Dział tematyczny VI: Utrzymywanie i modernizacja hydrogeologicznych urządzeń pomiarowych

Transkrypt

1 98 Dział tematyczny VI: Utrzymywanie i modernizacja hydrogeologicznych urządzeń pomiarowych

2 99 Zadanie 29 Utrzymanie i rozwój punktów badawczych i infrastruktury pomiarowo-technicznej sieci obserwacyjno-badawczej państwowej słuŝby hydrogeologicznej (prace techniczne, serwisowe i remontowe) Celem prac wykonywanych w ramach niniejszego zadania jest zapewnienie odpowiedniego stanu technicznego punktów obserwacyjnych SOBWP, umoŝliwiającego prowadzenie systematycznych, wiarygodnych pomiarów stanu zwierciadła wód podziemnych w otworach obserwacyjnych, tj. studniach wierconych, otworach badawczych i piezometrach lub wydajności w przypadku źródeł, a takŝe moŝliwość poboru próbek wód podziemnych do wykonania analizy fizyczno-chemicznej wody. Jest to zadanie stałe państwowej słuŝby hydrogeologicznej. Prace realizowano w Zakładzie Monitoringu Wód Podziemnych w Warszawie i Oddziałach Regionalnych PIG-PIB. Dla prowadzenia stałych i wiarygodnych pomiarów stanu zwierciadła wód podziemnych i okresowych badań chemizmu, w ponad 800 punktach sieci obserwacyjnobadawczej wód podziemnych obejmujących studnie wiercone, otwory badawcze, piezometry i źródła, konieczne jest utrzymanie ich w odpowiedniej sprawności technicznej. Wymaga to prowadzenia szeregu prac organizacyjnych, remontowych, konserwacyjnych i modernizacyjnych o zróŝnicowanym zakresie. W ramach prac własnych prowadzono prace organizacyjne i merytoryczne, zapewniające prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych obiektów badawczych sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych państwowej słuŝby hydrogeologicznej, w tym: dokonywanie bieŝących przeglądów technicznych ponad 800 otworów badawczych, ich zaplecza i infrastruktury laboratoryjno-technicznej, wykonywanie we własnym zakresie drobnych prac konserwacyjnych, porządkowych i napraw, kwalifikowanie punktów badawczych i obiektów infrastruktury do prowadzenia prac; finansowanie utrzymania punktów i ich infrastruktury w zakresie dostawy mediów, energii, zapewnienia łączności, wnoszenie opłat za dzierŝawy i innych, zakup materiałów związanych z funkcjonowaniem sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych. W ramach prac kooperacyjnych o zróŝnicowanym zakresie, dostosowanym do stanu technicznego i potrzeb poszczególnych punktów badawczych, wykonano prace na następujących 14 stacjach hydrogeologicznych I rzędu: I/211 Brwinów, I/250 Radostowo, I/311 Sidorówka, I/390 Nałęczów, I/399 Łysaków, I/428 Czachurki, I/462 Kłobukowo, I/470 Podlesie, I/475 Sędów, I/477 Połomia, I/537 Doba, I/910 Wysokie, I/911 Wrzoski, I/999 Leszcze. Zakres prac zaleŝał od stanu technicznego i potrzeb poszczególnych obiektów i obejmował: konserwację otworów badawczych, naprawy i konserwacje obudów studziennych, naprawy instalacji elektrycznej, naprawy pomp głębinowych i instalacji hydraulicznych, wykonanie ogrodzenia terenu stacji, remont pomieszczeń laboratoryjnotechnicznych, naprawy dróg wewnętrznych, zagospodarowanie terenu. Ponadto przeprowadzono niezbędne prace na 25 stacjach hydrogeologicznych II rzędu. Zakres prac zaleŝał od stanu technicznego i potrzeb poszczególnych obiektów i obejmował: konserwację otworów badawczych, zabezpieczenie otworów, montaŝ obudów piezometrów (ryc. 29.1), remont obudowy źródeł, adaptację zagłowiczenia otworu, adaptację otworów do prowadzenia badań monitoringowych (ryc. 29.2), wykonanie obudowy hermetycznej z TWS (ryc. 29.3) i inne prace umoŝliwiające prowadzenie badań monitoringowych, wykonanie ogrodzenia terenu stacji, wyposaŝenie otworów w sprzęt pomiarowy (15 otworów).

3 UTRZYMYWANIE I MODERNIZACJA HYDROGEOLOGICZNYCH URZĄDZEŃ POMIAROWYCH 100 Ryc Nowe obudowy piezometrów II/1272-1,2 Dochanowo (woj. kujawsko-pomorskie) i II/909 Wola PodłęŜna (woj. wielkopolskie) Ryc Punkty II/1527 Grębów i II/`1529 śupawa (woj. podkarpackie) przystosowane do badań monitoringowych wód podziemnych Prowadzenie prac technicznych o zróŝnicowanym zakresie, dostosowanym do sytuacji i potrzeb danego punktu pomiarowego, jest konieczne dla zapewnienia poprawności i wiarygodności pomiarów i badań prowadzonych w punktach sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych. Dla utrzymania sprawności technicznej punktów sieci obserwacyjnobadawczej wód podziemnych i moŝliwości włączania kolejnych punktów badawczych, konieczne jest kontynuowanie tych prac w 2011 roku i latach następnych.

4 101 Ryc Stacja hydrogeologiczna II/485 w ŚnieŜkowicach (woj. świętokrzyskie) rysunek techniczny i fotografia obudowy studziennej

5 102 Zadanie 30 Utrzymanie, naprawa, serwis, uzupełnienie zestawu sprzętu do badań (np. pompy, agregaty prądotwórcze, kable zasilające, przewody i rury tłoczne itd.) i sprzętu pomiarowego (terenowe zestawy do kontroli wskaźników fizykochemicznych, badań wskaźnikowych, sczytywania lub rejestracji wyników z pomiarów automatycznych), wymiana zuŝytej lub uszkodzonej aparatury pomiarowej. Dokonywanie przeglądów i serwisowania sprzętu terenowego, laboratoryjnego i transportowego PSH W ramach niniejszego zadania prowadzone są na bieŝąco prace mające na celu utrzymanie sprzętu badawczego i pomiarowego w stanie umoŝliwiającym jego stałe uŝytkowanie. W ramach zadania dokonywano takŝe bieŝących zakupów sprzętu do badań i sprzętu pomiarowego PSH, jako uzupełnienie zestawów do opróbowania gruntu i wód podziemnych. Zakupiono m.in.: manometry LEO do pomiaru połoŝenia zwierciadła wody próbniki jednorazowe do poboru wód podziemnych, Ŝerdzie stalowe do ręcznego zestawu wiertniczego Eijkelkamp rejestratory HOBO do pomiaru temperatury w otworach, W ramach prac własnych przeprowadzano cykliczną ocenę stanu technicznego sprzętu terenowego i urządzeń pomiarowych. Dokonywano we własnym zakresie bieŝących napraw i konserwacji urządzeń, aparatury, sprzętu i wyposaŝenia specjalistycznego uŝywanego w terenie. Dokonano m.in. naprawy sond dynamicznych SD10 i SLVT z uzupełnieniem części zamiennych, zakupiono 3 sondy do ph-metru CP-300. Przeprowadzono przeglądy, naprawy i niezbędny serwis urządzeń transportowych PSH (m.in. zakup zestawów felg i opon zimowych). W ramach prac własnych dokonywano równieŝ modernizacji sprzętu informatycznego PSH. Uzupełniano zuŝyty sprzęt komputerowy, w tym realizowano konieczne zakupy dysków twardych, pamięci RAM oraz wymianę uszkodzonych monitorów. Dokonywano niezbędnych napraw sprzętu komputerowego. Dokonano prac serwisowych laptopów terenowych, naprawiano uszkodzony sprzęt komputerowy (m.in. naprawiono urządzenie wielofunkcyjne HP: drukarka faks skaner kopiarka). Ponadto dokonano subskrypcji licencji oprogramowania AutoMapa wykorzystywanego w pojazdach PSH.

6 103 Zadanie 31 Organizacja i zapewnienie funkcjonowania zespołu ds. badań zasięgów zanieczyszczeń zaistniałych w wyniku zdarzeń incydentalnych, awarii lub katastrof Zadanie niniejsze jest prowadzone w Państwowym Instytucie Geologicznym od 2009 roku. Do Państwowej SłuŜby Hydrogeologicznej coraz częściej docierają informacje o wykryciu niebezpiecznych substancji pochodzenia antropogenicznego w wodach podziemnych. Według Art. 105 pkt. 5 do zadań PSH naleŝy opracowywanie i przekazywanie organom administracji publicznej ostrzeŝeń przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w strefach zasilania oraz poboru wód podziemnych. Dlatego w ramach PSH, został powołany zespół będący w stanie szybko reagować na zgłoszenie o zaistniałej katastrofie lub stwierdzonym zanieczyszczeniu (np. podczas rutynowych badań jakości wód na ujęciach). Analizując informacje zawarte w bazach danych PSH zespół określa charakter i rozległość zanieczyszczenia, podejmuje działania w celu ujawnienia jego źródła, opracowuje działania zaradcze. Prace prowadzone przez Zespół mają na celu określenie potencjalnych zagroŝeń dla wód podziemnych zaistniałych w wyniku zdarzeń o charakterze katastrofalnym (mających miejsce obecnie lub w przeszłości). Ujawnienie ognisk rozproszonych znajdujących się w duŝej odległości od miejsca ich stwierdzenia lub połoŝonych w strefach wododziałowych moŝliwe jest jedynie w oparciu o specjalistyczne badania hydrogeologiczne. Do realizacji powyŝszych zadań wykorzystywane są narzędzia do analizy danych (środowiska GIS) oraz zaawansowane narzędzia do modelowania hydrodynamicznego. Obecnie zespół posługuje się sprzętem terenowym, który pozwala na pobieranie próbek z głębokości ok m (w zaleŝności od warunków geologicznych). W przyszłym roku wdroŝone zostaną próbniki GEON-BAT umoŝliwiające pobór próbek wód podziemnych spełniający najwyŝsze światowe standardy. Zasięg próbników i urządzeń do ich wciskania w grunt wynosi ok. 15 m. Badania próbek wód pobranych podczas działań zespołu wykonuje certyfikowane laboratorium PIG- PIB. W bieŝącym roku zespół wykonał prace badawczo-rozpoznawcze w rejonie Bornego Sulinowa oraz Choronia gm. Poraj. 1. Borne Sulinowo Na wniosek Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Środowiska w rejonie ujęcia dla miasta Borne Sulinowo przeprowadzono następujące prace: wykonano dwukrotne opróbowanie studzien ujęcia i piezometrów tam zlokalizowanych, a następnie wykonano badania laboratoryjne zawartości związków chlorowcopochodnych w pobranych próbkach, wykonano 19 sondowań ręcznych o łącznym metraŝu 87,2 mb, opracowano numeryczny model hydrodynamiczny dla określenia kierunków migracji zanieczyszczonych wód do ujęcia (ryc.31.1), na wytarowanym modelu dokonano tzw. analizy wstecz kierunków przepływu wód podziemnych w rejonie studni gdzie stwierdzono zanieczyszczenie, Stwierdzony rozkład przestrzenny zanieczyszczenia wskazuje, Ŝe najbardziej prawdopodobnym miejscem jego przedostawania się do wód podziemnych jest zakład drzewny przylegającego do ujęcia. Nie moŝna teŝ było wykluczyć oddziaływania dawnego wysypiska odpadów (zrekultywowanego). Pojawienie się zanieczyszczeń w studniach drugiego lewara potwierdza hipotezę istnienia drugiego ogniska zanieczyszczeń lub rozproszonego charakteru zanieczyszczenia związanego z zakładem drzewnym. Działania podejmowane przez Zespół Interwencyjny PSH w rejonie Bornego Sulinowa miały na celu określenia, czy stwierdzone zanieczyszczenia mają charakter lokalny czy regionalny. Analiza wyników wykonanych badań wskazuje, Ŝe zanieczyszczenie ma

7 104 charakter lokalny i ogranicza się do obszaru dopływu wód podziemnych do ujęcia w Bornym Sulinowie. Na obecnym etapie rozpoznania naleŝy załoŝyć, Ŝe w celu ostatecznego wykluczenia regionalnego charakteru zanieczyszczenia, naleŝy wykonać ok otworów wiertniczych o łącznym metraŝu ok mb (w rejonie południowo wschodniego naroŝnika zakładu i na wschód od dawnego składowiska odpadów). Wykonanie tych prac jest planowane na przełomie I i II kwartału 2011 r. Ryc Układ linii prądu wód podziemnych w rejonie zanieczyszczonego ujęcia dla miasta Borne Sulinowo na podstawie badań modelowych 2. Choroń gm. Poraj W rozpatrywanym rejonie podjęto działania w związku z informacją o nielegalnym składowaniu odpadów toksycznych, po zgłoszeniu zdarzenia polegającego na nagromadzeniu beczek z odpadami chemicznymi o masie ok. 10 ton w nieczynnym wyrobisku wapienia i poŝarze tych beczek. Podczas akcji gaśniczej uŝyto kilkanaście metrów sześciennych wody co spowodowało infiltrację zanieczyszczeń w głąb masywu. W bezpośrednim sąsiedztwie składowiska przeprowadzono następujące działania: dokonano wizji terenowej oraz pomiaru wskaźników fizykochemicznych i poboru próbek wód podziemnych, dokonano wizji lokalnej kamieniołomu w Choroniu, w którym zastano składowisko spalonych resztek plastików, szkła i gumy,

8 105 wykonano pomiary połoŝenia zwierciadła wody w okolicznych studniach kopanych, wykonano uproszczony model hydrodynamiczny w celu określenia potencjalnego kierunku migracji zanieczyszczeń. Kamieniołom, w którym doszło do zanieczyszczenia jest zlokalizowany na wododziale i spływ moŝe następować we wszystkich kierunkach. W badanych studniach stwierdzono typowe zanieczyszczenia dla terenów wiejskich związane z lokalną sytuacją (azotany, podwyŝszona przewodność). W październiku 2010 kierunek przemieszczania się zanieczyszczeń, prognozowany w trakcie badań modelowych, został potwierdzony poprzez wykrycie w jednej ze studzien trichloroetenu i tetrachloroetenu. Badania będą kontynuowane w porozumieniu z WIOŚ. Badania w przeprowadzone w Bornym Sulinowie oraz w Choroniu pozwoliły na określenie sytuacji związanej z zagroŝeniem wód podziemnych zanieczyszczeniami. Badania te przyczyniły się do określenia skali zanieczyszczenia oraz opisania sytuacji w sposób umoŝliwiający wykorzystanie badań osobom decyzyjnym (np. samorządowcom). Ponadto kontynuowano analizy rozkładu gęstości rozkładu studzien spełniających kryteria charakterystyczne dla obszarów wraŝliwych. Testowano zmienność obrazu w zaleŝności zastosowanego algorytmu obliczeniowego oraz wartości przyjmowanych jako graniczne dla wydzielenia stref wraŝliwych. Uzyskane wyniki zestawiono z warstwami informacyjnymi zawierającymi informacje o obszarach wraŝliwych ze względów przyrodniczych (Natura 2000, obszary chronione), w wyniku wyznaczono obszary szczególnie wraŝliwe w przypadku wystąpienia awarii lub katastrof. W styczniu br. rozpoczęto działania w celu wykonania wstępnych badań w rejonie stacji kolejowej w Białymstoku, gdzie w ubiegłym roku doszło do katastrofy kolejowej i poŝaru cystern z paliwem. Ze względu na skomplikowaną strukturę własności terenu oraz niejasny podział kompetencji nie jest pewne czy i ewentualnie kiedy uda się uzyskać pozwolenie na wejście w teren. Obecnie prowadzone są rozmowy telefoniczne w celu ustalenia właściwego adresata oficjalnego wystąpienia pisemnego o udzielenie zgody. W ramach prac prowadzonych w kooperacji zrealizowano szkolenia podnoszące kwalifikacje osób zaangaŝowanych w realizację badań prowadzonych przez Zespół: metody geofizyczne i obsługa sprzętu mające zastosowanie w ochronie środowiska na potrzeby działań zespołu interwencyjnego PSH; scenariuszowe planowanie prac geologicznych polegających na opróbowaniu stref aeracji i saturacji w rejonie zagroŝonych ujęć wód podziemnych; metodyka i technika poboru prób wód podziemnych, wód powierzchniowych oraz prób gruntów i osadów; walidacja wyników badań próbek gruntów i wód podziemnych przy uŝyciu metod statystycznych.