Sztuka prehistoryczna trudno jest oddzielić poszczególne zagadnienia związane ze sztuką tych najstarszych dziejów ludzkości. Najstarsze malowidła

Transkrypt

1 Sztuka prehistoryczna trudno jest oddzielić poszczególne zagadnienia związane ze sztuką tych najstarszych dziejów ludzkości. Najstarsze malowidła związane są z przedstawieniami zoomorficznymi. Nieznane są przyczyny powstania tych malowideł. Są teorie wiążące je z obrzędami magicznymi, rytuałami błagalnymi lub destrukcyjnymi. Oprócz wyobrażeń zwierząt odnalezione zostały figurki przedstawiające postać kobiety. Badaczy zastanawia różnica sposobu w artystycznym pokazaniu sylwetki zwierząt i człowieka. O ile zwierzęta rysowane są w sposób naturalistyczny to postacie kobiet mają wygląd mocno przerysowany. Wyolbrzymienie ich cech płciowych może być związane z kultem płodności oraz preferencjami seksualnymi (prokreacyjnymi) - starsze, tłuste kobiety zapewniały płodność i większe szanse przeżycia potomstwa. Wraz z nastaniem osiadłego trybu życia, poznaniem nowych materiałów zmieniają się motywy zdobnicze spotykane w zachowanych zabytkach kultury. Pojawiają się abstrakcyjne układy linii, plam. Z tego typu dekoracjami związane są motywy falistej wstęgi opasującej naczynia, koncentryczne koła, linie łamane, ząbkowania występujące na przemian z powierzchniami gładkimi. To także okres narodzin architektury

2 Narzędzia Najstarszymi przykładami samodzielnej twórczości człowieka były narzędzia. Były to otoczaki, przeznaczone do cięcia lub przebijania ostrzem. Już te pierwsze wyroby świadczyły o pewnym podstawowym pojęciu estetyki. Te najprostsze formy narzędzi przyjmują się na całym świecie. Sbaika, Algeria. Saint-Acheul, Abbeville Francja 1 mln 500 tys lat temu

3 Malowidła - ślady działalności homo neandertalensis znaleziono w Ligurii, w Toirano. W grocie odnaleziono odciski stóp w glinie, znaki wyżłobione palcami oraz wydrapane podobizny niedźwiedzia jaskiniowego. Za najwcześniejsze przejawy malarstwa jaskiniowego uważa się obrysy dłoni ludzkich. Towarzyszą im niekiedy malowidła kółek, cętek, czerwone lub żółte zarysy meandrów lub falistych linii, wykonanych przez ciągnięcie po ścianie jaskini palcami dłoni, zmoczonymi w farbie. Uzyskana w ten sposób została wielokrotna linia falista, zbliżona niekiedy do meandra. Te motywy zyskały w nauce nazwę macaroni. Wykonywano je także w podobny sposób przy pomocy palców lub wielozębnego, kościanego narzędzia. Motywy takie występują zarówno w jaskiniach południowej Francji i północnej Hiszpanii. Z jaskiń francuskich nad Wezerą pochodzą ponadto mniej lub bardziej realistycznie wyobrażone symbole żeńskich i męskich narządów rodnych.

4 Malowidła Grota Toirano Włochy - neandertalczyk

5 Grota Lascaux składa się z szeregu pomieszczeń, a centralne, z którego rozchodzą się drogi do następnych, nazywane jest Wielką Salą Byków czy też Rotundą Byków. Środkową część malowidła pokrywającego jej ściany stanowi kompozycja przedstawiająca konia, byka i rena. Ogromny cętkowany byk o prostych rogach, wsparty na potężnych nogach, widoczny jest najgłębiej. Jego sylwetkę częściowo przykrywa postać rdzawego rena o wspaniale wydobytych kształtach. Dołem ukazane zostały niewielkie brunatne konie. Wszystkie zwierzęta ukazane są w ruchu, a dynamika tego przedstawienia jest efektem aktu twórczego niewątpliwie utalentowanego artysty.

6

7

8

9 W dolinie rzeki Wezery znajduje się 147 stanowisk prahistorycznych i 25 zdobionych jaskiń z okresu paleolitu. Dolina Vésre jest niezwykle interesująca z punktu widzenia etnologicznego, antropologicznego, jak również estetycznego, ze względu na malowidła naskalne. Liczne zwierzęta ukazane w scenach polowań zadziwiają precyzją szczegółów, bogactwem kolorów i żywością oddania. Groty góry Castillo, Altamira, Niaux albo Montespan, Tucd'Audoubert albo należąca do tej samej sieci podziemnej jaskinia Trois Freres, Cabrerets i Cougnac, Lascaux, Rouffignac, Font-de- Gaume, Les Combarelles i wiele innych. Bodźcem rozwoju naturalistycznej, czerpiącej inspirację z przedstawień zwierzęcych, sztuki pradziejowej były potężne imperatywy ekonomiczne, przede wszystkim potrzeba spotkania zwierzyny łownej i obfitych trofeów.

10 Malowidła Bizon - Altamira Hiszpania

11 Malowidła Niaux Francja - bizon

12 Malowidła Niaux Francja - koń

13 Malowidła Chauvet Francja - lwy

14 Malowidła Chauvet Francja - leopard

15 Malowidła Francja kobieta, dłoń

16 TASSILI - Algieria Wspaniałe malowidła skalne pochodzą z paleolitu i neolitu na Saharze, Tasili Wan Ahdżar, powstawały na około 6000 lat przed naszą erą do około II wieku naszej ery; wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO

17 TASSILI - Algieria

18 Malowidła Alta Norwegia

19 Innym ważnym prądem jest drobna plastyka figuralna. Tematem plastyki figuralnej jest w przeważającej mierze kobieta. Modelowane, albo rzeźbione figurki, wyobrażają najczęściej nagą postać kobiecą, niekiedy otyłą lub ciężarną, o silnie zaakcentowanych cechach płci w postaci wydatnego biustu i szerokich bioder oraz wyraźnie zaakcentowanym wzgórku łonowym. Są one związane z kultem płodności, stąd wyolbrzymione cechy płciowe. Być może są dowodami na istnienie w paleolicie kultu Wielkiej Bogini - Matki, którego ślady znajdujemy w starożytnych kultach bogiń płodności. Figurki te pochodzą z basenu Morza Śródziemnego, w tym Afryki północnej, z północnych Włoch, ze środkowej Francji (z dorzecza Garonny), ze Szwajcarii, Austrii, Moraw, z Ukrainy nad Dnieprem i Donem, a także znad Bajkału na dalekiej Syberii. Chyba najsłynniejszą jest Wenus z Willendorfu z Austrii, na Morawach odkryto podobną rzeźbę w Dolnych Vestonicach, potraktowaną dosyć linearnie, innymi znanymi są przedstawienia z Lespugue, figurka z kła mamuta która prezentuje silną geometryzację kształtu, figurka z Menton, wyrzeźbiona w steatycie, czy Wenus z Gagarino nad Donem, niezmiernie bliska rzeźbie z Willendorfu mimo dzielących je dwóch tysięcy

20 Venus z Willendorf Przedstawia ona w sposób realistyczny postać kobiecą, ze szczególnie podkreślonymi cechami płciowymi i ozdobną fryzurą lub nakryciem głowy złożonym z siedmiu rzędów, liczba do dziś uznawana za magiczną. Znalezisko zostało datowane na p.n.e. i zaliczone do kultury willedorfskiej. Figurka ma 11,1 cm wysokości, wykonana jest z wapienia i nosiła ślady czerwonej ochry. Najprawdopodobniej cała była nią pomalowana. Czerowna ochra jak wiemy z innych wykopalisk służyła także do pokrywania ciał zmarłych. Można się domyślać, że w obu przypadkach chodziło o imitacje krwi. Czerwony kolor jest bardzo silnym symbolem, nie tylko krwi ale i sił życiowych.

21 Brassempouy Francja Popiersie kobiety wykonane z kości słoniowej, datowane pomiędzy a lat p.n.e główkę kobiecą wykonaną z kości słoniowej. Grota była zamieszkała w okresie oryniackim, solutrejskim i magdaleńskim. Główka o wysokości 3,7 cm, została nazwana przez swego odkrywce "La Dame a la capuche" (Pani w kapturze), ze względu na misterną siatkę oplatającą jej fryzurę. Możliwe, że główka stanowiła część kobiecej figurki. Inna nazwa tej główki to "La Dame de Brassempouy".

22 Venus z Dordogne. Francja Wysokość 44 cm. Wykonano przypuszczalnie pomiędzy p.n.e. Postać kobiety trzyma w podniesionej prawej ręce róg bawoli z trzynastoma cięciami. Lewa ręka wskazuje na łono. Róg. jest interpretowany również jako półksiężyc. Liczba 13 trzynaście dni, w których księżyc jest w fazie rosnącej i trzynaście cykli księżycowych składających się na rok słoneczny. Wszystko to świadczy nie tylko o znajomości miesiąca księżycowego ale i o zbieżność cyklu menstrualnego z miesiącem księżycowym. W momencie odkrycia był jeszcze pokryty czerwoną ochrą.

23 Gliniana Venus z Doliny Vestonice Pochodzą one z lat pne. Figurka wysokości 11,4 cm, znaleziona w 1924 roku, wykonana z palonej gliny, uznana za najstarszy wyrób ceramiczny świata.

24 Venus z Gagarino, Ukraina. Wykonana z kości słoniowej, wysokości 8,5 cm, swoimi dorodnymi, silnie podkreślającymi cechy płciowe kształtami przypomina "Wenus z Willendorf", natomiast formą szyi i głowy nawiązuje do statuetek z Koscienki, miejscowości oddalonej o jakieś 100 km od Gagarino, w której także odnaleziono paleolityczne Wenus.

25 Wenus z Koscienki datowana na p.n.e. Przedstawia nienaturalnie duże biodra, piersi i pośladki. Częściowo wydaje się w ciąży.

26 Wenus z Lespugue Wykonana z kła mamuta. Datowana na p.n.e., wysokości 14,7 cm. Obecnie znajduje się w Museé des Antiquités Nationales w Paryżu. Istnieje też teoria, według której te małe, poręczne figurki mogły spełniać funkcję amuletów. Możliwe, że mają jakiś związek prawdopodobnie z kultami uranicznymi (zwłaszcza z księżycem), tellurycznymi (głównie z ziemią), i cyklem życia i śmierci.

27 Budowle MEGALITY Budowle z wielkich brył kamienia, niezwiązanych zaprawą lub też pojedyncze obeliski. Megality dzielimy na: menhiry, dolmeny, kromlechy, alignementy. Służyły one celom kultowym lub sepulkralnym, niekiedy astronomicznym. Menhir -(z bret. men+hir, kamień+długi) Pradziejowy obelisk kamienny, surowy lub z grubsza obrobiony, występujący pojedynczo lub też w grupach, czasem tworzące alignement (z franc. alignement - ustawione w szereg) czyli aleje z równoległych rzędów menhirów, które służyły prawdopodobnie celom kultowym lub astronomicznym. Dolmen -(z bretońskiego: tol 'stół' + men 'kamień') konstrukcja z pionowych płyt kamiennych przykrytych głazem, najczęściej służyła jako grobowiec, czasem dolmeny były przysypywane ziemią Kromlech -(z bretońskiego, crom -krzywizna) Budowla w formie kręgu utworzona z menhirów, często łączonych górą poziomymi belkami kamiennymi. Były o charakterze kultowym lub astronomicznym wznoszono je w neolicie i początku epoki brązu. Najsłynniejszy kromlech, symbol zachodu.

28 Menhiry

29 Cueva de Menga megalityczna budowa datowana na 3 tys. p.n.e. w Antequera Hiszpania Dolmen

30 Dolmeny

31 Stonehenge w Anglii (niżej), sanktuarium kultu słonecznego, wzniesione ok roku p.n.e. Przykład Kromlech

32 Niemal 2800 lat minęło od czasu, kiedy na wyspie pojawiła się ludność kultury łużyckiej, która wzniosła tam warowny gród. Osada podzielona została na trzynaście rzędów chat, z których każda mierzyła m2. Otaczała je ulica okrężna, biegnąca u podnóża wału. Gród zabezpieczony był również falochronem

33 Trójwymiarowa rzeźba konia wykonana z kości słoniowej znaleziona w grocie Espelugues w Lourdes. Długość 7,5 cm.

34 Bizon i krowa figurki gliniane z Tuc d'audoubert, Ariege. Wysokość 63 i 61 cm.

35 Figurka człowieka z Jordanii Bogini Matka (Turcja), neolit (ok pne.),

36 Głowa konia wyrzeźbiona w kości. Datowana na 12 tys. p.n.e. Ciekawostką jest to, że druga część rzeźby jest płaska. La Madelaine Francja Figurka kobiety w ciąży Beersheba Venus Datowana na p.n.e. Wykonana z kości hipopotama

37 Czaszka gipsowa z oczami wykonanymi z muszli. Pełniła funkcję religijne, utożsamiała pamięć o przodkach. Wykonana pomiędzy 7000 a 6000 p.n.e. Figurka lwicy z Hohlenstein-Stadel. Wyskość 28 cm, wykonana z kości mamuta przypuszczalnie około lat temu.