Urząd Miasta Radomska Referat Planowania Przestrzennego

Transkrypt

1 Urząd Miasta Radomska Referat Planowania Przestrzennego Analiza dotycząca potrzeby wprowadzenia uchwały krajobrazowej dla miasta Radomska opracowali: mgr Justyna Kotlewska mgr Paulina Małecka zatwierdził: mgr inż. arch. Magdalena Kwarta marzec 2019

2 Spis treści Wstęp...3 I. Podstawy prawne oraz procedura przygotowania i uchwalenia uchwały krajobrazowej Podstawy prawne Schemat postępowania Uchwała intencyjna Przygotowanie zapisów uchwały krajobrazowej Opiniowanie i uzgadnianie uchwały krajobrazowej Uchwała o opłacie reklamowej...13 II. Analiza stanu istniejącego na podstawie centrum miasta Radomska...13 III. Przykłady wprowadzenia uchwały krajobrazowej Gdańsk Sopot...27 Podsumowanie

3 Wstęp W ostatnich latach znaczenie ładu przestrzennego dla jakości życia nabiera coraz większej wartości, a tym samym staje się coraz bardziej istotne w debacie publicznej. Mieszkańcy częściej zwracają uwagę na stan zagospodarowania przestrzeni, oceniając go zarówno z punktu widzenia funkcjonalnego, jak również estetycznego. Bardzo silnie tym samym postulują i domagają się uporządkowania przestrzeni polskich miast, w szczególności jeśli chodzi o aspekt wizualny. Przez wiele lat w Polsce nie istniały regulacje, które zapobiegałyby niekontrolowanemu rozprzestrzenianiu się reklamy zewnętrznej, a także zasady, które mogłyby je egzekwować. Umieszczanie coraz liczniejszych reklam o zbyt dużych rozmiarach, jaskrawej kolorystyce oraz niskiej jakości materiału, doprowadziło do silnego zaśmiecenia wielu gmin, w szczególności w centrach miast oraz wzdłuż najważniejszych ulic. Choć dotychczasowe brzmienie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wprowadzało możliwość kształtowania w planie zagospodarowania zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabarytów, standardów jakościowych oraz rodzajów materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane, to jednak przepis ten w niewielkim stopniu, a właściwie należałoby powiedzieć, że wcale nie oddziałuje na przestrzeń polskich miast. Tak zwana ustawa krajobrazowa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. z 2015 r. poz. 774) obowiązująca od 11 września 2015 r., daje narzędzie przyczyniające się do uporządkowania przestrzeni publicznych. Nowy akt prawa zwany uchwałą krajobrazową, może wpływać na zmniejszenie liczby reklam tablic reklamowych oraz urządzeń reklamowych, ich lokalizację, a także poprawić i ujednolicić ich wygląd. Dodatkowo, dokument ten wprowadza możliwość ustalenia zasad i warunków sytuowania ogrodzeń oraz obiektów małej architektury. Niewątpliwie powstanie tego typu dokumentu jest odpowiedzią na pogłębiający się w ostatnich latach problem zaśmiecania przestrzeni publicznej, a zwłaszcza miast chaotycznie rozmieszczonymi elementami bez zważania na jakość krajobrazu. 3 3

4 I. Podstawy prawne oraz procedura przygotowania i uchwalenia uchwały krajobrazowej 1. Podstawy prawne Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu powszechnie zwana ustawą krajobrazową, stworzyła możliwość uchwalania przez Radę Miejską prawa w zakresie zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabarytów, standardów jakościowych oraz rodzajów materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane. Zakres regulacji uchwał krajobrazowych został ograniczony do trzech elementów, które w opinii ustawodawcy w największym stopniu oddziałują na krajobraz poprzez zasłanianie elewacji budynków, posesji, widoków czy też dróg i skrzyżowań. Ustawa krajobrazowa nie jest samodzielną ustawą, lecz pakietem zmieniającym przepisy w poszczególnych ustawach regulujących ład przestrzenny. Konieczne jest zatem zapoznanie się z szeregiem ustaw, które zostały poddane nowelizacji, a są choćby pośrednio powiązane z ładem reklamowym. Najważniejsze ustawy, które obecnie regulują kwestię reklam w przestrzeni publicznej to: Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2018r. poz z poźń. zm.); Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2018r. poz z późń. zm.); Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2018r. poz.1202 z późń. zm.); Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2018r. poz z późń. zm.); Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2018r. poz z późń. zm.); Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2018r. poz.1614 z późń. zm.). Istotne zmiany dotyczące ochrony krajobrazu objęły ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawę o podatkach i opłatach lokalnych. Oba wskazane akty prawne tworzą podstawę i rdzeń wprowadzenia w miastach (gminach) przepisów chroniących krajobraz, zarówno przed nadmiarem reklam, jak i niewłaściwym sytuowaniem ogrodzeń oraz obiektów małej architektury. Ponadto ustawa o podatkach i opłatach lokalnych wprowadziła nieistniejący dotąd w polskim systemie prawnym instrument oddziaływania na reklamy opłatę reklamową. Choć wskazany zakres normowania uchwał 4 4

5 krajobrazowych obejmuje trzy elementy, to wydaje się, że ustawodawca szczególny nacisk położył na przepisy odnoszące się do reklam, ponieważ w opinii wielu mieszkańców miast i gmin to właśnie one stanowią najpoważniejszy problem. W związku z tym powstała potrzeba wprowadzenia nowych definicji, takich jak: reklama, tablica reklamowa, urządzenie reklamowe, szyld. Uchwała krajobrazowa może regulować ład przestrzenny w trzech aspektach, co przedstawiono na rycinie 1. Najprawdopodobniej najszerszy zakres regulacji będzie dotyczył kwestii tablic i urządzeń reklamowych oraz szyldów, gdyż jest to obecnie jeden z najpoważniejszych problemów związanych z zaśmiecaniem przestrzeni publicznej. Niemniej w opinii ustawodawcy, na lokalny krajobraz wpływ mają również ogrodzenia oraz obiekty małej architektury, ponieważ w istotny sposób mogą zasłaniać widoki, czy też dzielić przestrzeń publiczną. Ryc. 1. Zakres regulacji uchwały krajobrazowej Źródło: Bonenberg W., Gaczek W. M., Jaszczak M., Mizgajski A., Ustawa krajobrazowa podręcznik wdrażania dla gmin,

6 Ustawa krajobrazowa wdrożyła narzędzie, które pozwala gminom stworzyć przepisy obejmujące swoim zasięgiem nie tylko obiekty znajdujące się w przestrzeni publicznej, ale również te, które są umieszczone na terenach prywatnych. Należy również zwrócić uwagę na to, iż uchwała krajobrazowa musi obejmować cały obszar miasta (lub gminy) (art. 37a ust. 5 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003r. (Dz. U. z 2018r. poz z poźń. zm.)). Jakiekolwiek częściowe uchwalenie regulacji spowoduje uchylenie uchwały. Niemniej należy podkreślić, że ustawodawca dał możliwość podziału miasta na obszary, co pozwala zróżnicować regulacje w zależności od: zdiagnozowanych potrzeb, lokalnych uwarunkowań, przeznaczenia terenów, stanu istniejącego. 2. Schemat postępowania Proces przygotowania uchwały krajobrazowej jest zbliżony do prac nad przygotowaniem zagospodarowania przestrzennego. Obejmuje on: 1) podjęcie przez Radę Miejską uchwały o przygotowaniu przez Prezydenta uchwały krajobrazowej, 2) podanie do publicznej wiadomości faktu przystąpienia do prac nad uchwałą, 3) sporządzenie projektu uchwały, 4) zebranie opinii, 5) uzgodnienia, 6) ogłoszenie o wyłożeniu projektu uchwały, 7) rozpatrzenie zgłoszonych uwag przez Prezydenta, 8) uchwalenie uchwały wraz z rozstrzygnięciem sposobu rozpatrzenia uwag nieuwzględnionych przez Prezydenta. Uchwała krajobrazowa jako akt prawa podlega ogłoszeniu w dzienniku urzędowym województwa. Przy tak określonej procedurze prac nad uchwałą krajobrazową jej sporządzenie (od podjęcia uchwały inicjującej do opublikowania) trwa minimum 18 miesięcy. W praktyce okres ten jest dłuższy i rzadko trwa mniej niż dwa lata, co często wynika również z dodatkowych prac, które dobrze jest przeprowadzić, zanim projekt uchwały krajobrazowej zostanie pokazany mieszkańcom. Obligatoryjna procedura prac nad uchwałą krajobrazową zakłada poznanie opinii 6 6

7 mieszkańców dopiero w ramach zbierania uwag do projektu uchwały. Jednakże wydaje się, że warto znacznie wcześniej zapytać mieszkańców o ich oczekiwania względem estetyki przestrzeni publicznej. Dlatego po podjęciu uchwały intencyjnej, zasadne jest przeprowadzenie wstępnych konsultacji społecznych, które pozwolą zarówno na ocenę skali występowania problemów krajobrazowych na obszarze miasta, jak i na zbadanie nastawienia mieszkańców do proponowanych działań. Procedura określona w art. 37a i następnych ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U. z 2018r. poz z poźń. zm.) nie wymaga przeprowadzenia analiz, niemniej opracowanie uchwały krajobrazowej warto poprzedzić: uproszczonym badaniem natężenia reklam, analizą zapisów zawartych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Powyższe uwagi dotyczące sposobu i kolejności prac przy uchwale krajobrazowej przedstawiono na rycinie 2. Ryc. 2. Procedura uchwalania uchwały krajobrazowej i wprowadzenia opłaty reklamowej Źródło: Bonenberg W., Gaczek W. M., Jaszczak M., Mizgajski A., Ustawa krajobrazowa podręcznik wdrażania dla gmin, Uchwała intencyjna Formalnym początkiem prac nad uchwałą krajobrazową jest opracowanie i podjęcie uchwały intencyjnej o przystąpieniu do sporządzenia przez Prezydenta uchwały określającej zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabaryty, standardy jakościowe oraz rodzaje materiałów 7 7

8 budowlanych, z jakich mogą być wykonane. Oczywiście podjęcie uchwały intencyjnej nie stanowi żadnej gwarancji uchwalenia uchwały krajobrazowej, tym bardziej że w momencie rozpoczynania prac trudno określić, w którym kierunku i w jaki sposób zostanie przygotowana uchwała krajobrazowa. Charakter prawny uchwały intencyjnej sprowadza się do wyrażenia zamiaru uporządkowania przestrzeni publicznej na terenie miasta i stanowi formalne rozpoczęcie prac nad uchwałą krajobrazową. Po jej podjęciu przystępuje się do opracowania zasad regulujących parametry i warunki sytuowania tablic reklamowych, urządzeń reklamowych, ogrodzeń oraz obiektów małej architektury, będących treścią uchwały krajobrazowej, będącej aktem prawa. O ile sama uchwała krajobrazowa stanowi akt prawa i podlega ogłoszeniu w dzienniku urzędowym województwa, to uchwała intencyjna jest podejmowana na potrzeby wewnętrzne, ponieważ w zasadzie nie nakłada żadnych obowiązków na mieszkańców i z tego powodu nie jest publikowana w oficjalnym trybie przewidzianym dla wszystkich aktów prawa. Niemniej fakt powierzenia przez Radę Miejską Prezydentowi prac nad uchwałą krajobrazową wymaga podania do publicznej wiadomości informacji o podjęciu uchwały intencyjnej w formie ogłoszenia i obwieszczenia. 4. Przygotowanie zapisów uchwały krajobrazowej Zainicjowanie sporządzenia uchwały krajobrazowej należy do Rady Miejskiej. Natomiast sam projekt oraz czynności proceduralne sporządza i przeprowadza organ wykonawczy miasta, a więc Prezydent zgodnie z art. 37b ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U. z 2018r. poz z poźń. zm.). Przystąpienie do prac nad uchwałą nie jest poprzedzone zbieraniem wniosków. Dlatego, przygotowując projekt uchwały, Prezydent kierować się będzie przeprowadzonymi analizami oraz w miarę możliwości zdaniem mieszkańców wyrażonym podczas konsultacji społecznych, jeżeli nie są one sprzeczne z wyżej wymienionymi analizami. Jednym z poważniejszych zadań w ramach prac nad uchwałą krajobrazową jest opracowanie treści, czyli przełożenie wcześniejszych analiz i ustaleń na język aktu prawa. Przygotowując dokument, należy stosować się do zasad techniki prawodawczej. Opracowywane zasady muszą być jednoznaczne i spójne. Jakiekolwiek niedookreślenia z jednej strony utrudnią stosowanie uchwały, z drugiej narażają miasto na uchylenie jej zapisów w ramach postępowania nadzorczego prowadzonego przez Wojewodę. 8 8

9 Dysponując analizami oraz zakładanymi kierunkami (propozycjami) zmian w odniesieniu do tablic reklamowych, urządzeń reklamowych, ogrodzeń oraz obiektów małej architektury, znamy założenia, jakie powinna spełniać uchwała krajobrazowa. Proponowana struktura uchwały krajobrazowej: wprowadzenie na terenie miasta zasad krajobrazowych, podział miasta na obszary, słownik stosownych pojęć, ustalenia dotyczące obiektów małej architektury, ustalenia dotyczące ogrodzeń, ustalenia dotyczące szyldów, ustalenia dotyczące tablic reklamowych i urządzeń reklamowych niezbędnych szyldami, określenie terenów dostosowania obiektów reklamowych oraz ogrodzeń i obiektów małej architektury, powierzenie wykonania uchwały Prezydentowi, przepis publikacyjny i określenie terminu wejścia w życie. Warto zaznaczyć, że art. 37a ust. 7 u.p.z.p. stanowi, iż w przypadku opracowania do uchwały krajobrazowej załącznika graficznego, zawierającego podział miasta na obszary, wymaganym elementem jest jednoznaczny opis granic tych obszarów. Jedną z ważniejszych rzeczy, którą należy mieć na uwadze przy konstruowaniu zapisów uchwały krajobrazowej, jest fakt, że stanowi ona akt prawa i zawarte w niej nakazy, zakazy i ograniczenia są kierowane do ogółu mieszkańców miasta. Z tego względu istotnym elementem każdej uchwały krajobrazowej powinien być słownik stosowanych pojęć. Wyżej wymieniony dokument cechuje się konkretnym i ograniczonym zakresem regulacji dotyczących wszystkich obszarów poddawanych interwencji. Oznacza to, że te same parametry można regulować zarówno w odniesieniu do tablic i urządzeń reklamowych, jak i ogrodzeń oraz obiektów małej architektury. Zgodnie z art. 37a ust. 1 Rada Miejska może wprowadzić ograniczenia (nakazy lub zakazy) w odniesieniu do następujących elementów: 1. zasady i warunki sytuowania dotyczy przede wszystkim określenia rodzajów obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, jakie zamierza się dopuścić, choć w zdecydowanej większości przypadków będzie on dotyczył właśnie reklam i szyldów. Przykładowo można wskazać, że dopuszcza się wyłącznie reklamy wolnostojące 9 9

10 w formie billboardu o powierzchni 18 m2, sytuowane w odległościach nie mniejszych niż 75 m od siebie. 2. gabaryty należy rozumieć każdy z wymiarów zewnętrznych przedmiotu. Może to być maksymalna powierzchnia tablicy reklamowej czy nieprzekraczalna ogrodzenia lub wysokość obiektu małej architektury. Oczywiście jako wymiar należy też rozumieć szerokość, głębokość czy objętość, jednak zwłaszcza w przypadku dwóch ostatnich parametrów jest mało prawdopodobne, aby istniała potrzeba wprowadzania w ramach postanowień uchwał krajobrazowych aż tak szczegółowych wytycznych. 3. standardy jakościowe wprowadzając zapisy w tym zakresie, trzeba precyzyjnie ustalić, jaka powinna być jakość obiektu reklamowego czy ogrodzenia. Dobrym przykładem określenia standardów jakościowych może być wyznaczenie maksymalnej jasności obrazu dla urządzeń reklamowych świetlnych (LED), która po zmroku nie może przekroczyć 350 cd/m2. Innym przykładem zapewne częściej stosowanym w ramach uchwał krajobrazowych, będą ustalenia kolorystyki, zwłaszcza dla ogrodzeń lub obiektów małej architektury, 4. rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane mogą posłużyć do wykonania tablic reklamowych i urządzeń reklamowych, ogrodzeń oraz obiektów małej architektury. Niewątpliwie mogą wystąpić przypadki, w których zasadne będzie wprowadzenie nakazu stosowania określonego rodzaju tworzywa (np. stopów miedzi dla obiektów zabytkowych, drewna dla ławek w parkach), to jednak zdecydowanie lepszym podejściem będzie wyeliminowanie wyłącznie wybranych materiałów uznanych za nieodpowiednie dla danych obszarów (np. zakaz stosowania drewnianych elementów konstrukcyjnych dla tablic reklamowych). Szczególną grupą tablic i urządzeń reklamowych są szyldy, ponieważ w odniesieniu do nich ustawodawca przewidział dodatkowe regulacje: wykluczona jest możliwość wprowadzenia na terenie miasta zakazu obejmującego sytuowanie szyldów (zakaz może dotyczyć tylko ogrodzeń oraz tablic reklamowych i urządzeń reklamowych niebędących szyldami). Podejście takie uzasadnione jest koniecznością zagwarantowania przedsiębiorcom możliwości przedstawienia w przestrzeni publicznej informacji o rodzaju prowadzonej działalności. w odniesieniu do szyldów Rada Miejska jest zobowiązana określić w ramach uchwały krajobrazowej zasady i warunki ich sytuowania, gabaryty oraz liczbę, która może

11 być umieszczona na danej nieruchomości przez podmiot prowadzący na niej działalność. Dlatego też, w każdej uchwale krajobrazowej dla szyldów należy określić co najmniej rodzaj lub sposób zamocowania, powierzchnię oraz liczbę, które przypadają na każdego przedsiębiorcę. Nie ma przy tym wymogu, aby gwarantować każdemu przedsiębiorcy przynajmniej jeden szyld, co oznacza, że w przypadku wielu działalności prowadzonych pod tym samym adresem można nałożyć obowiązek stosowania urządzenia grupującego szyldy. Wówczas liczba szyldów jest ustalona poprzez relację liczby urządzeń grupujących szyldy do liczby przedsiębiorców prowadzących działalność w tym samym budynku (pod tym samym adresem) nie ma przy tym konieczności precyzyjnego określania tej relacji. 5. Opiniowanie i uzgadnianie uchwały krajobrazowej Projekt uchwały krajobrazowej powinien być opiniowany i uzgadniany przez właściwe organy. Organami właściwymi do opiniowania projektu uchwały krajobrazowej są: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej, Marszałek Województwa. Organami właściwymi do uzgodnienia projektu uchwały krajobrazowej są: wojewódzki konserwator zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu, minister właściwy do spraw zdrowia w zakresie zagospodarowania obszarów ochrony uzdrowiskowej. W praktyce szczególnie ważne jest uzgodnienie z wojewódzkim konserwatorem zabytków, tym bardziej że z reguły najistotniejsze i najbardziej restrykcyjne zapisy uchwały dotyczą obszarów zabytkowych. Pamiętać należy, że przyjęcie uchwały krajobrazowej i jej uzgodnienie z konserwatorem zabytków nie wyłącza stosowania ustawy o ochronie zabytków. Zatem wszystkie tablice i urządzenia reklamowe, mała architektura i ogrodzenia zlokalizowane na obiektach lub terenach zabytkowych nie tylko muszą być zgodne z uchwałą krajobrazową, ale również odrębnie uzgodnione z konserwatorem zabytków. Z tego powodu nie ma podstaw, by wpisywać do projektu obowiązku uzgadniania reklam, małej architektury czy ogrodzeń z konserwatorem zabytków, bo jest to powtórzenie norm ustawowych. Opinie mają charakter niewiążący, co oznacza, że uchwała krajobrazowa może zostać

12 przyjęta w treści innej niż wskazywana. Opinie powinny jednak być przeanalizowane przy opracowaniu projektu uchwały krajobrazowej. Natomiast uzgodnienia wiążą organy miasta, co oznacza, że bez pozytywnego uzgodnienia nie jest możliwe uchwalenie uchwały krajobrazowej. Następnie Prezydent ogłasza w prasie lokalnej oraz przez obwieszczenie, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie, informację o wyłożeniu projektu uchwały krajobrazowej do publicznego wglądu na co najmniej 7 dni przed terminem wyłożenia. Podobnie jak w przypadku miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, okres wyłożenia trwa minimum 21 dni. W trakcie wyłożenia projektu uchwały krajobrazowej do publicznego wglądu i przez okres 14 dni po jego zakończeniu zbierane są do niego uwagi. Innymi słowy, czas na składanie uwag to minimum 35 dni. Nie ma obowiązku zorganizowania w trakcie wyłożenia dyskusji publicznej na temat projektu uchwały krajobrazowej. Jednakże zorganizowanie takiego spotkania pozwala zainteresowanym podmiotom i osobom uzyskać wyjaśnienia dotyczące intencji przyjętych w projekcie uchwały krajobrazowej zapisów i ich interpretacji. Dzięki temu można ograniczyć liczbę zgłaszanych uwag. Praktyka wskazuje, że znaczna część uwag wynika z niezrozumienia zapisów projektu uchwały krajobrazowej. Po zebraniu uwag Prezydent winien je rozpatrzeć i sporządzić listę nieuwzględnionych uwag. Choć nie jest to jednoznacznie określone, należy przyjąć, że Prezydent wprowadza zmiany do projektu uchwały krajobrazowej, wynikające z przyjętych uwag, i jeśli jest to konieczne, w niezbędnym zakresie ponawia etap uzgodnień i zbierania opinii. Natomiast jeśli w efekcie przyjętych uwag nastąpi ograniczenie praw własności, należy ponowić etap wyłożenia i zbierania uwag. Uchwałę krajobrazową podejmuje Rada Miejska zwykłą większością głosów. Jednocześnie rozstrzygają oni o sposobie rozpatrzenia uwag nieuwzględnionych przez Prezydenta. Wydawać by się mogło, że jeśli Rada Miejska uwzględni uwagi, może wystąpić konieczność powtórzenia procedury w niezbędnym zakresie. Taki pogląd sugeruje analogia z procedurą uchwalania zagospodarowania przestrzennego. Jednakże przepisy o konieczności ponowienia procedury planistycznej są określone w stosunku do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (art. 19 ust. 1), a nie ma ich w procedurach prac nad uchwałą krajobrazową. Na tej podstawie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uznał, że nie ma konieczności ponownego wykładania projektu uchwały. Choć to rozstrzygnięcie może budzić pewne wątpliwość, to można je przyjąć jako

13 obowiązującą wykładnię. 6. Uchwała o opłacie reklamowej Tak jak wspomniano w punkcie 1 ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu powszechnie zwana ustawą krajobrazową, zmieniła ustawę o podatkach i opłatach lokalnych. Po przyjęciu i wejściu w życie uchwały krajobrazowej Rada Miejska może na jej podstawie podjąć uchwałę o opłacie reklamowej. Wysokość stawek można różnicować ze względu na strefę, w której znajdują się reklamy. Zakłada ona pobieranie opłaty stałej za istniejące reklamy oraz zmiennej zależnej od wielkości reklamy (m2 pola reklamy). Daje też możliwość nakładania kary podmiotom, które umieściły reklamy niezgodnie z zapisami uchwały krajobrazowej. II. Analiza stanu istniejącego na podstawie centrum miasta Radomska Wraz z wejściem w życie ustawy krajobrazowej usunięty został dotychczasowy art. 15 ust. 3 pkt 9 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Przepis ten stanowił, iż w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, w zależności od potrzeb określane są zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabaryty, standardy jakościowe oraz rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane. Uchylenie tego przepisu odebrało Radzie Miejskiej możliwości do określania tych wymagań w planie miejscowym. Co ważne zgodnie z art. 12 ust. 3 "ustawy krajobrazowej", do projektów planów miejscowych, w stosunku do których podjęto uchwałę o przystąpieniu do sporządzania lub zmiany, nieuchwalonych przez Radę Miejską do dnia wejścia w życie ustawy krajobrazowej, stosuje się przepisy dotychczasowe, a więc również art. 15 ust. 3 pkt 9 u.p.z.p. W Radomsku, na dzień dzisiejszy tj. marzec 2019r., w mieście obowiązuje 30 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Pokrycie aktami prawa wynosi 543,8 ha co stanowi 10,6% powierzchni miasta ogółem. Jak wspomniano powyżej, obowiązujące plany miejscowe, do których sporządzania przystąpiono do 11 września 2015 r., nadal mogą zawierać ustalenia dotyczące zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabaryty, standardy jakościowe oraz rodzaje materiałów budowlanych. Ponadto, tylko niektóre z obowiązujących planów posiadają szczegółowe zapisy dotyczące warunków i zasad sytuowania wyżej wymienionych obiektów i urządzeń. Obowiązujące plany miejscowe uchwalone na podstawie ustawy o planowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 roku praktycznie w ogóle nie regulują

14 wyżej wymienionych kwestii odnoszących się zarówno do obiektów małej architektury, ale i kwestii reklam. Bilans terenów objętych planami miejscowymi, jak i brak zapisów dotyczących sytuowania reklam m.in. szyldów sprawia, iż w mieście panuje chaos reklamowy zaburzający ład przestrzenny. Biorąc pod uwagę powyższe aspekty, jedynym skutecznym narzędziem poprawienia estetyki miasta jest uchwalenie uchwały krajobrazowej, która będąc aktem prawa określi warunki, zasady, kryteria sytuowania zarówno obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń. Zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt 9 (przed 11 września 2015r.) ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Rada Miejska w zależności od potrzeb mogła w planie miejscowym określić m.in. zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabaryty, standardy jakościowe i rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane. Należy zwrócić uwagę na fakultatywność regulacji tej materii, co oznacza, że nie w każdym planie była potrzeba wprowadzania tego rodzaju ustaleń. Zestawienie zakresu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obowiązujących w Radomsku przedstawia tabela poniżej. Tab.1. Zakres miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obowiązujących w Radomsku Lp. Tytuł mpzp (uchwała w sprawie:) Rok podjęcia Ustalenia odnoszące się w sposób bezpośredni do: małej architektury reklam ogrodzeń 1 zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. Reymonta, Kościuszki i Narutowicza zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska przy ul. Targowej zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska w rejonie ul. Krasickiego, Poprzeczna, Młodzowska, Sucharskiego, bocznicy kolejowej zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. Pułaskiego, Zielona, Piłsudskiego i przedłużenie ul. Targowej zmiany zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska w rejonie ul. 11go Listopada, Osiedlowa, Skłodowskiej, Gen. GrotaRoweckiego zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska ul. L. Czarnego (Urząd Rejonowy) zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. L. Czarnego, Piastowska

15 8 zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. Jagiellońskiej, Starowiejskiej zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska osiedle "Miłaczki" sprawie zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. Brzeźnicka, Wrotki zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. Narutowicza, Hubala zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. Narutowicza, Traktorowa zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. Starowiejskiej, Owocowej zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. Ciepłej zmiany fragmentu zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska osiedle "Mickiewicza" ul. J. Soplicy zmiany fragmentu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska w rejonie ul. Sadowej zmiany fragmentu zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska osiedle "Miłaczki", ul. Kilińskiego zmiany zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska w rejonie trasy A1 (strona zachodnia) zagospodarowania przestrzennego trasy gazociągu wysokoprężnego na terenie m. Radomska zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska dla terenu położonego przy ulicy M. Dąbrowskiej, Poziomkowej, Torowej zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska dla terenu położonego w rejonie ul. Orzeszkowej i ul. Żytniej zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska dla terenu położonego w rejonie ulicy Narutowicza, Kościuszki i Komuny Paryskiej zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska w rejonie ulic Narutowicza, Wojska Polskiego i Witosa zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska (os. Miłaczki) w rejonie ul. Przedborskiej, Cichej, Kilińskiego, Kołłątaja, Norwida, Granicznej, Architektów, Parkowej, Gazowej, Sanickiej oraz zmiany tego 2011, zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska w rejonie ulic Reymonta i

16 Kościuszki 25a zmiany zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska w rejonie ul. Reymonta i Kościuszki zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomsko w rejonie ulic Inwestycyjnej, Zachodniej, św. Rocha, Kochanowskiego do zachodniej obwodnicy zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomsko w rejonie ulic Unii Europejskiej, Odległej, do północnej granicy miasta i trasy A1, uchwalenia zmiany zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska w rejonie ul. Unii Europejskiej, Odległej, do północnej granicy miasta i trasy A1 oraz w sprawie zmiany uchwały Nr XXXVI/308/13 Rady Miejskiej w Radomsku z dnia 6 marca 2013 r. w sprawie uchwalenia zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska w rejonie ulic: Unii Europejskiej, Odległej, do północnej granicy miasta i trasy A1 2013, zagospodarowania przestrzennego fragmentu terenu miasta Radomska w rejonie ulic: Warszyca Brzeźnicka Piłsudskiego, przedłużenie Targowej, do terenów PKP zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska w rejonie ulic: Krasickiego, Transportowej, Sucharskiego 2017 zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta Radomska położonego w rejonie ulic: Kościuszki, Narutowicza, Plac 3go Maja, Reymonta, Al. Jana Pawła II Źródło: opracowanie własne Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Radomska z dnia 30 września 2010 roku w swoich zapisach niewiele nawiązuje do reklam, ogrodzeń, czy obiektów małej architektury. Studium w kwestii wyżej wymienionych urządzeń i obiektów skupia się przede wszystkim na strefie ścisłego centrum miasta, co związane jest z ochroną konserwatorską na tym terenie, jak również na strefach ekspozycji zlokalizowanych wokół cmentarza żydowskiego przy ul. Przedborskiej oraz wokół cmentarza rzymskokatolickiego w Stobiecku Miejskim. Zapisy, w zależności od wytycznych stref zabraniają m.in.: reklam wielkoformatowych, budowy betonowych ogrodzeń, jak również zaleca dbałość o obiekty małej architektury, jak i ogólną poprawę estetyki centrum miasta i jego otoczenia oraz ogólną poprawę i ochronę wartości przyrodniczych, kulturowych i co ważne krajobrazowych. Atrakcyjność przestrzeni do lokalizacji wszelkiego typu nośników reklamowych niewątpliwie zależy od części miasta i natężenia usług w danej dzielnicy. Brak ujednolicenia, mnogość banerów, szyldów, siatek reklamowych, reklam wolnostojących jest dużym

17 problemem zarówno w centrum miasta, jak również przy głównych szlakach komunikacyjnych w Radomsku. Biorąc pod uwagę ilość reklam w przestrzeni miasta, możemy podzielić je na kilka jasno wyróżniających się stref: tereny zieleni, parki miejskie, cmentarze, skwery, place z reguły brak nośników reklamowych ze względu na brak usług, jak również strukturę własności gruntów (grunty miejskie) zwarta zabudowa mieszkaniowa, dzielnice i osiedla mieszkaniowe reklama w tych strefach występuje zazwyczaj w postaci banerów na płotach, czy reklam w oknach, gdzie świadczone są dane usługi; obiekty i centra handlowe reklama występująca w tej strefie to głównie pylony, szyldy, reklamy wolnostojące i wielkopowierzchniowe; tereny przemysłu reklama związana z działalnością danej firmy w postaci szyldów informacyjnych, reklama ta jest z reguły ukierunkowana i celowa, ponadto wpasowuje się w przestrzeń otaczających firm; strefa głównych ciągów komunikacyjnych są to przede wszystkim reklamy w rejonie głównych skrzyżowań oraz dróg krajowych i powiatowych. Często ma charakter nieuporządkowany, chaotyczny, bez zachowania jednolitości i spójności z otoczeniem. Reklamy w tej strefie, podobnie jak w zabudowie mieszkaniowej występują w postaci banerów na płotach, jednak ze względu na położenie i możliwość dotarcia do szerszej grupy potencjalnych klientów jest ich zdecydowanie więcej, co powoduje mnogość, a często nawet powielanie informacji. Innymi często spotykanymi formami w tym rejonie są reklamy wolnostojące (w tym przeszklone gabloty, bilbordy), reklamy na budynkach czy słupach; centrum miasta strefa, gdzie pomimo historycznego układu wpisanego do gminnej ewidencji zabytków, a także pojedynczych budynków będących zabytkami dominuje agresywna forma i kolorystyka reklam, często o przypadkowym sytuowaniu. Występują tutaj wszystkie rodzaje reklam: szyldy, reklamy wolnostojące, banery, reklamy na budynkach i słupach, na meblach miejskich, czy w oknach. Powoduje to natłok informacji wizualnej, jak również nieuporządkowaną, chaotyczną przestrzeń ścisłego centrum miasta

18 Ryc. 3. Skrzyżowanie ulicy Piastowskiej i Krakowskiej Źródło: fotografia własna Ryc. 4. Obiekt usługowy przy ulicy Piastowskiej Źródło: fotografia własna

19 Ryc. 5. Reklamy przy ulicy Krakowskiej Źródło: fotografia własna Ryc. 6. Skrzyżowanie ulicy Tysiąclecia i Wyszyńskiego Źródło: fotografia własna

20 Ryc. 7. Obiekt usługowy przy ulicy Kościuszki Źródło: fotografia własna Ryc. 8. Bilbordy przy ulicy Przedborskiej Źródło: fotografia własna

21 Ryc. 9. Obiekty usługowe przy ulicy Fabianiego Źródło: fotografia własna Ryc. 10. Reklamy przy ulicy Krakowskiej Źródło: fotografia własna

22 Ryc. 11. Sklepy i ich reklamy przy ulicy Reymonta Źródło: fotografia własna Ryc. 12. Natężenie reklam przy ulicy Reymonta/Żeromskiego Źródło: fotografia własna

23 Ryc. 13. Obiekt gastronomiczny przy ulicy Reymonta Źródło: fotografia własna Ryc. 14. Sklep i jego reklama przy ulicy Reymonta Źródło: fotografia własna

24 III. Przykłady wprowadzenia uchwały krajobrazowej Znaczenie ładu przestrzennego dla jakości życia i mieszkańców miast nabiera w ostatnich latach coraz większej wartości i staje się coraz bardziej istotne w debatach publicznych oraz konsultacjach społecznych dotyczących wszelkiego typu inwestycji. Mieszkańcy coraz częściej zwracają uwagę na stan zagospodarowania przestrzeni, a co za tym idzie na jej wygląd zarówno funkcjonalny, jak i estetyczny. W dużym stopniu za brak ładu przestrzennego i chaos w polskich miastach dużej i średniej wielkości, ale także w tych małych, odpowiedzialny jest nadmiar reklam i pełna dowolność w ich kształtach, gabarytach, usytuowaniu, a przede wszystkim jakości. Przykłady z polskich miast pokazują, iż są narzędzia i możliwości na uporządkowanie przestrzeni i zadbanie o jej wygląd. Ponadto, jak wspomniano powyżej przyjęcie uchwały jest podstawą poboru opłaty reklamowej. Zgodnie z art. 17a ust. 2 ustawy o opłatach i podatkach lokalnych opłata reklamowa może być pobierana jedynie na obszarach, dla których obowiązują zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń. Jak wynika z przedstawionych poniżej schematów (ryc. 15 i 16), przygotowanie i wprowadzenie w życie uchwały krajobrazowej jest sprawą skomplikowaną. W pracy nad projektem konieczne jest bowiem pogodzenie wielu grup o skrajnie przeciwnych interesach. Ryc. 15. Uchwały krajobrazowe w Polsce (stan na 2018 rok) Źródło:

25 Ryc. 16. Stan prac nad uchwałą krajobrazowa w polskich miastach Źródło: 1. Gdańsk Każde miasto w swoich granicach administracyjnych jest zróżnicowane, a jego zapotrzebowanie na reklamę, ogrodzenia, czy obiekty małej architektury są odmienne. Uchwała jaką podjęli Radni Gdańska w dniu 22 lutego 2018r. dzieli miasto na 8 różnych stref, dla których przypisano różnorodne parametry, a przede wszystkim rodzaje nośników, które można w nich sytuować. Proces sporządzania uchwały krajobrazowej obejmował szereg konsultacji społecznych (ankieta internetowa, ankieta telefoniczna), co doprowadziło do szeregu kluczowych regulacji dotyczących zarówno ogrodzeń, obiektów małej architektury, czy reklamy na budynkach. Według władz i mieszkańców miasta uchwała krajobrazowa to przede wszystkim korzyść płynąca z: poprawy estetyki przestrzeni publicznej; uporządkowania nośników reklamowych; ochrony wartościowych elewacji budynków poprzez wskazanie miejsc do umieszczania szyldów; usunięcia reklam wolnostojących zawężających chodniki;

26 zakazu umieszczania szpecących banerów o intensywnej kolorystyce na płotach; zwiększeniu bezpieczeństwa przy drogach; promocji aranżowania witryn sklepowych zamiast ich oklejania folią; zlokalizowania ekranów i bilbordów świetlnych tylko na obiektach sportowych; ujednolicenia rozwiązań dla szyldów, prowadzących do poprawy ich walorów estetycznych; możliwości umieszczania reklam na ścianach bez okien; ochrony lokatorów przed zasłanianiem okien ich lokali przez reklamę na elewacji. Ryc. 17. Wizualizacja przyjęcia uchwały krajobrazowej w Gdańsku Źródło: Uchwała krajobrazowa Gdańska przewodnik

27 Ryc. 18. Wizualizacja korzyści z przyjęcia uchwały krajobrazowej Źródło: Uchwała krajobrazowa Gdańska przewodnik 2. Sopot Podobnie jak w Gdańsku, również w Sopocie wyznaczono odmienne obszary strukturalne, a główne założenia uchwały skupiają się na ograniczeniu nielegalnych reklam oraz ujednoliceniu i doprowadzeniu do ładu reklamowego. Ponadto, omawiana uchwała znacząco ogranicza użycie reklam w formie bilbordów, reklam wielkopowierzchniowych na budynkach oraz banerów. Należy podkreślić, iż przyjęcie uchwały krajobrazowej nie oznacza całkowitego wykluczenia reklam z przestrzeni miasta, jednak ich konsekwentne ograniczenie. Przykładem takich działań są m.in. reklamy w wiatach przestankowych, czy na słupach ogłoszeniowych, gdzie odbiór przez potencjalnych klientów poprzez uporządkowanie i brak rozpraszających treści jest zdecydowanie większy i bardziej trafny

28 Sopocka uchwała krajobrazowa jest doskonałym przykładem współpracy i kompromisu, ponieważ powstała w wyniku szerokich konsultacji społecznych. Jak zaznacza wiceprezydent Sopotu brali oni pod uwagę interesy wielu środowisk, ale przede wszystkim chodziło o krajobraz, który zawsze i konsekwentnie należy chronić. Ryc. 19. Uchwała krajobrazowa w Sopocie Źródło: Ryc. 20. Stan budynku przed i po uchwaleniu uchwały krajobrazowej w Spocie Źródło:

29 Podsumowanie W ramach prac nad uchwałą krajobrazową warto korzystać z dobrych praktyk, udostępnionych przez miasta, które pracowały bądź nadal pracują nad stworzeniem zasad związanych z ładem reklamowym, ogrodzeniami oraz małą architekturą. Niewątpliwie ich doświadczenia są bogatym źródłem informacji i materiałów o sposobie wdrażania rozwiązań dotyczących ładu reklamowego. Nie wszystkie miasta (gminy) są w stanie prowadzić kosztowne konsultacje społeczne. W takim przypadku, szczególnie istotne jest bieżące informowanie mieszkańców o podejmowanych działaniach. Celem uchwały jest uporządkowanie środowiska wizualnego w mieście i ustalenie zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych, urządzeń reklamowych, szyldów i ogrodzeń. W efekcie czego otrzymujemy harmonijną i estetyczną przestrzeń miejską, z którą mieszkańcy miasta są ściśle związani, a przede wszystkim zainteresowani wyżej wymienionymi działaniami na rzeczy wspólnej przestrzeni miasta i ładu reklamowego. Podsumowując, korzyści z przyjęcia uchwały krajobrazowej zwanej także reklamową to m.in.: ujednolicenie i standaryzacja nośników reklamowych w mieście; poprawa bezpieczeństwa drogowego, poprzez ograniczenie świecących, rozpraszających kierowców ekranów LED; odsłonięcie elewacji budynków i reklamy zaprojektowane z poszanowaniem kompozycji elewacji (ryc. 21. jako dobry przykład); poprawa estetyki szyldów, a co za tym idzie całych budynków i pierzei; poprawa estetyki witryn sklepowych; występowanie reklam będących integralną częścią architektury budynku; reklamy zaprojektowane z poszanowaniem kompozycji elewacji promocja kreatywnych nośników reklamowych m.in. murali (ryc. 22)

30 Ryc. 21. Restauracja Las jako dobry przykład estetyki witryn Źródło: fotografia własna Ryc. 22. Mural jako kreatywna forma reklamy (ulica Reymonta) Źródło: fotografia własna