Wywiad medyczny nowa jakość w zabezpieczeniu medycznym operacji wojskowych

Transkrypt

1 Wywiad medyczny nowa jakość w zabezpieczeniu medycznym operacji wojskowych Medical intelligence the new quality in medical coverage of military operations Krzysztof Skórczewski Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna m. st. Warszawa; dyrektor: lek. Dariusz Rudaś Streszczenie. Aktywne uczestnictwo Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych sojuszach militarnych oraz prowadzenie wspólnych operacji wojskowych wymusza zarówno współudział w tworzeniu jednolitych procedur działania, jak i implementowanie gotowych wzorów postępowania wypracowanych przez NATO i Europejską Agencję Obrony. Jednym z ważniejszych kierunków rozwoju zdolności wojskowej służby zdrowia, podkreślanym na forum międzynarodowym stał się wywiad medyczny. Ta stosunkowo nowa dziedzina stanowi narzędzie w realizacji zabezpieczenia medycznego wojsk, umożliwiające wsparcie procesu planowania operacyjnego, wypracowania decyzji przez dowódców różnych szczebli na teatrach działań, ukierunkowania działalności służby zdrowia na misjach, a także kreowania narodowej polityki bezpieczeństwa. Wywiad medyczny, dostarczając rzetelnych opracowań o zagrożeniach zdrowotnych, stanowi podstawę podjęcia odpowiednich kroków prewencyjnych. Doświadczenia Sił Zbrojnych RP zdobyte podczas misji w Iraku, Afganistanie, Demokratycznej Republice Konga, Czadzie uwydatniają potrzebę zaangażowania wojskowej służby zdrowia w organizację i realizację wywiadu medycznego, którego charakterystyka, założenia i cele stanowią temat niniejszej pracy. Słowa kluczowe: MEDINT, wywiad medyczny Abstract. Active participation of the Polish Armed Forces in international military alliances as well as conducting joint military operations have forced Poland both to cooperate in establishing uniform procedures and to implement existing models of actions worked out by NATO and the European Defence Agency. Medical intelligence, as was emphasized on the international scene, has become one of the most important aspects of the development of the capacities of military health services. This relatively new area constitutes a means of providing medical coverage for troops and makes it possible to support the process of an operational planning, to take decisions by commanders of different ranks within the theater of war, to direct activities of health services in military missions as well as to create national defense policies. Medical intelligence, which provides reliable studies concerning health hazards, constitutes the basis for undertaking appropriate preventive measures. Experiences Polish Armed Forces gained during the missions in Iraq, Afghanistan, the Democratic Republic of the Congo and Chad emphasize the necessity to engage military health services in organizing and carrying out medical intelligence, whose characteristics, assumptions and aims are the subject of this article. Key words: medical intelligence, MEDINT Nadesłano: Przyjęto do druku: Nie zgłoszono sprzeczności interesów. Lek. Wojsk., 2010; 88 (1):?????? Copyright by Wojskowy Instytut Medyczny Adres do korespondencji: płk rez. lek. Krzysztof Skórczewski Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna m. st. Warszawa ul. Kochanowskiego 21, Warszawa tel , e mail: cris.s@wp.pl Wstęp Corocznie na Konferencji Plenarnej Komitetu Szefów Służb Medycznych NATO COMEDS porusza się kwestie związane z planowaniem i realizacją zabezpieczenia medycznego na szczeblu międzynarodowym. Zgromadzenie to stanowi specjalistyczne forum, zajmujące się problematyką funkcjonowania służby zdrowia jako elementu zabezpieczenia wojsk, wytyczając kierunki rozwoju i uwydatniając potrzeby w zakresie wspólnego uzyskiwania określonych zdolności operacyjnych. Podczas kolejnej, 28. Konferencji, która odbyła się w dniach listopada 2007 roku w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli, określono potrzebę rozwoju wojskowych służb medycznych w zakresie wywiadu medycznego (MEDINT/MEDINTEL Medical Intelligence), jako Wywiad medyczny nowa jakość w zabezpieczeniu medycznym operacji wojskowych 1

2 składowej medycyny prewencyjnej (Grupa Robocza Panelu Eksperckiego ds. Medycyny Prewencyjnej). Podkreślono fakt, że część państw członkowskich NATO, w tym Polska nie dysponuje specjalistami z dziedziny MEDINT [1]. Definicja wywiadu medycznego Wywiad medyczny jest multidyscyplinarnym zagadnieniem, łączącym szeroki wachlarz wiedzy i działań z zakresu medycyny prewencyjnej oraz wywiadu operacyjnego. Biorąc pod uwagę obszerny zakres przedmiotowy, istotną kwestię stanowiło stworzenie definicji ogólnej, uwydatniającej główne założenia i cele. Pierwszą próbą określenia zadaniowości, spoczywającej w przeszłości wyłącznie na wojskowej służbie zdrowia (w formie zbliżonej do obecnie przyjętej w krajach członkowskich NATO), było zaproponowane przez szefa Wydziału Wywiadu Medycznego Oddziału Medycyny Prewencyjnej Armii USA w 1941 roku określenie: zbieranie, analizowanie i szacowanie aktualnych danych dotyczących częstości chorób, organizacji służby zdrowia i usług medycznych wewnątrz i poza Stanami Zjednoczonymi oraz utrzymywanie zbiorów takich danych do wykorzystania przez G 2, Departament Wojny, Sekcję Planowania i Ćwiczeń Biura Naczelnego Chirurga (termin Surgeon General Naczelny Chirurg jest równoznaczny z polskim określeniem Szefa Służby Zdrowia) [2]. Obecnie używasię definicji zaakceptowanej przez COMEDS i J2, zatwierdzonej na Konferencji Komitetu Terminologii Wojskowych w październiku 2005 roku: wywiad medyczny to wywiad wywodzący się z informacji medycznych, bionaukowych, epidemiologicznych, środowiskowych i innych, dotyczących życia ludzkiego bądź zwierzęcego. Uwaga: ten typ wywiadu, posiadający specyficzny i specjalistyczny charakter, wymaga ekspertyz medycznych w trakcie jego ukierunkowywania i prowadzenia cyklu wywiadowczego. Powyższa definicja została również w całości wprowadzona do Wspólnej doktryny sojuszniczej Wywiad Medyczny (MEDINT) AJP , stanowiącej dokument ukierunkowujący i unifikujący rozwijanie zdolności narodowych krajów członkowskich NATO w ramach doktryny Wsparcie medyczne operacji połączonych JDP 4 03 [3]. W celu lepszego zrozumienia i rozwinięcia podanej definicji, niezbędne jest przytoczenie współistniejącej w tej samej doktrynie definicji wywiadu (bazującej na dokumencie źródłowym Słowniku terminów i definicji NATO AAP 6 ), określanego jako: produkt wynikowy procesu pozyskiwania informacji dotyczących obcych państw, wrogich lub potencjalnie wrogich sił lub elementów albo obszarów obecnych lub potencjalnych działań operacyjnych. Termin ten odnosi się więc do działalności, której rezultatem jest produkt, jak również do organizacji zajmującej się tego typu działalnością. Biorąc pod uwagę powyższą terminologię, wywiadem medycznym określa się również komórkę organizacyjną wywiadu, odpowiedzialną za wykonywanie odpowiednich ekspertyz naukowych i specjalistycznych, interpretacji i wsparcia. Bardziej szczegółową i opisową definicję wywiadu medycznego podaje Departament Obrony USA: wywiad medyczny to kategoria wywiadu wynikająca z pozyskiwania, oceny, analizy i interpretacji zagranicznych informacji medycznych, bionaukowych i środowiskowych, które są znaczące dla planowania strategicznego i operacyjnego medycznego zabezpieczenia wojsk, celem zachowania wartości bojowej sił własnych i sojuszniczych oraz tworzenia oceny obcych zdolności medycznych zarówno w obszarze wojskowym, jak i cywilnym [4]. Kluczowym elementem jest w tym przypadku określenie przyporządkowujące wywiad medyczny do kategorii wywiadu ukierunkowanego na sprawy medyczne, bez spełniania funkcji (zadań) medycznych, z przeznaczeniem dla odbiorców szczebla operacyjnego i strategicznego. Istnieje również kilka innych określeń służących opisowi przedstawianego zagadnienia, wnoszących dodatkowe wartości poznawcze. Przykładem może być definicja francuska: wywiad medyczny to zbieranie, zabezpieczanie, ocenianie, analizowanie i przetwarzanie informacji, które mogą mieć wpływ na zdrowie i funkcjonowanie człowieka w określonym środowisku [5]. Poza oficjalnymi definicjami funkcjonuje także nieformalne przyporządkowanie pojęcia MEDINT lub MEDINTEL do ostatecznego produktu cyklu wywiadu medycznego, czyli raportu. Historia powstania wywiadu medycznego Początków wywiadu medycznego można się doszukiwać w działalności będącej domeną medycyny prewencyjnej. Określanie zagrożeń zdrowotnych oraz wsparcie planowania osłony i zabezpieczenia medycznego wojsk prowadzono w ciągu wieków. Rozpoznanie epidemiologiczne czy środowiskowe rejonu prowadzenia działań militarnych oraz planowanie zabezpieczenia medycznego operacji nie jest jednak tożsame z funkcjonowaniem i rolą MEDINT. Można by również odnieść się do historii wywiadu, bazującej na analizach medycznych. Tego typu działalność ma również wielowiekową tradycję. To właśnie aktywne pozyskiwanie informacji, będące istotą wywiadu, zdeterminowało powstanie i rozwój nowej dziedziny bazującej w szczególności na wiedzy i doświadczeniach nauk medycznych w celu wsparcia procesu planowania operacyjnego lub strategicznego oraz ukierunkowania zadaniowości służby zdrowia w teatrze działań. Historię powstania i rozwoju struktur wywiadu medycznego najdokładniej można prześledzić na przykładzie Sił Zbrojnych USA, gdzie zainicjowano wdrażanie zasad i funkcjonalności MEDINT w stale podlegających zmianom organizacyjnym strukturach. Geneza sformowania MEDINT, w wymiarze funkcjonującym obecnie w NATO, datuje się na okres II wojny 2 LEKARZ WOJSKOWY 1/2010

3 światowej, z chwilą powstania Biura Wywiadu Medycznego Armii, podległego bezpośrednio Naczelnemu Chirurgowi (Szefowi Służby Zdrowia) Armii USA. Było ono poprzedzone dyrektywą Departamentu Wojny USA dla Biura Naczelnego Chirurga Armii USA (maj 1940 r.), narzucającą zadanie określania warunków zdrowotnych i zagrożeń medycznych na terytoriach planowanych działań [2,6]. Pierwszym zadaniem wywiadu medycznego było określenie zagrożeń zdrowotnych panujących w rejonie wysp Ameryki Środkowej, a w szczególności kolonialnych wysp Francji, lojalnych wobec reżimu Vichy. Zajęcie Francji przez nazistów w czerwcu 1940 roku wywołało obawy o stabilność sytuacji w rejonie kanału panamskiego i możliwość powstania zagrożeń dywersyjnych w stosunku do okrętów wypływających na wschód. Tym samym mógłby ulec zaburzeniu transport morski i wojskowy o znaczeniu strategicznym. Wzięto więc pod uwagę rozmieszczenie w tym rejonie wojsk amerykańskich. Do wykonania zadania powołano rezerwistów z Korpusu Sanitarnego, którym polecono zdobycie w ciągu 4 tygodni jak najwięcej informacji o stanie zdrowotnym populacji w tym rejonie geograficznym. Celem było przygotowanie planowania medycznego do prowadzenia przyszłych działań militarnych. W sierpniu 1940 roku Anglia udostępniła armii Stanów Zjednoczonych swoje bazy w Nowej Funlandii i na Bermudach. Ten sam zespół ludzi został skierowany w te rejony z poleceniem oszacowania stanu sanitarnego i zdrowotnego oraz określenia możliwości medycznych dla dyslokacji wojsk amerykańskich. Raport końcowy posłużył Naczelnemu Chirurgowi Armii USA do planowania zabezpieczenia medycznego w przyszłych bazach wojsk amerykańskich [7]. Przeprowadzenie tego typu działań było zadaniem pionierskim. Ponieważ udział w wojnie Sił Zbrojnych USA zbliżał się nieuchronnie, 18 kwietnia 1941 roku stworzono Wydział Wywiadu Medycznego będącego częścią Oddziału Medycyny Prewencyjnej. Wydział ten jednak nie był dostatecznie przygotowany do działań wojennych. Według wyliczeń specjalistów zabrakło dwóch lat pracy do przygotowania właściwego funkcjonowania tej struktury organizacyjnej. W 1944 roku Wydział Wywiadu Medycznego został powiększony do rozmiarów Oddziału z Wydziałami Zbierania, Analizy i Rozpowszechniania. Wraz z tą zmianą Szef Połączonych Sztabów przekształcił Przegląd Strategiczny Departamentu Wojny w cykliczne Połączone Lądowo Morskie Studium Wywiadu (Joint Army Navy Intelligence Study JANIS). Wpłynęło to również na rozszerzenie wstawki dotyczącej wywiadu medycznego z krótkiego, sumarycznego paragrafu do pełnego rozdziału. Stopniowo jednak nowa struktura wraz ze zbliżającym się końcem wojny zaczęła ulegać redukcji i zanikowi. Punktem zwrotnym funkcjonowania wywiadu medycznego był wybuch wojny w Korei i narastające napięcie czasu zimnej wojny. Zrewitalizowany w 1956 roku Oddział Wywiadu Medycznego Biura Naczelnego Chirurga Armii USA został w 1959 roku przyłączony do struktury Wywiadu Medycznego i Działalności Informacyjnej (Medical Intelligence and Information Activity MIIA) Służby Zdrowia Armii Stanów Zjednoczonych. W marcu 1963 roku wszystkie funkcje i zadania MIIA z wyjątkiem Zagranicznego Biura Łącznikowego i Biura Projektów Specjalnych zostały włączone do nowo formowanej Agencji Obrony Wywiadowczej. Sztab Oddziału Wywiadu Medycznego Agencji liczył ponad 40 osób analityków zajmujących się opracowywaniem wstawek zdrowotnych i sanitarnych, jako rozdziałów do Narodowego Przeglądu Wywiadowczego (National Itelligence Survey NIS), będącego następcą Połączonego Lądowo Morskiego Studium Wywiadu (JANIS). W tym czasie Naczelny Chirurg Armii USA utworzył Biuro Koordynacyjne Wywiadu Medycznego (Medical Intelligence Coordination Office MICO), które zajęło się zadaniowością nie przejętą przez Agencję Obrony Wywiadowczej (DIA). W 1965 roku przydzielono tej strukturze odpowiedzialność za prowadzenie zagranicznej analizy zdrowotnej pod nadzorem Asystenta Szefa Sztabu Armii ds. Wywiadu. Podczas wojny w Wietnamie Biuro Koordynacyjne Wywiadu Medycznego, przemianowane na Biuro Wywiadu Medycznego (Medical Intelligence Office MIO) zajmowało się określaniem zagrożeń zdrowotnych poza granicami Stanów Zjednoczonych i analizą zagranicznych materiałów medycznych, podczas gdy Agencja Obrony Wywiadowczej skupiła się na budowie bazy danych o infrastrukturze medycznej, w szczególności ZSRR i Indochin oraz tworzeniu rozdziałów o stanie zdrowotnym i sanitarnym do Narodowego Przeglądu Wywiadowczego. W 1973 roku Biuro Wywiadu Medycznego zostało włączone do Agencji Operacji Polowych Biura Naczelnego Chirurga Armii USA i zreorganizowane do Agencji Wywiadu Medycznego i Informacji Armii USA. Rozszerzona została działalność dotycząca określania zagranicznych zagrożeń zdrowotnych rejonów działania wojsk. Sformalizowaniu uległa analiza zagranicznych informacji medycznych. Jednocześnie na fali zmian po wojnie wietnamskiej Agencja Obrony Wywiadowczej zlikwidowała Oddział Wywiadu Medycznego i przekazała odpowiedzialność za banki danych wywiadu medycznego do Biura Naczelnego Chirurga Armii USA. Wraz z przekazaniem dokumentacji i baz danych, do sztabu medycznego przeniesiono również około 20% specjalistów wywiadu medycznego. Wojskowa służba zdrowia Armii USA stała się tym samym w pełni odpowiedzialna za zadania wynikające z pozyskiwania, analizy i przetwarzania informacji o charakterze zdrowotnym i sanitarnym [2]. W 1979 roku Agencja Wywiadu Medycznego i Informacji została dyslokowana do bazy Fort Detrick w Maryland. W grudniu 1982 roku po dyskusjach na temat Wywiad medyczny nowa jakość w zabezpieczeniu medycznym operacji wojskowych 3

4 przydatności, roli i zadaniowości wywiadu medycznego, zgodnie z dyrektywą Sekretarza Obrony USA, w miejsce Agencji Wywiadu Medycznego i Informacji powołano Centrum Wywiadu Medycznego Sił Zbrojnych (Armed Forces Medical Intelligence Center AFMIC). W czasie lat 80. XX wieku Centrum prowadziło wsparcie dla dowódców w teatrach działań operacyjnych. Zadaniowość była zbliżona do działań prowadzonych podczas okresu II wojny światowej i opierała się na zbieraniu informacji, ich analizie, przetwarzaniu i budowaniu baz danych oraz rozpowszechnianiu raportów i oszacowań na temat zagrożeń zdrowotnych i możliwościach medycznych innych krajów. Ponadto prowadzono analizy dotyczące realizacji programów broni biologicznej przez inne państwa. W celu osiągnięcia większych możliwości wywiadu medycznego, dyrektor Centrum Wywiadu Medycznego Sił Zbrojnych USA uczestniczył w pracach Czterostronnego Komitetu Wywiadu Medycznego (Quadripartite Medical Intelligence Committee QMIC), zorganizowanego w celu wymiany doświadczeń i informacji z medycznymi oficerami łącznikowymi Wielkiej Brytanii i Kanady oraz Attaché Naukowym Australii [8]. W 1992 roku Kongres USA zaakceptował włączenie Centrum Wywiadu Medycznego Sił Zbrojnych do Agencji Obrony Wywiadowczej, na mocy Aktu Autoryzacyjnego Departamentu Obrony. 2 lipca 2008 roku Centrum Wywiadu Medycznego Sił Zbrojnych zostało przekształcone w Narodowe Centrum Wywiadu Medycznego. Jego misją jest śledzenie i ocena pełnej gamy globalnych kwestii zdrowotnych. Jako składowa Agencji Obrony Wywiadowczej, tworzy źródłowe i kompletne oszacowania zdrowotne wywiadu medycznego. Tragedia wydarzeń z 11 września 2001 roku w USA uzmysłowiła potrzebę zmian w zakresie realizacji cyklu MEDINT i kompleksowego podejścia do spraw prewencji medycznej. W szczególności określono konieczność realizacji wywiadu medycznego przez dedykowane struktury militarne w czasie rzeczywistym. Takie podejście reprezentował między innymi Sztab Generalny Sił Zbrojnych Francji, podkreślając podstawowe oczekiwania i potrzeby związane z funkcjonowaniem wywiadu medycznego znajomość stanu zdrowotnego wojsk, zagrożeń zdrowotnych w rejonie operacji i wypracowywanie decyzji w zakresie implementowania środków prewencji medycznej [5]. W celu rozszerzenia podstaw uzyskiwania oszacowań zdrowotnych wojsk, wdrożono zasady analizy informacji medycznych, w tym informacji pochodzących z mediów. Element ten stał się wsparciem systemu nadzoru epidemiologicznego, dochodzeń epidemiologicznych i wstępnych informacji dotyczących środowiskowych czynników ryzyka w procesie uzyskiwania kompletnych oszacowań zdrowotnych. Katalizatorem zmian stały się również ataki kopertowe z użyciem przetrwalników wąglika w Stanach Zjednoczonych. Nowa rzeczywistość wykreowana poprzez zagrożenia asymetryczne dowiodła, jak ważna jest informacja i realizacja wywiadu medycznego również w kraju ojczystym, który może stanowić w tego typu narodowych sytuacjach kryzysowych miejsce rozwinięcia własnych wojsk. Ataki czynnikami broni masowego rażenia mogą dotyczyć zarówno wojsk na misjach, jak i w kraju. Z tego powodu Centrum Wywiadu Medycznego Sił Zbrojnych USA rozszerzyło w 2006 roku zakres swojej działalności o element wsparcia obrony wewnętrznej (we współpracy z Departamentem Bezpieczeństwa Wewnętrznego), dotyczący prowadzenia oszacowań MEDINT w obszarze bioterroryzmu, broni biologicznej z uwzględnieniem zagadnień proliferacji oraz zagrożeń asymetrycznych [9]. Obecna formuła wywiadu medycznego, bazująca na doświadczeniach amerykańskich i rozwijana stopniowo w siłach zbrojnych krajów europejskich należących do NATO, obejmuje okres ostatnich lat. Wcześniejsze doświadczenia związane z funkcjonowaniem wywiadu medycznego w ramach Układu Warszawskiego mogą stanowić realne porównanie, przy zbliżonych celach i założeniach tego typu działalności. Cel i istota prowadzenia wywiadu medycznego Ogólnoświatowa sytuacja i nowa rola Paktu Północnoatlantyckiego, z tworzonymi Siłami Odpowiedzi NATO (NATO Response Forces NRF), wyraźnie zmieniły wykorzystanie Sił Zbrojnych. Normą stają się operacje ekspedycyjne prowadzone z użyciem mniejszych sił, dłużej działających i częściej zmieniających rejony działania. Zróżnicowanie teatrów działań powoduje wzrost ekspozycji na czynniki chorobotwórcze, nieznane zagrożenia środowiskowe i możliwe narażenie na czynniki broni masowego rażenia [10]. Zabezpieczenie medyczne wojsk, zwłaszcza w odmiennych warunkach klimatycznych i sanitarnych wymaga szczegółowej wiedzy o istocie zagrożeń oraz określeniu możliwości i zdolności medycznych w rejonie prowadzenia operacji. Na tej podstawie powinno się odbywać planowanie działań i środków prewencyjnych w celu przygotowania sił przed ich rozmieszczeniem, w trakcie prowadzenia operacji i po jej zakończeniu. Zasadniczym problemem rzutującym na jakość planowania zabezpieczenia medycznego, a tym samym planowania operacyjnego lub strategicznego jest szybka, dokładna i rzetelna informacja o czynnikach mających wpływ na powstawanie strat sanitarnych oraz możliwych metod prewencyjnych. Jest to podstawą funkcjonowania wywiadu medycznego. Informacja taka stanowi jednak końcowy efekt całego złożonego cyklu ukierunkowania, pozyskiwania, analizy i przetwarzania pojedynczych informacji medycznych, będących wyłącznie materiałem źródłowym prowadzonych prac. Określa 4 LEKARZ WOJSKOWY 1/2010

5 informacje medyczne wchodzące opracowanie ekspertów wywiadu medycznego obszar wywiadu dane wywiadu medycznego (bazujące na ocenie zagrożeń) zbieranie medyczne sztab MEDINT lub eksperci medyczni rozpowszechnianie wywiadu medycznego ukierunkowanie ukierunkowanie medyczne rozpowszechnianie sztab wywiadu zbieranie opracowanie dane wyjściowe wywiadu (włącznie z medyczną oceną zagrożeń) Rycina 1. Cykl wywiadu operacyjnego i MEDINT (źródło: AJP Wspólna doktryna sojusznicza. Wywiad Medyczny [MEDINT]) Figure1. Cycle of operational intelligence and MEDINT to również konieczność ścisłej współpracy ekspertów medycznych, zdolnych do ukierunkowania zakresu niezbędnych danych oraz przeprowadzenia ich skutecznej analizy i procesu wnioskowania razem z ekspertami wywiadu operacyjnego, mającymi możliwości pozyskania tego typu danych. Cykle robocze MEDINT i wywiadu operacyjnego są ze sobą spójne oraz ściśle powiązane (ryc. 1). Przedstawione cztery podstawowe etapy cyklu MEDINT ukierunkowanie, zbieranie, opracowanie i rozpowszechnianie nie mają żadnych ostrych granic, ich cel stanowi uporządkowanie oraz pomoc w zrozumieniu wzajemnych relacji pomiędzy poszczególnymi fazami działalności. Założeniem wywiadu medycznego jest wypracowanie jak najbardziej dokładnych oszacowań, stanowiących narzędzie dla dowódców różnych szczebli, w celu ułatwienia prowadzenia procesu decyzyjnego podczas planowania operacyjnego i prowadzenia operacji. Jednocześnie ten sam produkt cyklu wywiadu medycznego stanowi ukierunkowanie działalności służby zdrowia na określone zagrożenia i metody zapobiegawcze. Działalność MEDINT na obszarze organizacyjno zadaniowym podlega określonym regulacjom. Wynika to w głównej mierze z potrzeby ujednolicenia procesu w ramach NATO i wypracowania interoperacyjnych możliwości wzajemnego wsparcia. Nie oznacza to jednak wpływu na zdolności narodowe na tym obszarze, a w szczególności na ingerowanie w sposoby i metody pozyskiwania informacji czy zakres gromadzonych danych. Również sama budowa strukturalna organizacji zajmującej się tą stosunkowo nową dziedziną nie jest określona sztywnymi ramami. Wynika to z prostej przyczyny odrębności wywiadu operacyjnego każdego z państw sojuszniczych. O ile jednym z celów MEDINT jest rozpowszechnianie raportu końcowego prowadzące do uzyskania optymalnego i jednolitego stopnia wsparcia sojuszników lub koalicjantów, o tyle sposoby prowadzenia działań i szczegóły dotyczące realizacji cyklu wywiadowczego pozostają w gestii każdego z państw. Należy podkreślić, że wywiad medyczny nie jest i nie powinien być narzędziem statycznym. Każda zmiana terenu działania wojsk, nowo pojawiające się zagrożenia zdrowotne czy środowiskowe, wymagają szybkich Wywiad medyczny nowa jakość w zabezpieczeniu medycznym operacji wojskowych 5

6 medycyna wywiad medyczny geografia medyczna wywiad geograficzny geografia Proces wypracowania raportu końcowego na podstawie szeregu pojedynczych informacji wymaga etapowej kolejności postępowania, od momentu zbierania do ostatecznego wykorzystania przetworzonych danych (ryc. 3). Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do źródeł niezweryfikowanych czy relacji medialnych bądź publikacji internetowych, mogących ujmować wiele elementów subiektywnych lub komponować z faktów własne informacje podbarwione nastawieniem i własnymi odczuciami autora. Jednolity cykl ma na celu eliminację błędów i przekłamań. Pomimo wprowadzenia zasad postępowania z informacjami nie można całkowicie wyeliminować błędów, a jedynie ograniczyć stopień wykorzystania fałszywych przesłanek. wywiad wojskowy Rycina 2. Medyczne, geograficzne i wywiadowcze informacje gromadzone w MEDINT (źródło: Nawarro S.G.: Wywiad operacyjny i geografia medyczna. Seminarium Operacyjna geografia medyczna, Madryt Połączone Dowództwo Operacyjne, Sekcja J2, Siły Zbrojne Hiszpanii) Figure 2. Medical, geographical and intelligence information assembled in MEDINT i rzetelnych ocen. Na ich podstawie można wprowadzać niezbędne korekty i aktualizować wytyczne do działania. Niezbędnym elementem do uzyskania właściwego stopnia dynamiki reakcji na nowe problemy na tym obszarze jest przede wszystkim bank danych. Zgromadzony zasób danych stanowi usystematyzowany zbiór, składający się z połączenia informacji pochodzących z trzech zasadniczych dziedzin medycyny, wywiadu i geografii (ryc. 2). Przedstawione zależności dziedzin informacji, stanowiących podstawę budowy zbioru danych do przetwarzania i analizy w ramach cyklu wywiadu medycznego, wynikają ze specyfiki poszczególnych składowych, a jednocześnie ich wspólnego charakteru. Prostym przykładem powiązań w prezentowanym zagadnieniu jest uzależnienie stałego występowania określonych chorób zakaźnych od rejonu geograficznego (rejon endemiczny). Przeprowadzenie weryfikacji wywiadowczej stopnia obecnego nasilenia zagrożenia na określonym obszarze będzie stanowić o komplementarności i aktualności danych medyczno geograficznych na potrzeby MEDINT. Zaawansowanie udziału informacji źródłowych do wykorzystania w procesie analitycznym będzie korelowało z wiedzą i doświadczeniem ekspertów MEDINT, zdolnych do wprowadzenia funkcjonalnej filtracji, jak i scalenia wielu komponentów składających się na końcowe wnioski. Ogólna charakterystyka MEDINT Prowadzenie kompleksowych oszacowań ryzyka zagrożeń zdrowotnych powinno być oparte na ramowych zagadnieniach, stałych dla każdego działania. Umożliwi to zarysowanie granic odpowiedzialności i sprecyzowania obszaru zadaniowego. Główne założenia do prowadzenia cyklu wywiadu medycznego obejmują: oszacowanie stopnia zagrożeń środowiskowych i zdrowotnych, na które mogą być narażeni żołnierze, analizę możliwości i zdolności medycznych na obszarze zainteresowania, przetworzenie i analityczną integrację poszczególnych zagrożeń medycznych w celu całkowitego oszacowania ryzyka [10]. Realizacja założeń powinna być skupiona na określonych obszarach tematycznych. Nie będą one miały stałego charakteru, a ich modyfikacja będzie zależna między innymi od rodzaju prowadzonych działań (np. operacja wojenna lub pokojowa), dynamiki zmian zaangażowania stron, specyfiki topograficzno geograficznej (działania w terenie górskim, morskie, z szybkim przemieszczaniem i różnicami w odniesieniu do nowych dyslokacji) i innych czynników. Ogólny podział na zagadnienia medyczne, epidemiologiczne i środowiskowe można rozwijać w szczegółowych, konkretnych tematach, zróżnicowanych pod względem specyfiki (ryc. 4). Biorąc pod uwagę prezentowany schemat zagadnień wpływających na stan zdrowia populacji, należy zauważyć znaczący udział specyficznych składowych, znajdujących się na obszarze zainteresowania nauk i specjalizacji z dziedziny medycyny zapobiegawczej, takich jak epidemiologia, medycyna morska i tropikalna czy choroby zakaźne. Niewątpliwie w trakcie prowadzenia analiz niezbędne jest wsparcie specjalistów klinicznych oraz psychologów, biologów i lekarzy weterynarii. To stanowi o organizacji MEDINT jako struktury multidyscyplinarnej. Realizacja zadań wywiadu medycznego w tak szerokim zakresie i niejednorodnym środowisku specjalistycznym 6 LEKARZ WOJSKOWY 1/2010

7 wymaga wprowadzenia jednolitych reguł, skupiających całokształt wymogów ogólnych. Wyróżnia się osiem podstawowych zasad, regulujących prowadzenie MEDINT [10]: 1. Scentralizowanie nadzoru MEDINT musi być nadzorowany centralnie pod kątem dostarczania spójnych i koherentnych ekspertyz oraz analiz. Cel stanowi także uniknięcie nieuzasadnionego podwajania pracy, prowadzenie wzajemnego wsparcia i zapewnienie skutecznego, ekonomicznego użycia wszystkich sił i środków. 2. Terminowość MEDINT jest bezużyteczny, jeśli jest dostarczany zbyt późno. Z tego samego powodu system, który otrzymuje zadanie dla sił i środków, musi być zdolny odzwierciedlić bez opóźnień wszystkie znaczące zmiany w sytuacji operacyjnej. Biorąc pod uwagę specyfikę zagrożeń medycznych, np. lukę czasową między ekspozycją na czynniki broni biologicznej a wystąpieniem objawów chorobowych, wszystkie siły przeznaczone do przewidzenia skutków zdarzenia biologicznego naturalnego, technologicznego lub zamierzonego powinny zostać w porę zaangażowane do prac w sztabie wywiadu. 3. Systematyczne wykorzystanie Siły i środki muszą być systematycznie wykorzystywane podczas zadań metodycznych, opartych na gruntownej znajomości własnych możliwości i ograniczeń. Temat ten jest bardzo ważny dla MEDINT, bazującego na analizach i ekspertyzach dostarczanych przez licznych specjalistów z różnych dziedzin medycznych. 4. Obiektywność Każda pokusa zniekształcenia informacji w celu dopasowania ich do z góry przyjętych założeń, musi być wyeliminowana. Jest to szczególnie istotne w przypadku niektórych obszarów MEDINT, takich jak określenie stanu psychologicznego sił, gotowości kontyngentu do walki czy określenia możliwości potencjalnego użycia czynników broni masowego rażenia. 5. Dostępność Istotą informacji medycznej oraz wywiadu medycznego musi być ich łatwa dostępność dla odbiorcy. Sztaby MEDINT lub eksperci medyczni z tych sztabów muszą rozpatrywać i przetwarzać wszystkie informacje medyczne i medyczno wywiadowcze. Będzie to stanowiło podstawę porównania z wcześniej pozyskanymi danymi. MEDINT jest bezwartościowy, jeśli nie jest rozpowszechniony i dostępny na odpowiednich poziomach użyteczności i we właściwej formie dla wszystkich, którzy z takich informacji korzystają. 6. Gotowość do reakcji Sztab MEDINT musi być w stałej gotowości do reakcji zadań na potrzeby dowódcze. 7. Ochrona źródeł Wszystkie źródła informacji medycznych muszą być właściwie zabezpieczane. 8. Ciągłość przeglądu MEDINT musi być poddawany ciągłemu przeglądowi i w niezbędnych przypadkach poprawiany, biorąc pod informacje do procesu wywiadowczego wywiad środowisko potencjalne wypracowanie decyzji wnioskowanie specjalistyczne komórki wywiadu (MEDINT itp.) analiza wryfikacja źródeł potwierdzenie efekty oparte na przystąpieniu do operacji zbieranie informacja Rycina 3. Przebieg procesu postępowania z informacją w MEDINT (źródło: AJP Wspólna doktryna sojusznicza. Wywiad Medyczny ([MEDINT]) Figure 3. Process of information proceeding in MEDINT Wywiad medyczny nowa jakość w zabezpieczeniu medycznym operacji wojskowych 7

8 lokalne zdolności medyczne możliwości użycia BMR lokalna żywność i woda zabezpieczenie medyczne sił przeciwnika choroby odzwierzęce i wywoływane przez florę lokalne zasoby medyczne zagrożenia medyczne niebezpieczne zagrożenia środowiskowe toksyczna flora i fauna choroby epidemiczne i endemiczne standardy zdrowotne czynniki geograficzne systemy rażenia militarnego Rycina 4. Obszary tematyczne zagrożeń zdrowotnych (źródło: Blanco F.M.: Wymogi wojskowe wywiadu medycznego. Seminarium Operacyjna geografia medyczna, Madryt r.) Figure 4. Subject fields of health hazards uwagę wszystkie nowe informacje medyczne i porównując je z tymi, które są już znane. Rozważając realizację MEDINT, z uwzględnieniem sformułowanych zasad ogólnych, należy pamiętać o nadrzędnej roli wywiadu. Sztab MEDINT powinien funkcjonować w ramach struktur wywiadowczych, jednak niezbędna jest ścisła współpraca i współdziałanie z ekspertami w dziedzinach medycyny prewencyjnej (ryc. 5). Możliwości wykorzystania wiedzy i doświadczeń ekspertów niebędących oficerami sztabu wywiadu medycznego, a z potencjałem analitycznym, będą skutkować uzyskaniem większych zdolności w tym zakresie. Ma to swoje uzasadnienie w racjonalnym wykorzystaniu sił, niewpływającym na nieuzasadnioną rozbudowę struktur sztabowych wywiadu. Przykładem tego typu rozwiązań organizacyjnych jest funkcjonowanie MEDINTw Siłach Zbrojnych Hiszpanii [11]. Instytut Medycyny Prewencyjnej Ministerstwa Obrony tego kraju ma w swojej strukturze trzy podstawowe komórki epidemiologii i wywiadu medycznego, ochrony i promocji zdrowia oraz zdrowia środowiskowego i ochrony przed bronią masowego rażenia. W komórce zajmującej się wywiadem medycznym pracują oficerowie łącznikowi Centrum Wywiadu Sił Zbrojnych, którzy są równocześnie zaangażowani w realizację zadań sztabu MEDINT. Mają oni możliwość zarówno współpracy z pozostałymi specjalistami Instytutu, jak i bezpośredniego wykorzystania specjalistycznych baz danych Instytutu. Na podobnych zasadach współdziałania specjalistycznego funkcjonuje wyodrębniona komórka wywiadu medycznego Bundeswehry w Monachium 8 LEKARZ WOJSKOWY 1/2010

9 różne źródła wiedza ekspertów medycznych informacja medyczna ocen zagrożeń medycznych sztab medyczny dyrektor medyczny/doradca doradztwo medyczne wejście informacji medycznych obszar wywiadu dowódca opracowanie ekspertów wywiadu medycznego dane wywiadu medycznego (bazujące na ocenie zagrożeń) zbieranie medyczne sztab MEDINT lub eksperci medyczni rozpowszechnianie wywiadu medycznego sztab dowódcy J1, J2, J3...JMED ukierunkowanie ukierunkowanie medyczne rozpowszechnianie sztab wywiadu zbieranie opracowanie dane wyjściowe wywiadu (włącznie z medyczną oceną zagrożeń) Rycina 5. Zależności medyczno wywiadowcze w realizacji MEDINT (źródło: AJP Wspólna doktryna sojusznicza. Wywiad Medyczny [MEDINT]) Figure 5. Medical intelligence relationship in MEDINT [12]. Utworzona w 2001 roku struktura składała się z 7 oficerów (w tym trzech lekarzy specjalistów medycyny tropikalnej i jednego oficera wywiadu) i 2 podoficerów, co wymuszało nawiązanie współpracy ze specjalistami medycyny tropikalnej, środowiskowej i weterynarii do wykonania nałożonych zadań. Skuteczna realizacja i właściwe wykorzystanie wywiadu medycznego powinno być wspierane doradztwem medycznym na poszczególnych szczeblach zadaniowych. Gwarantuje to uzyskanie optymalnych efektów i kompleksowe wykorzystanie raportów na potrzeby planistyczne. Wywiad medyczny nowa jakość w zabezpieczeniu medycznym operacji wojskowych 9

10 Rycina 6. Ćwiczenia nieetatowego Zespołu Rozpoznania Biologicznego (Bydgoszcz 2002 r.) (źródło: Zbiory własne autora) Figure 6. Training of part time Biological Reconnaissance Team (Bydgoszcz 2002) Ocena obecnych działań i określenie możliwości wojskowej służby zdrowia Sił Zbrojnych RP w rozwoju MEDINT Tematyka wywiadu medycznego jest poruszana w wojskowej służbie zdrowia Sił Zbrojnych RP od prawie 10 lat. Dyskusje i podejmowane działania nie doprowadziły jednak do scalenia zadaniowości i uzyskania modelu funkcjonowania docelowego wsparcia w tym zakresie. Określenie MEDINT stało się słowem kluczem, niejednokrotnie bez zrozumienia istoty zagadnienia. W 2003 roku w strukturze nowo sformowanych Wojskowych Ośrodków Medycyny Prewencyjnej w Bydgoszczy, Gdyni, Krakowie, Modlinie i Wrocławiu utworzono komórki Nadzoru Epidemiologicznego i Wywiadu Medycznego. W istocie ich funkcjonowanie od chwili powstania ogranicza się do realizacji zadań znajdujących się w kompetencjach Wojskowej Inspekcji Sanitarnej. Jednocześnie na fali dostrzeganych zmian zagrożeń bezpieczeństwa światowego (proliferacja broni masowego rażenia czy zagrożenia asymetryczne) utworzono w tych samych Ośrodkach etatowe Zespoły Rozpoznania Biologicznego (obecnie Sekcje Rozpoznania Biologicznego), które przejęły zadaniowość nieetatowych Zespołów Rozpoznania Biologicznego funkcjonujących od 2000 roku w pięciu dotychczas istniejących Wojskowych Stacjach Sanitarno Epidemiologicznych (obecnie WOMP) oraz Wojskowym Instytucie Higieny i Epidemiologii (ryc. 6). Zasadniczym ich celem było i jest zapewnienie ochrony przed skutkami użycia broni biologicznej na terenie kraju, a w szczególności wstępna identyfikacja zagrożenia i określenie stosownej prewencji. Faktyczne rozpoznanie wynikające z nazwy Zespołów, a leżące w kręgu zainteresowania wywiadu medycznego, było wykorzystane w pełni podczas misji stabilizacyjnej w Republice Iraku, Rycina 7. Przygotowanie do badań środowiskowych (okolice An Najaf, Irak 2003 r.) (źródło: Zbiory własne autora) Figure 7. Preparedness for environmental examination (region of An Najaf, Iraq 2003) opierającsię na działalności Mobilnego Laboratorium Biologicznego. Ta nowa struktura, podległa bezpośrednio Szefowi Służby Zdrowia Wielonarodowej Dywizji Centrum Południe, zajmowała się m.in. określaniem wybranych aspektów zagrożeń zdrowotnych i środowiskowych na potrzeby Sztabu Dywizji oraz doradztwem sanitarno epidemiologicznym. W jej skład wchodzili specjaliści Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii, Wojskowych Ośrodków Medycyny Prewencyjnej oraz Centrum Reagowania Epidemiologicznego Sił Zbrojnych RP. Podczas pierwszej zmiany w 2003 roku, dzięki stałej współpracy z komórką wywiadu operacyjnego, uzyskiwano i analizowano informacje dotyczące możliwości wystąpienia zagrożeń zdrowotnych, a w szczególności będących skutkiem użycia broni biologicznej. Ten wysokospecjalistyczny i multidyscyplinarny zespół, dysponujący m.in. możliwościami w dziedzinie genetycznej identyfikacji mikrobiologicznej, był angażowany w ramach współpracy wywiadowczej również przez stronę amerykańską, do praktycznych badań środowiskowych masowych mogił irackich (ryc. 7). Celem badań było potwierdzenie lub wykluczenie obecności śladów czynników biologicznych broni masowego rażenia. 10 LEKARZ WOJSKOWY 1/2010

11 W 2004 roku na bazie rozformowanego 74 Batalionu Przeciwepidemicznego (będącego wcześniej strukturą Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii), utworzono nową, samodzielną jednostkę Centrum Reagowania Epidemiologicznego Sił Zbrojnych RP (CRESZ RP). W jej składzie rozwinięto nową komórkę Zespół Analiz zajmującą się przetwarzaniem i analizami informacji medycznych. Główny wysiłek Zespołu skierowany jest na analizy raportów epidemiologicznych i sanitarnych z Wojskowych Ośrodków Medycyny Prewencyjnej oraz tworzenie ocen stanu epidemiologicznego Sił Zbrojnych na terenie kraju. Ponadplanowym zadaniem było przygotowanie publikacji o zagrożeniach zdrowotnych i środowiskowych w Iraku, a następnie Afganistanie i Czadzie. Pozycje te były oparte na informacjach ogólnodostępnych oraz przekazanych przez Inspektorat Wojskowej Służby Zdrowia. Brak realnego umocowania Zespołu Analiz w kompleksowym i bezpośrednim systemie informowania i raportowania medycznego z rejonów misji praktycznie uniemożliwia realizację epidemiologicznego wsparcia analitycznego w czasie rzeczywistym. Centrum Reagowania Epidemiologicznego SZ RP, będąc jednostką medyczną ukierunkowaną na działania w ramach operacji sojuszniczych i koalicyjnych, realizuje swoimi siłami i środkami głównie zabezpieczenie diagnostyki sanitarno epidemiologicznej misji, bez uczestnictwa w rekonesansach i aktywnym pozyskiwaniu informacji dla celów Zespołu Analiz. Istotnym postępem, z punktu widzenia potrzeb wywiadu medycznego było zapoczątkowanie przez wojskową służbę zdrowia działań w kierunku informatyzacji i wypracowania systemu nadzoru medycznego. Plan wykorzystania platformy programowej GIS (Geographic Information System) zainicjowany w Centrum Reagowania Epidemiologicznego Sił Zbrojnych RP, do scalenia informacyjnego instytucji zajmujących się medycyną prewencyjną jest w trakcie realizacji. System GIS jest wykorzystywany również w innych krajach członkowskich NATO do tworzenia baz danych medycznych. Ważną rolę w kształtowaniu procedur i innych dokumentów z dziedziny medycyny prewencyjnej i MEDINT na forum ekspertów NATO oraz Europejskiej Agencji Obrony, odgrywają przedstawiciele Wojskowego Instytutu Medycznego, Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii oraz Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia. Stanowią oni zaplecze eksperckie w tych dziedzinach. Biorąc pod uwagę obecny stan realizacji założeń wywiadu medycznego przez wojskową służbę zdrowia, korzyści i potrzeby w zakresie rozwoju tej dziedziny oraz możliwości wynikające z analizy potencjału, należy stwierdzić, że wskazane jest wypracowanie koncepcji precyzującej uzyskanie zdolności w tym obszarze zadaniowym. Podejmowane działania powinny mieć charakter wielokierunkowy. Przede wszystkim konieczne jest uzyskanie wspólnego stanowiska dwóch instytucji Rycina 8. Francuska bazy danych BEDOUIN (źródło: Boutin J.P. Medical Intelligence Procedure: The French approach. Seminar Operational Medical Geography. Institute for Preventive Medicine, Madrid ) Figure 8. French database BEDOUIN (źródło: Boutin J.P. Medical Intelligence Procedure: The French approach. Seminar Operational Medical Geography. Institute for Preventive Medicine, Madrid ) zaangażowanych w realizację MEDINT wywiadu (rozpoznania) wojskowego i wojskowej służby zdrowia. W proces ten powinien być zaangażowany zarówno Inspektorat Wojskowej Służby Zdrowia, jak i Oddział Służby Zdrowia Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych. Na tej podstawie powinno się określić organizację strukturalną wsparcia medycznego sztabu MEDINT i zakres odpowiedzialności. Niezbędne jest też wypracowanie schematu przepływu informacji, meldowania, raportowania i stosownych wzorów dokumentacji. Pierwszym i najważniejszym elementem w zakresie uzyskiwania zdolności MEDINT jest stworzenie bazy danych. Powinna ona zawierać informacje umożliwiające i ułatwiające wypracowanie oszacowań zagrożeń zdrowotnych i środowiskowych w rejonach prowadzenia obecnych i planowanych działań militarnych (z wyłączeniem Polski i krajów członkowskich NATO). Trzon specjalistyczny wykazywałby ukierunkowanie na dane epidemiologiczne, z zakresu chorób zakaźnych i tropikalnych, stan sanitarno higieniczny, dane z zakresu infrastruktury i standardów medycznych (w tym możliwości transportowo ewakuacyjnych), dane geograficzno klimatyczne, biologiczne (w tym entomologiczne), weterynaryjne i inne, zgodnie z określonym, niezbędnym zakresem tematycznym (ryc. 8 i 9). Kolejnymi możliwościami wojskowej służby zdrowia w dziedzinie wsparcia rozwoju wywiadu medycznego są: stworzenie instrukcji regulującej podstawowe zasady wywiadu medycznego (na wzór podręcznika polowego armii USA FM ) oraz implementowanie gotowych dokumentów normalizacyjnych, Wywiad medyczny nowa jakość w zabezpieczeniu medycznym operacji wojskowych 11

12 przebywające w rejonie działań międzynarodowe organizacje pozarządowe w celu właściwego ukierunkowania medycznego zdobywanych informacji, wykorzystanie wiedzy ekspertów medycznych do realizacji specjalistycznych analiz. Zarówno uzyskanie zdolności interoperacyjnych wywiadu medycznego, a tym samym umożliwienie wsparcia dowodzenia w teatrach działań, jak i wpływ na obniżenie wskaźnika niebojowych strat sanitarnych, przemawia za zaangażowaniem wojskowej służby zdrowia w rozwój i wsparcie tej dziedziny. Rycina 9. Francuska bazy danych BEDOUIN (źródło: Boutin J.P. Medical Intelligence Procedure: The French approach. Seminar Operational Medical Geography. Institute for Preventive Medicine, Madrid ) Figure 9. French database BEDOUIN (źródło: Boutin J.P. Medical Intelligence Procedure: The French approach. Seminar Operational Medical Geography. Institute for Preventive Medicine, Madrid ) współpraca i wykorzystanie doświadczeń wojskowej służby zdrowia krajów realizujących wywiad medyczny (USA, Niemcy, Hiszpania, Francja, Szwecja), szkolenie medyczne kadry dowódczej wojskowej służby zdrowia z zakresu przekazywania informacji istotnych dla wywiadu medycznego z rejonu misji oraz kadry dowódczej kontyngentów dotyczących wykorzystania raportu MEDINT do celów planowania działań i procesu decyzyjnego, wykorzystanie wzorów meldunków EPI NATO lub EPI EU i MEDSITREP oraz MEDASSESSREP do zobiektywizowanego i zunifikowanego raportowania medycznego z rejonu odpowiedzialności, również dla celów wywiadu medycznego, udział w czynnościach rekonesansu i rozpoznania rejonu działań, wykorzystanie i rozwój technik łączności do szybkiego (w czasie rzeczywistym) przekazywania istotnych informacji medycznych (wideokonferencje), wykorzystanie multidyscyplinarnego potencjału Wojskowych Ośrodków Medycyny Prewencyjnej oraz Centrum Reagowania Epidemiologicznego SZ RP do realizacji wybranych zagadnień wywiadu medycznego, rozwój współpracy ze strukturami mogącymi aktywnie pozyskiwać informacje o aktualnych zagrożeniach medycznych i środowiskowych (w tym zdarzeniach nagłych np. zachorowania na choroby zakaźne i szczególnie niebezpieczne wśród ludności miejscowej) w rejonie misji wraz z pozyskiwaniem ważnych informacji medycznych posiadanych przez Piśmiennictwo 1. Inspektorat Wojskowej Służby Zdrowia: 28 Konferencja Plenarna Komitetu Szefów Służb Medycznych NATO COMEDS. Accessed: < 2. Kauffman D.C.: Medical intelligence: a theater engagement tool. U.S. Army War College, Carlisle Barracks, PA , CLASS OF Joint doctrine publication. Medical support to joint operations (2nd edition). Accessed: < NR/ rdonlyres/ C0D56BC1 731B 4062 B5094EB FA4AD49F8/0/JDP4032Ed.pdf> 4. US Department of Defense: Joint Publication Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms. Accessed: (z późn. zm ) 5. Boutin J.P.: Medical Intelligence Procedure: The French approach. Seminar Operational Medical Geography. Institute for Preventive Medicine, Madrid FM Basic Field Manual. War Department, Military Government, USA, July Anderson G.: Medical Intelligence. Preventive Medicine in World War II. Special Fields. Vol 4. Department of the Army. Washington DC, AD A Organization and functions of the Armed Forces Medical Intelligence Center (AFMIC). Department of Defense, USA, April Rizzo A.M.: Meeting Emerging and Constantly Changing Health Threats with a Central Point of Information and Intelligence. Military Medical/CBRN Technology Vol. 12, Issue 5. National Center for Medical Intelligence, USA, AJP Wspólna doktryna sojusznicza. Wywiad Medyczny (MEDINT) 11. Alsina J.: Defense Institute for Preventive Medicine Capitán Médico Ramón y Cajal. Seminar Operational Medical Geography. Institute for Preventive Medicine, Madrid Medical Intelligence Schutz der Streitkräfte im Einsatz durch das medizinische Nachrichtenwesen der Bundeswehr. < sanitaetsdienst bundeswehr.de/portal/a/sanitaetsdienst/kcxml/04_sj9spykssy0xplmnmz0vm0y_qjzkld4w38vmybcmb2my GIfqRcMGglFR9X4_83FR9b_0A_YLciHJHR0VFAKt7T0g!/delta/base64xml/L 2dJQSEvUUt3QS80SVVFLzZfQV8yTko1?yw_contentURL=%2F01DB %2FW27REA59092INFODE%2Fcontent.jsp> 12 LEKARZ WOJSKOWY 1/2010