ROLA EKOBILANSOWANIA W KSZTAŁTOWANIU MASZYN, URZĄDZEŃ I SYSTEMÓW

Transkrypt

1 Z E S Z Y T Y N A U K O W E P O L I T E C H N I K I P O Z N AŃSKIEJ Nr 6 Budowa Maszyn i Zarządzanie Produkcją 2007 ZBIGNIEW KŁOS, JĘDRZEJ KASPRZAK ROLA EKOBILANSOWANIA W KSZTAŁTOWANIU MASZYN, URZĄDZEŃ I SYSTEMÓW W artykule zaprezentowano podstawowe założenia ekobilansowania, ujmowanego jako ocena oddziaływania obiektów na środowisko w cyklu ich istnienia. Przedstawiono główne podstawy metodyczne prowadzenia analiz środowiskowych, zdefiniowano ich zakres i scharakteryzowano metody ekobilansowania. Omówiono główne zastosowania ekobilansów w odniesieniu do już istniejących obiektów oraz do obiektów w fazie projektowej. Wskazano również przykłady ekobilansów obiektów technicznych oraz podano perspektywy rozwoju przedstawionej problematyki. Słowa kluczowe: ekobilans, oddziaływanie środowiskowe, maszyna pakująca, wodomierz, system eksploatacyjny, system transportowy 1. WPROWADZENIE Aby pogodzić konieczność ciągłego rozwoju gospodarki z problemami ochrony środowiska, wprowadza się współcześnie szereg uregulowań mających na celu poprawę bieżącej sytuacji. Aby te uregulowania były skuteczne, konieczne jest wprowadzenie różnorodnych metod oceny (ewaluacji) oddziaływań na środowisko. Do tego celu służy szereg narzędzi, określonych ogólnym mianem ekobilansowani. Ekobilans jest działaniem mającym na celu analizę identyfikującą całościowe oddziaływanie obiektu na środowisko ze szczególnym uwzględnieniem słabych stron, z ich wnikliwą oceną i ustaleniem środków zaradczych celem trwałego zmniejszenia obciążenia środowiska [5]. Pierwsze bilanse ekologiczne, powstałe na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w., stanowiły rozszerzenie metod wykorzystywanych do analiz energetycznych. Uwzględniały rodzaj i postać (aspekty) surowców oraz obciążeń środowiskowych związanych z emisją zanieczyszczeń, głównie do wody i powietrza. W Stanach Zjednoczonych były to m.in. studia nad oceną środowiskowych kosztów implikacji stosowania alternatywnych źródeł energii [11]. W tym samym czasie rozpoczęto prace nad określeniem obciążeń środowiska odpadami pochodzącymi z przemysłu opakowaniowego. Analizy te najczęściej były wykonywane na zlecenie poszczególnych przedsiębiorstw, a ich celem było

2 78 Z. Kłos, J. Kasprzak poszukiwanie opakowań stanowiących najmniejsze obciążenie dla środowiska. W 1969 roku H. Teasley, zarządzający procesami pakowania w firmie Coca- -Cola, pierwszy przedstawił schemat, który przyczynił się do powstania procedur analizowania cyklu życia. Swą koncepcję zaprezentował w Midwest Research Institute (MRI). Zwrócił on uwagę na potrzebę określenia ilości energii zużywanej i materiałów oraz na określenie środowiskowych konsekwencji podczas całego cyklu życia opakowania, począwszy od wydobycia materiałów do pozbycia się ich. Osobną i nową wówczas sprawą było zainteresowanie oddziaływaniami środowiskowymi w aspekcie energetycznym. W tym czasie jeszcze nikt nie zwracał uwagi na zużycie energii, dopiero kryzys energetyczny sprawił, że ludzie zaczęli się interesować możliwościami oszczędności energii. Do rozwoju koncepcji Teasleya, dotyczącej metodyki ekobilansów, przyczynili się następnie W. Franklin i R. Hunt. Przedstawili oni metodykę kwantyfikacji (Resource and Environmental Profile Analysis REPA) [9]. Wyniki badań Coca-Coli nie zostały nigdy opublikowane, ale firma wykorzystała je po 1970 roku jako pomoc przy podejmowaniu decyzji dotyczących opakowań [3]. Autorzy prac prowadzonych w latach siedemdziesiątych XX w. twierdzili początkowo, że ze względu na dużą liczbę różnych, często nieporównywalnych czynników oraz wielką różnorodność opakowań, najbardziej miarodajna jest ocena energetyczna. Jako jednostkę miary obciążenia środowiska proponowano przyjąć zużycie energii jedynego nieodzyskiwalnego składnika w całym procesie produkcji, użytkowania i ponownego przetwórstwa. Według R. Frankego, było to spowodowane ówczesną skomplikowaną sytuacją energetyczną. W latach późniejszych propozycje te spotkały się z krytyką. Twierdzono, że jest to zbyt duże uproszczenie i że niezbędne jest uwzględnienie emisji substancji powodujących obciążenie powietrza, wody oraz gleby [4]. W latach osiemdziesiątych nastąpił dynamiczny rozwój prac naukowych w tej dziedzinie. W USA prowadzono je w wielu ośrodkach uniwersyteckich i instytach, m.in.: Institute for Energy and Environmental Research w Waszyngtonie, Centre of Packaging Science and Engineering, Department of Packaging Science i innych. W Europie szeroko zakrojone badania ekologiczne rozpoczęto w Instytucie EMPA w Szwajcarii. Prace tego instytutu zapoczątkowały w wielu krajach szereg studiów ekobilansowych, dotyczących różnych materiałów opakowaniowych i opakowań, np. w Niemczech prace pod nazwą Produkt-Linien- Analyse [13]. W kolejnych latach prace nad ekobilansami prowadziły także takie instytucje, jak: Centre of Enviromental Studies Uniwersytetu w Lejdzie (Holandia), Ekobilan (Francja), Chalmers Industriteknik (Szwecja), Franklin Associates i Battelle (USA) oraz Krüger AS (Dania) [8]. W 1990 roku po raz pierwszy pojawiło się pojęcie Life Cycle Analysis (LCA), użyte w pracy kierowanej przez Society of Environmental Toxicology and Chemistry (SETAC). W 1992 roku Franklin Associates przedstawiło metodykę LCA, która jest udoskonalana do dnia dzisiejszego. Do rozwoju metod

3 Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów 79 ekobilansowania przyczyniło się także powstanie wielu programów komputerowych, które ułatwiają gromadzenie i przetwarzanie danych [11]. Należy stwierdzić, że współczesne bilanse ekologiczne pomagają określić ilościowo zagrożenie dla środowiska, wywołane przez różne produkty, procesy i działania. Problemy ekologiczne rozważa się całościowo, z uwzględnieniem wszystkich faz życia produktów, tj. od pozyskania surowców i energii poprzez wytworzenie i eksploatację aż do likwidacji, czyli usunięcia pozostałości i wydzielonych substancji szkodliwych. Największy problem stanowi często niepełna wiedza o dokładnych rozmiarach różnego rodzaju uciążliwości występujących w otoczeniu naturalnym, jak również trudności, na jakie napotyka się przy porównywaniu różnych zagrożeń (np. zużycia energii, emisji ścieków wodnych, hałasu). Ocenia się, że około 55% ekobilansów dotyczy materiałów opakowaniowych, około 10% produktów przemysłu chemicznego oraz około 10% produkcji energii i materiałów budowlanych [11]. 2. IDEA I METODA EKOBILANSOWANIA Przez pojęcie ekobilansowania rozumie się sporządzanie analizy cyklu istnienia obiektów, opartej na złożonym modelu obliczeniowym. Analiza taka obejmuje kompleksowy przegląd oddziaływań środowiskowych różnych procesów w poszczególnych ich sferach i fazach (np. od wytwarzania do likwidacji wyrobu). Podstawowe metody wykonywania ekobilansów scharakteryzowano w pracy [10]. Przedstawiono w niej: środowiskowe oszacowanie cyklu istnienia, metodę Feckera, analizę cyklu życia produktu, metodę ekopunktową, metodę sumarycznych nakładów środowiskowych. W celu wyboru optymalnej w danych warunkach metody ekobilansowej stosuje się szereg kryteriów. Najczęściej spotykane kryteria zestawiono w tab. 1, a analizę przedstawionych wyżej metod ekobilansowych według podanego zestawu kryteriów w tab. 2.

4 80 Z. Kłos, J. Kasprzak Kryteria wyboru oceny ekobilansowej Criterias of the choice of environmental method Tabela 1 Kryterium 1. Zorientowanie na obiekt oceny (wyrób, proces, działalność) 2. Kompleksowość 3. Wymierność Opis definiowanie jako przedmiotu badań środowiskowych konsekwencji wykorzystywania produktu, realizacji procesu czy prowadzenia działalności objęcie analizy wszystkich sfer istnienia obiektu i wszystkich oddziaływań możliwość wyrażania wyników za pomocą wartości liczbowych, co zwiększa obiektywizm oceny i ułatwia interpretację 4. Obiektywizm odtwarzalność i wiarygodność wyników możliwość dokonania alokacji oddziaływań dla różnych: 5. Uwzględnienie problematyki sfer cyklu istnienia badanego obiektu alokacji (przydzielenia) kategorii oddziaływań obszarów w których występują 6. Podatność na standaryzację 7. Planowanie strategii i rozwoju możliwość zastosowania w procesach legislacyjnych jako narzędzia weryfikującego stosowalność jako narzędzia wspomagającego decyzję podczas procesów planowania Spełnianie kryteriów dla poszczególnych metod Criterias fulfilment by selected methods Tabela 2 Metoda Kryterium (z tablicy 1) Środowiskowa ocena cyklu istnienia produktu Analiza cyklu istnienia +/ /- Metoda ekobilansowania według I. Feckera +/ Metoda ekopunktowa +/ Metoda sumarycznych nakładów środowiskowych spełnia wymagania, nie spełnia wymagań, +/ częściowo spełnia wymagania Na podstawie tablic można stwierdzić, że metoda środowiskowego oszacowania cyklu życia (LCA Environmental Life-Cycle Assessment) pozwala najpełniej określić szkodliwość środowiskową obiektów i jest najbardziej uniwersalna pod względem możliwości zastosowań. Wykorzystuje się ją głównie do określania oddziaływań środowiskowych związanych z takimi obiektami jak

5 Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów 81 produkty. Może być jednak stosowana do ekobilansowania różnego rodzaju procesów i działalności. W analizach LCA uwzględnia się cały cykl istnienia produktu, a więc procesy wydobywcze, wytwórcze, produkcyjne, transport i dystrybucję, etap użytkowania (eksploatacji) oraz recyrkulację, włącznie ze składowaniem odpadów. Takie podejście do problemu oddziaływań jest więc formą kompleksowego bilansu środowiskowego. Metoda LCA jest również narzędziem pomocnym w kształtowaniu środowiskowego wizerunku obiektu przez dostarczanie informacji, które mogą być wykorzystywane w podejmowaniu decyzji już na etapie konstruowania nowych lub modernizowania istniejących obiektów. Metoda LCA składa się z czterech etapów, podzielonych na mniejsze części [6]. Główne etapy to: 1) definicja celu, 2) inwentaryzacja, 3) ocena oddziaływań, 4) interpretacja. 3. ZASTOSOWANIA EKOBILANSÓW 3.1. Cele i adresaci analiz ekobilansowych Analizy ekobilansowe mogą być stosowane w różnych celach. Jednym z ich wielu zastosowań jest wspieranie procesów decyzyjnych w nauce, technice i gospodarce. Z punktu widzenia techniki znajomość ich wyników może być pomocna w: 1) rozwoju maszyn i urządzeń, w tym: określaniu mocnych i słabych stron obiektów, ulepszaniu obiektów, 2) porównywaniu różnych maszyn i urządzeń [12]. Istnieją trzy zasadnicze grupy odbiorców, dla których przeznaczone są wyniki analiz ekobilansowych [7]: przedsiębiorstwa przemysłowe i handlowe, rządy oraz władze lokalne, organizacje pozarządowe, takie jak stowarzyszenia konsumenckie i środowiskowe grupy nacisku. Związki między celami i adresatami ekobilansowania pokazano na rys. 1. Dla pierwszej grupy zainteresowanych badania ekobilansowe dotyczyć mogą zarówno wyrobów, jak i bardziej ogólnych problemów, np. kształtowania scenariuszy postępowania, strategii gospodarowania odpadami lub projektowania nowych rozwiązań. Pojedyncze wyroby mogą być za pomocą ekobilansów projektowane, ulepszane lub porównywane z innymi.

6 82 Z. Kłos, J. Kasprzak Rys. 1. Cele i adresaci analiz ekobilansowych [7] Fig. 1. Goals and addressees of ecobalancing analyses [7] Istotnym wyróżnikiem zastosowań ekobilansów jest miejsce ich przeznaczenia. Przedsiębiorstwa często wykorzystują analizy ekobilansowe na etapie projektowania i ulepszania swoich wyrobów oraz przy określaniu ogólnych strategii rozwojowych. Opracowania w tym zakresie są na ogół przeznaczone tylko do użytku wewnętrznego, dotyczącego bezpośrednio poprawy procesów produkcyjnych, bądź do różnego rodzaju auditów. Wykonywanie ekobilansów z zamiarem późniejszego udostępniania wyników związane jest z koniecznością stosowania się do ścisłych wymogów z zakresu doboru danych i podporządkowywania się założeniom metodyki postępowania Stosowanie ekobilansów w przemyśle i przedsiębiorstwach handlowych Zainteresowanie wielu przedsiębiorstw analizami ekobilansowymi wiąże się z nakładanym na nie szerokim zakresem odpowiedzialności. W coraz większej liczbie państw spotyka się pogląd, że producent wyrobu odpowiada nie tylko za jego stan w fazie użytkowania, ale również za to co dzieje się z nim potem. W wielu przypadkach producenci zobligowani są poprzez odpowiednie regulacje prawne do odbioru zużytych produktów lub opakowań. Producenci z krajów członkowskich Unii Europejskiej zostali zobowiązani m.in. dyrektywą WEEE (dotyczącą zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego) do przejęcia na

7 Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów 83 siebie odpowiedzialności za likwidację sprzętu elektronicznego [1]. Podobne uregulowania obowiązują w odniesieniu do samochodów wycofanych z eksploatacji. Główne zastosowania ekobilansów w przemyśle i handlu dotyczą: poprawy produktu (ze środowiskowego punktu widzenia), procesów projektowania, badań inwentaryzacyjnych, kształtowania polityki przedsiębiorstwa, informowania, negocjacji, tworzenia strategii marketingowej. Ulepszanie produktów jest obecnie szczególnym celem prowadzenia ekobilansów w przedsiębiorstwach. Zwłaszcza w dużych zakładach produkcyjnych są komórki (zespoły analityków), w których wykonywane są analizy ekobilansowe produkowanych wyrobów. Głównym tego powodem jest ciągła dążność do poprawiania szeroko rozumianej jakości produktów. Na podstawie uzyskiwanych wyników zawsze poszukuje się możliwości poprawienia stanu bieżącego, nawet jeśli celem podejmowanych działań jest jedynie porównanie podobnych wyrobów lub systemów ich produkcji. Jak już wspomniano, przedsiębiorstwa, które poczyniły postępy w zakresie ulepszania swoich produktów pod względem środowiskowym, wnioski z badań w tym zakresie zachowują zazwyczaj w tajemnicy. Z udoskonalaniem wyrobów związane jest w pewnym stopniu również wykorzystywanie ekobilansów do oceniania różnych alternatywnych projektów. Czasami różnica pomiędzy istniejącymi już wariantami produktu a nowym modelem może być nieznaczna. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę z tego, że rozwiązywanie pewnych problemów na etapie projektowania dotyczy już początków istnienia wyrobu. W tych obszarach możemy mieć bowiem do czynienia z dużą swobodą w wyborze rodzaju stosowanego materiału, koncepcji wyrobu itd. Ekobilanse produktów odgrywają ważną rolę, gdyż dostarczają przedsiębiorstwom danych o rozmiarach oddziaływań związanych z ich wytwarzaniem. Tworzone na ich podstawie analizy o charakterze inwentaryzacji mają kilka zastosowań wewnątrzzakładowych. Służą one do [2]: porównywania nakładów i efektów środowiskowych występujących podczas wytwarzania alternatywnych produktów, poszczególnych procesów lub tylko pojedynczych operacji, tworzenia baz danych o zapotrzebowaniu na zasoby naturalne i energię oraz o ilościach emitowanych substancji, identyfikowania tych obszarów całego cyklu istnienia lub pojedynczego procesu, w których można zredukować ilości niezbędnych zasobów, pobieranej energii oraz wszelkiego rodzaju emitowanych substancji. Analizy ekobilansowe znajdują zastosowania o charakterze strategicznym w kształtowaniu polityki przedsiębiorstw. Przykładem może tu być planowanie

8 84 Z. Kłos, J. Kasprzak działań z zakresu doboru materiałów i wykorzystywania odpadów. Należy jednak dodać, że do takich celów można dążyć dopiero po wykonaniu serii analiz ekobilansowych wyrobów substytucyjnych. Celowość ekobilansów może być również ściśle określona, gdy chce się uzyskać odpowiedź na konkretne pytanie, np.: czy opłacalne jest zastosowanie pewnych innowacyjnych materiałów? Z podobnymi zastosowaniami związana jest kolejna możliwość wykorzystywania ekobilansów: ich wyniki mogą być argumentem przetargowym w negocjacjach, zwłaszcza kiedy przedsiębiorstwa wymagają od swoich dostawców towarów mniej niebezpiecznych dla środowiska. Ekobilans może być również narzędziem pomocnym przy rozmowach z władzami lokalnymi lub rządem, gdy przedsiębiorstwa starają się udokumentować wysiłki zmierzające do minimalizacji szkodliwości środowiskowej swoich wyrobów i starają się o środki na ich dofinansowanie Stosowanie ekobilansów w administracji i przez organizacje pozarządowe Ekobilanse znajdują szereg zastosowań w obszarach związanych bezpośrednio z produktem. Mogą one być wykorzystywane przez rządy i władze lokalne w działaniach zmierzających do [7]: etykietowania wyrobów, certyfikacji wyrobów, określania opłat za czasowe wykorzystywanie dóbr naturalnych, opodatkowywania i subsydiowania działalności gospodarczej, wyznaczania kierunków działań politycznych (gospodarowania energią i odpadami, polityki opakowaniowej). W zakresie etykietowania normalną praktyką jest, że rezultaty ekobilansów,dla kilku reprezentatywnych wyrobów z jednej grupy są wykorzystywane do określania listy kryteriów, na podstawie których przyznaje się podobnym produktom znaki środowiskowe. W niektórych krajach działania tego typu są już mocno rozpowszechnione. Istnieją próby zharmonizowania metodyki postępowania w tym zakresie, tak aby przyznawane znaki środowiskowe mogły mieć charakter międzynarodowy (np. w obszarze krajów Unii Europejskiej). Certyfikacji podlegają zazwyczaj wszystkie określone w przepisach nowe wyroby, zanim jeszcze pojawią się na rynku. Świadectwa otrzymują te, które spełniają ściśle określone wymagania.

9 Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów PRZYKŁADOWE ANALIZY EKOBILANSOWE Wśród obiektów analiz ekobilansowych dotychczas przeprowadzonych w Instytucie Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych Politechniki Poznańskiej są m.in.: aparatura pomiarowa (wodomierze), maszyny (silniki spalinowe, pakowarki i rozlewaczki pracujące w przemyśle spożywczym) oraz systemy techniczne (systemy eksploatacyjne i transportowe). Ocenie poddano osiem typów wodomierzy produkowanych przez poznańskie przedsiębiorstwo PoWo- Gaz SA oraz siedem typów maszyn pakujących oferowanych przez dwóch różnych producentów z Wielkopolski. Analizy systemów miały ogólny charakter i dotyczyły oszacowania oddziaływań eksploatacyjnych maszyn rozlewniczych oraz możliwości wykorzystania w polskich warunkach różnych systemów do transportu towarów. Rozważono zastosowanie transportu: samochodowego, kolejowego, lotniczego i morskiego. Zakres problemów rozpatrywanych w tych analizach oraz zagadnienia ujęte we wnioskach wskazano w tabeli 3. wskazanie optymalnych środowiskowo wodomierzy Zakres i ważniejsze rezultaty wykonanych analiz ekobilansowych Tabela 3 Obiekty analizy ekobilansowej wodomierze maszyny pakujące silniki spalinowe systemy transportowe wskazanie optymalnych identyfikacja poziomu identyfikacja poziomu środowiskowo rozwiązań oddziaływań środowiskowych oddziaływań środowi- pakowarek oraz zależności powstających skowych dla systemów pomiędzy ich wydajnością podczas produkcji i transportowych i wskaza- a poziomem zagospodarowania silnika nie optymalnego trans- oddziaływania na środowisko o zapłonie samoczynnym portu kolejowego określenie dominującego etapu cyklu istnienia (produkcja) opracowanie profili środowiskowych wodomierzy zalecenie unikania stosowania detali wykonanych z wybranych materiałów symulacja modernizacji konstrukcji wybranych wodomierzy określenie dominującego etapu cyklu istnienia (eksploatacja) opracowanie charakterystyki jakościowej i ilościowej oddziaływań zalecenie minimalizacji zapotrzebowania na energię elektryczną wskazanie zamienników materiałowych dla części, które niekorzystnie wpływają na środowisko wskazanie źródeł głównych oddziaływań na środowisko opracowanie charakterystyki środowiskowej (profile środowiskowe, współczynniki środowiskowe) analiza różnych wariantów zagospodarowania z zaleceniem unikania stosowania detali wykonanych z wybranych materiałów wskazanie możliwości redukcji oddziaływań środowiskowych poprzez wykorzystanie surowców wtórnych wskazanie źródeł głównych oddziaływań na środowisko opracowanie uproszczonych profili środowiskowych dla wybranych systemów określenie dominujących środowiskowo elementów systemu wskazanie potrzeb co do dalszych badań w zakresie analiz ekobilansowych systemów transportowych

10 86 Z. Kłos, J. Kasprzak 5. ZAKOŃCZENIE Tematyka zaprezentowana w artykule pozwala na wysnucie kilku wniosków o charakterze ogólnym: 1. Dotychczas rozwój maszyn i urządzeń miał na celu przede wszystkim poprawę ich walorów użytkowych oraz efektywności ekonomicznej. Obecnie jest on rozumiany szerzej, gdyż oprócz elementów technicznych i ekonomicznych rozważa się czynniki środowiskowe. 2. W krajach wysoko rozwiniętych zagrożenia związane ze wzrostem poziomu oddziaływań środowiskowych zaczęto dostrzegać znacznie wcześniej niż w Polsce. Dotyczy to również działań prewencyjnych, stąd popularność stosowania w praktyce metod ekobilansowych jest tam znacznie większa. 3. Pierwsze prace ekobilansowe w Polsce przeprowadzono w Instytucie Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych Politechniki Poznańskiej jeszcze w latach dziewięćdziesiątych XX w. (prace wstępne w drugiej połowie lat osiemdziesiątych). Dotyczyły one maszyn pakujących oraz systemów pakowania produktów spożywczych. 4. Metody i narzędzia komputerowe wykorzystywane w pracach ekobilansowych szybko się rozwijają. Dzięki temu wyniki analiz ekobilansowych dają pełniejszy obraz konsekwencji środowiskowych istnienia badanych obiektów. LITERATURA [1] Dyrektywa Nr 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE). [2] Encyklopedia techniki, Warszawa, Muza [3] Environmental Assessment of Products, ed. Bo Weidema, Helsinki, UETP-EEE [4] Franke R., Ökoprofile von Verpackungen was sollen und kommen sieleisten, Heidelberg, Institut für Energie und Umweltforschung, [5] Goedkoop M., Spriensma R. et al., The Eco-indicator 99. A damage oriented method for Life Cycle Assessment. Methodology report, PRé Consultants B.V., Netherlands [6] Guidelines for Life-Cycle Assessment, A Code of Practice, SETAC, Sesimbra, [7] Heijungs R., Huppes G., Udo de Haes H.A., LCA in Environmental Decision-Making, Paris, UNEP [8] Hunt R., Franklin W., LCA How It Come about, J of LCA, 1996, No 1. [9] Hunt R., Sellers J., Franklin W., Resource and Environmental Profile Analysis: A Life Cycle Environmental Assessment for Products and Procedures, Environmental Impact Assessment Review, [10] Kłos Z., Podstawy ekobilansowania w zagadnieniach budowy maszyn, Zagadnienia Eksploatacji Maszyn, 1996, nr 4. [11] Kłos Z., Kasprzak J., Rola oddziaływań eksploatacyjnych w środowiskowej ocenie techniki spożywczej, materiały X Jubileuszowej Ogólnopolskiej Konferencji Żywienie Człowieka Inżynieria Maszyn, Bydgoszcz, ATR 2005.

11 Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów 87 [12] Kurczewski P., Kłos Z., Kasprzak J., Możliwości ekologicznej oceny obiektów technicznych za pomocą metod ekobilansowych, VII Szkoła-Konferencja Metrologia wspomagana komputerowo, Waplewo [13] Radomski P., Zastosowanie oceny cyklu życia jako narzędzia decyzyjnego w prośrodowiskowym rozwoju maszyn i urządzeń przemysłu spożywczego, rozprawa doktorska. Politechnika Poznańska, Recenzent: dr hab. inż. Marek Morzyński, prof. nadzw. ECOBALANCING IN THE DEVELOPMENT OF THE MACHINES, APPLIANCES AND SYSTEMS S u m m a r y In the paper the basic assumptions of environmental assessment of the objects life cycle are presented. The main methodological bases of environmental analyses are also described, as well as their scope and main methods widely used. The principal ways of application of ecobalances in relation to existing and new objects are shown. In the paper the presentation of examples of technical objects ecobalancing analyses and general prospects of ecobalances are indicated. prof. dr hab. inż. Zbigniew KŁOS Politechnika Poznańska, Instytut Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych, ul. Piotrowo 3, Poznań, tel. (061) , zbigniew.klos@put.poznan.pl dr inż. Jędrzej KASPRZAK Politechnika Poznańska, Instytut Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych, ul. Piotrowo 3, Poznań, tel. (061) , jędrzej.kasprzak@put.poznan.pl