnego (Zał ). II. Właściciel Urząd Miasta w Zabrzu III. Opis obiektu Jest to nadpoziomowy obiekt o wymiarach 6x4x1,6 m. Obecnie brak jest płyty zamykającej mogilnik i opakowania po przeterminowanych środkach roślin są widoczne wraz z odpadami pochodzących z gospodarstw domowych (na terenie mogilnika urządzono dzikie wysypisko ). Ponadto konstrukcja jednej ze ścian bocznych również jest naruszona (Zał ). Teren mogilnika nie jest zabezpieczony przed dostępem osób postronnych oraz nie posiada tablicy informacyjnej. Na podstawie objętości obiektu można szacować, iż może tu być złożone do 6 Mg odpadów. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 2. Cieki wodne: uregulowany strumyk poniżej oczyszczalni korzeniowej miasta Zabrze 3. Inne : Odległość od najbliższej zabudowy mieszkalnej m w kierunku północnym. V. Prace sozologiczne W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie mogilnika odwiercono sondę sozologiczną (głębokość do 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu przeprowadzenia badania uziarnienia oraz w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 3,0 m na zawartość pestycydów potwierdziła obecność wielu pestycydów z grupy chloroorganicznych. Uzyskane zawartości pestycydów 10

11 nie są wysokie. Jedynie zawartość HCH nieznacznie przekracza wartość ustaloną w Rozporządzeniu Ministra Środowiska... (Tab ). Rodzaje związków (nie są w tej chwili używane), na które natrafiono dają jednak podstawę do stwierdzenia, że obiekt jest nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. Analiza granulometryczna pozwoliła określić pobrany grunt na głębokości 2,0 do 3,0 m jako glinę zwięzłą o współczynniku filtracji k = 4,956x 10-9 m/s (wg wzoru USBSC) (Zał ). Jest to grunt o dość dobrych własnościach izolacyjnych. Biorąc jednak pod uwagę czas jaki upłynął od złożenia pestycydów w zbiornikach należy liczyć się możliwością migracji niebezpiecznych związków, które wydostają się z nieszczelnego obiektu, do warstwy wodonośnej. Faktem potwierdzającym migrację pestycydów jest ich obecność w gruncie na głębokości 3 m. 11

12 2.7. Obiekt: Lipowa I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Żywiecki Gmina: Lipowa 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany jest na terenie SKR Lipowa i Zakładu Bieżnikowania Opon w miejscowości Lipowa Dolna (Zał ) II. Właściciel Urząd Gminy Lipowa, użytkownik wieczysty terenu na którym jest mogilnik- Spółdzielnia Kółek Rolniczych Lipowa III. Opis obiektu: Obecnie na mogilniku przykrytym 3 m warstwą ziemi znajduje się wiata betonowa (stacja diagnostyczna) oraz część budynku administracyjnego (Zał ). Obiekt znajduje się w odległości ok. 10 m od drogi oraz w bezpośrednim sąsiedztwie gminnego przedszkola (odległość wiat i budynku administracyjnego od budynku przedszkola ok m). Teren SKR ogrodzony jest siatką. Według informacji Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Bielsku-Białej w mogilniku złożono około 0,5 Mg pestycydów. Analiza gruntu pobranego w roku 1980 w pobliżu mogilnika wykazała obecność DDT i metoksychloru. Późniejsze analizy nie potwierdziły występowania tych związków. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki wodne: ok. 1,5 km potok Leśnianka na którym znajduje się ujęcie wody dla Zakładów Piwowarskich Żywcu S.A. i kolonii mieszkaniowej 2. Ujęcia wód i strefy ochrony: strefa bezpośrednia i pośrednia dla ujęcia wody ustalona decyzją nr OŚ-I-6210/32/97 brak danych co do wielkości strefy 3. Studnie: w analizowanym rejonie (ok. 150 m na pd od obiektu) znajduje się czynna studnia. Woda pobierana jest do picia na potrzeby przedszkola i SKR 12

13 2.8. Obiekt: Pilchowice I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Gliwice Gmina: Pilchowice 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany jest na terenie sołectwa Pilchowice w odległości ok. 200 m od drogi wojewódzkiej Pilchowice-Knurów (Zał ). II. Właściciel Urząd Gminy Pilchowice III. Opis obiektu Teren potencjalnej lokalizacji obiektu jest ogrodzony siatką (kwadrat o wymiarach 7,5x7,5). Ogrodzenie jest z jednej strony uszkodzone (Zał ). Na terenie potencjalnego mogilnika prowadzone były prace poszukiwawcze przez IOR w 2002 roku. Według danych archiwalnych zbiorniki mogilnika wykonano z kręgów studziennych oraz zgromadzono w nich około 10 Mg przeterminowanych pestycydów. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki wodne: m na pn-zach zarośnięty rów melioracyjny 2. Inne: zabudowa mieszkalna (domki jednorodzinne) w odległości ok. 300 m na pnzach oraz 200 m na pn-wsch V. Prace sozologiczne W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie mogilnika odwiercono sondę sozologiczną (głębokość do 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu przeprowadzenia badania uziarnienia oraz w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 3,0 m na zawartość pestycydów wykazała obecność pozostałości pestycydów z grupy chloroorganicznych (Tab ). Uzyskane zawartości pestycydów nie są wysokie. Rodzaje związków (nie są w tej chwili używane), na które natrafiono dają jednak podstawę do stwierdzenia, że obiekt musi znajdować się w 13

14 pobliżu punktu poboru próbki oraz, że jest on nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. Analiza granulometryczna pozwoliła określić pobrane grunty na głębokości około 2 m jako piasek drobny i piasek gliniasty o współczynniku filtracji k = 4,19x ,37x 10-5 m/s (wg wzoru USBSC) (Zał i 2.8.4). W podłożu składowiska występują grunty o zróżnicowanych parametrach filtracyjnych. Biorąc pod uwagę czas jaki upłynął od złożenia pestycydów w zbiornikach należy liczyć się możliwością migracji niebezpiecznych związków, które wydostają się z nieszczelnego obiektu, do warstwy wodonośnej. Faktem potwierdzającym migrację pestycydów jest ich obecność w gruncie na głębokości 2 m. 14

15 2.9. Obiekt: Raszczyce-Adamowice I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Rybnicki Gmina: Lyski 2. Lokalizacja szczegółowa: Potencjalne miejsce lokalizacji mogilnika znajduje się na terenie gminy Lyski, przy drodze Raszczyce-Adamowice (Zał ). II. Właściciel Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa Oddział w Opolu, Dzierżawca terenu: Pan Maciej Koryzma, Dzimierz, ul. Sportowa 5 III. Opis obiektu Wg informacji Urzędu Gminy, mogilnik wybudowany został we wskazanym miejscu w latach przez Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Rybniku. Składał się z 3 kręgów betonowych, posiadał wybetonowane dno oraz pokrywę żelbetonową zamykającą od góry. We wspomnianym okresie miejsce to było oznakowane (trójkątny znak z symbolem trupiej czaszki). Prawdopodobnie odpady nie były tam deponowane, gdyż zaraz po wybudowaniu obiektu został on zdewastowany (ukradziona płyta oraz kręgi). Obecnie teren ten jest porośnięty trawą i samosiejkami (Zał ). IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 4. Lasy: samosiejki pojedyncze 5. Wyrobiska: w odległości ok. 100 m od drogi Raszczyce-Adamowice nieczynne wyrobisko pożwirowe 6. Inne: zabudowa mieszkalna sołectwa Raszczyce ok m 15

16 2.10. Obiekt: Czatachowa Lokalizacja mogilnika: Powiat: Myszków Gmina: Żarki Lokalizacja: W wyniku rozmów przeprowadzonych z mieszkańcami miejscowości Czatachowa wynika, iż w latach 60-tych w pobliżu wsi złożono w wykopanym dole środki ochrony roślin. Płytkie prace poszukiwawcze (sondy do głębokości 1 m) nie dały pozytywnych wyników i miejsce złożenia przeterminowanych środków chemicznych nadal pozostaje nieznane. Konieczne jest przeprowadzenie bardziej szczegółowych prac poszukiwawczych z zastosowaniem metod geofizycznych oraz głębszych sondowań Obiekt: Wojkowice Lokalizacja Mogilnika: Powiat: Będzin Gmina: Wojkowice W wyniku przeprowadzonych rozmów z przedstawicielami Urzędu Gminy w Wojkowicach, wskazano potencjalną lokalizację obiektu w Wojkowicach Kościelnych. W związku z tym zwrócono się z zapytaniem do Urzędu Gminy w Siewierzu aby uzyskać informacje na temat lokalizacji, właściciela oraz istniejących dokumentacji. Niestety Urząd takimi danymi nie dysponuje. W Starostwie w Będzinie uzyskano informacje, że taki obiekt istniał, jednak nie ma żadnych informacji na ten temat. Prawdopodobnie mogilnik znajduje się na terenie Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej Prawda. Zapytanie skierowanie do Spółdzielni nie przyniosło rezultatów pozytywnych. 16

17 3. Podsumowanie Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji na terenie województwa śląskiego zlokalizowanych zostało 11 mogilników z przeterminowanymi środkami ochrony roślin. W chwili obecnej zlikwidowano 3 obiekty: Chorzów, Świerklaniec i Pszczyna. Ponadto pestycydy z mogilnika w Śośnicowicach zostały przełożone do nowego, bezpiecznego tymczasowego składowiska. Tak więc likwidacji w województwie pozostaje jeszcze 8 mogilników. Niestety w przypadku 4 z nich Pilchowic, Raszczyc-Adamowic, Czatachowej i Wojkowic nie udało się ustalić dokładnej lokalizacji. W przypadku Raszczyc- Adamowic istnieją przesłanki, że pestycydy w ogóle nie były tam składowane Wizje lokalne poszczególnych obiektów, prace sozologiczne oraz analizy danych archiwalnych pozwoliły na uzyskanie pewnych informacji, które mogą posłużyć do określenia pewnej strategii działań związanych z likwidacją mogilników z przeterminowanymi środkami ochrony roślin na terenie województwa śląskiego. Pomocnymi przy wypracowaniu pewnych priorytetów okazały się wykonane mapy. Pierwsza z nich to Położenie mogilników w województwie śląskim na tle GZWP i obszarów chronionego krajobrazu (Zał. 3.1), natomiast druga to Mapa lokalizacji mogilników na obszarze woj. śląskiego wraz z ujęciami wód podziemnych znajdującymi się w odległości do 2 km od poszczególnych obiektów wraz z wykazem studni (Zał. 3.2). Pierwszym i głównym kryterium przy typowaniu kolejności obiektów do likwidacji było ich ewentualne położenie w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. W województwie śląskim w obrębie zbiorników GZWP leży obiekt: Zabrze-Grzybowice Kolejnym ważnym kryterium było położenie mogilników w sąsiedztwie ujęć wód podziemnych. W tym przypadku obiektami zagrażającymi ujęciom okazały się być: Zabrze- Grzybowice, Pilchowice, Sośnicowice, Raszczyce-Adamowice, Lipowa. Istotnym czynnikiem jest ilość środków złożonych w składowisku. Największymi obiektami są tu Sośnicowice oraz Cieszyn-Gułdowy. W przypadku Cieszyna kolejnym niekorzystnym czynnikiem jest budowa geologiczna. W podłożu płytko występują zawodnione spękane łupki ilaste. Dane archiwalne mówią o łącznej szacowanej ilości zdeponowanych w województwie środków na około 127 Mg, przy 23,187 Mg które zostały unieszkodliwione. Na podstawie przeprowadzonej analizy można wytypować dwa mogilniki do likwidacji w pierwszym etapie: Cieszyn-Gułdowy i Zabrze-Grzybowice. 17

18 Priorytetem powinno być również dokładne zlokalizowanie Pilchowic, Raszczyc- Adamowic, Wojkowic i Czatachowej. Należy podjąć również decyzję o sytuacji mogilnika w Lipowej, który znajduje się częściowo pod zabudowaniami i prawdopodobnie nie będzie likwidowany. Na końcu może zostać zlikwidowany obiekt w Sośnicowicach, który choć jest jednym z największych w województwie oraz leży w sąsiedztwie ujęć wód podziemnych to jednak został wykonany w latach 90-tych z zachowaniem wymogów ochrony środowiska. 18