OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I PRZESTRZENI W POLSKIM SYSTEMIE PRAWNYM

Transkrypt

1 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I PRZESTRZENI W POLSKIM SYSTEMIE PRAWNYM

2 WPROWADZENIE Przyczyny regulacji prawnych w odniesieniu do powierzchni ziemi i przestrzeni: są to elementy skończone są to elementy nieodnawialne w zakresie długości życia ludzkiego są to elementy zagrożone degradacją są to elementy posiadające określoną wartość, która może ulegać zmianom w wyniku różnorodnych interakcji Potrzeba regulacji prawnych: zmiany o charakterze degradacyjnym są powszechne skala antropogenizacji środowiska przyrodniczego stale rośnie tereny o różnej formie użytkowania przybliżają się do siebie rośnie świadomość społeczeństwa rosną oczekiwania społeczne wobec zatrzymania negatywnych działań wobec powierzchni ziemi i przestrzeni oraz zapewnienia możliwości funkcjonowania w czystym środowisku uzyskanie poznawalności, zrozumiałości, łatwej dostępności przestrzeni Cele przedmiotowych regulacji prawnych: bezpieczeństwo życia i bezkonfliktowość użytkowania ład przestrzenny zrównoważony rozwój i użytkowanie terenu równowaga biologiczna

3 WPROWADZENIE [oprac.: Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych]

4 WPROWADZENIE ROZPOZNANIE TERENÓW POTENCJALNIE ZAGROŻONYCH SKAŻENIEM I SKAŻONYCH PRZYMUS PRAWNY BADANIA WSTĘPNE PORÓWNANIE UZYSKANYCH WYNIKÓW Z TŁEM DLA DANEGO OBSZARU > < GLEBA ZANIECZYSZCZONA GLEBA CZYSTA UŻYTKOWANIE ZGODNE Z ZAPLANOWANYM KIERUNKIEM ZAGOSPODAROWANIA BADANIA SZCZEGÓŁOWE Z WYKORZYSTANIEM RZECZOZNAWCÓW I SPECJALISTYCZNEGO SPRZĘTU NORMATYW BRAK BEZPOŚREDNIEGO ZAGROŻENIA DLA ORGANIZMÓW ŻYWYCH I WÓD GRUNTOWYCH ZAGROŻENIE DLA ORGANIZMÓW ŻYWYCH I WÓD GRUNTOWYCH NATYCHMIASTOWE DZIAŁANIA REMEDIACYJNE POPRZEZ WYWIEZIENIE WARSTWY SKAŻONEJ I OCZYSZCZENIE EX-SITU, BĄDŹ UNIERUCHOMIENIE ZANIECZYSZCZENIA I JEGO USUNIĘCIE NA MIEJSCU WYSTĄPIENIA - METODY IN-SITU STAŁY MONITORING ZAGROŻONEGO TERENU, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM MOBILNOŚCI I PRZEMIAN SUBSTANCJI ZANIECZYSZCZAJĄCEJ PRZYMUS PRAWNY USTANIE ZAGROŻENIA WSKUTEK ROZKŁADU SUBSTANCJI ZANIECZYSZCZAJĄCEJ

5 WPROWADZENIE Cykl postępowania formalno-prawnego przy wyznaczaniu liczb granicznych (regulacje normatywne): regulacje międzynarodowe (presja zewnętrzna) priorytety rozwoju państwa ekonomiczne możliwości państwa polityka rządu wobec środowiska przyrodniczego potrzeby człowieka (model życia) gotowość poświęcenia się dla przyszłych pokoleń stan środowiska przyrodniczego? poziom wykształcenia społeczeństwa poziom wiedzy ekologicznej aktywność ruchów i partii pro-ekologicznych presja społeczności lokalnych

6 WPROWADZENIE Regulacje Unii Europejskiej Źródła: UN Conference on Environment and Development (UNCED) Rio de Janeiro, Brazil, 1992 Agenda 21, Konwencja o różnorodności biologicznej (1992, rat. 1996) Rio sesja ONZ, rezolucja S-19/2 Rio Earth Summit (Szczyt Ziemi na temat Zrównoważonego Rozwoju 2002) Rio The Future We Want Podstawowe zasady prawa UE w odniesieniu do ochronyśrodowiska: zasada stosowania najlepszych dostępnych technologii NDT tzw. BAT i BATNEEC, zasada dostępności do informacji o stanieśrodowiska, zasada zapobiegania zanieczyszczeniom lub unieszkodliwiania ich uźródła, zasada odpowiedzialności zanieczyszczającego za szkodę zanieczyszczający płaci, zasada przezorności, mówiąca o zaniechaniu działań, których skutków nie można przewidzieć, zasada zintegrowanego ujęcia ochrony środowiska uwzględniająca wpływ wszystkich aspektów funkcjonowania na różne segmentyśrodowiska (ziemia, woda, powietrze). Dokumenty: Obszar prawa UE dotyczący ochrony środowiska obejmuje około 70 dyrektyw, zmienianych i uzupełnianych kilkakrotnie dyrektywami siostrami oraz 21 rozporządzeń. Aktami prawnymi są też wyroki Trybunału Europejskiego. Do tego dochodzą ustalenia kierunkowe w postaci strategii, konwencji i perspektyw.

7 WPROWADZENIE Dyrektywa Rady 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków (Dyrektywa Ptasia) ustanawia kompleksowy program ochrony wszystkich gatunków dzikich ptaków i miejsc ważnych dla utrzymania ich populacji. Obejmuje ona ochronę, gospodarowanie i regulowanie liczebności tych gatunków oraz podaje zasady dopuszczalnego ich wykorzystania. Jej postanowienia stosuje się do ptaków, ich jaj, gniazd i siedlisk. Dyrektywa zobowiązuje do zachowania wszystkich populacji ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim, prawnego uregulowania handlu i pozyskiwania ptaków łownych oraz przeciwdziałania pewnym metodom ich łapania i zabijania. Zapisy dyrektywy obligują ponadto do tworzenia obszarów chronionych oraz do wdrażania zgodnych z potrzebami życiowymi ptaków zasad zrównoważonego gospodarowania w miejscach ich występowania, a także do naturalizacji bądź odtwarzania przekształconych siedlisk. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. o ochronie naturalnych siedlisk fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa, zwana także Dyrektywą Habitatową) zawiera definicje podstawowych pojęć z zakresu żywych zasobów, czyli ochrony siedlisk naturalnych, stanu ochrony siedlisk naturalnych, stanu ochrony gatunków, specjalnego obszaru ochrony i inne, a jej głównym celem jest przyczynienie się do zapewnienia różnorodności biologicznej. Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek stworzenia systemu ścisłej ochrony wymienionych w wykazie gatunków. Program NATURA Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków Programu NATURA 2000 (OSO), Obszary Specjalnej Ochrony Siedlisk Programu NATURA 2000 (SOO); praktyczne wprowadzenie ww. Dyrektyw. Paneuropejska Strategia Różnorodności Biologicznej i Krajobrazu (1995) Nadrzędnym celem strategii jest powstrzymanie i odwrócenie procesu degradacji biologicznej i krajobrazowej Europy, a także promocja działań zmierzających do ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej w Europie i poszczególnych jej regionach. Kierunek obszary szczególnie cenne przyrodniczo. Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego (1999) Celem ESDP jest również poprawa koordynacji polityki poszczególnych krajów w tej dziedzinie. ESDP opiera się na trzech głównych zasadach: rozwoju zrównoważonego i policentrycznego systemu miejskiego oraz odnowionych relacji między miastami a obszarami wiejskimi, zapewnianiu równego dostępu do infrastruktury wiedzy, a także zrównoważonym rozwoju, inteligentnym zarządzaniu oraz ochronie przyrody i dóbr kultury.

8 WPROWADZENIE PRAWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA Europejska Konwencja Krajobrazowa (2000) Celem EKK jest promowanie ochrony, gospodarki i planowania krajobrazu oraz organizowanie współpracy europejskiej w tym zakresie, opartej na wymianie doświadczeń, specjalistów i tworzeniu dobrej praktyki krajobrazowej. Konwencja traktuje krajobraz jako ważny element życia ludzi zamieszkujących wszędzie: w miastach i na wsiach, na obszarach zdegradowanych, pospolitych, jak również na obszarach odznaczających się wyjątkowym pięknem - dlatego swoim zasięgiem obejmuje całe terytorium Polski. Strategia Zrównoważonego Rozwoju UE (2001) - Uznaje się,że w długim okresie rozwój gospodarczy, spójność społeczna i ochrona środowiska muszą iść ręka w rękę. Uwaga skupiona na tematach: zmiany klimatyczne, stosowanie antybiotyków, bieda, starzenie się populacji, utrata bioróżnorodności, wzrost ilości odpadów, niszczenie gleb. Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby P6_TA(2007)0504 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby (2006/2293(INI)) kompleksowa ochrona gleby i pełnionych przez nią funkcji środowiskowych, gospodarczych, społecznych, ekologicznych i kulturowych jest warunkiem podjęcia głównych wyzwań z zakresu ochrony środowiska w skali międzynarodowej Dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochronyśrodowiska, w szczególności gleby, w przypadku wykorzystywania osadów ściekowych w rolnictwie 31986L0278 należy wprowadzić specjalne uzgodnienia w celu zapewnienia pełnej ochrony ludzi, zwierząt, roślin i środowiska przed szkodliwymi skutkami niekontrolowanego stosowania osadu; osad może mieć cenne właściwości agronomiczne, dlatego uzasadnione jest zachęcanie do jego stosowania w rolnictwie, pod warunkiem jego właściwego stosowania; stosowanie osadu ściekowego nie może pogorszyć jakości gleby i produktów rolnych; należy zabronić stosowania osadu, jeśli stężenie metali w glebie przekracza wartości dopuszczalne. Dyrektywa 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych zwana jest również dyrektywą IED (ang. Industrial Emissions Directive) definiuje glebę; zwiększa znaczenie pozwolenia zintegrowanego jako zapobiegawczego instrumentu ochrony gleby, wprowadza tzw. konkluzje BAT, które mają znaczenie również dla ochrony gleby, wymóg monitorowania stanu gleby i wód podziemnych pod kątem substancji zanieczyszczających występujących na terenie instalacji oraz nowy instrument ochrony gleby, jakim jest sprawozdanie bazowe.

9 WPROWADZENIE Administracja rządowa: Rada Ministrów Ministerstwo Gospodarki Ministerstwo Zdrowia Ministerstwo Środowiska Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Ministerstwo Skarbu Państwa Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Ministerstwo Obrony Narodowej Ministerstwo Sportu i Turystyki Ministerstwo Sprawiedliwości Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Ministerstwo Spraw Zagranicznych Ministerstwo Finansów Sejm R.P. Senat R.P. Prezydent R.P. Administracja samorządowa: Sejmik Wojewódzki Rada Powiatu Rada Gminy (Miasta) System dokumentów prawnych: Konstytucja R.P. Ratyfikowane umowy międzynarodowe Rozporządzenia, Dyrektywy i Decyzje UE Ustawy Rozporządzenia z mocą ustaw (Dekrety) Uchwały, Rozporządzenia, Zarządzenia Akty prawa miejscowego

10 WPROWADZENIE Ustawy odnoszące się do ochrony powierzchni ziemi i przestrzeni: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochronyśrodowiska (Dz.U. nr 62 poz. 627 z późn. zm.) Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80 poz. 717 z późn. zm.) Ustawa z dnia 3 lutego o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. Nr 121, poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom wśrodowisku i ich naprawie (Dz.U. Nr 75, poz. 493 z późn. zm.) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. nr 92 poz. 880 z późn. zm.) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. nr 89 poz. 414 z późn. zm.) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. nr 115 poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. nr 163 poz. 981 z późn. zm.) Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U nr 204 poz z późn. zm.) Projekt Ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu przekazany przez Prezydenta R.P. pod obrady Sejmu 28 czerwca 2013 r. Projekt Ustawy o ochronie krajobrazu przekazany przez Prezydenta R.P. pod obrady Sejmu 1 lipca 2014 r.

11 USTAWA PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA PRAWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA Zrównoważony rozwój - rozwój, o którym mowa w art. 3 pkt 50 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 113, poz. 984 i Nr 153, poz. 1271) Rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Jest to jedna z centralnych idei Unii Europejskiej.

12 USTAWA PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA PRAWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA Dział VII. Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji Art Zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska stanowią podstawę do sporządzania i aktualizacji koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 2. W koncepcji, strategiach, planach i studiach, o których mowa w ust. 1, w szczególności: 1) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń, zapewnienia ochrony przed powstającymi zanieczyszczeniami oraz przywracaniaśrodowiska do właściwego stanu, 2) ustala się warunki realizacji przedsięwzięć, umożliwiające uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska. 3. Przeznaczenie i sposób zagospodarowania terenu powinny w jak największym stopniu zapewniać zachowanie jego walorów krajobrazowych. Art W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska, w szczególności przez: 1) ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji złóż kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami, 2) uwzględnianie obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż, 3) zapewnianie kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania ścieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urządzania i kształtowania terenów zieleni, 4) uwzględnianie konieczności ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w związku z prowadzeniem gospodarki rolnej, 5) zapewnianie ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych, 6) uwzględnianie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi.

13 USTAWA O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM Ład przestrzenny - takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne (R. 1, art. 2, p. 1). Ład przestrzenny jest uznawany za finalny cel zagospodarowania przestrzennego, podobnie jak jakość życia jest przyjmowana jako cel planowania społeczno-gospodarczego. Dla obydwu pojęć brak jest jednoznacznych, powszechnie zaakceptowanych definicji. Ład przestrzenny jest zazwyczaj utożsamiany z uporządkowanym stanem środowiska przestrzennego porządkiem przestrzennym. uporządkowanie i harmonia pomiędzy różnymi elementami składowymi przestrzeni i funkcjami struktury przestrzennej; równowaga pomiędzy sprzecznymi często trendami rozwoju; wyeliminowanie konfliktów na tle wykorzystania przestrzeni przez podmioty gospodarcze i społeczeństwo; zwiększenie sprawności struktur społeczno-gospodarczych i poprawa jakość życia; zgodność otaczającej przestrzeni z potrzebami i wartościami uznawanymi przez człowieka.

14 USTAWA O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM RADA MINISTRÓW Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju GŁÓWNA KOMISJA URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNA Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej państwa SEJMIK WOJEWÓDZTWA Plan zagospodarowania przestrzennego województwa WOJEWÓDZKA KOMISJA URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNA Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej w województwie Organ odpowiedzialny Dokument planistyczny Organ doradczy Kompetencje RADA POWIATU Studia zagospodarowania przestrzennego powiatu POWIATOWA KOMISJA URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNA Prowadzenie, w granicach swojej właściwości rzeczowej, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego, odnoszących się do obszaru powiatu i zagadnień jego rozwoju RADA GMINY Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, z wyjątkiem morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej oraz terenów zamkniętych GMINNA KOMISJA URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNA Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzeni Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego

15 PRAWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA USTAWA O OCHRONIE GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH Art. 1. utrata lub ograniczenie wartości użytkowej gruntów całkowity zanik lub zmniejszenie zdolności produkcyjnej gruntów (pkt 15), grunty zdegradowane grunty, których rolnicza lub leśna wartość użytkowa zmalała, w szczególności w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych albo wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej (pkt 16), grunty zdewastowane grunty, które utraciły całkowicie wartość użytkowa w wyniku przyczyn, o których mowa wyżej (pkt 17), rekultywacja gruntów nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg (pkt 18), zagospodarowanie gruntów rolnicze, leśne lub inne użytkowanie gruntów zrekultywowanych (pkt 19).

16 USTAWA O OCHRONIE GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH PRAWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA Art Ochrona gruntów rolnych polega na: 1) ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze lub nieleśne, 2) zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej, 3) rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze, 4) zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych. 2. Ochrona gruntów leśnych polega na: 1) ograniczaniu przeznaczania ich na cele nieleśne lub nierolnicze, 2) zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów leśnych oraz szkodom w drzewostanach i produkcji leśnej, powstającym wskutek działalności nieleśnej, 3) przywracaniu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej, 4) poprawianiu ich wartości użytkowej oraz zapobieganiu obniżania ich produkcyjności. Zgodnie z nowelizacją z 10 października 2008 (wprowadzoną z dniem r.), przepisów Ustawy nie stosuje się do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne położonych w granicach administracyjnych miast.

17 USTAWA O OCHRONIE GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH PRAWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA Ograniczanie przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne Na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku - inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej. Przy budowie, rozbudowie lub modernizacji obiektów związanych z działalnością przemysłową, a także innych obiektów budowlanych należy stosować takie rozwiązania, które ograniczają skutki ujemnego oddziaływania na grunty. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporządzonym w trybie określonym w przepisach o zagospodarowaniu przestrzennym. Przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne: 1) gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha - wymaga uzyskania zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, 2) gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa - wymaga uzyskania zgody Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa lub upoważnionej przez niego osoby, 3) gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas IV, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 1 ha, 4) gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas V i VI, wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego, oraz torfowisk i oczek wodnych, jeżeli mają być przeznaczone na cele budowy zbiorników wodnych, eksploatacji złóż kopalin, budowy dróg publicznych lub linii kolejowych, 5) pozostałych gruntów leśnych - wymaga uzyskania zgody wojewody.

18 USTAWA O OCHRONIE GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH PRAWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA Rozdział 4. Zapobieganie degradacji gruntów Art Właściciel gruntów stanowiących użytki rolne oraz gruntów zrekultywowanych na cele rolne obowiązany jest do przeciwdziałania degradacji gleb, w tym szczególnie erozji. Rozdział 5. Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów Art Osoba powodująca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji na własny koszt. 2. Rekultywacji na cele rolnicze gruntów położonych, w rozumieniu przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym, na obszarach rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zdewastowanych lub zdegradowanych przez nie ustalone osoby lub w wyniku klęsk żywiołowych, dokonuje właściwy organ wymieniony w art. 5 przy wykorzystaniu środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, a rekultywacji gruntów leśnych i gruntów przeznaczonych do zalesienia - środków budżetu państwa na zasadach określonych w przepisach o lasach. 2a. Rekultywacji na cele inne niż wymienione w ust. 2 pozostałych gruntów zdewastowanych lub zdegradowanych przez nie ustalone osoby lub w wyniku klęsk żywiołowych dokonuje właściwy organ wymieniony w art. 5 przy wykorzystaniu środków budżetu państwa lub środków osób zainteresowanych prowadzeniem działalności na zrekultywowanych gruntach. 3. Rekultywację i zagospodarowanie gruntów planuje się, projektuje i realizuje na wszystkich etapach działalności przemysłowej. 4. Rekultywację gruntów prowadzi się w miarę jak grunty te stają się zbędne całkowicie, częściowo lub na określony czas do prowadzenia działalności przemysłowej oraz kończy się w terminie do 5 lat od zaprzestania tej działalności. 5. Jeżeli działalność przemysłowa powodująca obowiązek rekultywacji gruntów prowadzona jest przez kilka osób, obowiązek ten ciąży na każdej z nich, odpowiednio do zakresu działalności powodującej potrzebę rekultywacji.

19 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW Z DNIA 23 STYCZNIA 1987 R. W SPRAWIE SZCZEGÓŁOWYCH ZASAD OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI Zapobieganie i przeciwdziałanie zmianom powierzchni ziemi polega na niedopuszczaniu do: 1) zanieczyszczania, niszczenia lub uszkadzania powierzchni ziemi, gleby i rzeźby terenu przez niekorzystne przekształcanie ich budowy oraz niewłaściwe składowanie odpadów i odprowadzanie ścieków, 2) niszczenia szaty roślinnej, w szczególności przez jej wydeptywanie i wypalanie, i nawiewania mas ziemnych, przesuszania i zawadniania gleby oraz zubożania w próchnicę i składniki pokarmowe dla roślin, 3) stosowania środków chemicznych i biologicznych wprowadzanych bezpośrednio lub pośrednio do gleby w ilościach i w sposób naruszający równowagę przyrodniczą oraz stwarzający zagrożenie dlażycia ludzkiego, 4) wznoszenia obiektów budowlanych lub zespołów tych obiektów oraz urządzeń w sposób szkodliwie wpływający na powierzchnię ziemi, 5) prowadzenia działalności gospodarczej w sposób powodujący naruszenie wartości przyrodniczych i produkcyjnych powierzchni ziemi, gleby i rzeźby terenu. Przywrócenie do właściwego stanu powierzchni ziemi w razie jej uszkodzenia może w szczególności polegać na: 1) doprowadzeniu do naturalnego ukształtowania rzeźby terenu, 2) odtworzenia wartości przyrodniczych i użytkowych zniszczonej w wyniku działalności gospodarczej lub klęskżywiołowych powierzchni ziemi, łącznie z glebą i rzeźbą terenu, 3) wykorzystaniu nieużytków w sposób określony w planach zagospodarowania przestrzennego, 4) stosowaniu metod rekultywacji, zapewniających optymalne ukształtowanie krajobrazu, warunków środowiska i gospodarczej przydatności terenów przekształconych.

20 USTAWA O ZAPOBIEGANIU SZKODOM W ŚRODOWISKU I ICH NAPRAWIE W myśl art. 6 pkt 11 lit. c Ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, przez szkodę w środowisku rozumie się negatywną, mierzalną zmianę stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, ocenioną w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ześrodowiska w powierzchni ziemi, przez co rozumie się zanieczyszczenie gleby lub ziemi, w tym w szczególności zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi. Definicja taka jest zgodna z Dyrektywą 2004/35/WE Parlamentu europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz. Urz. UE L 143/56 z , str. 56, Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 8, str. 357). Przepisy ustawy stosuje się do bezpośredniego zagrożenia szkoda wśrodowisku lub do szkody wśrodowisku, wywołanych emisją rozproszoną, pochodzącą z wielu źródeł, gdy jest możliwe ustalenie związku przyczynowego między bezpośrednim zagrożeniem szkodą w środowisku lub szkodą w środowisku a działalnością podmiotu korzystającego ze środowiska. Przepisów ustawy nie stosuje się jeżeli od emisji lub zdarzenia, które spowodowały bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkodę w środowisku, upłynęło więcej niż 30 lat.

21 ŚRODOWISKOWE ASPEKTY PRAWNE INWESTYCJI DROGOWYCH Zieleń przydrożna ma jasno określone i ważne miejsce w przepisach dotyczących dróg. Zgodnie z art. 4 Ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych [Dz.U nr 204 poz. 2086] zieleń przydrożna to roślinność umieszczona w pasie drogowym, mająca na celu w szczególności ochronę użytkowników drogi przed oślepianiem przez pojazdy nadjeżdżające z kierunku przeciwnego, ochronę drogi przed zawiewaniem i zaśnieżaniem, ochronę przyległego terenu przed nadmiernym hałasem, zanieczyszczeniem powietrza, wody i gleby. Art. 20 Ustawy wskazuje, że do zarządcy drogi należy usuwanie drzew, ale także sadzenie i utrzymanie drzew i krzewów. Art. 39 ust. 1 punkt 12 zabrania usuwania, niszczenia i uszkadzania zadrzewień przydrożnych, które powodowałoby niszczenie lub uszkodzenie drogi albo zmniejszenie jej trwałości (zieleń przydrożna stanowi integralną część pasa drogowego). W 193 Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie [Dz.U. Nr 43, poz. 430] zauważono wszechstronną rolę zieleni przydrożnej, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa ruchu, estetyki i funkcji związanych z jej pozytywnym wpływem na środowisko, a zwłaszcza jako środek jego ochrony przed hałasem oraz zanieczyszczeniem powietrza i gleb. Zgodnie z Rozporządzeniem szerokość pasa zieleni, zapewniająca wystarczające warunki jej wegetacji i pielęgnacji powinna wynosić co najmniej 3,0 m, jeżeli jest to rząd drzew, żywopłot lub pasmo krzewów; odległość pnia drzewa od krawędzi jezdni nie powinna być mniejsza niż 3,0 m. Istnienie alei przydrożnej jest ewidentnym przypadkiem uzasadniającym utrzymanie dotychczasowej szerokości ulicy. Inaczej wygląda sytuacja na łukach dróg i przy skrzyżowaniach, gdzie przepisy wyraźnie dają priorytet kwestiom bezpieczeństwa nad wszystkim innym.

22 ŚRODOWISKOWE ASPEKTY PRAWNE INWESTYCJI DROGOWYCH Zarządca drogi ma ustawowe prawo do usunięcia drzew rosnących na łukach dróg i przy skrzyżowaniach bez zezwolenia wójta, burmistrza albo prezydenta miasta. To samo tyczy się drzew niszczących nawierzchnię i infrastrukturę drogową. Te dwie sytuacje wyczerpują jednak okoliczności, w których zarządca drogi może dokonać wycinki bez wymienionego wyżej zezwolenia. Procedura określająca tryb postępowania przy wycinkach drzew określona jest w Ustawie z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody [Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880]. Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić, z zastrzeżeniem ust. 2, po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta na wniosek posiadacza nieruchomości. Ustęp 2 wymaga zezwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków w przypadku usuwania drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków. Ustęp 6 określa przypadki kiedy uzyskanie zezwolenia nie jest wymagane i tam wymienione są okoliczności wcześniej wspomniane (niszczenie nawierzchni, łuki dróg i skrzyżowania). Jeżeli drogowcy wycinają drzewa przydrożne na prostych odcinkach dróg bez zezwolenia miejscowego samorządu wówczas wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia (zgodnie z art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody). Przykładowa kara za wycięcie bez zezwolenia wójta jednej lipy o obwodzie 250 cm (przeciętnej wielkości drzewo jak na zadrzewienie przydrożne) wynosi ,12 zł [Ziarnek 2004].