Opracował mgr inŝ. Piotr Furtak. Opracował mgr inŝ. Irgen Zymelka (pieczęć nagłówkowa)

Transkrypt

1 ul. Wrocławska 6/8, DzierŜoniów, tel./fax. (0-74) ; tel. kom PROJEKT REKULTYWACJI GRUNTU CZĘŚCI DZIAŁEK NR 31, 32/1, 8, 144/1, 881, 882, 871 W MOKRZESZOWIE (TEREN ZAMKNIĘTEGO WYSYPISKA ODPADÓW DLA MIASTA ŚWIEBODZIC) Imię i nazwisko Podpis Opracował mgr inŝ. Piotr Furtak Opracował mgr inŝ. Irgen Zymelka (pieczęć nagłówkowa) DzierŜoniów, czerwiec 2009

2 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie Spis treści 1. WSTĘP CELE REKULTYWACJI WYKORZYSTANE MATERIAŁY ZASADY I ZADANIA REKULTYWACJI TERENÓW ZDEGRADOWANYCH CHARAKTERYSTYKA TERENU REKULTYWACJI POŁOśENIE, MORFOLOGIA I HYDROGRAFIA BUDOWA GEOLOGICZNA I WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE ISTNIEJĄCE UJĘCIA WÓD PODZIEMNYCH ZAKRES DOTYCHCZAS PRZEPROWADZONYCH PRAC REKULTYWACYJNYCH OPIS STANU REKULTYWACJI WYSYPISKA W CZERWCU 2009 ROKU PROJEKT REKULTYWACJI OBSZAR WYMAGAJĄCY REKULTYWACJI KIERUNEK REKULTYWACJI PLANOWANY ZAKRES I SPOSÓB REKULTYWACJI Ukształtowanie wierzchowiny kwatery USZCZELNIENIE BRYŁY WYSYPISKA Odgazowanie Odwodnienie TERMIN ZAKOŃCZENIA REKULTYWACJI WARUNKI TECHNICZNE PROWADZENIA REKULTYWACJI ZALECENIA OGÓLNE PRACE ZWIĄZANE Z REKULTYWACJĄ BIOLOGICZNĄ Rekultywacja biologiczna Zadarnianie - dobór roślin Zabiegi agrotechniczne Siew Wytyczne konserwacji i napraw rekultywacji biologicznej WNIOSKI Załączniki graficzne 1. Mapa topograficzna 1: zał. nr 1 2. Mapa sytuacyjno wysokościowa 1:500 - zał. nr 2 3. Mapa sytuacyjno wysokościowa 1:500 - zał. nr 2a 4. Mapa ewidencji gruntów 1: zał. nr 3 5. Przekroje - zał. nr Szczegół nr 2 - zał. nr Szczegół nr 1 - zał. nr 13 2

3 1. Wstęp Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie Niniejszy projekt rekultywacji wykonano na zlecenie Gminy Świebodzice podmiotu odpowiedzialnego za eksploatację i rekultywację zamkniętego wysypiska odpadów zlokalizowanego na działkach 31, 32/1, 8, 144/1, 881, 882, 871 obręb Mokrzeszów. Konieczność wykonania rekultywacji gruntów wynika z przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Na przedmiotowych działkach do 1995 roku funkcjonowało wysypisko odpadów. Teren wysypiska jest juŝ częściowo zrekultywowany, w 1997 roku przeprowadzono część prac rekultywacji technicznej. Teren wokół działek stanowi grunt rolny miejscami zakrzewiony lub zadrzewiony. Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych odpowiedzialny za degradację gruntu jest zobowiązany do rekultywacji gruntu i przywrócenia jego rolnego lub leśnego charakteru uŝytkowania. 2. Cele rekultywacji Celem niniejszej pracy, zgodnie ze zleceniem, jest projekt rekultywacji w kierunku rolnym, pastwiskowo-łąkowym z zakrzewieniami działek nr 31, 32/1, 8, 144/1, 881, 882, 871 obręb Mokrzeszów. Zaproponowane przedsięwzięcia techniczne zmierzają głównie do ochrony takich elementów środowiska jak krajobraz, wody gruntowe, gleba, i powietrze. Zakres przedsięwzięcia poza rekultywacją techniczną obejmuje rekultywację biologiczną. W przypadku składowiska zaprojektowanego z odpowiednim uzbrojeniem technicznym, jego rekultywacja powinna być wykonana zgodnie z wytycznymi i kierunkami określonymi w projekcie technicznym. PoniewaŜ projekt techniczny przedmiotowego składowiska nie określał szczegółowo sposobu i zakresu rekultywacji, aktualnie niezbędne jest określenie podstawowych wytycznych co do preferowanego kierunku rekultywacji oraz sposobu jej wykonania. Grunty składowisk odpadów po zakończeniu ich eksploatacji wymagają, jak wszystkie nieuŝytki rekultywacji i ponownego zagospodarowania. Pod pojęciem rekultywacji naleŝy rozumieć całokształt działań zmierzających do odtworzenia starych lub stworzenia nowych walorów uŝytkowych terenu zajętego przez wysypisko odpadów. Jako docelowy kierunek rekultywacji, przyjęto łąkowo - pastwiskowy. Projekt rekultywacji wysypiska obejmuje: uformowanie wierzchowiny korpusu składowiska ta część rekultywacji została juŝ wykonana, 3

4 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie przygotowanie korpusu składowiska odpadów do pokrycia jego powierzchni warstwą uszczelniająco - rekultywacyjną, zabezpieczenie odpadów zdeponowanych na składowisku przed nadmierną penetracją wód opadowych i w rezultacie przenikaniem do podłoŝa i wód podziemnych duŝej ilości odcieków, zadarnienie i zakrzewienie powierzchni pokrywy rekultywacyjnej składowiska odpadów, wytyczne kolejności przeprowadzenia robót rekultywacyjnych, konserwacji uszczelnienia wysypiska oraz roślinności do czasu zakończenia prac rekultywacyjnych. Projekt uporządkowania składowiska i jego otoczenia opracowano w taki sposób aby: zrekultywowana wierzchowina i skarpy mieściły się w całości w wyznaczonych granicach składowiska, działania interwencyjne w zakresie korekty skarp ograniczyć do ewentualnego uzupełnienia ubytków z skarpach, powierzchnie wierzchowiny i skarp składowiska miały tak ukształtowane spadki, by wody deszczowe spływały z nich poza skraj wysypiska, ostateczny wygląd wysypiska nie kontrastował z otaczającym go krajobrazem. Niniejszy projekt poza rekultywacją techniczną obejmuje rekultywację biologiczną. Ochrona krajobrazu - realizowana jest przez odpowiednie ukształtowanie powierzchni terenu, nawiązujące do pierwotnej morfologii terenu. Dodatkowym elementem podnoszącym walory krajobrazowe jest szata roślinna wprowadzona na drodze rekultywacji biologicznej. Ochronę wód gruntowych realizuje się poprzez zastosowanie materiałów uszczelniających złoŝe odpadów, nie powodujących powstawania szkodliwych odcieków dopływających do wód gruntowych. Dokumentacja projektowa poza rekultywacją techniczną obejmuje rekultywację biologiczną. Zaczyna się ona z chwilą odtworzenia pierwotnej morfologii terenu i będzie trwała do czasu przyjęcia terenu przez docelowego uŝytkownika. Do podstawowych zadań agrotechnicznych zalicza się: - odtworzenie i przygotowanie gleby stosownie do wymogów wprowadzonych roślin; - nawoŝenie mineralne i organiczne; - wysiew i sadzenie roślin; - pielęgnacja roślinności. Przeprowadzenie rekultywacji gruntu pozwoli na: - odtworzenie ukształtowania powierzchni terenu, 4

5 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie - odbudowę biologiczną gleb, - przywrócenie funkcji przyrodniczej terenu Wykorzystane materiały Przy opracowaniu niniejszej dokumentacji wykorzystano następujące materiały: - mapa sytuacyjno-wysokościowa w skali 1:500, - mapa ewidencji gruntów 1: Opinia rozwiązań projektowych i realizacji rekultywacji wysypiska odpadów komunalnych w Mokrzeszowie. Ekolog Systems, Poznań, luty Sprawozdanie z badań warstwy rekultywacyjnej na nieczynnym wysypisku odpadów komunalnych w Mokrzeszowie. Geotest-Wroctaw, Wrocław, sierpień Rekultywacja wysypiska odpadów komunalnych w Mokrzeszowie. Pracownia Projektowa Bonus. Wrocław, grudzień Ocena przydatności wykonanych robót rekultywacyjnych na składowisku odpadów w Mokrzeszowie, Politechnika Wrocławska Instytut InŜynierii Ochrony Środowiska IV 2000 r. Dokumentacja projektowa uwzględnia aktualny stan prawny dot. tematu i m.in. następujące przepisy: o Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tj. Dz. U. z 2004 Nr 121 poz. 1266, zm. Dz. U. z 2004 Nr 49 poz. 464) o Ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz z dnia 7 listopada 2008 r. z późn. zm.) o Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. Nr 25 z 2008 r., poz. 150 z późniejszymi zmianami) o Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz z późn. zm.). o Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (t.j. Dz. U. Nr 39, poz. 251 z 2007 r.). o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz. U. Nr 49, poz. 356). 5

6 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie 2.2. Zasady i zadania rekultywacji terenów zdegradowanych. Grunty zdegradowane, niezaleŝnie od tego czy działalność powodująca ich degradację była prowadzona legalnie czy teŝ nie, wymagają przeprowadzenia procesu rekultywacji. W zaleŝności od stopnia zdegradowania terenu proces ten moŝe trwać nawet do kilkudziesięciu lat. Pamiętać naleŝy, Ŝe rekultywacja terenów zdegradowanych to nie tylko jednorazowa inwestycja, ale równieŝ docelowe zagospodarowanie terenu, które moŝe być zrealizowane czasem po kilkunastu, czy kilkudziesięciu latach. Prowadzenie jakichkolwiek prac rekultywacyjnych uzaleŝnione jest od stanu degradacji oraz przyszłych zamierzeń wykorzystania terenu. Przywrócenie gruntom właściwości uŝytkowych sprowadza się w praktyce do stworzenia na rekultywowanym terenie warunków siedliskowych dla roślin. Proces rekultywacji obejmuje trzy podstawowe rodzaje działań: 1/ zabiegi techniczne związane z ukształtowaniem rzeźby terenu oraz warunków wodnych w układzie najbardziej korzystnym dla zamierzonych upraw roślin oraz przyszłego wykorzystania, 2/ zabiegi mające na celu zainicjowanie na zdegradowanym terenie procesów tworzenia się gleby poprzez wytworzenie warstwy glebotwórczej, 3/ zabiegi biotechniczne związane z wprowadzaniem roślinności z uwzględnieniem następstwa gatunków od roślin pionierskich do docelowych. W zadaniach rekultywacji terenów zdegradowanych wyróŝnia się następujące etapy: 1/ przygotowanie rekultywacji, 2/ rekultywacja techniczna, 3/ rekultywacja biologiczna i szczegółowa 4/ zagospodarowanie docelowe Etap I, czyli przygotowanie rekultywacji obejmuje: 1/ rozpoznanie problemu oraz diagnoza stopnia, przyczyn i skutków degradacji gruntów (terenu), 2/ ustalenie kierunku zagospodarowania; wybór kierunku zagospodarowania zaleŝy od wyników przeprowadzonych (w razie takiej potrzeby) badań terenu zdegradowanego, a takŝe od wielu innych warunków: przyrodniczych, technicznych i społecznych. 3/ opracowanie dokumentacji projektowej. Etap II, czyli rekultywacja techniczna obejmuje: 1/ odpowiednie ukształtowanie rzeźby terenu w celu zagospodarowania roślinnością, 2/ właściwe ukształtowanie warunków wodnych umoŝliwiających naleŝytą gospodarkę wodami powierzchniowymi zarówno na terenie przekształconym, jak i w jego otoczeniu, 6

7 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie 3/ całkowite lub częściowe odtworzenie gleb metodami technicznymi, 4/ uŝyźnienie gruntów jałowych, Etap III, czyli rekultywacja biologiczna i szczegółowa obejmuje: 1/ obudowę roślinnością pionierską, 2/ w przypadku takiej konieczności, regulację lokalnych stosunków wodnych przez budowę niezbędnych urządzeń melioracyjnych. Etap IV, czyli zagospodarowanie docelowe obejmuje zabiegi techniczne połączone z zagospodarowaniem biologicznym, które mają na celu odtworzenie funkcji rolnej, pastwiskowo-łąkowej z zakrzywieniami, w etapie zagospodarowania wyróŝnia się dwie fazy: 1/ zagospodarowanie przedplonowe, które jest przedłuŝeniem rekultywacji biologicznej obejmującej, realizację płodozmianu rekultywacyjnego dla wzmoŝenia procesów glebotwórczych i wytworzenia gleby. W fazie tej stosuje się równieŝ niezbędne uzupełniające zabiegi agrotechniczne, wodnomelioracyjne i pielęgnacyjne, 2/ zagospodarowanie docelowe, które stanowi przejście do funkcji rolnej. 3. Charakterystyka terenu rekultywacji 3.1. PołoŜenie, morfologia i hydrografia. Teren rekultywowanych gruntów działek nr 31, 32/1, 8, 144/1, 881, 882, 871 obręb Mokrzeszów zlokalizowany jest w pobliŝu miejscowości Mokrzeszów, ok. 900 m na zachód od wsi, w odległości około 500 m na północ od drogi nr 35. U podnóŝa wysypiska przebiega droga gminna (polna) łącząca Świebodzice Ciernie z Mokrzeszowem Na działkach tych zlokalizowane było niewielkie wyrobisko po eksploatacji kruszywa. Na podstawie danych archiwalnych oraz wizji w terenie moŝna stwierdzić, Ŝe wysypisko zlokalizowane jest w wyrobisku po eksploatacji kruszywa naturalnego (Ŝwiru, piasku). Eksploatacja zakończona została najprawdopodobniej w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Odkrywka została następnie wykorzystana na wysypisko odpadów. Obszar graniczący ze składowiskiem to teren rolniczy składający się przewaŝnie z uŝytków ornych. Pod względem geograficznym wysypisko zlokalizowane jest na granicy Równiny Świdnickiej i Gór Wałbrzyskich. Teren wysypiska nie znajduje się na terenie chronionym programem NATURA Szczegółową lokalizację przedstawiono na mapie topograficznej w skali 1:10000 (zał. nr 1) i mapie zasadniczej w skali 1:500 (zał. nr 2). 7

8 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie 3.2. Budowa geologiczna i warunki hydrogeologiczne W budowie geologicznej obszaru udział biorą: - staropaleozoiczne łupki metamorficzne stanowiące zróŝnicowane podłoŝe z licznymi rynnami, zagłębieniami i wypiętrzeniami. Głębokość ich zalegania w rejonie Mokrzeszowa wynosi około m. - utwory trzeciorzędowe począwszy od dolnego miocenu wykształcone w postaci słabowysortowanych zailonych piasków, Ŝwirów z otoczakami, iłów serii poznańskiej, skaolinizowanych Ŝwirów serii Gozdnicy. Zalegają one na nieregularnym krystalicznym podłoŝu. ZauwaŜalna jest duŝa nieregularność zalegania osadów zarówno w pionie jak i w poziomie. W rejonie Mokrzeszowa obecne jest tektoniczne zagłębienie - rów tektoniczny Roztoki - Mokrzeszowa wypełnione słaboprzepuszczalnymi osadami trzeciorzędu o miąŝszości ok. 400 m. - utwory czwartorzędowe zlodowacenia środkowopolskiego i południowopolskiego reprezentowane przez jeden lub dwa poziomy glin zwałowych oraz utwory piaszczyste fluwialne i fluwioglacjalne. MiąŜszość czwartorzędu waha się od kilkunastu do m. Osady te wykształcone są dość nieregularnie w pionie i w poziomie. Warunki hydrogeologiczne terenu są dobrze rozpoznane. Istotne znaczenie odgrywają tu dwa piętra wodonośne: - czwartorzędowe - trzeciorzędowe Czwartorzędowe piętro wodonośne reprezentowane jest przez jeden lub dwa poziomy wodonośne o zwierciadle swobodnym, rzadziej subartezyjskim. Wydajności studni wynoszą około kilku m 3 /h, a współczynniki filtracji około 0,00003 m/s. Wody tego piętra eksploatowane są przez indywidualne studnie kopane o głębokości dochodzącej nawet do 20 metrów. Trzeciorzędowe piętro wodonośne w rejonie Mokrzeszowa - Świdnicy reprezentowane jest przez kilka poziomów wodonośnych połączonych hydraulicznie o zwierciadle subartezyjskim. Wydajności studni wahają się od kilkudziesięciu do ponad 100 m 3 /h, a współczynniki filtracji od 0, m/s do 0, m/s. Rejon Mokrzeszowa znajduje się w obrębie struktury tektonicznej, Rowu Roztoki - Mokrzeszowa wypełnionego miąŝszymi osadami trzeciorzędowymi, które w rejonie Mokrzeszowa wykształcone są w postaci zaglinionych Ŝwirów, piasków oraz iłów poznańskich. Warstwy te nie prowadzą wody podziemnej co stwierdzone zostało głębokim wierceniem w rejonie Mokrzeszowa, w którym nie natrafiono na Ŝadne horyzonty wodonośne w obrębie tego piętra. 8

9 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie 3.3. Istniejące ujęcia wód podziemnych W sąsiedztwie rekultywowanego wysypiska nie ma ujęć wód podziemnych słuŝących do zbiorowego zaopatrzenia mieszkańców Zakres dotychczas przeprowadzonych prac rekultywacyjnych Wysypisko obecnie jest nieczynne, zrekultywowane zostało poprzez uszczelnienie wierzchniej części, o grubości uszczelnienia zmiennej od 0,05-0,35 m w północnej części do 0,25-0,40 m, w części środkowej i południowej i ukształtowane w formie wzgórza wkomponowanego w otaczający teren. Na ok. 20 % powierzchni wierzchowiny, miąŝszość warstwy uszczelniającej nie przekracza 0,25 m, a na pozostałej powierzchni wynosi od 0,25 do 0,40 m. W bryle wysypiska osadzonych jest 15 studni odgazowujących z rur PCV o średnicy 500 mm (prawdopodobnie wykonano jednak jedynie 14 studni). W rejonie wysypiska zainstalowane są 2 piezometry do badania wody podziemnej. Nasadzone drzewa i krzewy w znacznej części nie przyjęły się. WzdłuŜ drogi dojazdowej wykonany jest dren Ŝwirowy, który jednak uległ częściowo zamuleniu. Zgodnie z przeprowadzonymi w latach badaniami w ramach, których wykonano szereg prac polowych i laboratoryjnych dla stwierdzenia jakości wykonanych robót, uŝytych materiałów oraz oceny oddziaływania składowiska na wody podziemne i powierzchniowe i końcowego Raportu Instytutu InŜynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej, dokonano w w/w Raporcie porównania zakresu wykonanych robót z Projektem rekultywacji z 1996 roku zauwaŝając, Ŝe zgodne z projektem są następujące roboty: ukształtowanie bryły składowiska, odwodnienie terenu, nasadzenia drzew i krzewów, które w większości jednak nie przyjęły się, prawdopodobnie z powodu nieodpowiednich warunków dla ich rozwoju oraz braku ich pielęgnacji w okresie po zakończeniu robót rekultywacyjnych. Od rozwiązań projektowych zgodnie z Raportem odbiegają: odgazowanie składowiska - liczba studni odgazowujących jest zgodna z projektem, jednak nie wykonano biofiltrów dezodoryzujących na wylotach studni (biofiltry te nie są juŝ jednak obecnie potrzebne), wykonanie pokrywy rekultywacyjnej, ze względu na inny układ i grubości poszczególnych warstw. Odpady na składowisku pokrywa warstwa gruntu mineralnego, która na przewaŝającej części terenu zbudowana jest dwudzielnie. Warstwę stropową 9

10 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie stanowią grunty uszczelniające (gliny), pod nimi na odpadach zalega dolna warstwa o zróŝnicowanych właściwościach i składzie (piasek średni, gruz betonowy, piasek gliniasty). Całkowita grubość warstwy gruntu na wierzchowinie wynosi od 0,20 do 0,70 m, w tym grubość warstwy uszczelniającej (z gliny) wynosi od 0,05 do 0,40 m. Warstwa glin piaszczystych i glin piaszczystych zwięzłych występująca od powierzchni zrekultywowanego terenu charakteryzuje się niskimi wartościami przepuszczalności jak na tego rodzaju grunty: l x < 5 x 10-9 m/s. Tak niska przepuszczalność warstwy uszczelniającej wynika z jej silnego skonsolidowania potwierdzonego wysokimi wartościami gęstości objętościowej porównywalnymi z glinami morenowymi skonsolidowanymi (zgodnie z PN-81/B-03020). Grunty warstwy izolującej są w stanie twardoplastycznym i plastycznym, co równieŝ świadczy o słabej infiltracji wód opadowych w podłoŝe. Wody opadowe spływają po powierzchni warstwy izolującej, zgodnie z jej nachyleniem w kierunku zachodnim, północnym i południowym. Badania odpadów pobranych bezpośrednio pod warstwą rekultywacyjną wykazały ich małą wilgotność, co wskazuje na niewielką intensywność infiltracji wody opadowej przez warstwę uszczelniającą. Badania składu i właściwości fiz.-chem. wód powierzchniowych oraz podziemnych w otoczeniu składowiska wykazały brak oddziaływań składowiska na jakość tych wód. Dla zapewnienia długotrwałego skutecznego zabezpieczenia wód gruntowych przed moŝliwym oddziaływaniem składowiska (zlokalizowanego w piaskowni o przepuszczalnym podłoŝu) zaleca się w Raporcie wykonanie uzupełniających robót rekultywacyjnych w następujący sposób: zwiększyć miąŝszość warstwy uszczelniającej do 0,50 m na całej powierzchni wierzchowiny przy wykorzystaniu do tego celu gruntu mineralnego zagęszczonego dla uzyskania współczynnika filtracji nie większego niŝ *10-9 m/s, zrezygnować z leśnego kierunku rekultywacji na rzecz wyłącznego obsiewu powierzchni składowiska trawami i roślinami zielnymi, zrezygnować z wykonania warstwy odsączającej, wykonać na całej powierzchni wierzchowiny, po uzupełnieniu uszczelnienia, warstwę gruntu stanowiącego podłoŝe dla wzrostu roślin. Grubość tej warstwy powinna być nie mniejsza niŝ 40 cm, moŝna ją wykonać jako dwuwarstwową, tj. 20 cm podglebia oraz 20 cm gleby urodzajnej wytworzonej np. na bazie osadów ściekowych. Autorzy Raportu uwaŝają, Ŝe celowa jest przebudowa systemu odwodnienia składowiska. Proponują zastąpienie drenaŝu wzdłuŝ północnej skarpy składowiska rowem lub wykonanie dodatkowego niewielkiego obwałowania od strony drogi oraz wykonanie nowego rowu wzdłuŝ południowej skarpy składowiska (nie przewidzianego w projekcie). Te roboty mają na celu 10

11 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie ochronę interesów osób trzecich, których tereny upraw rolnych są naraŝone na zalewanie wodami spływów powierzchniowych ze składowiska Opis stanu rekultywacji wysypiska w czerwcu 2009 roku. Na terenie działek, gdzie znajduje się zamknięte wysypisko przez ponad 10 lat nie prowadzono jakichkolwiek prac rekultywacyjnych. W czasie wizji terenowej dokonanej na początku czerwca 2009 roku (po okresie intensywnych opadów atmosferycznych) przez autorów opracowania stwierdzono: bryła wysypiska jest bardzo dobrze porośnięta roślinnością niską oraz małą ilością krzewów nie zauwaŝono miejsc nieporośniętych zarówno na skarpach jak i na wierzchowinie wysypiska nie zauwaŝono wykonanego wzdłuŝ drogi gminnej u podnóŝa wysypiska drenaŝu odwodnieniowego, prawdopodobnie został on bardzo skutecznie porośnięty. stwierdzono, na ile to było moŝliwe ze względu na intensywne porośnięcie skarp, Ŝe skarpy wysypiska nie posiadają osunięć i są stabilne, nie zauwaŝono teŝ na skarpach istotnych śladów erozji wodnej, rozmycia skarp. pomimo, Ŝe wizja prowadzona była po okresie intensywnych opadów nie zauwaŝono zalewania sąsiadujących z wysypiskiem obszarów, wydaje się Ŝe samoistne odprowadzenie wody deszczowej we wszystkich kierunkach zgodnych ze spadkiem terenowym, bez koncentrowania wylotów wody jest rozwiązaniem, które sprawdza się i funkcjonuje poprawnie. w kilku miejscach na powierzchni terenu u podnóŝa i na wierzchowinie wysypiska zauwaŝono nielegalnie zdeponowane świeŝe odpady o charakterze odpadów komunalnych. 4. Projekt rekultywacji 4.1. Obszar wymagający rekultywacji Przedmiotem rekultywacji są grunty części działek nr 31, 32/1, 8, 144/1, 881, 882, 871 obręb Mokrzeszów. Na działkach tych zlokalizowane 11

12 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie jest, aktualnie nieeksploatowane (zamknięte i częściowo zrekultywowane), wysypisko odpadów dla miasta Świebodzic Kierunek rekultywacji Kierunek rekultywacji części działek nr 31, 32/1, 8, 144/1, 881, 882, 871 określony został jako rolny (pastwiskowo-łąkowy z zakrzewieniami), przede wszystkim ze względu na sposób zagospodarowania gruntów otaczających, które zakwalifikowane są jako grunty orne, pastwiska i łąki z zakrzewieniami. Bilans powierzchni działki nr 31, 32/1, 8, 144/1, 881, 882, 871 przedstawia się następująco: powierzchnia całkowita rekultywacji objęta projektem rekultywacji w kierunku pastwiskowo-łąkowym (rolnym) z zadrzewieniami: ha w podziale na poszczególne działki: L.p. Nr działki Powierzchnia rekultywacji (ha) , /1 0, , /1 0, , , ,16 Łącznie: 3,566 Właścicielami działek: - nr 8 i 32/1 są śołnierowicz Danuta, Dąbcze 81, śołnierowicz Jacek Kłoda 47 - nr 31 są Grzelak Justyna Świdnica, ul. Jodłowa 5/5, Grzelak Grzegorz Świdnica ul. B.Chrobrego 9/5 - nr 144/1 (uŝytkowanie wieczyste) Prochera Henryk Krosnowice nr 871, 881, 882 Gmina Świdnica, Świdnica ul. Głowackiego 4 Gmina Świebodzice posiada umowy uŝyczenia w/w działek na cele rekultywacji. 12

13 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie 4.3. Planowany zakres i sposób rekultywacji Ukształtowanie wierzchowiny kwatery Rekultywacja techniczna ma na celu ochronę takich elementów jak krajobraz, wody gruntowe, gleba, powietrze. Realizowana jest poprzez takie ukształtowanie jej wierzchowiny, aby nawiązywała do budowy terenu, a bilans wodny był zerowy. Rekultywację wysypiska naleŝy rozpocząć od kształtowania docelowej czaszy wysypiska. Celem zwiększenia współczynnika spływu powierzchniowego uformowanie wierzchowiny górnej części zamykającej warstwy odpadów naleŝy wykonać ze spadkiem na zewnątrz w kierunku skarp. Ma to na celu zapewnienie swobodnego spływu przy zachowaniu prędkości nierozmywających. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe ten etap został juŝ wykonany a jego wykonanie w ocenie autorów niniejszego opracowania oraz wniosków wynikających z innych opracowań jest poprawne. Szczególną uwagę zwracają skarpy częściowo zrekultywowanego wysypiska, które są stabilne i dobrze porośnięte. W zakresie kształtowania wierzchowiny i skarp nie projektuje się Ŝadnych prac, wierzchowina i skarpy są ukształtowane prawidłowo i nie wymagają korekty. NaleŜy równieŝ zauwaŝyć, Ŝe wierzchowina a szczególnie skarpy są juŝ dobrze ustabilizowana i kaŝde jej przeformowywanie przyniosłoby więcej strat (zwiększenie infiltracji opadów w złoŝe odpadów) niŝ ewentualnych korzyści dla środowiska Uszczelnienie bryły wysypiska Ze względu na wspomniane powyŝej obserwacje dotyczące skarp częściowo zrekultywowanego wysypiska proponuje się nie prowadzić na skarpach Ŝadnych prac rekultywacji technicznej, wprowadzenie na skarpy dodatkowego uszczelnienia, tak jak na wierzchowinie, wymagałoby zniszczenia dobrze zakorzenionej przez 10 lat roślinności i ponownego ich stabilizowania, przed ponownym porośnięciem skarp mogłoby by dochodzić do ich rozmywania. NaleŜy równieŝ zauwaŝyć, Ŝe w obrębie skarp infiltracja w złoŝe odpadów jest duŝo mniejsza niŝ na wierzchowinie, ze względu na większe spadki i szybki odpływ wody deszczowej. Rzędne ukształtowanej bryły składowiska podano na przekrojach. Przekroje pokazują ponadto stan przed rozpoczęciem prac rekultywacyjnych oraz po ułoŝeniu pełnej warstwy rekultywacyjnej. Zaprojektowano uszczelnienie wierzchowiny wysypiska, które ma na celu: 13

14 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie niedopuszczenie do infiltracji wód opadowych w głąb korpusu wysypiska, odprowadzenie w maksymalnym stopniu wód opadowych poza obręb wysypiska, zapobieŝenie pyleniu i roznoszeniu przez wiatr lekkich części składowanych odpadów ten etap został juŝ wykonany, stworzenie bariery biologicznej dla korzeni roślin oraz dla gryzoni, zapobieŝenie erozji powierzchni składowiska. Konstrukcja warstwy rekultywacyjnej Jako warstwą uszczelniającą proponuje się matę bentomatową o współczynniku wodoprzepuszczalności 4.5x10-11 m/s. Szczegóły przedstawiają się następująco: przygotowanie terenu wierzchowiny - koszenie, wycięcie większych zakrzaczeń, ułoŝenie na wierzchowinie 10 cm warstwy piasku lub piasku gliniastego (moŝe być zastąpione ziemią z wykopów bez kamieni) ułoŝenie na w/w warstwie 10 cm piasku maty bentomatowej o współczynniku wodoprzepuszczalności 4.5x10-11 m/s, zakotwionej w rowie otaczającym o wymiarze 0.5 m głębokości i 0.5 szerokości, długości 705 m na bentomacie naleŝy ułoŝyć warstwę piasku, piasku gliniastego (moŝe być zastąpione ziemią z wykopów bez kamieni), warstwa ta będzie stanowiła podglebie warstwa końcowa - 20 cm gleby urodzajnej. Warstwy, jak zaznaczono powyŝej moŝna formować, przy uŝyciu odpadu wymienionego w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz. U. Nr 49, poz. 356) przeznaczonego do rekultywacji wyrobisk: Gleba i ziemia, inne niŝ wymienione w Na uŝycie tego odpadu do rekultywacji inwestor powinien posiadać zezwolenie na odzysk odpadów wydane zgodnie z ustawą o odpadach. Prace rekultywacyjne naleŝy wykonywać na powierzchni wysypiska o wilgotności optymalnej tj % z dwóch powodów: dla zapewnienia dobrych własności geotechnicznych warstw rekultywacyjnych dla uniknięcia pylenia przy wykonywaniu warstw rekultywacyjnych 14

15 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie Bentomatę naleŝy układać systemem poletek roboczych, tak aby ułoŝona bentomata po kaŝdym dniu pracy była przysypana warstwą podglebia (piasku lub piasku gliniastego). Tak przygotowana wierzchowina nadaje się do wykonania rekultywacji biologicznej. Powierzchnia geodezyjna wierzchowiny wynosi m 2, powierzchnia skarp przeliczona zgodnie z Projektem rekultywacji opracowywanym przez firmę BONUS Wrocław 2001 wynosi F= 9520 m Odgazowanie Na podstawie informacji zawartych w opracowaniach m.in. Raporcie Politechniki Wrocławskiej stwierdzono, Ŝe na wysypisku w I etapie rekultywacji wykonano 15 studni odgazowujących z rur PCV o średnicy 500 mm wypełnionych kruszywem łamanym, studnie te wystają około 30 cm powyŝej powierzchni wierzchowiny. Proponuje się podwyŝszenie studni poprzez umiejscowienie w miejscach studni kręgów betonowych o średnicy zewnętrznej 800 mm i wysokości 700 mm (obejmujących rury istniejących studni PCV), posadowionych na fundamencie betonowym, wypełnienie kruszywem, rys Odwodnienie Odwodnienie zrekultywowanej czaszy składowiska realizowane będzie poprzez naturalny spływ po ukształtowanej powierzchni rekultywacyjnej. W trakcie wizji lokalnej stwierdzono, Ŝe ten system odwodnienia bryły częściowo zrekultywowanego wysypiska działa bardzo dobrze, nie zauwaŝono rozmyć skarp, drogi polnej znajdującej się u podnóŝa wysypiska ani podtopień terenów sąsiadujących Termin zakończenia rekultywacji. Zgodnie z informacją uzyskaną od inwestora rekultywacja rozpocznie się niezwłocznie po uzyskaniu stosownej decyzji i zapewnieniu finansowania. I etap rekultywacja techniczna terenu potrwa około 2 lat od uzyskania decyzji, etap rekultywacji biologicznej potrwa kolejne 3 lata; łącznie 5 lat. 15

16 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie 5. Warunki techniczne prowadzenia rekultywacji Zalecenia ogólne Podczas kształtowania powierzchni terenu i rekultywacji, naleŝy między innymi: - zabezpieczyć teren przed niekontrolowanym składowaniem odpadów, - kontrolować jakość i ilość materiałów dowoŝonych do rekultywacji, - odmówić przyjęcia materiałów o nieznanym składzie i budzących wątpliwości co do ich pochodzenia, - wprowadzając sprzęt cięŝki (np. samochody, spychacz) do dostawy materiałów, rozplantowywania i ugniatania materiałów uŝywanych do rekultywacji, zwrócić szczególną uwagę aby przy formowaniu pierwszej warstwy (10 cm piasku) nie doprowadzić do naruszenia ustabilizowanej powierzchni wierzchowiny, nie prowadzić prac w trakcie i bezpośrednio po obfitych opadach deszczu. - naleŝy zwracać uwagę, aby powierzchnia terenu wypełniana była równomiernie na całej powierzchni, - prace realizować ściśle zgodnie z rysunkami przedstawionymi na załączniku nr 2a, 12, 13 i przekrojach stanowiących załączniki nr 4-11, na których pokazano zasady i kolejność formowania warstw. W następnym etapie naleŝy wykonać rekultywację biologiczną, odbudowę biologiczną gleb i przywróceniu funkcji rolnej Prace związane z rekultywacją biologiczną Jako końcową warstwę rekultywacyjną projektuje się przykrycie całości 20 cm warstwą podglebia w postaci piasku, piasku gliniastego lub ziemi z wykopów bez kamieni oraz 20 cm warstwą gleby urodzajnej Rekultywacja biologiczna Rekultywacja biologiczna polega na odtworzeniu lub ukształtowaniu nowych biologicznych wartości uŝytkowych gleby. Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych rekultywacja winna nawiązywać do istniejących warunków biologiczno - glebowych. W tym przypadku kierunek został określony jako rolny (pastwiskowo-łąkowy) z zakrzewieniami. Zaprojektowane warstwy rekultywacyjne stwarzają dogodne warunki do rozwoju systemu korzeniowego roślinom na głębokość m. 16

17 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie Zabudowa roślinna powierzchni rekultywowanego wysypiska ma za zadanie: - stabilizację i zabezpieczenie przed erozją wodną, - zwiększenie parowania terenowego wody opadowej, - przywrócenie funkcji terenu, Jako pierwszy przewiduje się zabieg zasiewu zadarniającego, zaś po jego pomyślnym wykonaniu i po ustabilizowaniu się warunków glebowobiologicznych, dopuszcza się samoistne zakrzewienia, z przyjęciem sukcesji naturalnej roślinności pochodzącej z otoczenia Zadarnianie - dobór roślin. Proponuje się przyjęcie następującą recepturę mieszanki zadarniającej: - rajgras wyniosły: 18,0 kg/ha - stokłosa: 8,0 kg/ha - wiechlina łąkowa: 21,6 kg/ha, - kostrzewa czerwona: 46,8 kg/ha - koniczyna biała: 2,8 kg/ha. Razem: 97,2 kg/ha Jako rośliny osłonowe dla zadarniających moŝna zastosować nasiona rzepiku jarego lub ozimego w zaleŝności od pory roku, w której zostanie zakończone wykonywanie warstwy glebotwórczej, ew. gorczycy albo perka. Ilość roślin osłonowych wysiewanych na 1 ha: 53 kg. Siewy roślin osłonowych (motylkowych) oraz traw przeprowadzać przy uŝyciu hydrosiewnika. Prace wykonywane za pomocą sprzętu mechanicznego, naleŝy prowadzić ostroŝnie, z wyłączeniem sprzętu na podwoziu gąsienicowym Zabiegi agrotechniczne NawoŜenie mineralne naleŝy wykonywać w 4 6 tygodni po utworzeniu warstwy rekultywacyjnej, a w 2 3 tygodni przed siewem nasion. Orientacyjna ilość nawozów winna być następująca: 150 kg/ha P 2 O 5 w postaci fosforanu amonu, tj. 930 kg/ha nawozu handlowego 100 kg/ha N w postaci saletry amonowej, tj. 290 kg/ha nawozu handlowego 100 kg/ha K 2 O w postaci 40% soli potasowej, tj. 200 kg/ha nawozu handlowego 30 kg/ha MgSO 4 lub dolomitu. 17

18 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie Siew Najlepsze wschody roślin i rozwój roślinności zapewni siew wczesnowiosenny, tj. do 10 kwietnia, moŝna go równieŝ wykonać od 3 dekady sierpnia do 1 dekady września, jednak rozwój siewu w większym stopniu będzie uzaleŝniony od warunków atmosferycznych. Przewiduje się, Ŝe teren zrekultywowanego wysypiska, niezaleŝnie od wykonanych zasiewów rekultywacyjnych, pokrywać się będzie roślinnością pochodzącą z otoczenia tj. muraw, pól i zarośli charakterystycznych dla okolic Mokrzeszowa. Traktuje się to jako efekt korzystny Wytyczne konserwacji i napraw rekultywacji biologicznej Do zabiegów konserwacyjnych rekultywacji zalicza się: - koszenie traw i usuwanie pokosów, - uzupełnianie obsiewów, - uzupełnianie ubytków erozyjnych i zapadlisk, - uzupełnianie sadzonek roślin, - nawoŝenie uzupełniające. Zaleca się dokonać pierwszego koszenia przed wykłoszeniem się traw, aby pobudzić rośliny do intensywnego wzrostu wegetatywnego i zagęszczenia się darni. Następne koszenie prowadzić po wykłoszeniu się traw, co będzie sprzyjać samoobsiewaniu i naturalnemu zagęszczaniu się darni. Pokos naleŝy zostawić na kilka dni do wysypu nasion. W następnych latach po zakończeniu rekultywacji naleŝy: - kosić trawy oraz obsiewać mieszanką zadarniającą połacie terenu, gdzie nastąpiło wypadanie roślin, - dokarmiać trawy i krzewy nawozami sztucznymi nawozami azotowymi i potasowymi 2 razy oraz nawozami fosforowymi 1 raz w ciągu roku, uwaŝając jednak by roczna zawarta w nich łącznie dawka azotu nie przekraczała wartości 20 kg/ha, - zabronić wypasania zwierząt na terenie zrekultywowanym. 6. Wnioski Obowiązek przeprowadzenia rekultywacji działek 31, 32/1, 8, 144/1, 881, 882, 871 obręb Mokrzeszów, na których zlokalizowane jest zamknięte i częściowo zrekultywowane wysypisko odpadów wynika z przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. 18

19 Projekt rekultywacji gruntu zamkniętego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie Zobowiązanym do przeprowadzenia rekultywacji jest Gmina Świebodzice, podmiot odpowiedzialny za utratę albo ograniczenie wartości uŝytkowej gruntów. Kierunek rekultywacji działek nr 31, 32/1, 8, 144/1, 881, 882, 871 obręb Mokrzeszów określony został jako rolny z zakrzewieniami, powierzchnia rekultywacji wynosi będzie 3,566 ha. Termin zakończenia rekultywacji r. Rekultywację naleŝy przeprowadzić zgodnie z niniejszym Projektem... pod nadzorem autorskim. Piotr Furtak Ingren Zymelka 19

20 /1 31 Obszar rekultywacji /1 Granice i numery dzia³ek Obiekt Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ Rekultywacja wysypiska w Mokrzeszowie Mapa sytuacyjno-wysokoœciowa z lokalizacj¹ obszaru rekultywacji Projekt rekultywacji mgr in. Piotr Furtak czerwiec 2008 r. skala 1: 500 za³. Nr 2

21 I II III VIII IV V VI VII I II zablokowanie wjazdu na teren wysypiska III rów kotwi¹cy bentomate studnie odgazowuj¹ce- podwy eszenie (szczegó³ nr 2) IV VIII przykrycie warstw¹ rekultywacyjn¹ (szczegó³ nr 1) V VII VI Obiekt Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ Rekultywacja wysypiska w Mokrzeszowie Mapa sytuacyjno-wysokoœciowa z lokalizacj¹ obszaru rekultywacji i przekrojami Projekt rekultywacji mgr in. Piotr Furtak czerwiec 2008 r. skala 1: 500 za³. Nr 2a

22 Obszar rekultywacji Rekultywacja wysypiska w Mokrzeszowie Obiekt Treœæ Rodzaj opracowania Projekt rekultywacji Opracowa³ mgr in. Piotr Furtak czerwiec 2008 r. skala 1: 5000 za³. Nr 3

23 I I Szczegó³ nr 1 rzêdna po rekultywacji spadki po rekultywacji rzêdna przed rekultywacj¹ d³ugoœæ (m)/odleg³oœæ (m) % % 11.4% 33.7% Obiekt Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ Rekultywacja gruntu zamkniêtego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie mgr in. Piotr Furtak Przekrój I-I Projekt rekultywacji czerwiec 2009 r. skala 1: 500/100

24 IV IV Szczegó³ nr 1 rzêdna po rekultywacji spadki po rekultywacji rzêdna przed rekultywacj¹ odleg³oœæ (m) % 3.43% 26.74% Obiekt Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ Rekultywacja gruntu zamkniêtego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie mgr in. Piotr Furtak Przekrój IV-IV Projekt rekultywacji czerwiec 2009 r. skala 1: 500/100

25 V V Szczegó³ nr 1 rzêdna po rekultywacji spadki po rekultywacji rzêdna przed rekultywacj¹ d³ugoœæ/odleg³oœæ (m) % 3.16% 8.45% % Obiekt Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ Rekultywacja gruntu zamkniêtego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie mgr in. Piotr Furtak Przekrój V-V Projekt rekultywacji czerwiec 2009 r. skala 1: 500/100

26 VI VI rzêdna po rekultywacji spadki po rekultywacji rzêdna przed rekultywacj¹ d³ugoœæ/odleg³oœæ (m) % 6.19% % Szczegó³ nr 1 Obiekt Rekultywacja gruntu zamkniêtego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ mgr in. Piotr Furtak Przekrój VI-VI Projekt rekultywacji czerwiec 2009 r. skala 1: 500/100

27 VII VII rzêdna po rekultywacji spadki po rekultywacji rzêdna przed rekultywacj¹ d³ugoœæ/odleg³oœæ (m) % 4.9% % Obiekt Rekultywacja gruntu zamkniêtego wysypiska odpadów w Mokrzeszowie Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ mgr in. Piotr Furtak Przekrój VII-VII Projekt rekultywacji czerwiec 2009 r. skala 1: 500/ Szczegó³ nr 1

28 VIII VIII Szczegó³ nr rzêdna po rekultywacji spadki po rekultywacji d³ugoœæ/odleg³oœæ (m) % 2.58% 2.21% % 7.15% Obiekt Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ mgr in. Piotr Furtak Przekrój VIII-VIII Projekt rekultywacji czerwiec 2009 r. skala 1: 500/100

29 Szczegó³ nr 2 - podwy szenie studni odgazowuj¹cej 0,8 m wype³nienie kruszywem grubym krêgi betonowe istniej¹ca studnia odgazowuj¹ca wype³niona kruszywem grubym fundament betonowy 0,25 m poziom wierzchowiny Przekrój B-B 1,0 m 0,8 m 0,5 m 0,5 m Obiekt Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ Rekultywacja wysypiska w Mokrzeszowie Szczegó³ nr 2 - podwy szenie studni odgazowuj¹cej Projekt rekultywacji mgr in. Piotr Furtak czerwiec 2008 r. skala 1: 20 za³. Nr 12

30 Szczegó³ nr 1 Konstrukcja warstwy rekultywacyjnej Skala 1: gleba urodzajna (gruboœæ 20 cm) 0.2 m podglebie - piasek lub piasek gliniasty (gruboœæ 20 cm) 0.4 m - piasek lub piasek gliniasty bentomata * (gruboœæ 10 cm) 0.5 m - wierzchowina wysypiska, wykoszona, wiêksze zakrzaczenia wyciête, usuniête du e kamienie * mata bentomatowa o wspólczynniku wodoprzepuszczalnoœci _ 4.5x10 m/s -11 < Obiekt Treœæ Rodzaj opracowania Opracowa³ Rekultywacja wysypiska odpadów w Mokrzeszowie Konstrukcja warstwy rekultywacyjnej Projekt rekultywacji gruntu mgr in. Piotr Furtak czerwiec 2009 r. skala 1: 10 za³. nr 13

31

32

33

34