Parlamentarne Procedury Legislacyjne Projekt Phare PL , EuropeAid/113506/D/SV/PL

Transkrypt

1 Parlamentarne Procedury Legislacyjne Projekt Phare PL , EuropeAid/113506/D/SV/PL realizowany przez konsorcjum z udziałem ECO European Consultants Organisation (Bruksela) EFICOM - European and Financial Communications (Warszawa) oraz Kancelaria Prawna Hogan & Hartson (Warszawa) Zamówienie Nr 059 Regulacje prawne dotyczące pośrednictwa ubezpieczeniowego w poszczególnych krajach członkowskich Unii Europejskiej (Niemcy, Francja, Wielka Brytania) realizowane na rzecz Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej (UKIE) Opinię prawną przygotował Steen Bruun-Nielsen w imieniu ECO 29 sierpnia 2003 Opis zadania: Wymogi związane z kwalifikacjami/zezwoleniami oraz przepisy zakazujące ścisłych związków z niektórymi agencjami ubezpieczeniowymi. Inne wymogi trudne do spełnienia przez obywateli innych państw. * * * 1.0 Wprowadzenie Proces kształtowania rynku wewnętrznego w dziedzinie ubezpieczeń został zasadniczo zakończony, jeżeli chodzi o prowadzenie działalności przez firmy ubezpieczeniowe. W wyniku trzeciej fali 1 dyrektyw w dziedzinie ubezpieczeń, każda firma ubezpieczeniowa działająca na terenie Unii Europejskiej podlega systemowi oficjalnych zezwoleń oraz nadzorowi ostrożnościowemu prowadzonemu przez państwo członkowskie, na którego terenie znajduje się główna siedziba firmy. Jednolity system pozwala firmom ubezpieczeniowym na prowadzenie działalności w całej UE, poprzez swobodę przedsiębiorczości lub gwarancję swobody świadczenia usług. System ten doprowadził do rozwoju działalności, szczególnie jeżeli chodzi o transakcje związane ze znacznym ryzykiem w dziedzinie przemysłu lub handlu. Jednak wpływ tej ekspansji jest mniej wyraźny w przypadku ubezpieczeń dla osób prywatnych. 1 3 Dyrektywa 92/49/EWG (trzecia Dyrektywa w sprawie ubezpieczeń innych niż ubezpieczenia na życie), Dz. U. WE L 228, , str. 1. Dyrektywa 92/96/EWG (trzecia Dyrektywa w sprawie ubezpieczeń na życie), Dz. U. WE L 360, , str. 1. 1

2 Dzieje się tak po części dlatego, że nie istnieją jednolite europejskie ramy prawne regulujące działalność pośredników ubezpieczeniowych, pozwalające im na odniesienie pełnych korzyści z podstawowych swobód, tzn. swobody przedsiębiorczości oraz swobody świadczenia usług na Jednolitym Rynku. Pośrednicy ubezpieczeniowi są zasadniczym połączeniem między ubezpieczycielami a osobami prywatnymi, a różnice w wymaganiach istniejących w poszczególnych państwach członkowskich nie pozwalają pośrednikom na skuteczną działalność prowadzoną na terenie różnych państw Obowiązujące przepisy Obecnie obowiązujące przepisy prawa WE odnośnie pośredników (Dyrektywa 77/92/EWG oraz Zalecenie 92/48/EWG) wprowadziły jedynie minimalny zakres harmonizacji. Dyrektywa 77/92 odnosi się do samozatrudnienia (brokerzy) oraz do zatrudnienia (agenci) pośredników, bez względu na to czy pracują oni dla określonych firm ubezpieczeniowych oraz czy pośredniczą w przekazywaniu płatności między klientem a firmą ubezpieczeniową. Konieczne jest aby przepisy WE odnosiły się do różnego rodzaju pośredników działających na terenie różnych państw członkowskich. Ponadto, wyjątek stanowią przypadki, w których sprzedaż polis ubezpieczeniowych jest jedynie komplementarna wobec innych działań prowadzonych przez daną firmę. Zasadniczo, Dyrektywa wprowadza minimalne wymagania odnośnie minimalnego doświadczenia zawodowego, które muszą zostać utrzymane w państwach członkowskich, w których istnieją wymogi odnośnie pośredników ubezpieczeniowych. Długość doświadczenia zawodowego ocenia się według statusu (makler lub agent) oraz stopnia nadzoru sprawowanego nad działalnością. Ponadto Dyrektywa określa sposoby, które muszą zostać przyjęte przez państwa członkowskie, w celu udowodnienia nie tylko posiadanego doświadczenia zawodowego, ale również dobrej reputacji, odszkodowań oraz sytuacji finansowej (w przypadku gdy w danym państwie członkowskim obowiązują wymogi we wszystkich tych dziedzinach). Dyrektywa nie zawiera przepisów odnośnie dalszej harmonizacji. Od samego początku, Dyrektywa odbierana była jako środek przejściowy obowiązujący zaledwie przez pewien czas, po którym możliwe będzie wprowadzenie pełnej harmonizacji na poziomie WE. Zalecenie 77/92/EWG jest, ze względu na swój charakter, instrumentem prawnym pozbawionym mocy wiążącej i stanowi ciąg dalszy miękkiej strategii eliminacji barier w handlu poprzez podejmowanie inicjatyw krajowych. Po pierwsze, sugerowane jest dopuszczenie działalności jedynie pośredników (w kraju bądź też w innym państwie członkowskim). Po drugie, rejestracja byłaby możliwa jedynie pod warunkiem, że pośrednik spełnia wymogi związane nie tylko z możliwościami komercyjnymi i zawodowymi, ale posiada również dobrą reputację i możliwości finansowe (te ostatnie tylko w przypadku niezależnych pośredników nie zatrudnionych przez żadną firmę ubezpieczeniową). Określenie konkretnych wartości, w tym poziomu możliwości finansowych, pozostawiono państwom członkowskim. Po trzecie, sugeruje się również wprowadzenie obowiązku dla pośredników odnośnie informowania klientów o wszelkich ich związkach z jednym lub więcej zakładami ubezpieczeń. Pozwoli to konsumentom na ocenę wartości uzyskanej porady, jeżeli chodzi o jej obiektywność. 2

3 Przepisy WE w tej dziedzinie należy rozpatrywać wraz z innymi Dyrektywami w zakresie rynków finansowych, a mianowicie z Dyrektywą 2000/31/WE w sprawie handlu elektronicznego oraz Dyrektywą 2002/65/WE w sprawie sprzedaży na odległość konsumenckich usług finansowych. Obydwie Dyrektywy mają na celu ogólną poprawę warunków sprzedaży na odległość. Istotny element obydwu Dyrektyw stanowią wymogi odnośnie informowania konsumentów. Pod pewnymi względami, wymogi te pokrywają się z dyrektywą w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego i należy je również wziąć pod uwagę Problemy bieżące Pomimo przepisów przyjętych przez WE, rynek pośrednictwa ubezpieczeniowego był niemniej jednak ograniczany przez różnice w krajowych przepisach prawnych. Według międzynarodowego stowarzyszenia pośredników ubezpieczeniowych (ang. international professional association of insurance intermediaries - BIPAR), istnieje kilka barier, które nie pozwalają pośrednikom na zaspokojenie potrzeb klientów z innych państw członkowskich, szczególnie jeżeli chodzi o osoby prywatne. BIPAR zwraca szczególną uwagę na: - niepewność związaną z prawodawstwem europejskim odnośnie pośredników ubezpieczeniowych; - konieczność zachowania zgodności z wymogami prawnymi w kilku różnych krajach w przypadku, gdy zawarte transakcje mają charakter ponadgraniczny (może to oznaczać obowiązek rejestracji w państwie docelowym, a w tym celu należy spełnić wiele wymogów krajowych, odnośnie odpowiedzialności zawodowej, możliwości finansowych itd.). - brak jasnej definicji zobowiązań pośredników w przypadkach, gdy transakcja zawierana jest w innym państwie członkowskim (prawdopodobnie powstaną problemy, w szczególności jeżeli pośrednicy muszą spełnić szereg warunków mających na celu ochronę ogólnego interesu, którego wymogi nie są jasno określone, lub jeżeli trzeba stwierdzić do jakiego stopnia pośrednik podlega prawodawstwu państwa, w którym świadczy usługi). Dlatego też możliwość przeprowadzania transakcji ponadgranicznych przez pośredników ubezpieczeniowych jest w dalszym ciągu bardzo ograniczona, szczególnie jeżeli chodzi o transakcje zawierane z klientami indywidualnymi. Taka segmentacja rynku pozbawia klientów korzystających z usług ubezpieczeniowych (zarówno firmy jak i klientów indywidualnych) dostępu do szerszego zakresu produktów ubezpieczeniowych, które zaspokoiłyby najlepiej potrzeby klientów. Klienci pozbawieni są korzyści, które wynikałyby z większej konkurencji między pośrednikami. Stanowi to utrudnienie w utworzeniu prawdziwego rynku wewnętrznego w tym sektorze Nowa Dyrektywa Pod koniec zeszłego roku UE przyjęła nową dyrektywę w celu zastąpienia dotychczasowych inicjatyw. Nowa Dyrektywa (w załączeniu do niniejszego Raportu) nosi tytuł Dyrektywa w sprawie pośrednictwa w dziedzinie ubezpieczeń (Insurance Mediation Directive IMD; 2002/92/WE) Zawarta w Dyrektywie IMD definicja pośrednictwa ubezpieczeniowego ma szeroki zakres i obejmuje zasadniczo wszystkie rodzaje ubezpieczeń. Istnieje wiele wyjątków, takich jak na przykład umowy ubezpieczeniowe zawierane z dużymi przedsiębiorstwami, jak 3

4 również wszystkie umowy ubezpieczeniowe pomocnicze wobec innych umów. Typowym przykładem jest ubezpieczenie bagażu wchodzące w zakres pakietu podróżnego. Jeżeli chodzi o działalność, pośrednictwo ubezpieczeniowe obejmuje nie tylko samo zawarcie umowy, ale również działania podejmowane w ramach przygotowań do zawarcia umowy, a mianowicie informowanie i doradztwo. Taka działalność obejmuje także niektóre dalsze świadczenia podczas trwania umowy, głównie pomoc administracyjną. Zasadniczo, Dyrektywa IMD nakłada na każde państwo członkowskie obowiązek uregulowania pośrednictwa ubezpieczeniowego, mianowicie poprzez ustanowienie systemu rejestracji, tak aby działalność prowadzili jedynie zarejestrowani pośrednicy. Drugim z ważnych komponentów Dyrektywy IMD jest fakt, że państwa członkowskie zobowiązane są do zagwarantowania dostępu do rynku zarejestrowanym pośrednikom ubezpieczeniowym z innych państw członkowskich. Innymi słowy, rejestracja jest warunkiem zagwarantowania dostępu do rynku zarówno we własnym kraju jak i w innych państwach członkowskich. Na podstawie rejestracji we własnym kraju, pośrednicy ubezpieczeniowi mogą zawierać transakcje w innych państwach członkowskich, poprzez tymczasowe prowadzenie działalności bądź tez zakładając filię. Warunkiem rejestracji jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych, które w Dyrektywie IMD są określone jedynie bardzo ogólnie. Wymagania odnośnie odpowiednich kwalifikacji zawodowych obejmują: posiadanie ogólnych, handlowych i zawodowych umiejętności i wiedzy; posiadanie dobrej reputacji i dowodu, że w dotychczasowej działalności zainteresowanego nie nastąpiła upadłość; posiadanie ubezpieczenia od odpowiedzialności zawodowej lub jakiejkolwiek innych porównywalnych gwarancji wobec odpowiedzialności wynikającej z zaniedbania obowiązków zawodowych; Dyrektywa IMD wprowadza pewne minimalne standardy w zakresie wypłaty odszkodowań, jednak określenie szczegółowych warunków należy do państw członkowskich, które w tym celu powinny przyjąć szczegółowe przepisy. Zgodnie z innymi aktami prawnymi przyjętymi w dziedzinie ubezpieczeń, Dyrektywa ustanawia warunki minimalne. Oznacza to, że państwa członkowskie mogą przyjąć bardziej restrykcyjne przepisy, które jednak będą wiążące jedynie dla pośredników zarejestrowanych na ich terytorium. Dyrektywa IMD nakłada również obowiązek wprowadzenia programu ochrony konsumenta w przypadkach, gdy pośrednik przekazuje opłaty między klientem a zakładem ubezpieczeń oraz gdy klient narażony jest na ryzyko w przypadku problemów finansowych pośrednika. Dyrektywa IMD pozostawia państwom członkowskim wybór między wprowadzeniem zmian do krajowego prawa zobowiązań w dziedzinie płatności 2 a wprowadzeniem wymogów odnośnie możliwości finansowych, odrębnego konta klienta lub funduszu gwarancyjnego. Dyrektywa IMD określa również wymogi, jeżeli chodzi o stosowane praktyki oraz charakter informacji i porad, które pośrednicy ubezpieczeniowi zobowiązani są udzielić potencjalnym 2 W ten sposób, że opłaty wnoszone przez klienta na rzecz pośrednika (składki ubezpieczeniowe) uznawane są za faktycznie i należycie opłacone firmie ubezpieczeniowej. Kwoty przekazane przez firmę ubezpieczeniową na rzecz pośrednika (wynagrodzenia itp.) nie są z drugiej jednak strony traktowane jako faktycznie i należycie wypłacone klientowi. 4

5 klientom. Dotyczy to przede wszystkim wszystkich podstawowych danych, takich jak imię i nazwisko, adres, miejsce rejestracji oraz sposób weryfikacji, stosowane procedury przyjmowania skarg itp. Zgodnie z Dyrektywą IMD, klientowi należy udzielić informacji odnośnie wszelkich związków gospodarczych lub umownych między pośrednikiem a jedną lub więcej firmą ubezpieczeniową. Odzwierciedla to rozróżnienie, zachowane w całej Dyrektywie, na pośredników reprezentujących jedną lub więcej firm ubezpieczeniowych a pośredników niezależnych. Odpowiada to rozróżnieniu stosowanemu w większości państw członkowskich na agenta ubezpieczeniowego, który jest zatrudniony lub posiada upoważnienie do prowadzenia działalności w imieniu jednej lub więcej firm ubezpieczeniowych a niezależnym brokerem ubezpieczeniowym. Jeżeli chodzi o obowiązek informowania klientów, Dyrektywa IMD pozwala państwom członkowskim na wprowadzenie bardziej rygorystycznych przepisów nie tylko wobec pośredników zarejestrowanych lokalnie, ale wobec wszystkich podmiotów działających na rynku. W zakresie doradztwa, Dyrektywa przewiduje następujące wymogi, wyrażone w art. 12, ust. 2 i 3: 2. W przypadku gdy pośrednik informuje klienta, że udziela porady na podstawie obiektywnej analizy, ma on wtedy obowiązek udzielenia porady na podstawie analizy wystarczająco dużej liczby umów ubezpieczeniowych dostępnych na rynku, co umożliwi pośrednikowi udzielenie porady zgodnej z kryteriami zawodowymi, dzięki którym umowa ubezpieczeniowa będzie odpowiednio spełniać potrzeby klienta. 3. Przed zawarciem wszelkiego rodzaju szczegółowej umowy, pośrednik ubezpieczeniowy zobowiązany jest co najmniej do określenia, na podstawie informacji dostarczonych przez klienta, życzeń i potrzeb klienta jak również do przedstawienia uzasadnienia wszelkich porad udzielonych klientowi na temat danego produktu ubezpieczeniowego. Szczegóły zależą od stopnia skomplikowania proponowanej umowy ubezpieczeniowej. Ostatnim elementem Dyrektywy IMD jest wymóg wprowadzenia procedur regulujących sposób postępowania w odniesieniu do krajowych skarg oraz opracowanie i promowane procedur postępowania pozasądowego w sprawach, w których nie można osiągnąć porozumienia. Z drugiej strony, istnieje obowiązek, aby państwa członkowskie zapewniły również możliwość sądowego rozstrzygania sporów Istniejące/planowane przepisy krajowe W chwili, gdy jakiś obszar zostaje uregulowany prawem WE, państwa członkowskie mają obowiązek dostosowania swoich przepisów prawnych do uregulowań wspólnotowych i nie mają już pierwszeństwa w przyjmowaniu niezależnych uregulowań. Z tego względu bezcelowe byłoby opisywanie przepisów obowiązujących w Niemczech, Francji lub Wielkiej Brytanii odnośnie spraw szczegółowo uregulowanych przepisami Dyrektywy. W takich sprawach nie ma miejsca na zróżnicowane podejście i dlatego nie istnieją rozwiązania krajowe, z których można by czerpać inspirację. 5

6 Jednym z takich przykładów jest zakres Dyrektywy, czyli to do jakich osób/umów ma ona zastosowanie. Jak wspomniano wyżej w punkcie 4.0, Dyrektywa IMD ma szeroki zakres. W wyniku wdrożenia Dyrektywy w większości państw członkowskich nowe grupy osób zostaną uznane za pośredników ubezpieczeniowych i w rezultacie podlegać będą rejestracji i innym wymogom zawartym w Dyrektywie. Dlatego bieżący stan prawny w państwach członkowskich nie może służyć jako wskazówka. To sam odnosi się do konkretnych planów państw członkowskich, odnośnie osób, do których Dyrektywa powinna się stosować i w jaki sposób. Jest to dziedzina, w której wiele zależy od specyfiki rynku krajowego. Inne akty prawa krajowego również nie mają tu zbyt dużego znaczenia, gdyż odnoszą się one do aspektów mało ważnych w dziedzinie ponadgranicznego dostępu do rynków. Znaczna część tego prawodawstwa przejęta została przez tradycyjne aspekty prawa zobowiązań, które reguluje prawa i obowiązki w stosunkach między agentem/przedstawicielem, jego przełożonym a klientem. W tej sprawie większość państw posiada już przepisy stosujące się do agentów/przedstawicieli. Są jednak dziedziny, w których Dyrektywa IMD dopuszcza zastosowanie własnych rozwiązań w prawie krajowym. Właśnie w tych dziedzinach sytuacja w państwach członkowskich, istniejąca zarówno teraz jak i w przyszłości posłużyć może jako ciekawy obszar badań i analizy. Z powyższych względów ekspertyza dotyczyć będzie zasadniczo następujących spraw: wymagania odnośnie informowania obowiązujące w relacjach między pośrednikiem a jego klientami, wymagania odnośnie działalności doradczej, wymagania odnośnie wykształcenia/kwalifikacji pośredników, mechanizmy pośrednictwa oraz sposób postępowania ze skargami Wielka Brytania Pośrednictwo w zawieraniu umów ubezpieczeniowych na życie jest obecnie uregulowane przez Organ do spraw usług finansowych (Financial Services Authority - FSA) w Akcie w sprawie usług finansowych i rynków. Inni pośrednicy, a właściwie tak zwani brokerzy ubezpieczeniowi podlegają Radzie Ogólnych Norm w Ubezpieczeniach (General Insurance Standards Council). Wdrożenie Dyrektywy IMD jest obecnie przedmiotem konsultacji prowadzonych przez rząd brytyjski z zainteresowanymi stronami. W rezultacie do października 2004 wszystkie rodzaje pośrednictwa ubezpieczeniowego zostaną uregulowane przez FSA, włączając w to pośrednictwo ogólnymi ubezpieczeniami. Prowadzone stale konsultacje opierają się na tak zwanym dokumencie konsultacyjnym, który określa tematy debaty, między innymi cztery sprawy zawarte w punkcie Wymagania odnośnie informowania obowiązujące w relacjach między pośrednikiem a jego klientami Przepisy, których wprowadzenie przewiduje Wielka Brytania odbiegają od Dyrektywy IMD na korzyść klientów prywatnych w następujących trzech dziedzinach: 6

7 informacje, które powinny zostać ujawnione. W tej kwestii sugerowane jest ujawnienie dodatkowych dwóch typów informacji: po pierwsze, czy świadczona usług związana jest z uzyskaniem porady od pośrednika. Doświadczenie na innych rynkach detalicznych usług finansowych pokazuje, że klienci czasem uważają, że pośrednik udziela im porady gdy tylko zadaje pytania. Może to czasem wywołać u klienta przekonanie, że produkt o którym udzielono mu informacji, został mu polecony jako odpowiedni do jego potrzeb. Po drugie, że opłata, którą konsument musi wnieść za doradztwo lub pomoc w zawarciu umowy ubezpieczeniowej nie stanowi faktycznego ubezpieczenia. Obecnie większość firm nie pobiera opłaty za doradztwo lub pomoc w zawarciu umowy ubezpieczeniowej. Jeżeli natomiast jakaś firma pobiera opłatę, ważne jest aby klienci prywatni byli tego świadomi już w momencie nawiązania kontaktu z tą firmą. moment ujawnienia informacji. Dyrektywa IMD nakłada obowiązek dostarczenia informacji na temat pośrednika przed zawarciem umowy ubezpieczeniowej, za wyjątkiem sprzedaży telefonicznej. W przypadku sprzedaży telefonicznej informacja musi zostać przedstawiona w formie pisemnej lub za pomocą innego trwałego nośnika informacji natychmiast po zawarciu umowy ubezpieczeniowej. W Wielkiej Brytanii rozważa się, czy klienci nie powinni być informowani przy pierwszym kontakcie z pośrednikiem, w wyniku czego już w tym momencie klient mógłby zdecydować czy nawiązać dalszy kontakt z pośrednikiem i czy są mu potrzebne te informacje. Udzielenie takich informacji na końcu procesu sprzedaży oznacza, że właściwie będzie już za późno aby klient mógł zmienić decyzję. sposób ujawnienia informacji. Rozważa się wprowadzenie obowiązkowego formularza używanego przez każdego pośrednika w celu dostarczenia informacji. Podobne formularze używane są na rynkach inwestycyjnych, natomiast jego wzór byłby zawarty w przepisach końcowych. Stwierdzono, że wykorzystanie formularza miałoby następujące zalety: 1. formularz zapewnia jasną i wyraźną prezentację podstawowych informacji, zapobiegając jednocześnie aby zaginęły one w masie innych, mniej istotnych informacji; 2. pomaga klientom zastanowić się czy wybór danej firmy jest słuszny. Pomaga również przedstawić oferowane usługi w kontekście tak, aby jasne było co klient otrzymuje, jak również to czego nie otrzymuje np. że uzyskuje informację a nie poradę; 3. pozwala klientom na wybór między różnymi firmami, dzięki przedstawieniu informacji w porównywalnej formie Wymagania odnośnie działalności doradczej Przypomnijmy, że Dyrektywa IMD wprowadza następujące wymogi patrz art. 12, ust. 2 i 3: 1. obowiązek aby firmy udzielały porad na podstawie obiektywnej analizy - pośrednik ma obowiązek udzielenia porady na podstawie analizy wystarczająco dużej liczby umów na ubezpieczenie dostępnych na rynku, co umożliwi pośrednikowi uczynienie zalecenia zgodnego z kryteriami zawodowymi, przy spełnieniu których umowa na ubezpieczenie będzie odpowiednia w celu spełnienia potrzeb klienta; oraz 7

8 2. wymóg dostarczenia klientowi oświadczenia o życzeniach i potrzebach oraz uzasadnieniu wszelkiej udzielonej porady. Jeżeli chodzi o punkt pierwszy, Wielka Brytania koncentruje się przede wszystkim na określeniu jaka umowa odpowiednio zaspokaja potrzeby klienta. W tym celu rozważane jest dalsze określenie jak oceniać zakres tych potrzeb, na przykład poprzez: ograniczenie oceny tylko do tych potrzeb klientów, które mają odniesienie do rodzaju ubezpieczenia, którym zainteresowany jest klient np. produkty zapewniające ochronę, ubezpieczenie komunikacyjne; ocena nie musi obejmować środków alternatywnych wobec polisy ubezpieczeniowej np. czy klient powinien zbudować ogrodzenie zabezpieczające zamiast wykupowania ubezpieczenia; ocena powinna uwzględniać istniejące zabezpieczenia, które klient już posiada, w celu uniknięcia wprowadzania zabezpieczeń niepotrzebnych lub dublujących się; oraz jedną z części oceny powinno stanowić wyjaśnienie dostarczone przez pośrednika klientowi odnośnie informacji, które winien on ujawnić oraz uwzględnić ujawnione fakty w celu stwierdzenia czy dana polisa jest odpowiednia dla danego klienta. Na przykład, jeżeli stan zdrowia klienta może wywrzeć wpływ na zdolność klienta do zgłaszania roszczeń na podstawie polisy, pośrednik powinien wyjaśnić, że ważne jest ujawnienie tych faktów. W przypadku niektórych ubezpieczeń o wyższym stopniu ryzyka, może zaistnieć potrzeba przeprowadzenia głębszej analizy. Odnosi się to na przykład do ubezpieczenia dochodów, w którym to przypadku konieczne byłoby przeprowadzenie oceny potrzeb klienta jeżeli chodzi o dochody obecnie i w przyszłości. Ocena taka powinna obejmować następujące czynniki: dochód dostępny z innych źródeł (takich jak zatrudnienie); wszelką istniejącą już ochronę, z której klient korzysta; rodzaj składki ubezpieczeniowej (stała lub zmienna); oraz różne rodzaje odszkodowań (np. warunki różnego rodzaju ograniczeń zastrzeżonych w polisach). Potrzeba ujawnienia informacji określona w punkcie drugim obowiązuje nawet w przypadku, gdy pośrednik nie udzielił żadnej porady. W przypadku, gdy nie udziela się porady, informacje mogą zostać udzielone w formie standardowej. W przypadku zwyczajnego ubezpieczenia komunikacyjnego, klient zobowiązany jest do pisemnego potwierdzenia następującego oświadczenia: Należy wykupić wszechstronną polisę ubezpieczeniową samochodu, który jest regularnie używany. Oświadczam, że nie zostałem ukarany sankcjami za wykroczenia popełnione w ruchu drogowym oraz, że mam prawo do zniżki za jazdę bezwypadkową Wymagania zawodowe / odnośnie wykształcenia pośredników W Wielkiej Brytanii wszystkie firmy działające w sektorze finansowym winny spełniać wymogi odnośnie kwalifikacji/przeszkolenia zawarte w wytycznych FSA. Wytyczne te są wiążące i odnoszą się do wielu aspektów działalności finansowej, takiej jak funkcjonowanie rynku, regulacje ostrożnościowe, kontrola wewnętrzna, nadzór oraz zarządzanie zasobami ludzkimi. W 8

9 wielu dziedzinach wytyczne te mogą wprowadzać szczegółowe uregulowania lub pozostawiać firmie możliwość wyboru. W wytycznych zawarto jedynie ogólne stwierdzenie na temat kwalifikacji/przeszkolenia, a mianowicie, że zapewnienie odpowiednich kompetencji pracowników do wykonywanej przez nich pracy leży w gestii przedsiębiorstwa, jak również odpowiedni nadzór, regularne sprawdzanie kompetencji pracowników oraz zapewnienie, aby poziom kompetencji był odpowiedni do rodzaju działalności prowadzonej przez firmę. Rozważa się również zastosowanie tych wytycznych do pośredników ubezpieczeniowych. Niemniej jednak, jeżeli chodzi o pośredników prowadzących również działalność doradczą, konieczne jest sformułowanie dodatkowych wytycznych odnośnie zatrudnienia, szkolenia i nadzoru. Tymczasem wymogi te mają charakter ogólny i wiele zależy od danej firmy. W przypadku udzielania porad na temat produktów o podwyższonym poziomie ryzyka, rozważa się czy w dłuższym okresie pośrednicy nie powinni zdawać oficjalnego egzaminu, co stanowiłoby odzwierciedlenie zakresu kompetencji niezbędnych w celu oceny potrzeb klientów oraz zdolności polecenia wyboru odpowiedniej polisy w odniesieniu do produktów o podwyższonym poziomie ryzyka. W celu długoterminowego wdrożenia takiego środka, niezbędny jest czas na podjęcie odpowiednich kroków. W chwili obecnej nie jest jeszcze możliwe podanie jakichkolwiek informacji, jeżeli chodzi o treść lub harmonogram takich egzaminów. Rozważano także wprowadzenie specjalnych szkoleń oraz wymogów w dziedzinie kompetencji dla osób odpowiedzialnych za dochodzenie roszczeń. Wiele problemów, z którymi spotykają się klienci spowodowane jest przez tempo i obiektywność rozpatrywania roszczeń oraz przekazywania informacji. Z tego względu nie proponuje się nałożenia obowiązku odpowiedniego szkolenia i wymogów odnośnie kompetencji na osobę odpowiedzialną za dochodzenie roszczeń. Problemy związane z dochodzeniem roszczeń powinny być natomiast rozwiązane za pomocą wewnętrznych wymogów proceduralnych Procedury pojednawcze oraz sposób postępowania ze skargami Cechą charakterystyczną wytycznych FSA, jest fakt, że wprowadzają one określoną procedurę postępowania ze skargami. Zasadniczo nakładają one obowiązek na przedsiębiorstwa, aby posiadały procedury, sporządzone w formie pisemnej i faktycznie stosowane do postępowania w przypadku niezadowolenia z usług wyrażonego w jakiejkolwiek formie, pisemnej lub ustnej, bez względu na to czy jest ono uzasadnione czy nie. Zgodnie z wytycznymi, firma opracować musi procedury przyjmowania skarg i odpowiadania na nie, ich badania oraz powiadamiania osób składających skargę o możliwości skorzystania z pomocy Rzecznika ds. Finansowych. Ponadto, wytyczne nakazują firmom, aby przy opracowywaniu procedur postępowania ze skargami przywiązywały wystarczającą wagę do następujących czynników: rodzaj firmy, jej rozmiar i struktura organizacyjna, charakter oraz stopień złożoności skarg, które prawdopodobnie będzie ona otrzymywać, prawdopodobna ilość skarg, które będzie otrzymywać i które będzie zobowiązana rozpatrzyć. Innymi słowy to, czy procedury mogą zostać uznane za odpowiednie zależy od konkretnych okoliczności. 9

10 Jeżeli natomiast chodzi o pozasądowe rozwiązywanie sporów, w Wielkiej Brytanii przewiduje się rozwiązywanie konfliktów między pośrednikami a ich klientami przez Rzecznika do spraw Finansowych. Rzecznik do spraw Finansowych ustanowiony został z mocy prawa jako niezależny organ, w celu rozwiązywania indywidualnych sporów między konsumentami a firmami finansowymi. Rzecznik przyjmuje skargi w sprawach, w których podjęto już wcześniej próby rozwiązania sporu z pośrednikiem, które zakończyły się niepowodzeniem. Skargę należy złożyć nie później niż 6 lat po popełnieniu czynu, którego ona dotyczy, lub (w przypadku przekroczenia tego okresu) 3 lata po tym jak konsument dowiedział się, że ma powody do złożenia skargi, lub 6 miesięcy po wyczerpaniu procedur postępowania ze skargami stosowanych przez daną instytucję. Górną granicę wartości roszczenia ustanowiono na poziomie około Orzeczenie Rzecznika ma moc wiążącą dla instytucji, nie jest natomiast wiążąca dla konsumenta. System opiera się na opłatach wnoszonych przez instytucje finansowe, natomiast jest darmowy dla konsumenta Niemcy Do roku 1994 niemiecki rynek ubezpieczeń był szczegółowo uregulowany. Jednak pośrednictwo ubezpieczeniowe, zarówno prowadzone przez agentów (Versicherungsvertreter), jak i przez brokerów (Versicherungsmakler) było i wciąż jest w znacznym stopniu nieuregulowane. Ani od agentów, ani od brokerów ubezpieczeniowych nie jest wymagane żadne wykształcenie lub kwalifikacje minimalne. Wymagane jest jedynie zezwolenie na prowadzenie działalności oraz rejestracja w lokalnym rejestrze handlowym, które można łatwo uzyskać. Agent ubezpieczeniowy związany jest z określoną firmą ubezpieczeniową, której produkty sprzedaje, natomiast agent ubezpieczeniowy ma możliwość wyboru między produktami oferowanymi przez różne zakłady ubezpieczeń. Różnice te znajdują odzwierciedlenie w prawie. Agenci ubezpieczeniowi prowadzą działalność jako przedstawiciele handlowi w imieniu określonego zakładu ubezpieczeniowego, podczas gdy brokerzy ubezpieczeniowi prowadzą działalność jako brokerzy handlowi w myśl Kodeksu handlowego (Handelsgesetzbuch). Kodeks definiuje zarówno agentów, jak i brokerów (patrz art. 84 i 93 Kodeksu) oraz prawa i obowiązki związane z pośrednictwem/przedstawicielstwem. Istnieje również trzeci typ pośredników ubezpieczeniowych, a mianowicie tak zwany doradca ubezpieczeniowy (Versicherungsberater). Doradca ubezpieczeniowy nie jest uprawniony do sprzedawania ubezpieczeń i jest jedynym pośrednikiem, który w Niemczech może pobierać opłaty za udzielanie samych porad. Inni pośrednicy opłacani są przez ubezpieczyciela lub przez klienta dopiero po podpisaniu umowy ubezpieczeniowej. Wykorzystanie tego tytułu zarezerwowane jest wyłącznie dla osób, które na podstawie specjalnej ustawy o udzielaniu porad prawnych (Rechtsberatungsgesetz) uzyskały stosowne zezwolenie. Zezwolenie przyznawane jest przez sądy regionalne na podstawie testu posiadanych kwalifikacji. Dalsze szczegóły odnośnie testu nie są sprecyzowane, ale wymagania w zakresie znajomości prawa ubezpieczeniowego są najwyraźniej bardzo wysokie. Dokładniej rzecz biorąc, chroniona działalność prowadzona przez doradcę ubezpieczeniowego obejmuje udzielanie porad oraz reprezentowanie poza sądem w sprawach dotyczących warunków zawartych w umowach 10

11 ubezpieczeniowych oraz prowadzenie postępowania wobec przedstawionych roszczeń. W chwili obecnej w Niemczech działa około 80 zarejestrowanych doradców ubezpieczeniowych. Obowiązek posiadania zezwolenia na prowadzenie działalności doradcy ubezpieczeniowego został początkowo zniesiony. Jednak obowiązek ten wprowadzono ponownie po wydaniu orzeczenia przez niemiecki Trybunał Konstytucyjny z dnia 5 maja , zgodnie z którym taki pośrednik jest jedynym pośrednikiem udzielającym niezależnych porad na rzecz konsumenta. Jednym słowem doradca ubezpieczeniowy nie może być zastąpiony przez innych pośredników, a nawet przez brokerów, którzy są stosunkowo niezależni. Cechą szczególną systemu niemieckiego, jest że pewien rodzaj doradztwa, związany z aspektami prawnymi może być prowadzony jedynie przez osoby wykonujące ściśle określony zawód, a mianowicie będące doradcami ubezpieczeniowymi. Z drugiej jednak strony, tacy doradcy ubezpieczeniowi nie mogą uczestniczyć w sporządzaniu umów ubezpieczeniowych. Z tego względu wątpliwe jest, czy podlegają oni zawartej w Dyrektywie IMD definicji pośredników ubezpieczeniowych i w związku z tym czy wchodzą w zakres przepisów Dyrektywy IMD. Wydaje się, że nie istnieją żadne wymogi odnośnie udzielania informacji przez pośrednika i klienta. Nie ma również dodatkowych wymogów odnośnie udzielania porad. Co więcej, nie są dostępne żadne informacje jeżeli chodzi o to w jaki sposób Niemcy zamierzają wdrożyć Dyrektywę IMD. Jeżeli chodzi o pozasądowe rozwiązywanie sporów, sytuacja przedstawia się obecnie następująco: skargi na pośredników składane są do Rzecznika ds. Ubezpieczeń. Instytucja Rzecznika stanowi prywatną, dobrowolną inicjatywę i działa na zasadzie prywatnego stowarzyszenia. Fundusze na jej działalność pochodzą od członków tego stowarzyszenia, a mianowicie od różnych przedsiębiorstw. Górna granica roszczeń została ustalona na poziomie , natomiast czas na rozpatrzenie skargi wynosi osiem tygodni od momentu odrzucenia skargi przez ubezpieczyciela. Rzecznik wydaje decyzję lub zalecenie, w zależności od ilości złożonych skarg. Decyzja jest wiążąca dla zakładu ubezpieczeniowego, jeżeli kwota nie przekracza EUR. Decyzje w spawach do EUR wydawane są w formie zaleceń, które nie są wiążące dla żadnej ze stron Francja Francuski Kodeks ubezpieczeń (Code des Assurances) wprowadza rozróżnienie podobne jak w prawie niemieckim, na dwie kategorie pośredników, a mianowicie na agentów zależnych (Agents Generaux d Assurances) oraz niezależnych brokerów (Courtiers d Assurances). Poza tym, francuski rynek ubezpieczeń, podobnie jak rynek niemiecki, charakteryzuje obecność pośredników różnego rodzaju. Brokerzy mają obowiązek rejestracji w lokalnym rejestrze handlowym. Warunkiem rejestracji jest udokumentowanie, że broker spełnia szczegółowe wymagania odnośnie kwalifikacji, określone w Prawie ubezpieczeń. Od brokera wymagane jest wykształcenie wyższe. Istnieje kilka możliwości (na przykład studia prawnicze ze specjalizacją prawo ubezpieczeń lub specjalistyczne wykształcenie w zakresie ubezpieczeń), wymienionych w przepisach wykonawczych do Prawa ubezpieczeń. 3 NJW 1988,

12 Prawo ubezpieczeń obejmuje przepisy dotyczące kontroli i weryfikacji kwalifikacji brokerów pochodzących z innych państw członkowskich, którzy pragną prowadzić działalność we Francji. Zgodnie ze starą Dyrektywą 77/92/EWG (patrz punkt 2.0) formalne wymogi odnośnie wykształcenia mogą zostać częściowo zastąpione doświadczeniem zawodowym odpowiedniej długości i jakości. I tak, alternatywę wobec studiów wyższych stanowią dwa lata doświadczenia zawodowego, uzupełnionego szkoleniem zawodowym trwającym co najmniej 150 godzin. Agenci nie mają obowiązku rejestracji. Ich status określony jest w umowie zawartej z jedną lub więcej firmami ubezpieczeniowymi, które reprezentują. Wymagania odnośnie kwalifikacji są takie same jak w przypadku brokerów. Nie istnieją zasady określające szczegółowe obowiązki klienta, w tym zasady dotyczące informacji, które konsument winien udzielić. Prawo ubezpieczeń i liczne przepisy wykonawcze koncentrują się na stosunkach między pośrednikiem a firmą ubezpieczeniową. Prawo ubezpieczeniowe wprowadza system nadzoru oraz system przyjmowania skarg przez firmy ubezpieczeniowe, ale system ten nie ma zastosowania do pośredników. Żaden z wielu istniejących we Francji systemów rozwiązywania sporów przez Rzecznika/pozasądowego nie odnosi się do pośredników ubezpieczeniowych. Nie są dostępne żadne informacje na temat planów wdrożenia Dyrektywy IMD we Francji. Ω 12