KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I KONSUMENTÓW

Transkrypt

1 Ref. Ares(2014) /06/2014 KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I KONSUMENTÓW Dyrekcja F Biuro ds. Żywności i Weterynarii DG(SANCO) MR FINAL SPRAWOZDANIE KOŃCOWE Z AUDYTU PRZEPROWADZONEGO W POLSCE W DNIACH PAŹDZIERNIKA 2013 R. W CELU DOKONANIA OCENY WPROWADZONYCH ŚRODKÓW W ZAKRESIE IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ I ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W CAŁYM ŁAŃCUCHU PASZOWYM, ŁĄCZNIE Z OLEJAMI, TŁUSZCZAMI ORAZ UZYSKANYMI Z NICH PRODUKTAMI Jedynie tekst w języku angielskim jest autentyczny

2 Streszczenie W niniejszym sprawozdaniu opisano wyniki audytu przeprowadzonego przez Biuro ds. Żywności i Weterynarii (FVO) w Polsce w dniach października 2013 r. Głównym celem audytu było dokonanie oceny tego, czy system kontroli urzędowych jest skuteczny pod względem weryfikacji, czy podmioty w łańcuchu paszowym właściwie identyfikują zagrożenia i zarządzają związanym z nimi ryzykiem. W ramach audytu oceniono również skuteczność działań naprawczych podjętych w odpowiedzi na wcześniejsze zalecenia dotyczące bezpieczeństwa pasz. Jeżeli chodzi zakres audytu, skupiono się na tych rodzajach działalności, o których w świetle doświadczenia i poprzednich sytuacji kryzysowych dotyczących pasz wiadomo, że wiążą się z większym ryzykiem niż inne, w tym w szczególności na rodzajach działalności objętych zakresem stosowania rozporządzenia (WE) nr 225/2012. Ponadto zespół prowadzący audyt zebrał również informacje na temat wdrożenia niektórych wymogów związanych wyłącznie z wprowadzaniem pasz do obrotu. Mimo pewnych przykładów dobrych praktyk w zakresie nadzoru i realizacji kontroli oraz ogólnie rzetelnej organizacji, system kontroli urzędowych jest tylko częściowo skuteczny pod względem weryfikacji, czy podmioty w łańcuchu paszowym właściwie identyfikują zagrożenia i zarządzają związanym z nimi ryzykiem w zakładach paszowych. W szczególności system ten stanowi główny słaby punkt pod względem zapobiegania ryzyku zanieczyszczenia krzyżowego kokcydiostatykami, przy czym kwestię tę należy rozpatrywać w kontekście tego, że na poziomie krajowym znaczna liczba próbek nadal daje wynik pozytywny na zawartość kokcydiostatyków przekraczającą dopuszczalny prawnie poziom w paszach, dla których nie są one przeznaczone. Ponadto na zdolność systemu kontroli urzędowych do weryfikacji zgodności z wymogami w zakresie pasz częściowo wpływ fakt, że niektórzy pracownicy przeprowadzający kontrole urzędowe mają ograniczone doświadczenie oraz opierają się na ograniczonych wytycznych/instrukcjach dotyczących przeprowadzania kontroli urzędowych (w szczególności w przypadku podmiotów objętych zakresem stosowania rozporządzenia (WE) nr 183/2005 w następstwie ostatniej zmiany). Należy zauważyć, że przeprowadzone niedawno badanie na ten temat wskazuje na to, że ograniczone doświadczenie personelu może być problemem rozpowszechnionym. W sprawozdaniu sformułowano szereg zaleceń skierowanych do właściwych organów w Polsce, mających na celu skorygowanie zidentyfikowanych niedociągnięć oraz poprawę wprowadzonych środków w zakresie wdrażania i kontroli.

3 Spis treści 1 WPROWADZENIE CELE PODSTAWA PRAWNA KONTEKST UZASADNIENIE SERII AUDYTÓW POPRZEDNIE AUDYTY FVO INFORMACJE NA TEMAT SEKTORA PASZOWEGO USTALENIA I WNIOSKI SYSTEM KONTROLI URZĘDOWEJ WŁAŚCIWE ORGANY ORGANIZACJA I REALIZACJA KONTROLI URZĘDOWYCH DOKUMENTACJA KONTROLI URZĘDOWYCH WERYFIKACJA KONTROLI URZĘDOWYCH REJESTRACJA I ZATWIERDZANIE DZIAŁANIA PODEJMOWANE W PRZYPADKU WYKRYCIA NIEZGODNOŚCI KONTROLE URZĘDOWE W ŁAŃCUCHU PASZOWYM ZAOPATRZENIE I ETYKIETOWANIE WYMOGI INFRASTRUKTURALNE I ORGANIZACYJNE MONITOROWANIE POZIOMU DIOKSYN ZANIECZYSZCZENIE KRZYŻOWE, JEDNORODNOŚĆ I SUBSTANCJE NIEPOŻĄDANE IDENTYFIKOWALNOŚĆ PROCEDURY OPARTE NA HACCP WNIOSKI OGÓLNE SPOTKANIE ZAMYKAJĄCE ZALECENIA...22 ZAŁĄCZNIK 1 ODNOŚNE AKTY PRAWNE 24 ZAŁĄCZNIK 2 WYMOGI DOTYCZĄCE WPROWADZANIA PASZ DO OBROTU KONTEKST USTALENIA DEKLARACJA DOTYCZĄCA DODATKÓW OŚWIADCZENIA PRAWDZIWOŚĆ ETYKIETOWANIA III

4 SKRÓTY I DEFINICJE STOSOWANE W NINIEJSZYM SPRAWOZDANIU Skrót Zanieczyszczenie krzyżowe PIW UE GIW FVO HACCP PLN Sprawozdanie WIW Wyjaśnienie Obecność, w wyniku produkcji, dodatków, produktów leczniczych lub składników w paszach, które nie powinny ich zawierać Powiatowy inspektorat weterynarii Unia Europejska Główny Inspektorat Weterynarii, właściwy organ centralny Biuro ds. Żywności i Weterynarii Analiza zagrożeń i krytycznych punktów kontroli Złoty, waluta Polski Sprawozdanie z audytu przeprowadzonego w Polsce w dniach maja 2010 r. dotyczącego bezpieczeństwa pasz Wojewódzki inspektorat weterynarii

5 1 WPROWADZENIE Audyt odbył się w Polsce w dniach października 2013 r. Zespół prowadzący audyt składał się z dwóch audytorów Biura ds. Żywności i Weterynarii (FVO), którym w czasie audytu towarzyszyli przedstawiciele właściwego organu centralnego Głównego Inspektoratu Weterynarii (GIW). W dniu 15 października 2013 r. odbyło się spotkanie otwierające z udziałem przedstawicieli służb weterynaryjnych ze szczebla centralnego, wojewódzkiego i powiatowego, podczas którego potwierdzono cele i harmonogram audytu oraz standardowe procedury sprawozdawcze i procedury działań następczych, a także zwrócono się z wnioskiem o udostępnienie dodatkowych informacji niezbędnych do zadowalającej realizacji audytu. 2 CELE Głównym celem audytu było dokonanie oceny tego, czy system kontroli urzędowych jest skuteczny pod względem weryfikacji, czy podmioty w łańcuchu paszowym właściwie identyfikują zagrożenia i zarządzają związanym z nimi ryzykiem. Oceniono to na podstawie następujących kryteriów audytu: rozporządzenia (WE) nr 183/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady; innych istotnych aktów prawnych, w których ustanowiono wymogi bezpieczeństwa pasz, w szczególności rozporządzenia (WE) nr 1831/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektywy 2002/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2009; rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady. W ramach audytu oceniono również skuteczność działań naprawczych podjętych w odpowiedzi na zalecenia sformułowane po przeprowadzeniu poprzedniego audytu FVO dotyczącego bezpieczeństwa pasz (zob. sekcja 4.2). Ponadto zespół prowadzący audyt zebrał również informacje na temat wdrożenia niektórych wymogów rozporządzenia (WE) nr 767/2009, które są związane wyłącznie z wprowadzaniem pasz do obrotu; informacje te przedstawiono w załączniku 2. Jeżeli chodzi zakres audytu, skupiono się na rodzajach działalności i produktach, o których w świetle doświadczenia i poprzednich sytuacji kryzysowych dotyczących pasz wiadomo, że wiążą się z większym ryzykiem niż inne (zob. sekcja 4.1). Zakres audytu nie obejmował pierwotnej produkcji pasz. Harmonogram audytu obejmował następujące wizyty: Właściwe organy Wizyty/spotkania Liczb a Uwagi Centralne 2 Spotkanie otwierające i zamykające Wojewódzki e Dyskusje z przedstawicielami WIW w trakcie wizyt w obiektach gospodarczych Powiatowe 3 Spotkania w lokalnych PIW Mieszalnie pasz 2 Zatwierdzone mieszalnie pasz stosujące kokcydiostatyki Mieszalnia tłuszczów 1 Również przywóz z państw trzecich Przetwórnia olejów 1 Miażdżenie nasion rzepaku i rafinacja oleju rzepakowego 1

6 Zakład chemiczny dostarczający pasze 1 Produkcja nawozów i dostarczanie mieszanek paszowych mineralnych Suszarnie pasz 2 Jedna wykorzystująca systemy suszenia bezpośredniego, a druga systemy suszenia pośredniego Zakład sektora spożywczego dostarczający pasze 1 Cukrownia dostarczająca wysłodki buraczane suszone 3 PODSTAWA PRAWNA Audyt przeprowadzono na podstawie ogólnych przepisów prawodawstwa Unii Europejskiej (UE), w szczególności art. 45 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Pełny wykaz aktów prawnych, o których mowa w niniejszym sprawozdaniu, znajduje się w załączniku 1 i dotyczy w stosownych przypadkach ostatnio zmienionej wersji. 4 KONTEKST 4.1 UZASADNIENIE SERII AUDYTÓW W latach FVO przeprowadziła w państwach członkowskich serię audytów dotyczących bezpieczeństwa pasz. Po zakończeniu tej serii audytów sporządzono sprawozdanie ogólne (nr ref DG(SANCO) GR Final), w którym streszczono główne ustalenia i wnioski. W sprawozdaniu tym stwierdzono między innymi, że w różnych dziedzinach istnieją istotne niedociągnięcia w odniesieniu do wdrożenia i kontroli urzędowej procedur opartych na zasadach analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP), zasadniczym elemencie zarządzania ryzykiem na poziomie zakładu. Sprawozdanie to jest dostępne pod następującym adresem: Równocześnie w przeszłości szereg sytuacji kryzysowych dotyczących bezpieczeństwa pasz (np. dioksyny w kwasach tłuszczowych lub w suszonych produktach ubocznych żywności) był związany z niewystarczającymi środkami identyfikacji zagrożeń i zarządzania ryzykiem przyjętymi przez podmioty działające na rynku pasz. Te sytuacje kryzysowe wykazały również, że można uznać, iż pewne rodzaje działalności lub produkty wiążą się z większym ryzykiem niż inne, co w niektórych przypadkach doprowadziło do zmiany prawodawstwa. W szczególności w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 225/2012 zmieniającym załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 183/2005 wprowadzono nowe wymogi dotyczące zakładów wprowadzających do obrotu produkty przeznaczone na paszę uzyskane z olejów roślinnych i tłuszczów mieszanych. Wymogi te dotyczą zatwierdzania tych zakładów, warunków produkcji, przechowywania i transportu oraz badania na obecność dioksyn olejów, tłuszczów oraz uzyskanych z nich produktów. Z wyżej wymienionych powodów w 2012 r. rozpoczęto przeprowadzanie serii audytów, koncentrując się na niektórych wymogach prawodawstwa dotyczących identyfikacji zagrożeń i zarządzania związanym z nimi ryzykiem. 4.2 POPRZEDNIE AUDYTY FVO Wyniki poprzedniego audytu dotyczącego bezpieczeństwa pasz, który przeprowadzono w Polsce w dniach maja 2010 r., opisano w sprawozdaniu DG(SANCO) MR Final 2

7 (zwanym dalej: sprawozdaniem ), gdzie zamieszczono także informacje ogólne dotyczące aktualnego audytu. W sprawozdaniu tym przedstawiono szereg zaleceń dla właściwych organów; właściwe organy poinformowały następnie służby Komisji o działaniach, które zostały lub zostaną podjęte w celu zrealizowania tych zaleceń. W stosownych przypadkach odpowiednie zalecenia i wspomniane działania zostały przedstawione w sekcji 5. Sprawozdanie to jest dostępne pod następującym adresem: INFORMACJE NA TEMAT SEKTORA PASZOWEGO W sprawozdaniu przedstawiono w ogólnym zarysie sektor paszowy w Polsce. Ponadto GIW przedstawił następujące informacje na temat podmiotów dostarczających produkty lub produkty uboczne do łańcucha paszowego (przedstawione informacje są ograniczone do zakładów mających znaczenie dla zakresu przedmiotowego audytu, a które nie zostały objęte poprzednimi audytami): zakłady dostarczające produkty uboczne żywności i nadwyżki żywności do łańcucha paszowego: 449 zakładów; suszarnie pasz: 141 zakładów; zakłady objęte ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005: zakłady przetwórstwa surowych olejów roślinnych: siedem zakładów wchodzących w zakres stosowania rozporządzenia (WE) nr 852/2004; zakłady oleochemicznego wytwarzania kwasów tłuszczowych: brak; zakłady biodiesla: trzy zakłady; mieszalnie tłuszczów: trzy zakłady; zakłady (inne niż należące do wyżej wymienionych typów) wprowadzające do obrotu jednocześnie produkty paszowe i techniczne (niepaszowe): 26 producentów i 76 handlowców/pośredników. 5 USTALENIA I WNIOSKI 5.1 SYSTEM KONTROLI URZĘDOWEJ Właściwe organy Wymogi prawne W art. 4 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 ustanowiono między innymi wymogi dotyczące wyznaczania odpowiedzialnych właściwych organów oraz ich koordynacji i współpracy. Zgodnie z tym samym artykułem właściwy organ ma obowiązek zapewnić sobie dostęp do dostatecznej liczby odpowiednio wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników. Ustalenia Wyznaczonym właściwym organem odpowiedzialnym za kontrole urzędowe wchodzących w zakres audytu podmiotów działających na rynku pasz jest Inspekcja Weterynaryjna. Jej strukturę charakteryzuje urząd na szczeblu centralnym, GIW, którym kieruje zastępca Głównego Lekarza Weterynarii. Główne zadania GIW obejmują tworzenie ram planu kontroli urzędowych, 3

8 sprawowanie nadzoru nad całym inspektoratem weterynarii, wydawanie list kontrolnych i procedur oraz wydawanie zaleceń dotyczących kontroli urzędowych. Na poziomie regionalnym 16 Wojewódzkich Inspektoratów Weterynarii (WIW) odpowiada za nadzór nad Powiatowymi Inspektoratami Weterynarii (PIW) znajdującymi się na ich terytorium oraz za dopracowanie planu kontroli urzędowych. Na poziomie powiatowym PIW oprócz realizowania ostatniego etapu dopracowania planu kontroli zajmują się głównie przeprowadzaniem kontroli urzędowych podmiotów działających na rynku pasz oraz odpowiadają za ich rejestrację i zatwierdzanie. Stosowne zalecenie sformułowane w sprawozdaniu dotyczyło szkolenia. W odpowiedzi na to zalecenie właściwy organ podjął się zapewnienia szeregu sesji szkoleniowych. Zespół prowadzący audyt zauważył, że w PIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, urzędnicy służb weterynaryjnych zajmujący się podmiotami działającymi na rynku pasz pozostawali, z operacyjnego punktu widzenia, w ścisłym kontakcie z tymi urzędnikami służb weterynaryjnych, którzy zajmują się podmiotami w łańcuchu produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, jeżeli nie należeli do tego samego zespołu. Umożliwia to właściwym organom lokalnym stosowanie się do wymogu zapewnienia koordynacji pomiędzy różnymi jednostkami, który określono w art. 4 ust. 5 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Na szczeblu centralnym w 2010 r. podpisano porozumienie między Państwową Inspekcją Sanitarną, która jest odpowiedzialna za kontrole urzędowe żywności niepochodzącej od zwierząt, a Inspekcją Weterynaryjną. Kolejne porozumienia zawarto w 2013 r. Porozumienia te mają na celu poprawę wymiany informacji między obiema inspekcjami oraz, jeśli chodzi o Inspekcję Weterynaryjną, ułatwienie identyfikacji podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze wprowadzających do obrotu produkty uboczne jako materiały paszowe. We wszystkich PIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, podpisano porozumienia odzwierciedlające porozumienia zawarte na szczeblu centralnym i lokalne inspektoraty sanitarne regularnie informują inspektoraty weterynarii o takich podmiotach prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze. Zespół prowadzący audyt zauważył, że chociaż większość podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze zidentyfikowanych w PIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, została wykryta przez inspektorów ds. pasz podczas rutynowych kontroli na poziomie gospodarstw, wyżej wspomniane porozumienia formalnie obowiązują na terenie całego kraju, zatem współpraca między właściwymi organami jest w dużej mierze zgodna z wymogami określonymi w art. 4 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Na szczeblu centralnym oraz w PIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, zespół prowadzący audyt odnotował, że obowiązki były jasno określone i wszyscy spotkani pracownicy zdawali sobie sprawę ze swoich zadań i obowiązków w odniesieniu do kontroli pasz. Jest to zgodne z wymogami określonymi w art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. W maju 2013 r. i maju 2012 r. GIW zorganizował sesje szkoleniowe, podczas których około 320 inspektorów otrzymało ogólne informacje na temat sposobu przeprowadzania kontroli urzędowych. Zespół prowadzący audyt uzyskał dowody, że omówiono następujące zagadnienia: zaopatrzenie i etykietowanie (w tym wymogi określone w rozporządzeniach (WE) nr 1831/2003 i nr 767/2009), przechowywanie i transport pasz, nowe wymogi wprowadzone ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005, ryzyko zanieczyszczenia krzyżowego w paszy, jednorodność w paszy, wymogi dotyczące niepożądanych substancji w paszach, identyfikowalności oraz ogólnych zasad HACCP i ich praktycznych konsekwencji 4

9 dla sektora paszowego. Zatem do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu w odniesieniu do szkoleń zastosowano się w zadowalający sposób. Według najnowszego badania pracowników przeprowadzonego w całej Inspekcji Weterynaryjnej ponad 70% pracowników ma mniej niż pięć lat stażu pracy, a około 40% ma staż pracy krótszy niż trzy lata. Podczas wizyt i spotkań z PIW zespół prowadzący audyt zauważył, że niektórzy inspektorzy nie mieli odpowiedniego doświadczenia (zob. sekcja dotycząca zatwierdzenia zakładu biodiesla i sekcja dotycząca kontroli urzędowych w mieszalni pasz i w suszarni pasz). Jest to niezgodne z art. 4 ust. 2 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 882/2004. To samo badanie wskazuje na to, że około 80% pracowników ma niższe wynagrodzenie niż średnia dla personelu tej samej klasy w sektorze prywatnym. Wnioski Wyznaczono właściwy organ odpowiedzialny za przeprowadzanie urzędowych kontroli w zakładach paszowych, a ustalenia dotyczące współpracy i koordynacji są w dużej mierze zadowalające. Dlatego też spełnione są warunki wstępne funkcjonowania systemu kontroli urzędowych. Do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu w odniesieniu do szkoleń zastosowano się w zadowalający sposób. Niektórzy pracownicy przeprowadzający kontrole urzędowe mają jednak ograniczone doświadczenie, a niedawne badanie na ten temat wskazuje na to, że może to być rozpowszechniony problem. W rezultacie ma to niekorzystny wpływ na zdolność systemu urzędowych kontroli do zapewniania zgodności z odpowiednimi wymogami w zakresie pasz. Problem ten należy rozpatrywać również w kontekście ograniczonych wytycznych/instrukcji dotyczących przeprowadzania kontroli urzędowych (zob. sekcja 5.1.3) Organizacja i realizacja kontroli urzędowych Wymogi prawne Artykuł 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 stanowi między innymi, że kontrole urzędowe mają być przeprowadzane regularnie, w oparciu o zagrożenie oraz z właściwą częstotliwością, w szczególności uwzględniając określone zagrożenia, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo pasz. Dla celów kontekstu odpowiednie wymogi obowiązujące w całym łańcuchu paszowym są określone w rozporządzeniu (WE) nr 183/2005, dyrektywie 2002/32/WE, rozporządzeniu (WE) nr 1831/2003 oraz rozporządzeniu (WE) nr 767/2009. Ustalenia Stosowne zalecenie sformułowane w sprawozdaniu dotyczyło podejścia opartego na ryzyku na potrzeby kontroli i programów pobierania próbek oraz uprzedniego informowania o kontrolach urzędowych. W odpowiedzi na to zalecenie właściwy organ zobowiązał się podjąć różne działania. Kontrole urzędowe w zakresie pasz przeprowadzane są na podstawie wieloletniego krajowego planu kontroli, obejmującego lata Co roku GIW sporządza plan kontroli urzędowej pasz, biorąc pod uwagę kryteria ogólne zawarte w planie wieloletnim. W rocznym planie kontroli określa się minimalną częstotliwość kontroli w zależności od rodzaju działalności prowadzonej przez podmioty działające na rynku pasz oraz liczbę próbek (w odniesieniu do każdego analitu i do rodzaju paszy) w każdym regionie. Ponadto plan ten obejmuje wytyczne dotyczące sposobu 5

10 przeprowadzania analizy ryzyka w sektorze paszowym, na podstawie których należy opracowywać plany kontroli na poziomie krajowym, wojewódzkim i powiatowym, oraz wyjaśnienia, w jaki sposób należy interpretować wyniki badań laboratoryjnych i jak prowadzić dochodzenia w przypadku wyników dodatnich. Według danych dostarczonych przez GIW Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach, który jest krajowym laboratorium referencyjnym na potrzeby takich badań, przeanalizował w 2012 r. poniższe substancje niepożądane i następującą liczbę próbek; na 2013 r. planowane są podobne dane liczbowe. Analit Liczba próbek pobranych w 2012 r. Metale ciężkie (Pb, Cd, Hg, As) 820 Pestycydy 368 Mikotoksyny 195 Dioksyny i dioksynopodobne PCB 355 Kokcydiostatyki (monenzyna, lasalocid, salinomycyna, narazyna, nikarbazyna) Antybiotyki wycofane (amprolium, nitrofurany, chloramfenikol); inne antybiotyki i substancje wykazujące działanie anaboliczne Melamina 79 Cez- 134 i Badania zanieczyszczeń botanicznych (sporysz, olej rycynowy, nasiona chwastów zawierające substancje toksyczne, niepożądane nasiona i owoce W mieszalni pasz, w której przeprowadzono wizytę kontrolną, zespół prowadzący audyt zauważył, że nie używano kokcydiostatyków innych niż te określone w rocznym planie pobierania próbek. Według przedstawicieli Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach czas oczekiwania na wyniki badań dotyczących dioksyn i dioksynopodobnych polichlorowanych bifenyli (dioksynopodobnych PCB) wynosi kilka dni w przypadku testu CALUX oraz od 10 do 20 dni w przypadku wysokorozdzielczej chromatografii gazowej z wysokorozdzielczą spektrometrią mas. Zespół prowadzący audyt potwierdził ten fakt w zakładach, w których przeprowadzono wizyty kontrolne. Podczas spotkań z przedstawicielami dwóch WIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, zespół prowadzący audyt odnotował, że w odniesieniu do przydziału próbek podległym im PIW wzięto pod uwagę wyniki z poprzedniego roku, obecność podmiotów strategicznych oraz ogólną znajomość danego terenu. W PIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, konkretne decyzje co do tego, który podmiot działający na rynku pasz, jaki rodzaj paszy i jaki rodzaj analitów należy zbadać, oparte są głównie na ilości pasz produkowanych lub wprowadzanych na rynek, rodzaju podmiotu, poprzednich wynikach (niezgodności) i ogólnym ryzyku związanym z podmiotami. Ponadto w niektórych przypadkach po wykryciu wyników dodatnich pobrano dodatkowe próbki (tj. w celu dalszego monitorowania takich przypadków niezgodności). Ogólnie rzecz biorąc, zespół prowadzący audyt odnotował, że poza zaledwie kilkoma wyjątkami (zob. sekcja

11 dotycząca zanieczyszczenia krzyżowego) we wszystkich PIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, opracowywanie i realizowanie planów pobierania próbek odbywa się w dużej mierze zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Zatem do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu zastosowano się w zadowalający sposób. Mimo że faktyczna liczba kontroli w PIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, odnosiła się nie tylko do pełnych kontroli, ale także do kontroli o ograniczonym zakresie (kontroli tematycznych), w odniesieniu do planowania i realizacji kontroli zespół prowadzący audyt odnotował, że w każdym razie odbyła się weryfikacja z minimalną zaplanowaną częstotliwością całego spektrum wymogów ustanowionych w prawodawstwie dotyczącym pasz. Ponadto częstotliwość ta była oparta na pewnych kryteriach ryzyka, poprzednich przypadkach niezgodności oraz ilości pasz wyprodukowanych lub wprowadzonych do obrotu. Jest to zgodne z art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Zatem do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu zastosowano się w zadowalający sposób. Wszystkie podmioty odwiedzone w zakładach, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, potwierdziły zespołowi prowadzącemu audyt, że kontrole urzędowe są zawsze przeprowadzane bez zapowiedzi. Jest to zgodne z art. 3 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Zatem do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu zastosowano się w zadowalający sposób. Wnioski Mimo kilku słabych punktów, dotyczących przede wszystkim pobierania próbek w celu wykrywania pozostałości kokcydiostatyków w paszach, dla których nie są one przeznaczone (zob. sekcja 5.2.4), ogólnie rzecz biorąc, istnieje w dużej mierze skuteczny system planowania i ustalania priorytetów kontroli urzędowych w zakładach paszowych, a stosowne zalecenia zawarte w sprawozdaniu można uznać za zastosowane w zadowalający sposób. Można usprawnić planowanie kontroli i pobierania próbek, np. przy użyciu informacji dostępnych w wykazach zarejestrowanych zakładów paszowych (zob. sekcja 5.1.5) Dokumentacja kontroli urzędowych Wymogi prawne W art. 8 ust. 1 i art. 9 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 odkreślono odpowiednio wymogi dotyczące udokumentowanych procedur i sporządzania sprawozdań z kontroli urzędowych. Ustalenia W odniesieniu do procedur kontroli urzędowej roczny plan kontroli zawiera pewne wytyczne dotyczące sposobu planowania i przeprowadzania kontroli urzędowych w sektorze paszowym. Ponadto GIW opublikował trzy rodzaje list kontrolnych, które należy wykorzystywać przy przeprowadzaniu kontroli: lista kontrolna A opracowana została dla producentów pasz, lista kontrolna B dla handlowców-pośredników, a lista kontrolna C dla producentów produktów pierwotnych. Te listy kontrolne zawierają szereg pytań na temat właściwego prawodawstwa dotyczącego pasz. Dla każdego z nich podane są trzy pola tak, nie oraz nie dotyczy. W ostatniej części każdej listy kontrolnej znajduje się część przeznaczona na uwagi. Na ogół te listy kontrolne są wyczerpujące i obejmują w szczególności lista kontrola A szeroki zakres wymogów określonych we wszystkich stosownych przepisach dotyczących 7

12 pasz. Zespół prowadzący audyt odnotował jednak, że lista kontrolna A, która jest stosowana w odniesieniu do wszystkich zakładów paszowych wymagających zatwierdzenia zgodnie z ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005 oraz zakładów, które wprowadzają do obrotu produkty paszowe i niepaszowe, nie zawsze stanowi wystarczające wskazówki dla inspektorów w trakcie kontroli urzędowych. Na przykład podczas spotkania z PIW zespół prowadzący audyt dowiedział się, że listą kontrolną wykorzystaną do przeprowadzenia kontroli przed zatwierdzeniem zakładu biodiesla była lista kontrolna A. Zgodnie z informacjami zawartymi w sprawozdaniu z kontroli jedynym produktem paszowym sprzedawanym przez ten zakład była gliceryna. Zespół prowadzący audyt zauważył jednak, że lista kontrolna nie obejmuje żadnych informacji na temat zarządzania innymi produktami ubocznymi (a konkretnie kwasami tłuszczowymi) w tym zakładzie, a inspektor przyznał, że nie poprosił tego podmiotu o takie informacje. W innym przypadku w trakcie wizyty w zakładzie chemicznym dostarczającym pasze inspektor zidentyfikował niezgodność dotyczącą bezpiecznych dostaw materiałów paszowych nieprzetworzonych, lecz wymóg ten nie został ujęty w stosownej liście kontrolnej ( lista kontrolna A ). Dowody te wskazują na to, że wymogi określone w art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 w odniesieniu do procedur nie zawsze są całkowicie spełnione. W odniesieniu do dokumentacji kontroli urzędowych listy kontrolne wypełniane przez inspektorów stanowią sprawozdania z kontroli pozostawiane podmiotowi. We wszystkich zakładach, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, zespół prowadzący audyt widział sprawozdania z kontroli podpisane i wypełnione przez inspektorów oraz podpisane również przez podmioty działające na rynku pasz. Tylko w jednym przypadku inspektor, z którym spotkał się z zespół prowadzący audyt, nie odnotował braku w sprawozdaniu z kontroli i przyznał, że ustnie zwrócił się o wyeliminowanie tego braku. Dowody te wskazują na to, że wymogi określone w art. 9 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 w odniesieniu do sporządzania sprawozdań są w większości spełnione. Jeżeli chodzi o jakość i treść sprawozdań z kontroli, zespół prowadzący audyt zauważył, że zazwyczaj w przypadku niestwierdzenia braków sprawozdania te zawierały jedynie częściowe informacje na temat przeprowadzonych kontroli i ich wyniku, ponieważ ich treść jest ograniczona do zaznaczenia pól obok pytań. Nie jest to w pełni zgodne z wymogami określonymi w art. 9 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Zespół prowadzący audyt zauważył jednak dobrą praktykę przyjętą przez inspektorów w zakładzie przetwarzającym olej rzepakowy. W tym przypadku różne sprawozdania z kontroli, które widział zespół prowadzący audyt, zawierały szereg uwag, a do sprawozdań załączone były również kopie dokumentów objętych kontrolą. Wnioski GIW opracował niektóre listy kontrolnie, aby zapewnić weryfikowanie w trakcie kontroli urzędowych wszystkich mających zastosowanie wymogów. Te listy kontrolne nie zawsze jednak wystarczają do zapewnienia skutecznych kontroli urzędowych, szczególnie w odniesieniu do nowych podmiotów działających na rynku pasz, które to podmioty wchodzą w zakres ostatniej zmiany rozporządzenia (WE) nr 183/2005. Kontrole urzędowe są zawsze dokumentowane zgodnie z wymogami, jednak poza zaledwie kilkoma wyjątkami, gdy nie zidentyfikowano żadnej niezgodności sprawozdania z kontroli nie zawierają informacji na temat sposobu przeprowadzania kontroli urzędowych, a zatem nie można 8

13 dowiedzieć się, jakie konkretnie elementy skontrolowano w celu stwierdzenia, że dany wymóg prawny jest spełniony. Ponadto praktyka ta częściowo wpływa na skuteczność weryfikacji kontroli urzędowych (zob. sekcja 5.1.4) Weryfikacja kontroli urzędowych Wymogi prawne Artykuł 8 ust. 3 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 882/2004 zawiera wymóg, by właściwe organy zapewniły istnienie procedur mających na celu sprawdzanie skuteczności przeprowadzanych przez siebie kontroli urzędowych. Ustalenia Weryfikacja kontroli urzędowych przeprowadzana jest za pomocą różnych narzędzi i przez podmioty znajdujące się na różnych szczeblach operacyjnych Inspekcji Weterynaryjnej. Stosowne zalecenie sformułowane w sprawozdaniu dotyczyło weryfikacji kontroli urzędowych. W odpowiedzi na to zalecenie właściwy organ podjął się udoskonalenia systemu weryfikacji poprzez dodatkowe audyty przeprowadzane przez GIW. Pierwszy poziom weryfikacji realizowany jest w każdym PIW, zazwyczaj przez kierowników PIW. We wszystkich PIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, ta weryfikacja odbywa się w drodze przeglądu każdego sprawozdania z kontroli, poprzez omówienie wykrytych przypadków niezgodności oraz poprzez regularne sprawdzanie aktualnej sytuacji w zakresie kontroli i programów pobierania próbek. W niektórych przypadkach kierownik PIW przeprowadza również wspólne kontrole wraz z inspektorami. Zespół prowadzący audyt poczynił jednak następujące uwagi: a) zazwyczaj w przypadkach, w których nie stwierdzono niezgodności, sprawozdania z kontroli nie zawierają ilości informacji wystarczającej do oceny skuteczności kontroli (zob. sekcja 5.1.3); oraz b) w przypadku wspólnej kontroli nie sporządza się sprawozdań z oceny. Drugi poziom weryfikacji realizują WIW poprzez kontrole i przegląd sprawozdań rocznych przesłanych przez każdy PIW działający na ich terytorium. Według informacji przekazanych przez przedstawicieli WIW kontrole te są przeprowadzane corocznie we wszystkich PIW. Zespół prowadzący audyt widział kilka przykładów sprawozdań z kontroli przeprowadzonych przez WIW. Zespół prowadzący audyt zauważył również dobrą praktykę stosowaną przez jeden WIW, w którym przeprowadzono wizytę kontrolną. Polega ona na prowadzeniu systemu rankingowego PIW w oparciu o szereg kryteriów i wskaźników. Co roku na podstawie tej oceny najlepsze PIW są nagradzane, a najgorsze poddawane są dokładniejszym i liczniejszym kontrolom. Według przedstawicieli WIW dzięki temu systemowi PIW mają znaczną motywację do poprawiania swoich wyników. Trzeci poziom weryfikacji działań PIW realizuje Biuro Pasz, Farmacji i Utylizacji GIW poprzez przegląd sprawozdań rocznych przesyłanych przez WIW oraz losowe audyty. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez GIW w 2011 r. audytowi poddano osiem PIW, w 2012 r. trzy, a w 2013 r. cztery. Zespół prowadzący audyt widział kilka przykładów sprawozdań z takich audytów. Zatem do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu zastosowano się w zadowalający sposób. Kolejny poziom weryfikacji realizuje Wydział ds. audytu Biura Kontroli poprzez audyty przeprowadzane w WIW. Zakres tych audytów obejmuje wszystkie sektory zgodnie z 9

14 opisem profilu państwa 1. Powyższe dowody wskazują na to, że ogólnie weryfikacja kontroli urzędowych jest w dużej mierze zgodna z art. 8 ust. 3 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Wnioski Wprowadzony jest w dużej mierze zadowalający system weryfikacji skuteczności istniejących kontroli urzędowych i w niektórych przypadkach opracowano dobre praktyki, chociaż jakość kontroli nie jest oceniana regularnie z powodu ograniczonej ilości informacji, które znajdują się w sprawozdaniach z kontroli w przypadku niestwierdzenia niezgodności (zob. sekcja 5.1.3). Można uznać, że do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu zastosowano się w zadowalający sposób Rejestracja i zatwierdzanie Wymogi prawne W art. 9 i 10 rozporządzenia (WE) nr 183/2005 ustanowiono odpowiednio wymogi dotyczące rejestracji i zatwierdzania zakładów paszowych, w tym tych, w przypadku których zatwierdzenie jest wymagane na mocy ostatniej zmiany rozporządzenia (WE) nr 183/2005. W art. 19 określono wymogi dotyczące wykazu tych zakładów. Ustalenia Stosowne zalecenia sformułowane w sprawozdaniu dotyczyły rejestracji zakładów paszowych oraz wykazu podmiotów działających na rynku pasz. W odpowiedzi na te zalecenia właściwy organ podjął się opracowania nowej bazy danych podmiotów działających na rynku pasz oraz poprawienia między innymi współpracy z inspekcją sanitarną. Wszystkie zakłady, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, oraz ich dostawcy zostali zatwierdzeni lub zarejestrowani zgodnie z wymogami określonymi w art. 9 lub 10 rozporządzenia (WE) nr 183/2005. Podmioty działające na rynku pasz wymagające zatwierdzenia zgodnie z ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005, w których zespół prowadzący audyt przeprowadził wizyty kontrolne, zostały zatwierdzone na postawie pozytywnego wyniku kontroli przeprowadzonej przez inspektorów PIW. Zatem do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu w odniesieniu do rejestracji zakładów paszowych zastosowano się w zadowalający sposób. Urzędowy wykaz zarejestrowanych i zatwierdzonych zakładów paszowych jest publicznie dostępny na stronie internetowej GIW. Wykaz ten aktualizują PIW, które są bezpośrednio zaangażowane w rejestrację i zatwierdzanie zakładów paszowych. Zakłady paszowe klasyfikowane są na podstawie ich działalności i mają przypisany określony kod zgodnie z prawodawstwem krajowym. Zatem do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu w odniesieniu do wykazu zakładów paszowych zastosowano się w zadowalający sposób. Porozumienia pomiędzy Inspekcją Sanitarną a Inspekcją Weterynaryjną ułatwiły identyfikację dostarczających pasze podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze, chociaż Inspekcja Sanitarna nie zawsze jest czynnie zaangażowana w ten proces (zob. 1 Obowiązującym od października 2012 r. 10

15 sekcja 5.1.1). GIW przekazał zespołowi prowadzącemu audyt wykazy dostarczających paszę podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze, podmiotów działających na rynku pasz, które zajmują się zarówno produktami paszowymi, jak i niepaszowymi, suszarni pasz oraz zakładów zarejestrowanych i zatwierdzonych zgodnie z ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005. Zespół prowadzący audyt odnotował, że pewne podmioty, jak na przykład wyżej wymieniony zakład biodiesla, przetwórnia olejów, w której przeprowadzono wizytę kontrolną, i niektórzy producenci oleju z ryb, nie zostały uwzględnione w takich wykazach. Ponadto GIW nie był w stanie przedstawić na wniosek zespołu prowadzącego audyt wykazu producentów mieszanek paszowych mineralnych ani wykazu podmiotów zajmujących się recyklingiem nadwyżek żywności. Według GIW wykazy te można uzyskać wyłącznie poprzez skierowanie bezpośrednio do każdego PIW zapytania o wykaz tych konkretnych podmiotów. Wynika to z faktu, że obecny system kodów działalności nie obejmuje tych rodzajów działalności, dlatego informacje na temat tych rodzajów działalności nie są dostępne w rejestrze urzędowym, jeżeli nie ma bezpośredniej wiedzy na temat podmiotu działającego na rynku pasz. Ten slaby punkt nie stanowi jednak niezgodności z wymogami określonymi w art. 9 rozporządzenia (WE) nr 183/2005. Wnioski Pomimo pewnych niewielkich słabych punktów proces rejestracji i zatwierdzania zakładów paszowych jest w dużej mierze skuteczny i w konsekwencji zakłady paszowe są znane właściwym organom i uwzględnione w publicznie dostępnych wykazach. Ponadto informacje zawarte w tych wykazach spełniają stosowne wymogi. Dlatego można uznać, że do stosownych zaleceń zawartych w sprawozdaniu zastosowano się w zadowalający sposób. Słabe punkty odnoszą się do informacji ujętych w wykazach zakładów. W przypadku niektórych z tych zakładów, szczególnie tych, które zostały zarejestrowane i zatwierdzone zgodnie z ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005, oraz suszarni pasz, informacje te są ograniczone. Uniemożliwia to właściwym organom, zwłaszcza na szczeblu centralnym, posiadanie szczegółowych informacji przy ustalaniu w rocznym planie kontroli minimalnej częstotliwości kontroli lub liczby i rodzaju analiz (zob. sekcja 5.1.2) Działania podejmowane w przypadku wykrycia niezgodności Wymogi prawne W art. 54 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 określono wymogi dotyczące działania w przypadku zidentyfikowania niezgodności. Ustalenia W przypadku zidentyfikowania niezgodności w trakcie kontroli urzędowej PIW wydaje zalecenie zawierające opis danej niezgodności, środki, które należy podjąć w celu jej zlikwidowania, oraz termin. Jeżeli niezgodność nadal nie jest usunięta, ten sam PIW może podjąć decyzję administracyjną, co oznacza nałożenie grzywny. Zgodnie z danymi przekazanymi przez GIW w 2012 r. stwierdzono ogółem niezgodności. Doprowadziło to do wydania zaleceń (jedno zalecenie może dotyczyć więcej niż jednej niezgodności), decyzji administracyjnych i nałożenia 469 grzywien, które wyniosły PLN (średnio 218 PLN na grzywnę). 11

16 W PIW, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, zespół prowadzący audyt widział szereg przykładów niezgodności wykrytych w trakcie kontroli urzędowych. Ogólnie rzecz biorąc, wszystkie niezgodności doprowadziły do sformułowania zaleceń mających na celu zajęcie się przyczynami niezgodności i koniecznością zarządzania wszelkimi produktami niespełniającymi wymogów. Zalecenia te były zawsze rejestrowane w pismach, które PIW przesłał po kontroli, i były w dużej mierze stosowne. Decyzje wydaje się, jeżeli trzeba wstrzymać działalność lub wycofać produkty z obrotu. Zespół prowadzący audyt odnotował kilka przykładów takiej praktyki w odwiedzonych powiatach. Wnioski Niezgodności wykryte w trakcie kontroli urzędowych są w dużej mierze objęte działaniami następczymi. Umożliwia to właściwym organom zapewnienie podejmowania w przeważającym stopniu odpowiednich działań naprawczych. 5.2 KONTROLE URZĘDOWE W ŁAŃCUCHU PASZOWYM Zaopatrzenie i etykietowanie Wymogi prawne Artykuł 5 ust. 6 rozporządzenia (WE) nr 183/2005 zawiera wymóg, aby podmioty działające na rynku pasz zaopatrywały się w pasze oraz stosowały pasze pochodzące wyłącznie z zakładów zarejestrowanych lub zatwierdzonych. Zgodnie z art. 5 ust. 2 tego rozporządzenia wymogi określone w załączniku II do tego rozporządzenia muszą być spełnione w odniesieniu do działań innych niż produkcja pierwotna; wymogi te dotyczą między innymi etykietowania produktów jako przeznaczonych do stosowania w paszach lub do innych celów. Szczegółowe wymogi w zakresie etykietowania materiałów paszowych i mieszanek paszowych są określone odpowiednio w art. 16 i 17 rozporządzenia (WE) nr 767/2009, a w odniesieniu do dodatków paszowych i premiksów w art. 16 rozporządzenia (WE) nr 1831/2000. Ustalenia We wszystkich mieszalniach pasz, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, zespół prowadzący audyt odnotował, że przed zakupem jakiejkolwiek paszy podmioty czynnie sprawdzały, czy ich dostawcy zarejestrowani są jako podmioty działające na rynku pasz. Wszyscy dostawcy skontrolowani przez zespół prowadzący audyt figurowali w wykazie zarejestrowanych zakładów, mimo że niektórzy dostawy mieszanek paszowych mineralnych nie zostali ujęci w szczegółowych wykazach dostarczonych zespołowi prowadzącemu audyt przez PIW (zob. sekcja 5.1.5). W mieszalniach pasz, w suszarniach i w zakładzie sektora spożywczego dostarczającym pasze zespół prowadzący audyt zauważył, że pasze wprowadzone do obrotu były opatrzone etykietą i zawsze towarzyszyły im pokwitowania/faktury wskazujące na charakter produktu zgodnie z art. 15 rozporządzenia (WE) nr 767/2009. W mieszalni tłuszczów, przetwórni olejów i w zakładzie chemicznym dostarczającym pasze zespół prowadzący audyt zauważył, że pasze wprowadzone do obrotu były opatrzone etykietą jako materiały paszowe i zawsze towarzyszyły im pokwitowania/faktury ze sformułowaniem materiały paszowe oraz dalszymi szczegółowymi informacjami zgodnie 12

17 z art. 15 rozporządzenia (WE) nr 767/2009. W tych samych zakładach innym produktom, podobnym do tych omawianych wyżej, ale nieprzeznaczonym do łańcucha paszowego, na ogół w stosownych przypadkach towarzyszyły pokwitowania/faktury określające przeznaczenie inne niż pasze. W mieszalni tłuszczów zespół prowadzący audyt zauważył jednak, że na niektórych pokwitowaniach dostaw kwasów tłuszczowych przesłanych do innego państwa członkowskiego nie uwzględniono docelowego zastosowania, co jest wymagane zgodnie z ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005. Nie zostało to zidentyfikowane w trakcie kontroli urzędowych. W mieszalni pasz, w której przeprowadzono wizytę kontrolną, zespół prowadzący audyt zauważył, że inspektorzy zwrócili uwagę na wymogi dotyczące pochodzenia i etykietowania pasz. Z jednym wyjątkiem wspomnianej wyżej mieszalni tłuszczów we wszystkich pozostałych zakładach, w których przeprowadzono wizyty kontrolne i w których zajmowano się produktami technicznymi i paszowymi, zespół prowadzący audyt zauważył, że inspektorzy zwrócili uwagę na wymogi dotyczące etykietowania zarówno produktów paszowych, jak i technicznych, zgodnie z ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005. Wnioski System kontroli urzędowych zapewnia w dużej mierze skuteczną weryfikację tego, czy podmioty działające na rynku pasz spełniają wymogi dotyczące bezpiecznego zaopatrzenia w paszę i etykietowania paszy Wymogi infrastrukturalne i organizacyjne Wymogi prawne Zgodnie z art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) 183/2005 wymogi określone w załączniku II do tego rozporządzenia muszą być spełnione w odniesieniu do działań innych niż produkcja pierwotna; dotyczy to między innymi niektórych wymogów w zakresie pomieszczeń i wyposażenia, produkcji, przechowywania i transportu. Ustalenia Kontrole urzędowe zazwyczaj obejmują weryfikację wymogów dotyczących pomieszczeń i wyposażenia. Zespół prowadzący audyt zauważył, że listy kontrolne wykorzystywane w trakcie kontroli urzędowych zawierają pytania dotyczące infrastruktury i wyposażenia, przede wszystkim w odniesieniu do ryzyka zanieczyszczenia pasz innymi produktami. W mieszalni tłuszczów, przetwórni olejów i zakładzie chemicznym, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, zespół prowadzący audyt zauważył, że zbiorniki/silosy na produkty techniczne mają oddzielne rurociągi. Zauważono również, że właściwy organ zweryfikował całkowite rozdzielenie części zakładów zajmujących się paszami i produktami technicznymi. Jest to zgodne z załącznikiem II do rozporządzenia (WE) nr 183/2005. We wszystkich innych zakładach, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, zespół prowadzący audyt odnotował, że produkty niepaszowe zawsze były zbierane w workach/pojemnikach/silosach/zbiornikach i opatrzone odpowiednią etykietą zgodnie z prawodawstwem dotyczącym pasz. Jest to zgodne z załącznikiem II do rozporządzenia 13

18 (WE) nr 183/2005. Wnioski System kontroli urzędowych zapewnia w dużej mierze skuteczną weryfikację tego, czy podmioty działające na rynku pasz w zadowalającym stopniu spełniają wymogi infrastrukturalne i organizacyjne, szczególnie te, których celem jest zapobieganie kontaktowi pasz z produktami niepaszowymi Monitorowanie poziomu dioksyn Wymogi prawne Zgodnie z art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) 183/2005 wymogi określone w załączniku II do tego rozporządzenia muszą być spełnione w odniesieniu do działań innych niż produkcja pierwotna; wymogi te dotyczą między innymi mechanizmów monitorowania dioksyn w odniesieniu do tłuszczów, olejów lub uzyskanych z nich produktów. Ustalenia Zgodnie z danymi przekazanymi przez GIW w okresie od września 2012 r. do sierpnia 2013 r. zbadano około 97 próbek na obecność dioksyn i dioksynopodobnych PCB. Obejmowały one 21 próbek tłuszczów roślinnych/olejów, 11 olejów z ryb oraz 19 tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Nie stwierdzono żadnych wyników przekraczających stosowne progi. Laboratorium wykorzystanym do przeprowadzenia wyżej wspomnianej analizy jest Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach, który jest akredytowany do celów badania dioksyn i dioksynopodobnych PCB. W mieszalni tłuszczów, w której przeprowadzono wizytę kontrolną, podmiot stwierdził, że nabywane jest 100% partii przychodzących, o ile dostępne są wyniki badań na obecność dioksyn i dioksynopodobnych PCB i wyniki te są niższe od dozwolonego poziomu, jeżeli jest to wymagane zgodnie z ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005. W przypadku przesyłek pochodzących z państw trzecich podmiot przeprowadza dodatkowe badania w ramach weryfikacji. W odniesieniu do partii wychodzących podmiot oświadczył, że są one losowo badane na obecność dioksyn i dioksynopodobnych PCB. Według podmiotu rozmiar partii wynosi mniej niż 200 ton i jak dotąd badanie nie dało wyników dodatnich. Zespół prowadzący audyt losowo skontrolował szereg sprawozdań analitycznych dotyczących dioksyn i dioksynopodobnych PCB i zauważył, że oznaczenie próbek w sprawozdaniach odpowiadało zarejestrowanym w zakładzie numerom partii i oznaczeniu zbiornika/silosu, w którym znajdował się dany produkt. Jest to zgodne z wymogami określonymi w załączniku II do rozporządzenia (WE) nr 183/2005. Ponadto zespół prowadzący audyt mógł upewnić się, że istnieje system umożliwiający wstrzymanie partii, jeżeli wyniki badania laboratoryjnego przywożonych produktów pod kątem dioksyn są niedostępne. W sprawozdaniach z kontroli przeanalizowanych przez zespół prowadzący audyt nie odnotowano żadnych przypadków niezgodności. W przetwórni olejów, w której przeprowadzono wizytę kontrolną, wykonywano następujące działania: miażdżenie nasion rzepaku i rafinacja chemiczna surowych olejów. Większość produkcji stanowią olej spożywczy i margaryna. Na produkcję pasz składa się przede wszystkim makuch z nasion rzepaku, do którego dodaje się sopstok (do 5%) oraz ziemię bielącą (do 1%). Według podmiotu badane jest 100% partii sopstoku, świeża ziemia bieląca 14

19 jest badana dwa razy do roku, również wykorzystywane partie badane są dwa razu do roku. Poza tym końcowy makuch z nasion rzepaku, którego miesięczna produkcja wynosi około ton, jest badany raz w miesiącu. Według podmiotu badanie nigdy nie dało wyników dodatnich. Zespół prowadzący audyt losowo skontrolował szereg sprawozdań analitycznych dotyczących dioksyn i zauważył, że oznaczenie próbek w sprawozdaniach odpowiadało zarejestrowanym w zakładzie numerom partii i oznaczeniu zbiornika/silosu, w którym znajdował się dany produkt. Jest to zgodne z wymogami określonymi w załączniku II do rozporządzenia (WE) nr 183/2005. Podczas wizyt w zakładach, w których zgodnie z ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005 wymagane jest monitorowanie dioksyn i dioksynopodobnych PCB, zespół prowadzący audyt odnotował, że odpowiednie programy pobierania próbek były wprowadzone i zostały zweryfikowane przez inspektorów przy użyciu listy kontrolnej A. Tylko w przypadku przetwórni olejów, w której przeprowadzono wizytę kontrolną, zespół prowadzący audyt mógł jednak zweryfikować dzięki szeregowi uwag i dokumentacji załączonej do sprawozdania w jaki sposób rzeczywiście odbyły się kontrole urzędowe (zob. sekcja 5.1.4). Wnioski Mimo że zwykle ograniczony zakres dokumentowania kontroli urzędowych nie pozwala w pełni ocenić pracy właściwych organów na poziomie zakładu, system kontroli urzędowych w dużej mierze jest skuteczny w weryfikowaniu tego, czy podmioty działające na rynku pasz w zadowalającym stopniu spełniają wymogi dotyczące monitorowania dioksyn. Zakłady paszowe przeważnie spełniają wymogi w zakresie monitorowania poziomu dioksyn Zanieczyszczenie krzyżowe, jednorodność i substancje niepożądane Wymogi prawne Zgodnie z art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 183/2005 wymogi określone w załączniku II do tego rozporządzenia muszą być spełnione w odniesieniu do działań innych niż produkcja pierwotna; wymogi te dotyczą między innymi zanieczyszczenia krzyżowego, jednorodności i substancji niepożądanych. Maksymalne dopuszczalne poziomy substancji niepożądanych w paszach określono w szczególności w dyrektywie 2002/32/WE. Ustalenia Stosowne zalecenia sformułowane w sprawozdaniu dotyczyły zanieczyszczenia krzyżowego kokcydiostatykami i opartego na ryzyku podejścia stanowiącego podstawę pobierania próbek substancji niepożądanych. W odpowiedzi na te zalecenia właściwy organ podjął się zwiększenia wskaźnika pobierania próbek na obecność kokcydiostatyków i do uwydatnienia konieczności stosowania podejścia opartego na ryzyku przy opracowywaniu planu pobierania próbek. 15

20 Zanieczyszczenie krzyżowe Zespół prowadzący audyt odnotował, że kontrole urzędowe w zakładach paszowych obejmują weryfikację zanieczyszczenia krzyżowego. Odpowiednia lista kontrolna zawiera pewne pytania dotyczące tego zagadnienia. Ponadto w odniesieniu do tego tematu zorganizowano sesje szkoleniowe (zob. sekcja 5.1.1). Według wyników planów pobierania próbek w latach 2011 i 2012 wykryto odpowiednio 12% i 14% przypadków występowania kokcydiostatyków w paszach, dla których nie są one przeznaczone. Ponadto biorąc pod uwagę dalsze dane przekazane przez GIW, 4,9% próbek w 2011 r. i 5,8% w 2012 r. dało wynik dodatni badania na obecność przeciwdrobnoustrojowych stymulatorów wzrostu. Pomimo faktu, że dodatkowe dane dotyczące obecności wyżej wspomnianych substancji w żywych zwierzętach i produktach pochodzenia zwierzęcego (w kontekście krajowego planu kontroli pozostałości na rok 2012), zweryfikowane przez zespół prowadzący audyt, nie wykazały niepokojących wyników, GIW zgodził się z zespołem prowadzącym audyt, że te dane liczbowe są jednak dość znaczne i trzeba wziąć je pod uwagę. W obu mieszalniach pasz, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, zastosowano środki kontroli, aby zminimalizować zanieczyszczenie krzyżowe kokcydiostatykami pasz, dla których nie są one przeznaczone, chociaż w jednej z tych mieszalni pasz zagrożenie to nie zostało ujęte w analizie zagrożeń (zob. sekcja 5.2.6). W pierwszej mieszalni pasz, której zdolność mieszania wynosiła 1250 kg, do spłukania linii po produkcji paszy zawierającej kokcydiostatyki zużyto dwa ładunki pszenicy o masie 250 kg. Skuteczność spłukiwania była weryfikowana trzy razy do roku poprzez pobranie próbki produktu końcowego z samochodu ciężarowego przed dostawą, jednak próbki te pobierano losowo, nie uwzględniając tego, kiedy wykorzystano ostatnią partię zawierającą kokcydiostatyki. Zespół prowadzący audyt odnotował szereg przypadków, w których próbki te pobrano z trzeciej lub czwartej partii po tej, która zawierała kokcydiostatyki (tj. po wyprodukowaniu ton paszy). Nie jest to zgodne ze stosownymi wymogami określonymi w załączniku II do rozporządzenia (WE) 183/2005, ponieważ badania te nie mogą wskazywać na skuteczność wprowadzonego środka kontroli (tj. procedury spłukiwania). W trakcie kontroli urzędowych przeoczono tę kwestię. Zatem do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu nie zastosowano się w zadowalający sposób. W 2012 r. jedna z próbek pobranych przez podmiot działający na rynku pasz dała wynik dodatni, który wskazywał na obecność pozostałości kokcydiostatyków w paszach, dla których nie są one przeznaczone. Próbka ta została pobrana cztery partie po ostatniej partii zawierającej kokcydiostatyki. PIW został poinformowany o tym fakcie i po przeprowadzeniu dochodzenia wydano pewne zalecenia i decyzję administracyjną, po czym podjęto działania następcze. Kilka miesięcy później pobrano próbkę urzędową, której badanie dało wynik ujemny. Zespół prowadzący audyt zauważył jednak, że tę próbkę urzędową również pobrano cztery partie po partii zawierającej kokcydiostatyki. Nie jest to zgodne z art. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 (zob. sekcja 5.1.2). Zatem do stosownego zalecenia zawartego w sprawozdaniu nie zastosowano się w zadowalający sposób. W drugiej mieszalni pasz, której zdolność mieszania wynosiła litrów, do spłukania linii zużyto pojedynczy ładunek pszenicy i otrąb o masie kg. Skuteczność spłukiwania jest weryfikowana dwa razy do roku poprzez pobranie próbki zbiorczej z następnej partii po spłukaniu. Na próbkę tę składają się trzy próbki pierwotne pobrane z samochodu 16