Wyjaśnij, dlaczego w kalendarzu gregoriańskim wprowadzono lata przestępne na zasadach opisanych powyżej...

Transkrypt

1 PODSTAWY ASTRONOMII W GEOGRAFII zad z arkuszy Zadania 1. i 2. wykonaj po przeczytaniu poniższego tekstu. Od 1582 r. powszechnie w świecie jest używany kalendarz gregoriański. Przyjęto w nim założenie, tak jak we wcześniej używanym kalendarzu juliańskim (od 46 r. p.n.e.), że zwyczajny rok kalendarzowy ma 365 dni, a co cztery lata wprowadza się rok przestępny (np. 1904, 1960). Dodatkowo lata o pełnych setkach, których liczba nie jest podzielna przez czterysta, będą latami zwykłymi (np. 700, 1100, 1500, 1900 kalendarz gregoriański zreformował także liczenie czasu wstecz). W pierwszym tysiącleciu naszej ery (1 1000) lat o pełnych setkach było 10. W kalendarzu juliańskim wszystkie były przestępne, a w kalendarzu gregoriańskim tylko 2 (400 i 800). Kalendarz gregoriański spowolnił liczenie czasu w tym tysiącleciu w stosunku do juliańskiego o 8 dni. Zadanie 1. (2 pkt) Wyjaśnij, dlaczego w kalendarzu gregoriańskim wprowadzono lata przestępne na zasadach opisanych powyżej. Zadanie 2. (2 pkt) Napisz obok podanych lat czy jest to rok PRZESTEPNY, czy ZWYKŁY , , , Zadanie 3. (2 pkt) Znajdujesz się z powrotem w Kościerzynie, której współrzędne geograficzne wynoszą: N, 18 E. Jest słoneczny letni dzień 21 VI. Chcesz zmierzyć wysokość górowania Słońca nad horyzontem. Oblicz, o której godzinie letniego czasu urzędowego należy wykonać ten pomiar. Miejsce na obliczenia Wynik:... Zadanie 4. (2 pkt) Wskaż prawidłowy wynik pomiaru wysokości górowania Słońca dokonanego 21 czerwca w Kościerzynie (zakreśl kółkiem właściwą odpowiedź). A B C D Zadanie 5. (1 pkt) Zamieszczone poniżej rysunki przedstawiają zróżnicowanie długości dnia i nocy w ciągu roku w różnych szerokościach geograficznych. Postaw znak x pod rysunkiem przedstawiającym zróżnicowanie długości dnia i nocy w ciągu roku w Kościerzynie. Zadanie 6. (2 pkt) Wyjaśnij, dlaczego w danej szerokości geograficznej, np. w Kościerzynie, zmienia się długość dnia i nocy w ciągu roku. 1

2 Zadanie 7. (1 pkt) Podaj, w jakiej szerokości geograficznej dzień i noc przez cały rok trwają po 12 godzin.... Zadanie 8 (2 pkt.) a). Podaj, gdzie w Polsce, w lecie, jest dłuższy dzień: nad morzem czy w górach? Dłuższy dzień w lecie jest... b). Czy ta różnica jest skutkiem ruchu obiegowego czy obrotowego Ziemi? Jest to skutek ruchu... Zadanie 9 (2 pkt.) Współrzędne geograficzne Łeby wynoszą 54 46' N i 17 30' E. Oblicz, która godzina czasu słonecznego jest w Londynie w momencie, gdy na plaży w Łebie cień jest najkrótszy. Obliczenia: wynik... Zadanie 10. (2 pkt) Podaj trzy przykłady wpływu jednej z konsekwencji ruchu obrotowego Ziemi - następstwa dnia i nocy na funkcjonowanie środowiska przyrodniczego. Zadanie 11. (2 pkt) Żeglarz w swej podróży dookoła świata przemierzał Pacyfik płynąc z Ameryki Północnej do Chin. Tuż przed północą, pod datą 25 lutego (poniedziałek) dokonał zapisu w dzienniku pokładowym. Po kilkudziesięciu minutach jego jacht przepłynął granicę zmiany daty. Napisz i wyjaśnij, jaką datę umieści żeglarz, dokonując kolejnego zapisu w dzienniku pokładowym po godzinie Zadanie 12. (3 pkt) Zjawisko zorzy polarnej należy do najbardziej widowiskowych, niezwykłych zjawisk świetlnych. Zapowiedź jej pojawienia się gromadzi tysiące ludzi. Tak dzieje się na przykład w Yellowknife, stolicy kanadyjskiej prowincji Terytorium Północno-Zachodniego, jednym z głównych w świecie ośrodków turystyki związanej z oglądaniem zórz polarnych. Większość zórz polarnych można oglądać tylko powyżej 60. stopnia szerokości geograficznej. Jednak obserwowanie tych świetlnych widowisk jest możliwe również w niższych szerokościach geograficznych, np.: w 1989 było to możliwe daleko na południu na Florydzie i na półwyspie Jukatan, a w pierwszych latach XXI wieku także w Europie (w tym również w Polsce). Badania nad zjawiskami zórz polarnych prowadzone są w ramach programów międzynarodowych pod egidą NASA, Europejskiej Agencji Przestrzeni Kosmicznej i japońskiego Instytutu Kosmosu i Badań Astronautycznych. Naukowcy, którzy zajmują się przyczynami i skutkami występowania zórz polarnych, korzystają z wiedzy kosmonautów 2

3 zdobytej podczas załogowych lotów kosmicznych oraz z danych dostarczonych przez satelity, rakiety i obserwatoria naziemne, np. Obserwatorium Zorzy Polarnej w Tromsö w Norwegii. Źródło: Opracowano na podstawie: National Geographic, Polska, NR 11 (26) XI Skorzystaj z załączonych materiałów oraz własnej wiedzy i opisz zjawisko zorzy polarnej. Opisując, podaj trzy cechy charakterystyczne tego zjawiska. Zadanie 13. (3 pkt) Wyjaśnij przyczyny występowania zorzy polarnej i podaj dwie konsekwencje jej wpływu na życie i działalność człowieka na Ziemi Wyjaśnienie... Konsekwencje... Zadanie 14. (5 pkt) Rysunek przedstawia obieg Ziemi dookoła Słońca. a) Uzupełnij rysunek. Wpisz w odpowiednie miejsca brakujące nazwy astronomicznych pór roku oraz daty ich rozpoczęcia, zaznacz kierunek ruchu obiegowego oraz ustawienie osi ziemskiej. b) Wymień dwie konsekwencje ruchu obiegowego Ziemi Zadanie 15. (3 pkt) Grekokatolicy i wyznawcy prawosławia obchodzą Święta Bożego Narodzenia 13 dni później niż katolicy. Podaj według jakiego kalendarza obchodzone są święta w każdej z tych religii i wyjaśnij przyczyny powstania różnicy 13 dni między tymi kalendarzami Zadanie 16. (3 pkt) Siła Coriolisa powoduje odchylenie kierunku ruchu ciał poruszających się na Ziemi. a) Na siatce południków i równoleżników zaznacz odchylenie związane z działaniem tej siły przy przemieszczaniu się ciał z punktu A na południe i z punktu B na południe. 3

4 b) Wymień trzy przykłady zjawisk przyrodniczych będących następstwem działania siły Coriolisa Zadanie 17. (2 pkt) Uporządkuj w kolejności malejącej ciała niebieskie z Układu Słonecznego, biorąc pod uwagę ich wielkość. Zadanie 18. (3 pkt) Dobierz, korzystając z materiału źródłowego, opis widocznych z Ziemi skutków oddziaływania Księżyca, do odpowiednich czynników je wywołujących. 4

5 Zadanie 19. (3 pkt) Podaj nazwę miasta (wybraną spośród zaznaczonych na mapie Polski na następnej stronie), w którym istnieje największe prawdopodobieństwo wystąpienia zjawiska zorzy polarnej. Uzupełnij schemat literami oznaczającymi wydarzenia prowadzące do powstania zjawiska zorzy polarnej. Zadanie 20. (3 pkt) Uporządkuj w odpowiedniej kolejności, wg podanych kryteriów, zaznaczone na mapie miejscowości. I. Coraz późniejszy moment południa słonecznego II. Coraz większa wysokość górowania Słońca III. Coraz większa długość nocy w stosunku do długości dnia w dniu 22 grudnia

6 6

7 Zadanie 25 (0-3) Planeta Peryhelium (j.a.) Aphelium (j.a.) Okres obiegu (w latach) Średnia prędkość orbitalna (km/s) Promień równikowy (promień Ziemi =1) Masa (masa Ziemi = 1) Merkury 0,31 0,47 0,2 47,9 0,4 0,6 Wenus 0,72 0,73 0,6 35,0 0,9 0,8 Ziemia 0,98 1,02 1,0 29,8 1,0 1,0 Mars 1,38 1,67 1,9 24,1 0,5 0,1 Jowisz 4,95 5,45 11,9 13,1 11,2 317,8 Saturn 9,02 10,08 29,4 9,7 9,4 95,2 Uran 18,33 20,11 83,7 6,8 4,0 14,5 Neptun 29,84 30,38 163,7 5,5 3,9 17,2 Pluton 29,69 49,39 248,0 4,8 0,2 0,003 Wykorzystaj informacje z tabeli i sformułuj cztery prawidłowości dotyczące planet Układu Słonecznego Zadanie 26. (2 pkt) Spośród podanych niżej miejscowości, wybierz i wpisz w odpowiednie miejsce tę, w której: a) w lecie długość dnia jest większa niż w pozostałych... b) w zimie długość dnia jest większa niż w pozostałych... A. Słubice N E B. Brześć N E C. Łeba N E D. Zakopane N E Zadanie 27. (2 pkt) Zaznacz, na której z podanych niżej kulminacji pasma Babiej Góry, Słońce góruje najwcześniej. Odpowiedź krótko uzasadnij. 7

8 a) Diablak b) Gówniak c) Kępa d) Sokolica Uzasadnienie: Zadanie 28. (2 pkt) Na rysunkach przedstawiono widome drogi Słońca nad horyzontem w pierwszym dniu poszczególnych pór roku w różnych szerokościach geograficznych Przyporządkuj każdemu z rysunków właściwy opis. a) Widoma droga Słońca na Zwrotniku Raka w dniu przesilenia letniego. b) Widoma droga Słońca na Zwrotniku Koziorożca w dniu przesilenia letniego. c) Widoma droga Słońca na Biegunie Północnym w dniu równonocny wiosennej. d) Widoma droga Słońca na Biegunie Południowym w dniu przesilenia letniego. Rys. A -.. Rys. B -.. Rys. C -.. Zadanie 29. (3 pkt) Rysunki przedstawiają oświetlenie Ziemi w pierwsze dni wybranych astronomicznych pór roku. 8

9 a) Wpisz w wykropkowanych miejscach pod rysunkiem właściwe daty, dobierając je z podanych. 21 III, 22 VI, 23 IX, 22 XII b) Zakreskuj ukośnymi liniami: - na rysunku nr 1. obszar występowania nocy, - na rysunku nr 2. obszar występowania nocy polarnej. Zadanie 30. (2 pkt) Oblicz szerokość geograficzną miejscowości położonej na równoleżniku, na którym w dniu przesilenia letniego Słońce góruje po południowej stronie nieba na wysokości Miejsce na obliczenia: Szerokość geograficzna miejscowości... Zadanie 31. (1 pkt) Do podanych niżej miejscowości dobierz odpowiadającą im godzinę czasu słonecznego wiedząc, że w Warszawie (52 15 N, 21 E) jest godzina 10:00 czasu słonecznego. Zadanie 32 (0 2 pkt.) Przyporządkuj i wpisz poniżej litery, którymi oznaczono konsekwencje ruchu obiegowego i obrotowego Ziemi. Konsekwencje: a) działanie siły Coriolisa, b) roczny ruch słońca po ekliptyce, c) występowanie pór roku, d) dobowy rytm życia organizmów na Ziemi, e) spłaszczenie bryły ziemskiej, f) pozorny ruch wszystkich ciał niebieskich ze wschodu na zachód, g) zmiany pozycji Słońca względem gwiazdozbiorów pasa zodiakalnego, h) przemienne występowanie zjawiska dnia i nocy polarnej. Konsekwencje ruchu obrotowego Ziemi:...;...;...;...; Konsekwencje ruchu obiegowego Ziemi:...;......;...; Zadanie 33. (2 pkt) Przyporządkuj daty do odpowiadających im określeń długości dnia. Daty: 21 marca, 23 lipca, 23 września, 19 stycznia. a) W Nowym Jorku i Londynie dzień jest równy nocy... i... b) W Gdańsku dzień jest dłuższy niż w Atenach... c) W Warszawie dzień jest krótszy niż w Kairze... Zadanie 34*. (1 pkt) Wybierasz się latem na wycieczkę samolotem do Grecji. Zamieszkasz w miejscowości Rodos (36o29 N, 28o13 E). Samolot startuje z lotniska w Warszawie (52o15 N, 21o00 E) o godzinie 1320 czasu urzędowego, a lot trwa 2 godziny i 30 minut. W Grecji, w okresie lata, obowiązuje 9

10 czas urzędowy równy czasowi uniwersalnemu plus 3 godziny (UT+3). Zaznacz godzinę, o której według czasu urzędowego Grecji samolot wyląduje w Rodos. Zadanie 35*. (2 pkt) Rysunek przedstawia oświetlenie Ziemi w jednym z dni przesileń w roku. Skreśl w nawiasach w każdym z podanych zdań określenie błędne tak, aby zdania stały się prawdziwe. 1. Słońce w tym dniu góruje na wysokości 43o06 na Zwrotniku (Raka / Koziorożca). 2. Najkrótszy cień w roku padający w południe można zauważyć tego dnia na półkuli (północnej / południowej). 3. Na półkuli południowej jest to (najkrótszy / najdłuższy) dzień w roku. 4. Na biegunie południowym panuje w tym dniu (dzień polarny / noc polarna). 10