Rating the risk factors for endometrial cancer in women

Transkrypt

1 54 Ocena czynników ryzyka wystęowania raka błony śluzowej macicy u kobiet Rating the risk factors for endometrial cancer in women Artykuł oryginalny/original article JOANNA HOŁODY-ZARĘBA, PIOTR KINALSKI, MACIEJ KINALSKI Odział Ginekologiczno-Położniczy, SP ZOZ Wojewódzki Szital Zesolony im. J. Śniadeckiego w Białymstoku Ordynator Oddziału: rof. dr hab. n. med. Maciej Kinalski Adres do koresondencji/address for corresondence: Joanna Hołody-Zaręba Odział Ginekologiczno-Położniczy SP ZOZ Wojewódzki Szital Zesolony im. J. Śniadeckiego ul. Warszawska 5, 5-62 Białystok Tel , joannaho@gazeta.l Statystyka/Statistic Liczba słów/word count 265/345 Tabele/Tables Ryciny/Figures Piśmiennictwo/References 9 Received:.7.23 Acceted: Published: Streszczenie Wstê. Rak b³ony œluzowej macicy nale y do jednego z najczêstszych nowotworów z³oœliwych u kobiet. W Polsce w ci¹gu roku choruje,9 na tys. kobiet, a umiera 2,4 na tys. kobiet. Cel racy. Ocena czêstoœci wystêowania czynników ryzyka raka b³ony œluzowej macicy u kobiet. Analizie oddano wiek acjentek, masê cia³a, liczbê orodów, wiek wyst¹ienia menarche i menoauzy, wystêowanie cukrzycy t 2, nadciœnienia têtniczego, leczenie tamoksifenem oraz stosowanie hormonalnej teraii zastêczej (HTZ). Materia³ i metody. Ocenie oddano dwie gruy kobiet. Pierwsz¹ gruê stanowi³y 24 acjentki z rozoznanym rakiem b³ony œluzowej macicy. Œrednia wieku w tej gruie wynosi³a 62,9. Gruê kontroln¹ stanowi³o 4 acjentek, u których wykluczono raka endometrium. Œrednia wieku acjentek w tej gruie wynosi³a 56,. Wyniki. Wartoœæ wskaÿnika BMI, wiek menoauzy, obecnoœæ nadciœnienia têtniczego, stosowanie HTZ oraz tamoksifenu u acjentek z rakiem b³ony œluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej wykaza³y istotn¹ statystycznie ró nicê. W analizie wieku menarche, liczby orodów oraz wystêowania cukrzycy t. 2 nie zaobserwowano znamiennej statystycznie ró - nicy omiêdzy obiema gruami. Wnioski. Oty³oœæ, óÿna menoauza, nadciœnienie têtnicze, teraia tamoksifenem wystêowa³y istotnie czêœciej w gruie kobiet z rakiem endometrium. Czynnikami, które nie mia³y w³ywu na rozwój raka endometrium by³ wiek ierwszej miesi¹czki, liczba orodów oraz cukrzyca tyu 2. Potwierdzono, i stosowanie estrogenowo-rogesteronowej teraii zastêczej dzia³a³o rotekcyjnie na b³onê œluzow¹ macicy. S³owa kluczowe: czynniki ryzyka, rak, endometrium Summary Introduction. Endometrial cancer is one of the most common malignancies in women. In Poland during the ill,9 er thousand. women, and 2.4 er thousand die. women. The Aim.The evaluation assessed the revalence of risk factors for endometrial cancer. Tests erformed in a grou of women with endometrial cancer and in the control grou of women who did not have the above athology. We comared the occurrence of the factors such as age, body weight, number of births, age of first and last menstrual eriod, t 2 diabetes incidence and hyertension, treatment with tamoxifen, the use of Hormone Relacement Theray (HRT). Material and methods. The study grou consisted of women atients were hositalized in the Deartment of Gynaecology and Obstetrics Regional Hosital in Bialystok in 28-2 who

2 Ocena czynników ryzyka wystêowania raka b³ony œluzowej macicy u kobiet 55 underwent uterine curettage or hysteroscoy was erformed. The indication for surgery was irregular vaginal bleeding and / or abnormal endometrial image transvaginal ultrasound. Based on medical records rovided information on age, weight, number of births, age of first and last menstrual eriod, the incidence of t 2 diabetes and high blood ressure, treatment with tamoxifen, the use of HRT. The study oulation of women were divided into two grous. The first grou consisted of 24 atients with diagnosed and documented by histological study of ost-oerative endometrial cancer. The control grou consisted of 4 atients, in whom athological material, there was no change in endometrial cancer. Results. Patients in the grou with endometrial cancer were between the ages of 37 to 88 years Mean age was 62.9.In the control grou, the oldest atient was 87 years old and the youngest 38. The average age in this grou was 56.. The average age of atients in grou with endometrial cancer in comarison with the average age of the control grou was significantly higher ( <.5). The value of BMI, age of menoause, resence of hyertension, the use of HRT and tamoxifen in atients with endometrial cancer comared to the control grou showed a statistically significant difference. However, in the analysis of age of menarche, number of births and the incidence of diabetes t 2 no statistically significant difference between the two grous. Additionally the co-existence of t 2 diabetes and obesity in both grou. In comarative evaluation, no statistically significant difference was observed. Conclusions. Obesity, late menoause, hyertension, treatment with tamoxifen occurred significantly more often in women with endometrial cancer. Factors that did not affect the develoment of endometrial cancer in women was age of menarche, number of births, and tye 2 diabetes. It was confirmed that the use of estrogen-rogesterone theray worked condescendingly on the endometrium. Key words: risk factors, cancer, endometrial WSTĘP Rak b³ony œluzowej macicy nale y do jednego z najczêstszych nowotworów z³oœliwych u kobiet. Zachorowalnoœæ na raka endometrium jest bardzo zró nicowana. Najwy szy odsetek nowych zachorowañ obserwuje siê w krajach wysoko urzemys³owionych Ameryki Pó³nocnej, Euroy oraz Australii. W krajach tych umieralnoœæ na ten nowotwór jest najwy sza, natomiast najni sza w s³abo rozwiniêtych krajach Afryki, Ameryki Centralnej, Po³udniowej, czy te Azji [,2]. Polska od wzglêdem zachorowalnoœci i umieralnoœci na raka b³ony œluzowej macicy zajmuje œredni¹ ozycjê. W ci¹gu roku choruje,9 na tys. kobiet, a umiera 2,4 nays. kobiet [3,4]. Rak endometrium najczêœciej wystêuje u kobiet w okresie omenoauzalnym, w którym rejestruje siê najwiêcej zachorowañ (75%) []. Zjawisko najwy szej zachorowalnoœci na raka b³ony œluzowej macicy w krajach wysoko urzemys³owionych jest zwi¹zane z masowym wystêowaniem w tych krajach oty³oœci, brakiem aktywnoœci fizycznej, z wystêowaniem cukrzycy, ma³¹ liczb¹ rodzonych dzieci oraz bezdzietnoœci¹. Wszystkie te czynniki uznane s¹ jako redysonuj¹ce do rozwoju raka b³ony œluzowej macicy. Ponadto zaawansowany wiek, wczesna miesi¹czka, óÿna menoauza, zaburzenia miesi¹czkowania, rzyjmowanie estrogenowej teraii zastêczej, tamoksifen, zesó³ Lynch (dziedziczny rak jelita grubego niezwi¹zany z oliowatoœci¹) zwiêkszaj¹ ryzyko rozwoju raka endometrium [5]. G³ównym objawem raka b³ony œluzowej macicy s¹ nierawid³owe krwawienia z dróg rodnych, wystêuj¹ce u kobiet, które do tej ory regularnie miesi¹czkowa³y, INTRODUCTION Endometrial cancer is one of the most common malignancies in women. The incidence of endometrial cancer is very diverse. The highest ercentage of new cases is observed in the highly industrialized countries of North America, Euroe and Australia. In these countries, the death rate from cancer is highest, and the lowest rate is noted in underdeveloed countries of Africa, Central America, South America, or Asia [, 2]. Poland in terms of morbidity and mortality from cancer of the uterus lining occuies an average osition. During the year,.9 er cent er women suffers from this disease and 2.4% er dies because of it [3, 4]. Endometrial cancer is most common in ostmenoausal women, which records the highest incidence (75%) []. The henomenon of high incidence of endometrial cancer in industrialized countries is related to the mass occurrence of obesity in these countries, lack of hysical activity, with the occurrence of diabetes-born, a small number of children and childlessness. All of these factors are recognized as redisosing to the develoment of endometrial cancer. In addition, advanced age, early menstruation, late menoause, menstrual disorders, receiving estrogen relacement theray, Tamoxifen, Lynch syndrome (hereditary colorectal cancer not associated with olyosis) are the factors that increase the risk of endometrial cancer develoment [5]. The main symtom of endometrial cancer is abnormal vaginal bleeding, occurring in women who have so far regular menstruations or the aearance of vaginal bleeding after menoause. The gold standard in the

3 56 J. HO ODY-ZARÊBA, P. KINALSKI, M. KINALSKI lub ojawienie siê krwawienia z dróg rodnych w okresie omenoauzalnym. Z³otym standardem w wykrywaniu raka endometrium ozostaje zabieg wy³y eczkowania jamy macicy lub wykonanie zabiegu histeroskoii z celowanym obraniem wycinków z b³ony œluzowej macicy [6]. CEL PRACY Ocenie oddano czêstoœæ wystêowania czynników ryzyka raka endometrium. Badania rzerowadzono w gruie kobiet z rakiem b³ony œluzowej macicy oraz w gruie kontrolnej kobiet, u których nie stwierdzono owy szej atologii. Porównano wystêowanie takich czynników jak: wiek acjentek, masa cia³a, liczba orodów, wiek ierwszej i ostatniej miesi¹czki, wystêowanie cukrzycy t 2, nadciœnienia têtniczego krwi, leczenie tamoksifenem, stosowanie HTZ. MATERIAŁ I METODY Badan¹ gruê kobiet stanowi³y acjentki hositalizowane w oddziale ginekologiczno-o³o niczym Wojewódzkiego Szitala Zesolonego w Bia³ymstoku w latach 28-2, u których wykonano zabieg wy³y eczkowania jamy macicy lub wykonano histeroskoiê. Wskazaniem do zabiegu by³o nierawid³owe krwawienie z dróg rodnych i/lub nierawid³owy obraz endometrium w USG rzezochwowym. Na odstawie dokumentacji medycznej uzyskano informacje dotycz¹ce wieku, masy cia³a, liczby orodów, wieku ierwszej i ostatniej miesi¹czki, wystêowania cukrzycy t 2, nadciœnienia têtniczego krwi, leczenia tamoksifenem, stosowania HTZ. Badan¹ oulacjê kobiet odzielono na dwie gruy. Pierwsz¹ gruê stanowi³y 24 acjentki z rozoznanym i otwierdzonym w histoatologicznym badaniu ooeracyjnym rakiem endometrium. Gruê kontroln¹ stanowi³o 4 acjentek, u których w materiale histoatologicznym nie stwierdzono zmiany nowotworowej b³ony œluzowej macicy. Uzyskane wyniki badañ retrosektywnych oddano analizie statystycznej w rogramie Statistica 9.. Do oceny uzyskanych wyników zastosowano test Manna- Whitneya, test niezale noœci chi-kwadrat Pearsona oraz odstawowe funkcje statystyczne (œrednia arytmetyczna, mediana, wariancja). Stwierdzone ró nice uznawano za znamienne statystycznie rzy oziomie ufnoœci (). WskaŸnik masy cia³a-body Mass Index (BMI) obliczono za omoc¹ wzoru: masa ciaùa (kg)/ wzrost² (m). Przyjêto, e BMI<8,5 œwiadczy o niedowadze, rzedzia³ 8,5-24,9 rzemawia za rawid³ow¹ mas¹ cia³a, nadwaga znajduje siê w rzedziale 25-29,9, natomiast oty³oœæ to rzedzia³ owy ej 3. WYNIKI Pacjentki w gruie z rakiem b³ony œluzowej macicy znajdowa³y siê w rzedziale wiekowym od 37. do 88. lat. Œrednia wieku wynosi³a 62,9. W tej gruie kobiet oni ej 5 r.. znajdowa³o siê 8 acjentek, co stanowidetection of endometrial cancer remains the treatment curettage of uterine cavity or erforming hysteroscoy with targeted endometrial biosy [6]. AIM OF THE WORK We evaluated the incidence of endometrial cancer risk factors. The study was conducted in women with endometrial cancer and a control grou of women who did not have the above athology. We comared the occurrence of such factors as age of atients, their body weight, arity, age of first and last menstrual eriod, the incidence of tye 2 diabetes, high blood ressure, treatment with Tamoxifen, the use of HRT. MATERIAL AND METHODS The study grou of women was hositalized in the gynaecological and obstetric ward at the Regional Hosital in Bialystok. They underwent curettage of the uterine cavity or hysteroscoy in The indication for surgery was abnormal vaginal bleeding and/ or abnormal endometrial image in transvaginal ultrasound. Based on medical records the information on age, body weight, number of births, and age of first and last menstrual eriod, tye 2 diabetes, high blood ressure, treatment with Tamoxifen and the use of HRT was obtained. The study oulation of women was divided into two grous. The first grou consisted of 24 atients with endometrial cancer, diagnosed and confirmed by histoathological examination in ostoerative eriod. The control grou consisted of 4 atients, who had no material histoathological changes of endometrial cancer. The results of retrosective studies were analyzed statistically in the rogram Statistica 9.. In order to evaluate the obtained test results the Mann-Whitney test of indeendence was used, as well as Pearson chi square test and basic functions of statistics (arithmetic mean, median, and variance). These differences were considered statistically significant at a confidence level ( <.5). BMI -Body Mass Index (BMI) was calculated using the formula: weight (kg)/height ² (m). It was assumed that a BMI < 8.5 indicates underweight, range seaks for normal weight, overweight is between , and obesity is in a range of over 3. RESULTS Patients in the grou with endometrial cancer were aged from 37 to 88 years. The average age was In this grou of women there were 8 atients under 5 years of age, which accounted for 7%, between 5 and 6 years of age there were 4 atients (33 %), between 6 and 7 years of age there were 4 atients (32 %), the remaining 35 atients (28%) were above 7 years of age.

4 Ocena czynników ryzyka wystêowania raka b³ony œluzowej macicy u kobiet 57 ³o 7%, omiêdzy 5 a 6 r.. 4 acjentek (33%), omiêdzy 6 a 7 r.. by³o 4 acjentek (32%), ozosta³e 35 acjentek (28%) mia³o owy ej 7 lat. W gruie kontrolnej najstarsza acjentka mia³a 87 lat, a najm³odsza 38. Œrednia wieku w tej gruie wynosi³a 56,. W wieku oni ej 5 r.. znajdowa³y siê 43 acjentki (38%), omiêdzy 5 a 6 r.. by³o 44 acjentek (38%), w rzedziale 6-7 r.. by³o 6 acjentek (4%), natomiast owy ej 7 r.. by³o acjentek (%). Œrednia wieku acjentek w gruie z rakiem endometrium w orównaniu ze œredni¹ wieku w gruie kontrolnej by³a istotnie wy sza (tab..). W gruie acjentek z rakiem b³ony œluzowej macicy œredni wskaÿnik BMI wynosi³ 3,3. Najni sza wartoœæ wskaÿnika BMI wynosi³a 2, natomiast najwy sza 59. W tej gruie kobiet u adnej acjentki nie stwierdzono niedowagi. U 2 acjentek (7%) stwierdzono rawid³ow¹ masê cia³a, u 24 acjentek (9%) nadwagê, oty³oœæ stwierdzono u ozosta³ych 79 acjentek (64%). Natomiast w gruie kontrolnej œredni wskaÿnik BMI wynosi³ 27,3. Najni szy wskaÿnik BMI mia³ wartoœæ 2, a najwy szy 42. Podobnie, jak w gruie z rozoznanym rakiem endometrium w gruie kontrolnej nie by³o acjentek z niedowag¹. U 35 acjentek (3%) stwierdzono rawid³ow¹ masê cia³a, u 53 acjentek nadwagê (47%), a u ozosta³ych 26 acjentek (23%) wystêowa³a oty³oœæ. Œrednia wartoœæ BMI acjentek z rakiem b³ony œluzowej macicy by³a istotnie wy sza statystycznie w orównaniu z gru¹ kontroln¹ (tab.2.). In the control grou the oldest atient was aged 87 years, and the youngest 38 years. The average age in this grou was 56.. There were atients (38%) at the age below 5 years, between 5 and 6 years of age there were 44 atients (38%), the number of atients aged between 6-7 years was 6 (4%), while above 7 years of age there were atients ( %). The average age of atients in the grou with endometrial cancer comared with the average age of the control grou was significantly higher (Table ). In the grou of atients with endometrial cancer mean BMI was 3.3. The lowest BMI was 2, while the highest was 59. In this grou of women no atient show the symtoms of underweight, 2 atients (7%) had normal weight, 24 atients (9%) had overweight, obesity was observed in the remaining 79 atients (64%). However, in the control grou, the average BMI was The lowest BMI had a value of 2, and the highest 42. Similarly, as in the grou with endometrial cancer diagnosed in the control grou of atients there was no atient with underweight. 35 atients (3%) had normal weight, 53 atients had overweight (47%) and the remaining 26 atients (23%) had obesity. Mean BMI of atients with endometrial cancer was statistically significantly higher in comarison with the control grou (Table 2). Tab.. Średnia wieku i liczba acjentek w oszczególnych rzedziałach wiekowych Wiek Grua z rakiem endometrium Grua kontrolna <5 r r r.. >7 r.. Œrednia wartoœæ 8 (7%) 4 (33%) 4 (32%) 35 (28%) 62,9 43 (38%) 44 (38%) 6 (4%) (%) 56, Tab.. The average age and the number of atients in different age grous Age Grou with endometrial cancer Control grou <5 years of age 5-6 years of age 6-7 years of age >7 years of age Average value 8 (7%) 4 (33%) 4 (32%) 35 (28%) 62,9 43 (38%) 44 (38%) 6 (4%) (%) 56, Tab. 2. Średnia wskaźnika BMI i liczba acjentek w zależności od wartości wskaźnika BMI BMI Grua z rakiem endometrium Grua kontrolna <8,5 8,5-24, ,9 >3 Œrednia wartoœæ 2 (7%) 24 (9%) 79 (64%) 3,3 35 (3%) 53 (47%) 26 (23%) 27,3 Tab. 2. Average BMI and the number of atients according to BMI BMI Grou with endometrial cancer Control grou <8,5 8,5-24, ,9 >3 Average value 2 (7%) 24 (9%) 79 (64%) 3,3 35 (3%) 53 (47%) 26 (23%) 27,3

5 58 J. HO ODY-ZARÊBA, P. KINALSKI, M. KINALSKI Wœród analizowanych acjentek z rozoznan¹ chorob¹ nowotworow¹ b³ony œluzowej macicy nieródek by³o 7 (5,6%). Pacjentek które rodzi³y jeden raz by³o8 (4,5%), dwa orody w wywiadzie odawa³o 46 acjentek (37,%), trzy orody 35 (28,2%), cztery orody 3 (,5%), natomiast iêæ orodów w wywiadzie stwierdzono u 5 kobiet (4%). Œrednia liczba orodów rzyadaj¹cych na jedn¹ acjentkê wynosi³a 2,3. W gruie kontrolnej nieródek by³o 7 (6%). 2 (%) rodzi³o jeden raz, 48 acjentek (42%) rodzi³o dwa razy, trzy razy rodzi³o 3 kobiet (27%), cztery razy rodzi³o acjentek ( %), ozosta³ych 5 acjentek rodzi³o od 5 do 8 razy. Œrednia liczba orodów rzyadaj¹cych na jedn¹ acjentkê w badanej gruie wynosi³a 2,4. W gruie orównawczej nie stwierdzono znamiennej statystycznie ró nicy (tab.3.). W gruie z rakiem endometrium œrednia wieku ierwszej miesi¹czki wynosi³a 4,2. Najwczeœniej ierwsz¹ miesi¹czkê odnotowano w 2 roku ycia, najóÿniej w 8 roku ycia. Natomiast ostatnie krwawienie miesi¹czkowe obserwowano œrednio w 5,8 r.. Najwczeœniej menoauza wyst¹i³a w 49 roku ycia, natomiast najóÿniej w 63 roku ycia. 5 acjentek z rozoznanym rakiem trzonu macicy nadal regularnie miesi¹czkowa³o. W gruie kontrolnej œrednia wieku ierwszej miesi¹czki wynosi³a 4,. Najwczeœniej menarche ojawi³a siê w 4. roku ycia, najóÿniej w 8. roku ycia. Menoauza w tej gruie najwczeœniej wyst¹i³a w 46. r.., najóÿniej w 55. r.. Œrednia wieku ostatniej miesi¹czki wynosi³a 49,8 lat. 2 acjentek w gruie kontrolnej nadal regularnie miesi¹czkowa³o. Porównuj¹c œredni wiek menarche w gruie chorych na raka endometrium z gru¹ kontroln¹ nie stwierdzono znamiennie statystycznie ró nicy (=,84). Œredni wiek menoauzy w gruie z rakiem endometrium by³ istotnie wy szy w orównaniu z gru¹ kontroln¹ (). W gruie z rakiem b³ony œluzowej macicy znajdowa³y siê acjentki, u których ostatnia miesi¹czka ojawi³a siê statystycznie óÿniej ni w gruie kontrolnej. W tabelach 4 i 5 rzedstawiono liczbê acjentek z rakiem b³ony œluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzglêdnieniem wieku ierwszej i ostatniej miesi¹czki. Among the analyzed atients, there were 7 atients (5.6%) diagnosed with cancer of the endometrium nulliarous. There were 8 atients (4.5%) who have given birth once, two births in an interview was reorted by 46 atients ( 37.% ), three births by 35 atients (28.2 %), four births by 3 atients (.5 %), while five births in an interview were reorted by 5 atients ( 4%). The average number of births er one atient was 2.3. In the control grou was 7 ( 6 %) were nulliarous, 2 (%) have given birth once, 48 atients ( 42 %) have given birth two times, 3 women ( 27%) have given birth three times, atients (%) have given birth four times and the remaining 5 atients have given birth from 5 to 8 times. The average number of births er one atient in the study grou was 2.4. In the comarison grou no statistically significant difference was noted (Table 3). In the grou with endometrial cancer the average age of menarche was 4.2. The earliest menarche was recorded at the age of 2 years, and the latest at the age of 8 years. In contrast, last menstrual eriod was observed on average at 5.8 years of age. Early menoause occurred at 49 years of age but not later than at 63 years of age. 5 atients diagnosed with endometrial cancer were still regularly menstruating. In the control grou the average age of menarche was 4.. The earliest menarche aeared at the age of 4 years, and the latest at the age 8 years. Menoause in this grou occurred early at 46 years of age, not later than at 55 years of age. The average age of the last menstrual eriod was 49.8 years. 2 atients in the control grou were still regularly menstruating. Comaring the average age of menarche in atients with endometrial carcinoma with the control grou, there was no statistically significant difference ( =.84). The average age of menoause in endometrial cancer grou was significantly higher comared to the control grou ( <.5). Among the endometrial cancer there were atients who had the last menstruation statistically later than in the control grou. Tables 4 and 5 show the number of atients with endometrial cancer as comared to the control grou with taking into consideration the age of the first and last menstruation. Tab. 3. Liczba acjentek z rakiem błony śluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzględnieniem liczby orodów Porody n Œrednia wartoœæ Minimum Maksimum Grua z rakiem endometrium Grua kontrolna 24 2, ,4 8,92 Tab. 3. Number of atients with endometrial cancer as comared to the control grou of the number of births Parities n Average value Minimum Maksimum Grou with endometrial cancer Control grou 24 2, ,4 8,92

6 Ocena czynników ryzyka wystêowania raka b³ony œluzowej macicy u kobiet 59 Analizie oddano równie wystêowanie cukrzycy tyu 2 oraz nadciœnienia têtniczego krwi. Wœród acjentek z rakiem b³ony œluzowej macicy 2. chorych (6,%) obci¹ onych by³o cukrzyc¹ t. 2. Natomiast w gruie kontrolnej na cukrzycê t. 2 chorowa³o 3 acjentek. W analizie orównawczej nie stwierdzono znamiennej statystycznie ró nicy (=,29). Dodatkowo oceniono wsó³wystêowanie cukrzycy t. 2 i oty³oœci w obu gruach. W gruie z rakiem endometrium by³o We analyzed the incidence of tye 2 diabetes and high blood ressure. Among the atients with endometrial cancer 2 atients (6.%) were affected by tye 2 diabetes. In the control grou 3 atients suffered from tye 2 diabetes. In the comarative analysis no statistically significant difference ( =.29) was stated. Additionally the co-occurrence of diabetes tye 2 and obesity in both grous aeared. In the grou of 3 endometrial cancer atients diabetes tye 2 and obesi- Tab. 4. Liczba acjentek z rakiem błony śluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzględnieniem wieku ierwszej miesiączki Menarche n Œrednia wartoœæ Minimum Maksimum Grua z rakiem endometrium Grua kontrolna 24 4, , 4 8,84 Tab. 4. Liczba acjentek z rakiem błony śluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzględnieniem wieku ierwszej miesiączki Menarche n Mean value Minimum Maksimum Grou with endometrial cancer Control grou 24 4, , 4 8,84 Tab. 5. Liczba acjentek z rakiem błony śluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzględnieniem wieku ostatniej miesiączki Menoauza n Œrednia wartoœæ Minimum Maksimum Grua z rakiem endometrium Grua kontrolna 9 5, , <.5 Tab. 5. Number of atients with endometrial cancer as comared to the control grou taking into account the age of the last menstrual eriod Menoause n Average value Minimum Maksimum Grou with endometrial cancer Control grou 9 5, , <.5 Tab. 6. Liczba acjentek z rakiem błony śluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzględnieniem wystęowania cukrzycy t 2 Cukrzyca t. 2 Grua Kontrolna Rak n 4 25 % 88,6% 83,9% 86,% n %,4% 6,% 3,9% n %,%,%,%,292 Tab. 6. Number of atients with endometrial cancer as comared to the control grou including t 2 diabetes Tye II diabetes Grou Control Cancer n 4 25 % 88,6% 83,9% 86,% n %,4% 6,% 3,9% n %,%,%,%,292

7 6 J. HO ODY-ZARÊBA, P. KINALSKI, M. KINALSKI 3 acjentek, u których stwierdzono wsó³istnienie cukrzycy t. 2 i oty³oœci, natomiast w gruie kontrolnej by³o 6 rzyadków. W ocenie orównawczej nie stwierdzono znamiennej statystycznie ró nicy (=,3). W tabelach 6 i 7 rzedstawiono liczbê acjentek z rakiem endometrium w orównaniu do gruy kontrolnej od wzglêdem wystêowania cukrzycy t. 2 oraz wsó³istnienia cukrzycy t. 2 i oty³oœci. W gruie z rakiem endometrium nadciœnienie têtnicze krwi stwierdzono u 77 acjentek (62,%). Natomiast w gruie kontrolnej u 2 acjentek (,5%). Liczba acjentek z nadciœnieniem têtniczym krwi w gruie chorych z rakiem endometrium by³a istotnie wy sza statystycznie w orównaniu do gruy kontro- ty co-existence was diagnosed, while in the control grou there were 6 such cases. In a comarative evaluation, no statistically significant difference ( =.3) was stated. Tables 6 and 7 show the number of the endometrial cancer atients comared to the control grou in terms of tye 2 diabetes and coexistence of tye 2 diabetes and obesity. In the grou with endometrial cancer, hyertension was diagnosed in 77 atients (62. %). In the control grou, there were 2 atients (.5%) with hyertension. The number of atients with arterial hyertension among the grou of atients with endometrial cancer was statistically significantly higher comared to the control grou ( <.5). Table 8 shows the number of Tab. 7. Liczba acjentek z rakiem błony śluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzględnieniem wystęowania cukrzycy t 2 i otyłości Cukrzyca t.2 + Oty³oœæ Grua Kontrolna Rak n 8 29 % 94,7% 89,5% 92,% n % 5,3%,5% 8,% n %,%,%,%,38 Tab. 7. Number of atients with endometrial cancer as comared to the control grou including t 2 diabetes and obesity Tye II diabetes + obesity Gruo Control Cancer n 8 29 % 94,7% 89,5% 92,% n % 5,3%,5% 8,% n %,%,%,%,38 Tab. 8. Liczba acjentek z rakiem błony śluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzględnieniem wystęowania nadciśnienia tętniczego Nadciœnienie têtnicze Grua Kontrolna Rak n % 89,5% 37,9% 62,6% n %,5% 62,% 37,4% n %,%,%,% Tab. 8. Number of atients with endometrial cancer as comared to the control grou with regard to the occurrence of hyertension Hyertension Gruo Control Cancer n % 89,5% 37,9% 62,6% n %,5% 62,% 37,4% n %,%,%,%

8 Ocena czynników ryzyka wystêowania raka b³ony œluzowej macicy u kobiet 6 lnej (). W tabeli 8 rzedstawiono liczbê acjentek z rakiem endometrium w orównaniu do gruy kontrolnej od wzglêdem wystêowania nadciœnienia têtniczego krwi. W gruie kobiet z chorob¹ nowotworow¹ b³ony œluzowej macicy jedynie w 3 rzyadkach (,5%) stosowano z³o on¹ estrogenowo-rogesteronow¹ teraiê zastêcz¹ w wywiadzie, u ozosta³ych nie stosowano HTZ. Natomiast w gruie kontrolnej 5 acjentek (44%) stosowa³o HTZ. By³a to istotnie wy sza statystycznie ró nica (<,5)). W tabeli 9 rzedstawiono liczbê acjentek z rakiem b³ony œluzowej w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzglêdnieniem stosowania HTZ. atients with endometrial cancer as comared to the control grou in terms of high blood ressure occurrence. In the grou of women with cancer of the endometrium estrogen + rogesterone relacement theray was used only in 3 atients (.5%) in an interview, with the other not using HRT. However, in the control grou of 5 atients (44%) HRT was alied. This was significantly higher statistical difference ( <.5)). Table 9 shows the number of atients with endometrial cancer, comared to the control grou, with taking into consideration the use of HRT. Tab. 9. Liczba acjentek z rakiem błony śluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzględnieniem stosowania HTZ HTZ Grua Kontrolna Rak n % 56,% 89,5% 73,5% n % 43,9%,5% 26,5% n %,%,%,% Tab. 9. Number of atients with endometrial cancer as comared to the control grou with regard to the alication of HRT HTZ (hormone relacement theray) Gruo Control Cancer n % 56,% 89,5% 73,5% n % 43,9%,5% 26,5% n %,%,%,% Tab.. Liczba acjentek z rakiem błony śluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej z uwzględnieniem stosowania tamoksifenu Leczenie tamoksifenem Grua Kontrolna Rak n 222 % 97,4% 89,5% 93,3% n % 2,6%,5% 6,7% n %,%,%,% Tab.. Number of atients with endometrial cancer as comared to the control grou with regard to the use of tamoxifen Tamoxifen theray Gruo Control Cancer n 222 % 97,4% 89,5% 93,3% n % 2,6%,5% 6,7% n %,%,%,%

9 62 J. HO ODY-ZARÊBA, P. KINALSKI, M. KINALSKI Z owodu raka iersi u 3 acjentek z rozoznanym rakiem b³ony œluzowej macicy w wywiadzie stosowano leczenie tamoksifenem w okresie ostatnich 5. lat. W gruie kontrolnej jedynie 3 acjentki rzyjmowa³o ten lek. Liczba acjentek stosuj¹cych tamoksifen z rakiem b³ony œluzowej macicy by³a istotnie wy sza w orównaniu do gruy kontrolnej (tab..). DYSKUSJA G³ównym hormonem obudzaj¹cym komórki endometrium do odzia³ów jest estradiol. Natomiast rogesteron orzez hamowanie roliferacji komórek endometrium dzia³a na b³onê œluzow¹ macicy rzeciwnie do estrogenów. U wiêkszoœci kobiet czynnikiem redestynuj¹cym do rozwoju raka trzonu macicy jest eksozycja na estrogeny niezrównowa ona dzia³aniem rogesteronu [7]. D³ugotrwa³a rzewaga estrogenów nad rogesteronem owoduje nadmiern¹ roliferacjê komórek b³ony œluzowej macicy, co mo e skutkowaæ mutacjami w materiale genetycznym, i mo liwoœæ rozwoju rocesu karcynogenezy [5]. Rak endometrium jest chorob¹ czêœciej wystêuj¹c¹ w okresie omenoauzalnym (75%) []. Znaczna wiêkszoœæ (6-7%) kobiet chorych na raka b³ony œluzowej macicy ma owy ej 6. lat, œrednia wieku chorych w momencie rozoznania wynosi oko³o 6. lat. Rzadko wystêuje rzed 45. rokiem ycia. W tej gruie wiekowej obserwuje siê % wszystkich zachorowañ [,2]. W materiale w³asnym w gruie z rakiem endometrium œrednia wieku acjentek by³a znamiennie wy sza w orównaniu do gruy kontrolnej. W gruie z rakiem b³ony œluzowej macicy owy ej 6. r.. by³o 6% acjentek, natomiast w gruie kontrolnej znacznie mniej - 24%. Jednym z istotnych czynników ryzyka raka b³ony œluzowej macicy jest oty³oœæ. Niekorzystny w³yw nadmiernej masy cia³a na ryzyko rozwoju raka trzonu macicy wynika z zaburzeñ hormonalnych. Jest to zwi¹zane z faktem, i u kobiet z oty³oœci¹ wzrasta liczba cykli bezowulacyjnych, co w konsekwencji owoduje niedobór rogesteronu w fazie lutealnej cyklu jajnikowego i wzglêdny hyerestrogenizm. Dodatkowo o menoauzie u kobiet oty³ych orzez aromatyzacjê androgenów w tkance t³uszczowej dochodzi do wzrostu stê enia estrogenów w surowicy krwi. Dochodzi równie do zmniejszenia rodukcji globuliny wi¹ ¹cej hormony ³ciowe - Sex Hormone Binding Globulin (SHBG), co w konsekwencji owoduje wzrost iloœci wolnego estrogenu [8]. Wed³ug Velasko, Bussaglia i ws. oko³o 7-9% acjentek z rozoznanym rakiem endometroidalnym jest oty³a [9]. Natomiast wed³ug Kaaksa, Lukanova i ws. blisko 4 % chorych na raka endometrium to równie kobiety oty³e. Wed³ug tych autorów stoieñ ryzyka zachorowania na raka b³ony œluzowej macicy jest wrost roorcjonalny do wskaÿnika BMI [8]. W materiale w³asnym w gruie acjentek z rakiem endometrium oty³oœæ obserwowano u onad o³owy acjentek (64%), co koreluje z iœmiennictwem. Wœród kobiet bez choroby nowotworowej b³o- In 3 atients the breast cancer was diagnosed with endometrial cancer in an interview, with Tamoxifen treatment alied during the last 5 years. In the control grou, only 3 atients were taking this drug. The number of atients treated with Tamoxifen, having endometrial cancer was significantly higher comared to the control grou (Table ). DISCUSSION The main hormone that stimulates endometrial cells to divide is estradiol. In contrast, rogesterone, through the inhibition of endometrial cell roliferation acts on the endometrium contrary to estrogen. In most women the factor redisosing to endometrial cancer develoment is exosure to estrogens, unbalanced by rogesterone action [7]. Long-term estrogen dominance over rogesterone causes excessive roliferation of endometrial cells, which can result in mutations in the genetic material and the ossibility of carcinogenesis rocess develoment [5]. Endometrial cancer is a disease that occurs frequently in ostmenoausal women (75%) []. the vast majority (6-7%) of women with endometrial cancer are over 6 years; the average age at diagnosis is about 6 years. It rarely occurs before 45 years of age. This age grou accounts for % of all cases [, 2]. In our material the average age of the atients with endometrial cancer was significantly higher comared to the control grou. In the grou with endometrial cancer 6% of atients was aged 6 years, while in the control grou the er cent was significantly lower - 24 %. One of the imortant risk factors for endometrial cancer is obesity. The adverse effect of excessive weight on the risk of endometrial cancer results from hormonal disorders. This is related to the fact that obesity in women with anovulatory cycles increases, with consequent deficiency of rogesterone in the luteal hase of the ovarian cycle and relative hyerestrogenizm. Additionally, in women after menoause obese by the aromatization of androgens in the adiose tissue, there is an increase in estrogen levels in blood serum. In addition, it also reduces the roduction of Sex Hormone Binding Globulin (SHBG), which in turn increases the amount of free estrogen [8]. According to Velasko, Bussaglia et. al about 7-9 % of atients diagnosed with endometrial cancer is obese [9]. However, according to Kaaksa, Lukanov et. al nearly 4% of atients with endometrial cancer is also obese women. According to these authors the degree of risk of endometrial cancer is directly roortional to the BMI [8]. In our own material, in a grou of atients with endometrial cancer, obesity was observed in more than half of atients (64%), which correlates with the literature. In our own material we observed that the number of atients without obesity was three times lower in the grou of women without endometrial cancer (23 %).

10 Ocena czynników ryzyka wystêowania raka b³ony œluzowej macicy u kobiet 63 ny œluzowej macicy w materiale w³asnym obserwowano trzykrotnie mniejsze obci¹ enie oty³oœci¹ (23%). Uwzglêdniaj¹c rotekcyjne dzia³anie rogesteronu na b³onê œluzow¹ macicy nale y rozwa y, i kolejna ci¹ a zmniejsza ryzyko zachorowania na raka endometrium. Badania Lochen i ws. wykaza³y, e wœród kobiet, które urodzi³y od 8 do dzieci w orównaniu do nieródek wzglêdne ryzyko rozwoju nowotworu obni a siê do,35 []. W materiale w³asnym w gruie chorych z rakiem trzonu macicy nieródek by³o 5,6%, ozosta³e acjentki rodzi³y najczêœciej od jednego do trzech razy. Jedynie 5% acjentek rodzi³o 4 i 5 razy. Podobna sytuacja wystêowa³a w rzyadku gruy kontrolnej. Nieródek by³o jedynie 6%, acjentek, które rodzi³y od do 3 razy by³o 8%, acjentki, które rodzi³y od 4 do 8 (4%). Œrednia liczba orodów rzyadaj¹ca na jedn¹ acjentkê w gruie z rakiem endometrium by³a rawie identyczna z œredni¹ liczb¹ orodów w gruie kontrolnej ( 2,35 vs. 2,43). W analizie czynników ryzyka raka b³ony œluzowej istotna jest ocena wieku menarche i menoauzy. Im wczeœniej wyst¹i ierwsza miesi¹czka, a óÿniej ostatnia, tym czas oddzia³ywania estrogenu na endometrium wyd³u a siê, co zwiêksza ryzyko zachorowania na raka trzonu macicy. Wed³ug Sturgeon i ws. wyst¹ienie menarche rzed 3 rokiem ycia zwiêksza ryzyko zachorowania na raka b³ony œluzowej onad dwukrotnie, w orównaniu z tymi, które zaczê³y miesi¹czkowaæ o 4. roku ycia []. Podobne wyniki rzedstawi³ Xu i ws. [2]. W materiale w³asnym w badanej gruie acjentek z rakiem b³ony œluzowej macicy ierwsza miesi¹czka ojawi³a siê oni ej 3. roku ycia u 32 chorych, u ozosta³ych 92 o 4. roku ycia. Podobna sytuacja mia³a miejsce w gruie kontrolnej: u 29 acjentek wyst¹i³a ierwsza miesi¹czka oni ej 3. r.., u ozosta³ych owy ej 4. r.. Œrednia wieku ierwszej miesi¹czki w obu gruach by³a odobna (4,23 vs. 4,7). W materiale w³asnym nie otwierdzono zwiêkszonego ryzyka wystêowania raka trzonu macicy w zale noœci od wieku ierwszej miesi¹czki. Surgeon i ws. twierdzili, i wyst¹ienie menoauzy omiêdzy 5. a 55. r.. wi¹ e siê z 2,2. krotnym, a o 55. r.. z rawie 6. krotnym wzrostem zachorowania na raka b³ony œluzowej macicy, w orównaniu do kobiet, które skoñczy³y miesi¹czkowaæ rzed 45. r.. []. W materiale w³asnym rzewa aj¹ca wiêkszoœæ acjentek (85%) w gruie z rakiem b³ony œluzowej macicy mia³o ostatni¹ miesi¹czkê owy ej 5. r.. Natomiast w gruie kontrolnej o³owa acjentek mia³a ostatni¹ miesi¹czkê oni ej, druga o³owa owy ej 5. r.. Dodatkowo orównuj¹c œredni¹ wieku menoauzy w obydwu gruach stwierdzono znamienn¹ statystycznie ró nicê. Na tej odstawie mo na stwierdziæ, i óÿny wiek ostatniej miesi¹czki znacz¹co czêœciej wystêowa³ w gruie z rakiem endometrium. Z nadwag¹, oty³oœci¹ czêsto wsó³istnieje cukrzyca oraz hierinsulinemia sowodowana odwy szonym stê eniem insulinoodobnego czynnika wzrostu IGF- Given the rotective effect of rogesterone on the endometrium it should be considered that another regnancy reduces the risk of endometrial cancer. The studies of Lochen et. al have demonstrated that in women who have given birth to from 8 to children comared to nulliarous women, the relative risk of develoing cancer is reduced to.35 []. In our own material in the grou of atients with endometrial cancer there were 5.6% nulliarous women, the remaining atients have given birth usually from one to three times. Only 5% have given birth 4 and 5 times. A similar situation was observed in the control grou. Nulliarous was only 6% of atients, the er cent of atients who have given birth from one to three times was 8 %, the er cent of atients, who have given birth from 4 to 8 times was 4 %. The average number of births er one atient in the grou of endometrial cancer was almost identical with the average number of births in the control grou (2.35 vs. 2.43). In the analysis of risk factors for endometrial cancer it is imortant to assess the age of menarche and menoause. The earlier the menarche occurs and the later the last menstruation occurs, the longer is the time of estrogen imact on endometrium, which increases the risk of endometrial cancer. According to Sturgeon et. al menarche before 3 years of age increases the risk of endometrial cancer develoment by more than two times in comarison to atients that have started menstruating at the age of 4 years []. Similar results were resented by Xu et. al [2]. In our own material in the grou of atients with endometrial cancer menarche aeared under 3 years of life in 32 atients, in the remaining 92 atients - after 4 years of age. A similar situation occurred in the control grou, where 29 atients exerienced menarche below 3 years of age, the remaining above 4 years of age. The average age of menarche in both grous was similar (4.23 vs.4.7 ). In our material an increased risk of endometrial cancer according to the age at menarche was not confirmed. Surgeon et. al claimed that the occurrence of menoause between 5 and 55 years of age is associated with 2.2 fold and after 55 years of age with almost 6 fold increase of develoing endometrial cancer, comared to women who finished menstruating before 45 years of age []. In our own material the vast majority of atients (85 %) in the grou of atients with endometrial cancer had last menstruation over 5 age years of age while in the control grou, half of the atients had a last menstrual below, the other half over 5 years of age. In addition, the comarison of the average age of menoause in both grous showed a significant difference. It can be concluded on this basis that the late age of last menstruation occurs significantly more often in atients with endometrial cancer. Overweight, obesity and diabetes often coexists hyerinsulinemia due to elevated levels of insulin- like growth factor IGF - and insulin resistance. Elevated

11 64 J. HO ODY-ZARÊBA, P. KINALSKI, M. KINALSKI oraz insulino - oornoœci¹. Podwy szone stê enie insuliny zaburza równowagê estrogenowo-rogesteronow¹. Porzez zwiêkszenie stê enia aktywnych niezwi¹zanych hormonów ³ciowych sowodowanych sadkiem rodukcji bia³ka wi¹ ¹cego hormony ³ciowe (SHBG), zwiêkszenie rodukcji androgenów w nadnerczach i jajnikach, zaburzenia owulacji, wystêuje zmniejszone stê enie rogesteronu [5]. Wsó³wystêowanie raka b³ony œluzowej macicy z cukrzyc¹ tyu 2 szacuje siê na -29% [4]. Inoue i ws. odaj¹ szeœciokrotny wzrost ryzyka zachorowania na raka trzonu macicy u acjentek z cukrzyc¹. Podobnie Maatela i ws. szacuj¹ czterokrotny wzrost ryzyka zachorowania na raka endometrium w cukrzycy [4]. Jednak e Shoff i ws. stwierdzili wsó³istnienie raka endometrium z cukrzyc¹ jedynie w 2%, w orównaniu do 6% w gryie kontrolnej. Autorzy nie zaobserwowali u chorych na cukrzycê wzrostu ryzyka zachorowania na raka endometrium u kobiet z rawid³ow¹ mas¹ cia³a i nadwag¹. Jedynie w gruie kobiet z cukrzyc¹ i wsó³wystêuj¹c¹ oty³oœci¹ stwierdzili wzrost ryzyka zachorowania na raka endometrium. [5]. W materiale w³asnym równie nie stwierdzono istotnej statystycznie ró nicy wzrostu ryzyka zachorowania na raka b³ony œluzowej macicy w orównaniu do gruy kontrolnej. Podobnie w rzyadku orównania gruy raka endometrium i gruy kontrolnej od wzglêdem wystêowania oty³oœci i cukrzycy t. 2 nie zaobserwowano znamiennej statystycznie ró nicy. W iœmiennictwie oisuje siê, u co 2-3 acjentki z rakiem endometrium wystêowanie nadciœnienia têtniczego krwi. Uwa a siê, i nadciœnienie têtnicze jest jednym z istotnych czynników ryzyka zachorowania na raka endometrium [3]. W materiale w³asnym otwierdzono owy sz¹ zale noœæ. W gruie z rakiem endometrium u onad o³owy wystêowa³o nadciœnienie têtnicze krwi, natomiast w gruie kontrolnej nadciœnienie stwierdzono jedynie u %. Stwierdzono istotne statystycznie czêstsze wystêowanie nadciœnienia têtniczego krwi w gruie z rakiem endometrium z orównaniu z gru¹ kontroln¹. U czêœci acjentek w badanych gruach stosowano estrogenowo-rogesteronow¹ teraiê zastêcz¹. Metaanaliza Grady i ws. wykaza³a, i teraia estrogenowa niezrównowa ona odowiedni¹ dawk¹ gestagenow¹ zwiêksza ryzyko zachorowania na raka b³ony œluzowej macicy. Jednak e z³o ona teraia estrogenowo-rogesteronowa nie zwiêksza ryzyka zachorowania na raka endometrium, ale dodatkowo dzia³a rotekcyjnie na b³onê œluzow¹ macicy i zmniejsza liczbê zachorowañ [6]. W materiale w³asnym czterokrotnie wiêcej acjentek w gruie kontrolnej stosowa³o HTZ, co otwierdza, i statystycznie rzadziej rak endometrium wystêuje w gruie kobiet stosuj¹cych z³o on¹ teraiê estrogenowo-rogesteronow¹. Tamoksifen jest lekiem, który jest stosowany w teraii raka iersi. Jego dzia³anie jest oarte na selektywnym modulowaniu recetorów estrogenowych. insulin interferes with estrogen- rogesterone balance. Increasing the levels of active non sex hormone causes decrease in the roduction of hormone binding rotein (SHBG ), brings increased androgen roduction in the adrenal glands and ovaries, ovulation disorders, lower rogesterone concentration [5]. The co-occurrence of endometrial cancer in tye 2 diabetes is estimated to be at the level of -29 % [4]. Inoue et. al state six fold increase in risk of endometrial cancer in atients with diabetes. Similarly Maatela et al. estimate a fourfold increase in the risk of endometrial cancer in diabetes [4]. On the other hand Shoff et. al found coexistence of endometrial cancer and diabetes only in 2 %, comared to 6% in the control grou. The authors did not observe increase of endometrial cancer risk in atients with diabetes with normal weight and overweight. Only the grou of women with co-occurring diabetes and obesity has demonstrated an increased risk of endometrial cancer. [5]. In our material also no statistically significant difference in the increase of the risk of endometrial cancer comared to the control grou was found, either. Similarly, there was no statistically significant difference in the case of a comarison grou of endometrial cancer and control grous in terms of incidence of obesity and tye 2 diabetes. In the literature, hyertension occurrence is reorted in every 2-3 endometrial cancer atients. It is believed that hyertension is one of the major risk factors for endometrial cancer [3]. In our own material this relationshi was confirmed. In the grou of endometrial cancer more than half atients suffered from hyertension, while hyertension in the control grou was found in only % atients. Statistically significant higher incidence of high blood ressure was found in the endometrial cancer grou comared with the control grou. In some atients articiating in study grous estrogen- rogesterone relacement theray was alied. Meta-analysis of Grady et. al demonstrated that estrogen theray with unbalanced aroriate gestagenic dose increases the risk of endometrial cancer. However, combined estrogen- rogesterone theray does not increase the risk of endometrial cancer, but also rotects endometrium and reduces the number of disease cases [6]. In our material four times more atients in the control grou used a HRT, which confirms that statistically endometrial cancer occurs less often in women taking combined estrogen and rogesterone theray. Tamoxifen is a drug that is used in the treatment of breast cancer. It is based on the selective estrogen recetors modulation. It has anti-estrogenic effects in the breast tissue and other rogesterone effects in other tissues, including endometrial. Its chronic use can lead to abnormal uterine bleeding, formation of endometrial olys with a tendency to become malignant (3- %), endometrial hyerlasia, and cystic endometrial atrohy.

12 Ocena czynników ryzyka wystêowania raka b³ony œluzowej macicy u kobiet 65 Posiada antyestrogenowe dzia³anie w tkance gruczo³u iersiowego i rogesteronowe w ozosta³ych innych tkankach, w tym endometrialnej. Przewlek³e jego stosowanie mo e rowadziæ do nierawid³owych krwawieñ z dróg rodnych, owstawania oliów endometrialnych z tendencj¹ do z³oœliwienia (3-%), hierlazji b³ony œluzowej macicy, cystycznej atrofii endometrium. Powoduje,7-7,5. krotny wzrost ryzyka zachorowania na raka trzonu macicy. Ryzyko to wzrasta z czasem teraii tamoksifenem [7-9]. W badaniach w³asnych w gruie z rakiem trzonu macicy by³o 4. krotnie wiêcej acjentek stosuj¹cych tamoksifen w orównaniu do gruy kontrolnej. Na odstawie analizy materia³u w³asnego mo na stwierdziæ, i stosowanie tomoksifenu zwiêksza ryzyko zachorowania na raka endometrium. WNIOSKI. Oty³oœæ, óÿna menoauza, nadciœnienie têtnicze krwi, teraia tamoksifenem istotnie czêœciej wystêowa³y w gruie chorych na raka trzonu macicy. 2. Czynnikami, które nie mia³y w³ywu na rozwój raka endometrium by³ wiek ierwszej miesi¹czki, liczba orodów, cukrzyca tyu Stosowanie estrogenowo - rogesteronowej teraii zastêczej dzia³a rotekcyjnie na b³onê œluzow¹ macicy. It causes fold increase in risk of endometrial cancer. This risk increases with Tamoxifen theray duration [7-9 ]. In our study, in the grou with endometrial carcinoma there were 4 times more atients treated with Tamoxifen, comared to the control grou. Based on the analysis of our own material it can be concluded that the use of Tamoxifen increases the risk of endometrial cancer. CONCLUSIONS. Obesity, late menoause, high blood ressure, treatment with Tamoxifen were significantly more frequent in atients with endometrial cancer. 2. Factors that did not affect the develoment of endometrial cancer were the age at menarche, the numbers of arities and tye 2 diabetes 3. The use of estrogen - rogesterone theray acts rotectively on endometrium. Piśmiennictwo / References:. Gabryœ MS. Eidemiologia i etioatogeneza raka b³ony œluzowej trzonu macicy, Ginekologia onkologiczna T. 2. Markowska J. (red.), Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wroc³aw, 26: Cancer of the female reroductive tract: World Cancer Reort. Steward BW, Kleihues, P (red.), IARC Press, Lyon, 23: Sant M, Allemani C, Santaquilai M et al. Survival of cancer atients diagnosed in Results and commentary, Eurocare-4, EUR J. Cancer, 29, 45(6): Panek, G. Nienab³onkowe nowotwory trzonu macicy (miêœniaki i miêsaki), Ginekologia onkologiczna T. 2. Markowska J. (red.),wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wroc³aw, 26: Markowska J, Paw³owska M. Czynniki ryzyka wystêowania nowotworów trzonu, Nowotwory trzonu macicy. Bidziñski M. (red), Centrum Medyczne Kszta³cenia Podylomowego, Warszawa, 2: Bednarek K, Gardyszewska A, Szymañska B i ws. Wskazania do abrazji diagnostycznej jamy macicy oraz jej wyniki histoatologiczne u kobiet o menoauzie. Przegl¹d Menoauzalny 24;4: Grosman-Dziewiszek P, Dziegiel P, Zabel M. Zaburzenia eksresji genów w raku endometrium jako cel teraii, Ginekol Pol 2;82: Kaaks R, Lukanova A, Kurzer M. Obesity, endogenous hormones, and endometrial cancer risk: a synthetic review, Cancer Eidemiol. Biomarkers Prev. 22; : Velasco A, Bussaglia E, Pallares J et al. PIK3CA gene mutations in endometrial carcinoma. Correlation with PTEN and K-RAS alterations, Human Pathology 26; 37: Lochen ML, Lund E. Childbearing and mortality from cancer of the corus uteri. Acta Obstet Gynecol Scand 997;76: Sturgeon S, Sherman M, Kurman R et al. Analysis of Histoathological Features of Endometrioid Uterine Carcinomas and Eidemiologic Risk Factors. Cancer Eidemiol Biomarkers Prev 998;7: Xu WH, Xiang YB, Ruan ZX et al. Menstrual and reroductive factors and endometrial cancer risk: Results from a oulation-based case-control study in urban Shanghai. Int J Canc 24;8: aiñska-szumczyk S, Emerich J. Oty³oœæ, nadciœnienie têtnicze i cukrzyca a rak b³ony œluzowej trzonu macicy. Gin Pol 23;74: Inoue M, Okayama A, Fujita M et al. A case-control study on risk factors for uterine endometrial cancer in Jaan. Jn J Cancer Res 994;85: Shoff SM, Newcomb PA. Diabetes, body size, and risk of endometrial cancer. Am J Eidemiol 998;48: Grady D, Gebretsadik T, Kerlikowske K et al. Hormone relacement theray and endometrial cancer risk: a meta-analysis, Obstet Gynecol 995;85: Cohen I, Bernheim J, Azaria R et al. Malignant endometrial olys in ostmenoausal breast cancer tamoxifentreated atients. Gynecol Oncol 999;75: Schlesinger C, Kamoi S, Ascher SM et al. Endometrial olys: a comarison study of atients receiving tamoxifen with two control grous, Int J Gynecol Pathol 998;7: Brown K. Breast cancer chemorevention: risk-benefit effects of the anti-oestrogen tamoxifen. Exert Oin Drug Saf 22;: