ŻYCIE DUCHOWE. To jest Ciało moje. Wiosna 70/

Transkrypt

1 ŻYCIE DUCHOWE Wiosna 70/2012 To jest Ciało moje WYDAWCA Prowincja Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego Wydawnictwo WAM Pismo stowarzyszone w Konsorcjum Prasowym WAM ZESPÓŁ REDAKCYJNY Józef Augustyn SJ (redaktor naczelny), Marek Blaza SJ, ks. Krzysztof Grzywocz Dariusz Kowalczyk SJ, Stanisław Morgalla SJ Lucyna Słup, Katarzyna Stokłosa (sekretarz redakcji) Z PISMEM WSPÓŁPRACUJĄ Tomasz Fiedler SJ, Dariusz Piórkowski SJ Cezary Sękalski, Monika Skarżyńska, ks. Alfons J. Skowronek Magdalena Sokołowska, Bogusław Steczek SJ Anna Woźniakowska, Adam Żak SJ UKŁAD GRAFICZNY I TYPOGRAFICZNY Olgierd Chmielewski Autor zdjęcia na okładce: Józef Augustyn SJ PROJEKT OKŁADKI Andrzej Sochacki SKŁAD I ŁAMANIE Barbara Bodzoń Superiorum permissu ISSN Adres redakcji: ul. Kopernika 26, Kraków; tel Zycie.Duchowe@wydawnictwowam.pl; Redakcja zastrzega sobie prawo skracania tekstów i zmiany tytułów. Materiałów niezamówionych nie odsyłamy. Numer zamknięto 1 marca 2012 roku. 1

2 ŻYCIE DUCHOWE WIOSNA 70/2012 To jest Ciało moje JACEK PRUSAK SJ Homo eucharisticus Ks. MARIUSZ ROSIK Cia³o za nas wydane Ks. ALFONS J. SKOWRONEK Wcielenie i Eucharystia ZDZIS AW J. KIJAS OFMConv Mistyczne Cia³o Chrystusa DARIUSZ PIÓRKOWSKI SJ Szko³a wdziêcznoœci JÓZEF AUGUSTYN SJ Przeka cie sobie znak pokoju PIOTR S ABEK Eucharystia i rodzina Ks. STANIS AW HARÊZGA Adoracja Najœwiêtszego Sakramentu STANIS AW MORGALLA SJ Kaplica wieczystej adoracji Ks. ROMUALD JAWORSKI Kryzys uczestnictwa w niedzielnej Mszy WAC AW OSZAJCA SJ Nie ma Koœcio³a, nie ma Mszy MAREK BLAZA SJ Dwa obrz¹dki Abp IHOR ISICZENKO Œwiadectwo wiary JERZY MUSIA SJ Listy z Dachau JACEK POZNAÑSKI SJ O œmierci filozoficznie

3 Duchowość Ćwiczeń WILLI LAMBERT SJ Szko³a modlitwy Modlitwa i życie PIOTR SEMENENKO CR O Komunii œwiêtej JÓZEF AUGUSTYN SJ Iskierki obecnoœci Boga Misyjne drogi Kościoła PAWE WYSZKOWSKI OMI Koœció³ przeœladowany na Ukrainie Rozmowy duchowe Synku, ³ososia zjemy po wojnie Rozmowa z ks. Janem Sikorskim Sam nigdy nie wytrzeÿwiejê Rozmowa z Waldemarem Krajewskim Świadectwa Ewangelizowa³ mnie poganin Słowo, obraz, czyn Ks. WIES AW WILK O Rozmowie wieczornej Mickiewicza ANNA WO NIAKOWSKA Pasja wed³ug œw. Jana MONIKA SKAR YÑSKA Ukrzy owanie Matthiasa Grünewalda DARIUSZ PIÓRKOWSKI SJ O dzieciach, które nie maj¹ gdzie spaæ Lektury Ogłoszenia

4 ŻYCIE DUCHOWE WIOSNA 70/2012 Sam nigdy nie wytrzeźwieję Z Waldemarem Krajewskim, terapeut¹ uzale nieñ, rozmawia Józef Augustyn SJ Od wielu lat pomaga Pan ludziom uzale nionym, miêdzy innymi od alkoholu. Czym ró ni siê od alkoholizmu tak zwane zwyk³e pijañstwo? Krótko mo na uj¹æ to tak: pijak pije, bo lubi, alkoholik, bo musi. Pijak ma ochotê napiæ siê w towarzystwie, alkoholik musi siê napiæ w towarzystwie lub bez by zmieniæ swój stan emocjonalny, by uciec od emocji i uczuæ, z którymi sobie nie radzi. Granica miêdzy pijañstwem a alkoholizmem jest jednak bardzo cienka, wrêcz niewidoczna. Tak naprawdê trudno powiedzieæ, kiedy pijak staje siê alkoholikiem, kiedy przekracza tê granicê. To sprawa bardzo indywidualna i u ka dego wygl¹da inaczej. Najlepiej wiêc w ogóle nie piæ. To bardzo wymagaj¹ce postawienie sprawy. Kiedy na pewno mamy do czynienia z chorob¹ alkoholow¹? Jest wiele jej symptomów. Na pewno trzeba zwróciæ uwagê na sposób picia, na przyk³ad ³apczywoœæ w piciu alkoholu, ponaglanie w towarzystwie, by rozlaæ nastêpn¹ kolejkê, wypijanie du ych iloœci alkoholu, du a tolerancja na alkohol. 136 Dlaczego alkohol jest z³y? Alkohol nie podlega ocenie moralnej, jest obojêtny. Dla niektórych wypicie lampki wina jest czymœ naturalnym, dla innych to wkroczenie na drogê uzale nienia. Alkohol jest natomiast szkodliwy. Szkodzi przede wszyst-

5 SAM NIGDY NIE WYTRZEŹWIEJĘ kim naszemu zdrowiu. Czêsto jest przyczyn¹ cukrzycy, powoduje wylewy, zawa³y Skrzywia te ludzkie myœlenie. Cz³owiek przestaje byæ sob¹. Alkohol zmienia ludzkie emocje. Stajemy siê agresywni, co w skrajnych przypadkach prowadzi do przemocy i patologii. Bardzo czêsto przestêpstwa pope³niane s¹ pod wp³ywem alkoholu. Alkohol niszczy równie œwiat ludzkich uczuæ. Niejako je zamra a. Nie potrafimy wówczas kochaæ, nie potrafimy przebaczaæ, niczego nie czujemy, wszystko wko³o staje siê obojêtne. Niszczymy przez to nasze rodziny i w ogóle relacje miêdzyludzkie. Alkohol to tak e zniewolenie duchowe, które oddziela nas od Boga. Poch³ania nasz œwiat moralny i duchowy, œwiat naszych wartoœci. Odchodzimy od Boga, poniewa boimy siê Jego kary, nie wierzymy w Jego mi- ³oœæ i przebaczenie. Dlaczego ludzie nadu ywaj¹ alkoholu? Poniewa nie akceptuj¹ siebie i swojego ycia. Jak mówi³em, nie potrafi¹ w dojrza³y sposób radziæ sobie z emocjami i uciekaj¹ w iluzjê. Uciekaj¹ od cierpienia w œwiat, który wydaje siê im lepszy ni rzeczywistoœæ. Alkohol staje siê na przyk³ad ucieczk¹ przed samotnoœci¹. Teraz, kiedy otworzy³y siê granice pañstw, coraz wiêcej mówi siê na temat picia Polaków chocia by w Wielkiej Brytanii. M¹ wyje d a za granicê w poszukiwaniu pracy. Styka siê tam z inn¹ rzeczywistoœci¹, nie potrafi sobie z ni¹ poradziæ, têskni za domem i zaczyna piæ. Kobieta zostaje w kraju sama i pije, bo czuje siê samotna. Nadu ywanie alkoholu to tak e kwestia pewnych wzorców wyniesionych z domu rodzinnego. Je eli w domu alkohol jest celebrowany przy okazji wszystkich rodzinnych uroczystoœci i œwi¹t, staje siê to sygna³em dla najm³odszych, e jest wa ny. I dzieci póÿniej powielaj¹ te wzorce w swoim doros³ym yciu. M³odzie siêga po alkohol tak e dlatego, e chce naœladowaæ doros³ych. Nadu ywaniu alkoholu sprzyja te tak zwana kultura picia, która ostatnimi czasy zmieni³a siê w Polsce. Mo na powiedzieæ, e tworzy siê kultura picia na co dzieñ. Pijemy coraz wiêcej ju nie tylko z okazji œwi¹t, ale tak e w dzieñ powszedni w ogródkach piwnych, podczas grillowania, na ró nych festynach Alkohol pojawia siê praktycznie wszêdzie. Czy kobiety i mê czyÿni pij¹ z tych samych powodów? Myœlê, e kieruj¹ nimi te same motywy. Mo na natomiast zwróciæ uwagê na sposób picia. Mê czyÿni pij¹ w towarzystwie, niejako na zewn¹trz, kobiety w samotnoœci, skrycie, wstydz¹c siê tego z racji swojej kobieco- 137

6 ROZMOWY DUCHOWE œci. Picie kobiet jest bowiem spo³ecznie bardziej napiêtnowane. Zauwa - my, e kiedy ulic¹ idzie pijany mê czyzna, praktycznie nie zwracamy na niego uwagi. Pijana kobieta rzuca siê w oczy, bulwersuje. Powiedzia³ Pan, e dla jednych lampka wina jest czymœ naturalnym, dla innych mo e to byæ pocz¹tek uzale nienia. Od czego to zale y? Od wielu czynników. Sk³onnoœci do uzale nieñ mo na odziedziczyæ po którymœ z rodziców. Chorobie alkoholowej sprzyja te wczesna inicjacja alkoholowa. Dzieci dwunasto-, trzynastoletnie, które siêgaj¹ po alkohol, bardzo szybko w ci¹gu zaledwie kilku miesiêcy mog¹ siê uzale niæ. Nie radz¹ sobie z emocjami, nie potrafi¹ dojrzewaæ w sposób naturalny i skracaj¹ sobie drogê. Inaczej wygl¹da to u dwudziestolatków. Ci ju bardziej potrafi¹ radziæ sobie z emocjami, co nie znaczy, e s¹ wolni od uzale nieñ. Mówi³ Pan te o kulturze picia. Rzeczywiœcie w ci¹gu ostatnich dziesiêcioleci zmieni³a siê. Inaczej przecie pi³o siê w naszym kraju w czasach komunizmu. W latach szeœædziesi¹tych, siedemdziesi¹tych czy osiemdziesi¹tych w Polsce, czy w ogóle w krajach bloku wschodniego, spo ywano przede wszystkim tak zwany mocny alkohol wódkê. Rozmawia³em kiedyœ z Rosjank¹, która studiowa³a za czasów Bre niewa. Opowiada³a, e picie na studiach by³o chlebem powszednim. Ludzie nie widzieli dla siebie perspektyw i topili tê beznadziejê w alkoholu. W Rosji nadal wódkê pije siê jak oran adê, szklankami. Jest to zarówno spadek po komunizmie, jak te szukanie zapomnienia w beznadziejnej sytuacji spo³ecznej. Komuna rozpija³a naród, bo uzale nionymi ³atwiej manipulowaæ. Jako m³ody ch³opak mia³em praktyki zawodowe w ró nych miejscach i doœwiadczy³em tego. Alkohol rozdawano w zak³adach pracy przy okazji ró nych uroczystoœci. W kopalniach na Barbórkê ka dy górnik otrzymywa³ pó³ litra. Wódkê pili wszyscy od dyrektora po szeregowego pracownika. Dziœ to siê zmienia i na wzór Zachodu wiêcej pije siê u nas piwa, wina i tak zwanych drinków. Drinkuj¹c, mo na wypiæ nawet dwie butelki dziennie, nie maj¹c œwiadomoœci picia. Kiedyœ panowie siadali do flaszki ze s³oikiem ogórków i to by³o konkretne picie. Teraz s¹czy siê alkohol niejed- 138

7 SAM NIGDY NIE WYTRZEŹWIEJĘ nokrotnie przez ca³y dzieñ, nigdy nie jest siê trzeÿwym, a jednoczeœnie ma siê b³êdne przekonanie, e siê nie pije, bo przecie drinki to nie czysta wódka. Kobiety spotykaj¹ siê, zamawiaj¹ kolorowe alkohole, ale przecie nie pij¹ wódy jak ch³opy, wiêc wszystko jest w prz¹dku. Tylko e te drinki czyni¹ w organizmie takie samo spustoszenie jak czysty alkohol. Dlatego ta zmiana kultury picia jest bardzo niebezpieczna, bo picie staje siê niejawne, zakamuflowane. W ten sposób pij¹ te dzieci i m³odzie. Zaczynaj¹ w wieku dwunastu, trzynastu czy czternastu lat od piwa i nie maj¹ œwiadomoœci, e jak wspomnia³em wystarczy kilka miesiêcy, by siê uzale niæ. Alkohol to dla nich œrodek do bycia doros³ym. Dzieci naœladuj¹ rodziców i wychowawców. Klimat alkoholowy otoczenia sprawia, e niejako przyzwyczajane s¹ do alkoholu. Drog¹ do tego oswajania z alkoholem jest chocia by szampan bezalkoholowy czy piwo bezalkoholowe. Przyznam, e to mnie przera- a, bo nie powinno byæ czegoœ takiego jak szampan czy piwo dla dzieci. Kto to wymyœli³ i po co? Po to, by nas jak najszybciej wprowadziæ w œwiat alkoholu. To tylko kwestia czasu, kiedy dziecko, które na sylwestra pije szampana bezalkoholowego, siêgnie po ten z procentami. W ka dym razie bardzo szybko bêdzie chcia³o to zrobiæ. Jest w tym coœ diabelskiego. Za przemys³em alkoholowym stoj¹ wielkie pieni¹dze. I dlatego producentom zale y, by coraz wiêcej osób i coraz wczeœniej siêga³o po alkohol. Jaka jest skala picia w Polsce? W roku 2010 wed³ug Pañstwowej Agencji Rozwi¹zywania Problemów Alkoholowych statystycznie na jednego Polaka, bez wzglêdu na wiek, przypada³o ponad dziewiêæ litrów czystego spirytusu plus trzydzieœci procent alkoholu nierejestrowanego, bez banderoli, czyli na przyk³ad przywiezionego zza granicy lub wyprodukowanego w warunkach domowych samodzielnie. W ci¹gu piêciu ostatnich lat iloœæ spo ywanego alkoholu na jedn¹ osobê wzros³a bodaj e o trzy litry. To bardzo du o, a tendencja ta jest, niestety, wzrostowa. A to sprzyja zagro eniom chorob¹ alkoholow¹ chorob¹, która jest demokratyczna, nie wybiera swoich ofiar. Dotyczy ona wszystkich grup spo³ecznych: m³odych i starych, wykszta³conych i niewykszta³conych, œwieckich i zakonnych, biednych i bogatych, tych na stanowiskach i prostych robotników. 139

8 ROZMOWY DUCHOWE 140 Ile jest osób uzale nionych w Polsce? Dok³adnych statystyk nie znam. Mówi siê o dwóch milionach. Ta liczba dotyczy jednak tylko osób zarejestrowanych. Tymczasem trzeba by wzi¹æ pod uwagê tak e ludzi uzale nionych, którzy nie chc¹ siê leczyæ, wiêc nie podlegaj¹ te rejestracji. Osoba zarejestrowana jest uznawana za alkoholika do koñca ycia? Alkoholikiem jest siê do koñca ycia: albo czynnym, albo trzeÿwym. To choroba nieuleczalna i czêsto œmiertelna. Nie ma znaczenia, jak d³ugo jest siê trzeÿwym. Bywa, e po dwudziestu, trzydziestu latach abstynencji ktoœ siêga po kieliszek i nastêpuje nawrót choroby. Co ma zrobiæ ona, której m¹ pije? Przede wszystkim wa ne jest dostrze enie choroby, poznanie jej i zmierzenie siê z ni¹. Im wczeœniej, tym lepiej. Najpierw trzeba siê nauczyæ stwarzania mê owi dyskomfortu picia. To znaczy? Po pierwsze, nie kupowaæ alkoholu i nie trzymaæ go w domu, jeœli oczywiœcie zale y to od ony. Po drugie, nie tolerowaæ alkoholu i picia mê a. Jeœli pije, to niech sobie sam gotuje, pierze i prasuje. Jeœli to nie pomo e, prosiæ, eby zacz¹³ siê leczyæ. Niestety, proœby zazwyczaj s¹ ma³o skuteczne, ale warto próbowaæ. W zaawansowanym stadium choroby trzeba zwróciæ siê o pomoc do instytucji pañstwowych przychodni odwykowych i s¹du o zastosowanie przymusu leczenia. I trzeba chroniæ siebie i dzieci. Dzieci w przypadku choroby alkoholowej ojca s¹ bardzo zagro one przemoc¹. Koœció³ dopuszcza nawet separacjê ma³ onków ze wzglêdu na picie jednego z nich. Kobieta ma obowi¹zek chroniæ siebie i dzieci, a nie trwaæ w toksycznym zwi¹zku. Czasem warto nawet wyprowadziæ siê z domu, by m¹ poczu³ konsekwencje swojego picia. Byæ mo e wówczas siê zreflektuje i zacznie siê leczyæ. Bardzo radykalnie stawia Pan sprawê. Uzale nionemu picie musi stwarzaæ coraz wiêcej problemów. To on musi poczuæ konsekwencje swojego picia, a nie jego rodzina. M¹dra mi-

9 SAM NIGDY NIE WYTRZEŹWIEJĘ ³oœæ wspó³ma³ onka mo e mu w tym pomóc w dojœciu do granic cierpienia. Alkoholik musi jak najszybciej siêgn¹æ dna. Wówczas jest szansa, e siê z tego dna podniesie. Znam wiele przypadków, kiedy kobieta podjê³a tak radykalne kroki, by ratowaæ mê a alkoholika: przesta³a mu gotowaæ, praæ, chroniæ go przed skutkami picia, w koñcu wyprowadzi³a siê z domu. Nieraz to pomaga. Mê czyzna zostaje sam, dochodzi do dna swojej psychicznej i moralnej nêdzy i podnosi siê. Taka m¹dra mi³oœæ jest jednak trudna. Nie zawsze te te radykalne œrodki s¹ skuteczne. Znam tak e przypadki, kiedy ona wyprowadzi³a siê z domu, zabra³a dzieci, a m¹ zosta³ sam i zapi³ siê na œmieræ. Nie ma wiêc regu³y i zawsze jest to sprawa indywidualna. Co powinien robiæ m¹, kiedy pije ona? To samo: prosiæ, perswadowaæ, przekonywaæ do leczenia, wspieraæ. Dla mê czyzny jest to bardzo trudne i, niestety, wielu tego nie potrafi. Dziewiêædziesi¹t procent on zostaje z mê ami alkoholikami, a dziewiêædziesi¹t procent mê ów odchodzi od pij¹cej ony. To oczywiœcie mo e okazaæ siê dla kobiety impulsem do zmiany, ale mo e te j¹ pogr¹ yæ. Dlatego wa - ne, by mê czyÿni w takiej sytuacji okazywali swoim onom cierpliwoœæ i mi- ³oœæ. Choroba alkoholowa to choroba uczuæ. Czêsto Ÿród³em problemów staje siê brak mi³oœci w³aœnie. Najlepsz¹ terapi¹ jest wiêc terapia mi³oœci. Alkoholicy, których wspieraj¹ najbli si, maj¹ dla kogo wyzdrowieæ. Trudno natomiast pomóc pij¹cym osobom samotnym. Samotnoœæ w takim przypadku jest bardzo niszcz¹ca: ludzie siê izoluj¹ od bliskich i przyjació³, popadaj¹ w choroby psychiczne, bywa, e pope³niaj¹ samobójstwo. Ciê - ko znaleÿæ im motywacjê do trzeÿwienia, a to w³aœnie jest podstawa. Nie jest problemem, jak mam wyjœæ z alkoholizmu, bo sposobów na trzeÿwienie jest wiele. Gorzej jest ze znalezieniem motywacji dlaczego mam byæ trzeÿwy. I tu wa ny jest drugi cz³owiek. Mam kole ankê, alkoholiczkê, która w swoim œwiadectwie zawsze powtarza³a: Sama mog³am piæ, sama nigdy nie wytrzeÿwiejê. Wybór œrodków pomocy i podjêcie decyzji przez wspó³ma³ onka jest bardzo trudne i wymaga g³êbokiego namys³u oraz modlitwy. Wa ne jednak, by staraæ siê tworzyæ ów dyskomfort picia. Od czego zaczyna siê proces leczenia? Podstawowy krok to uznanie, e jest siê chorym i e zosta³o siê pokonanym przez alkohol. Pierwszy krok Anonimowych Alkoholików to uzna- 141

10 ROZMOWY DUCHOWE nie swojej bezsilnoœci wobec choroby. Zreszt¹ jest to fundamentalne w przypadku ka dego uzale nienia. 142 Zrobienie tego kroku nie jest jednak ³atwe. To prawda. Im wiêcej dana osoba ma tak zwanej wiedzy ogólnej, im bardziej jest wykszta³cona, tym trudniej uznaæ jej swoje uzale nienie. Trudno pomóc prawnikom, ludziom œwiata kultury i biznesu, osobom na stanowiskach, poniewa maj¹ bardzo rozbudowane ego, wrêcz napompowane. Tymczasem, by uznaæ swoj¹ chorobê, trzeba pokonaæ swoje ja, trzeba przyznaæ, e zosta³o siê pokonanym przez alkohol. Mo e najtrudniej przychodzi to ksiê om, zakonnikom, lekarzom, bo to oni jak siê im wydaje pomagaj¹ i uzdrawiaj¹ innych. Jak wiêc uznaæ, e samemu potrzebuje siê radykalnej pomocy? A w³aœnie dopiero, kiedy uznamy nasz¹ bezsilnoœæ, mo na iœæ dalej. Jaki jest kolejny krok na drodze do trzeÿwoœci? Kolejny krok to szukanie pomocy. To, e jestem bezsilny, nie znaczy, e jestem bezradny. Mogê zwróciæ siê o pomoc do kogoœ, kto jest silniejszy ode mnie do drugiego cz³owieka, do Boga. W procesie leczenia wa ne jest tak e poznanie choroby alkoholowej i mechanizmów jej dzia³ania. Trzeba j¹ rozbroiæ jak granat, roz³o yæ na czynniki pierwsze. Alkoholik musi wiedzieæ, e jego choroba dotyczy przede wszystkim sfery uczuæ. Musi na nowo odkryæ swoje zamro one jak mówi³em uczucia: nazwaæ je po imieniu, dowiedzieæ siê, co je wyzwala, a w perspektywie przej¹æ nad nimi kontrolê. To oczywiœcie wymaga czasu i terapii. W procesie trzeÿwienia kolejny istotny krok to nawrócenie, powrót do Boga. Trzeba zrobiæ rachunek sumienia, uznaæ swój grzech, pojednaæ siê z Bogiem i bliÿnimi, przeprosiæ, samemu przebaczyæ i zadoœæuczyniæ. Alkoholik musi zmieniæ swój dotychczasowy sposób postêpowania. Bez tego nadal bêdzie myœla³ po staremu, w dalszym ci¹gu nie bêdzie sobie radzi³ z emocjami, a to bêdzie prowadziæ do agresji, manipulowania bliskimi i kontrolowania innych. Alkoholik abstynent mo e byæ gorszy od alkoholika pij¹cego. Oczywiœcie, poniewa wydaje mu siê, e skoro nie pije, to wszystko jest w porz¹dku. Znam takie przypadki, e ona odesz³a od mê a alkoholi-

11 SAM NIGDY NIE WYTRZEŹWIEJĘ ka w³aœnie wtedy, gdy przesta³ piæ. Dlaczego? Bo nie da³o siê z nim yæ. Nic nie robi³ z sob¹ i ze swoim yciem. Przestaje piæ, ale dalej ma mentalnoœæ alkoholika. W jego œwiecie psychicznym nic siê nie zmienia. Wzrasta w nim tylko poczucie alu: Dlaczego mnie nie kochaj¹? Przecie przesta- ³em piæ, a brakuje skruchy, pokory, œwiadomoœci wyrz¹dzonych krzywd i zadoœæuczynienia. Bez zmiany postawy ka da droga to droga na skróty, która w wiêkszoœci przypadków prowadzi z powrotem do picia. Pomaga Pan ludziom uzale nionym, stosuj¹c wypracowan¹ przez siebie metodê. Kiedyœ s³ysza³em, e ta terapia jest dobra, która jest skuteczna. I to moim zdaniem jest bardzo prawdziwe, poniewa nie ma jednej terapii dla wszystkich, takiej, która w ka dym przypadku bêdzie skuteczna. Wychodzenie z uzale nieñ to droga indywidualna. Trzeba poznaæ pewne mechanizmy funkcjonuj¹ce w przypadku danej osoby. Moja metoda poznania ich to agroterapia. Dlaczego agro? Poniewa osoby uzale nione czêsto wstydz¹ siê iœæ do oœrodka odwykowego. Chcia³yby coœ ze sob¹ zrobiæ, ale boj¹ siê instytucji i zdemaskowania. Czasami po prostu trzeba je pchn¹æ, sprowokowaæ do leczenia. Przyje d aj¹ do mnie na wypoczynek agroturystyczny, a nie na odwyk. Kiedy wiêc jad¹ do mnie, mog¹ w swoim œrodowisku o tym otwarcie mówiæ: Jadê wypocz¹æ. To bardzo mi³osierne. W ten sposób na pocz¹tku leczenia pozwala siê im na pewien unik. Najwa niejsze, by przynios³o to oczekiwane rezultaty. Bo kiedy ktoœ przyjedzie na wypoczynek, przy okazji dowie siê czegoœ o swojej chorobie. Kilkudniowy pobyt u mnie oczywiœcie nie uleczy, ale mo e pomóc oswoiæ siê z sytuacj¹. Czêsto po takim w³aœnie oswojeniu uzale nieni id¹ na leczenie. Ostatnio by³a u mnie kobieta, która od trzydziestu lat pi³a. Wyjecha³a zap³akana, ale szczêœliwa. Uœwiadomi³a sobie, e jest alkoholiczk¹, i teraz chodzi na terapiê w poradni odwykowej. Osoby uzale nione, które przyje d aj¹ do mnie, ucz¹ siê tak e, jak radziæ sobie ze swoj¹ chorob¹ od strony praktycznej, jak z ni¹ yæ na co dzieñ. Mieszkaj¹ u mnie, pomagaj¹ w gotowaniu, sprz¹taj¹, codziennie cho- 143

12 ROZMOWY DUCHOWE dz¹ ze mn¹ do koœcio³a. Takie kontakty sprzyjaj¹ poznaniu i komunikacji. A jednoczeœnie ka dego dnia rozmawiam i pracujê z dan¹ osob¹ zgodnie z dwunastoma krokami Anonimowych Alkoholików, tyle e nie w grupie, a indywidualnie. W procesie terapii wa ne jest uwzglêdnienie cz³owieka jako ca³oœci. Uzale nienie dotyka bowiem wszystkich jego sfer. Fizycznej, bo uzale - nione jest cia³o; psychicznej, bo zmianie ulegaj¹ emocje; w sferze spo³ecznej uzale nienie wp³ywa na relacje z innymi ludÿmi, a w sferze duchowej na wartoœci. I w³aœnie te cztery p³aszczyzny trzeba uzdrowiæ: w sferze fizycznej przez ca³kowit¹ abstynencjê, w sferze psychicznej przez uporz¹dkowanie emocji, w sferze spo³ecznej przez uzdrowienie relacji, a w sferze duchowej przez nawrócenie. 144 Agroterapiê prowadzi Pan w górach u siebie w domu? Tak. Osoby, które przyje d aj¹ na agroterapiê, mieszkaj¹ ze mn¹ i z moj¹ rodzin¹. W takich domowych warunkach czuj¹ siê bardziej swobodnie, ³atwiej te rozbrajaæ ich mechanizmy obronne. Poza tym czuj¹ atmosferê domow¹, a to pomaga im wejœæ w œwiat swoich zamro onych uczuæ. Nie ma tej szpitalnej aury bia³ych kafelków. Jest za to kominek i rodzinne ciep³o. W takich warunkach ludzie szybko siê otwieraj¹. Nieraz sami s¹ zdziwieni, e tak szybko. Ile osób mo e Pan jednorazowo przyj¹æ? Jedn¹, najwy ej dwie. To terapia indywidualna, wymagaj¹ca czasu. Ludzie przyje d aj¹ do mnie ze swoim problemem i chc¹ czuæ, e ten problem jest dla mnie wa ny, e poœwiêcam im czas. U Ÿróde³ ich uzale nieñ jest przecie brak mi³oœci, akceptacji i zainteresowania. Jeœli wiêc oka e siê im zainteresowanie, troskê i mi³oœæ, odzyskuj¹ swoj¹ godnoœæ i znajduj¹ motywacjê do wychodzenia z uzale nienia. Czy pomaga Pan tylko uzale nionym od alkoholu? Nie. Ostatnio coraz czêœciej przyje d aj¹ do mnie osoby uzale nione od jedzenia i seksu. Muszê przyznaæ, e skala tych uzale nieñ jest zatrwa- aj¹co du a, natomiast nie ma w spo³eczeñstwie œwiadomoœæ tego problemu. O tym dopiero zaczyna siê mówiæ.

13 SAM NIGDY NIE WYTRZEŹWIEJĘ Jak odnajduje siê w tym Pañska rodzina? Swoj¹ dzia³alnoœæ prowadzê ju od dwudziestu lat. ona pomaga mi i wspiera mnie. Razem organizujemy te rekolekcje w oœrodkach odwykowych czy prelekcje na temat trzeÿwoœci dla m³odzie y. Na pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych dwa lata szuka³em kogoœ, kto razem ze mn¹ chcia³by mówiæ w oœrodkach odwykowych o Jezusie. Pierwsze rekolekcje odby³y siê w 1995 roku, w Gorzycach na Œl¹sku, gdzie do dziœ s¹ regularnie organizowane co dwa miesi¹ce. Rekolekcje prowadzimy te w innych miastach: w Krakowie, w om y, w Suwa³kach. A Pañstwa dzieci? Mamy dwóch synów: dwudziestodwuletniego i piêtnastoletniego. Synowie wychowali siê w tym, wiêc dla nich w agroterapii nie ma niczego dziwnego. Myœlê, e dziêki temu s¹ bardziej wra liwi na cierpienie drugiego cz³owieka. Starszy syn studiuje nawet resocjalizacjê. W przysz³oœci chce moj¹ dzia³alnoœæ kontynuowaæ i rozwijaæ. Jest Pan bardzo zaanga owany w pomoc osobom uzale nionym: okazuje im Pan wiele troski, czasu, serca. Spontanicznie rodzi siê pytanie o powody tego zaanga owania. Ja sam jestem osob¹ uzale nion¹. Jestem alkoholikiem. W zesz³ym roku minê³o dwadzieœcia lat, odk¹d zacz¹³ siê mój proces trzeÿwienia. Bo to jest proces, który nadal trwa. Sam wiêc to prze y³em prze ywam i wiem, jak cierpi osoba uzale niona. To jest moje g³ówne Ÿród³o wiedzy o alkoholizmie i metodach leczenia. Nie chcê siê usprawiedliwiaæ, bo przesz³oœæ mnie nie t³umaczy, ale daje mi g³êbokie zrozumienie siebie. Gdy mia³em trzynaœcie lat, mój ojciec pi³ z moim trenerem, a ja pi³em z moimi kolegami, naœladuj¹c doros³ych. W siedemnastym roku ycia by³em ju alkoholikiem. Dzisiaj nie mam alu do nikogo, ale wiem, jak wa na jest odpowiedzialnoœæ rodziców i wychowawców. Moi synowie nie pij¹. Celowo to podkreœlam, aby pokazaæ, jak istotne jest œrodowisko rodzinne w wychowaniu dzieci. Pan mówi: Jestem alkoholikiem, choæ ju od dwudziestu lat nie pije. W grupach Anonimowych Alkoholików jej cz³onkowie tak e w ten sposób siê przedstawiaj¹. Sk¹d zwyczaj tego nieustannego przypominania œwiatu o tym? Czy to jest potrzebne? YCIE DUCHOWE

14 ROZMOWY DUCHOWE Œwiatu mo e nie, ale sobie tak. Œwiatu nie muszê o tym przypominaæ i mówiê o swoim uzale nieniu, tylko jeœli potrzebne jest moje œwiadectwo. Natomiast sobie muszê to powtarzaæ codziennie, bo muszê nieustannie o mojej chorobie pamiêtaæ. Wspomina³em ju wczeœniej, e alkoholikiem jest siê do koñca ycia. Nie pijê dwadzieœcia lat, ale tak naprawdê jeden kieliszek dzieli mnie od tego, który dopiero wchodzi na drogê abstynencji. Dlatego codziennie siêgam po Dwadzieœcia cztery godziny. To ksi¹ eczka, w której zawarte s¹ myœli na ka dy dzieñ dla trzeÿwiej¹cych alkoholików. Jezus powiedzia³ do paralityka: Wstañ, weÿ swoje nosze i chodÿ (J 5, 8). Dla mnie tymi noszami jest choroba alkoholowa. To, co mog³o byæ moim przekleñstwem, sta³o siê b³ogos³awieñstwem, bo kiedy wszed³em na drogê trzeÿwoœci, wszed³em te na drogê rozwoju duchowego. W 1994 roku pierwszy raz przyjecha³em na rekolekcje ignacjañskie do Czechowic-Dziedzic, by bli ej poznaæ œwiat modlitwy. Mia³em za sob¹ trzy lata trzeÿwoœci, ale moje ycie modlitewne i sfera duchowa by³y zaniedbane. I tak zaczê³o siê moje nawrócenie. Za to dziêkujê Panu Bogu. Nie napawa mnie dum¹ to, co robi³em w przesz³oœci, ale nie wstydzê siê tego, kim jestem, bo dziêki temu tak e pomagam innym. Jest Panu ³atwiej pomagaæ, bo z autopsji zna Pan mechanizmy obronne stosowane przez uzale nionych. Trudno oszukaæ trzeÿwiej¹cego alkoholika. Ja po prostu widzê pewne chwyty ju na dzieñ dobry : magiczne zapewnienia, obietnice bez pokrycia, zaprzeczenia. W przesz³oœci robi³em to samo. Widzê tak e, kiedy u osoby uzale nionej proces trzeÿwienia siê zatrzymuje. Ktoœ w dalszym ci¹gu nie pije, ale jest to ju tylko abstynencja, a nie trzeÿwoœæ. Brakuje zmiany mentalnoœci i postawy yciowej. Jako terapeuta, ale te jako w³aœnie alkoholik Waldek, rozpoznajê tych, którzy trzeÿwiej¹, i tych, którzy s¹ abstynentami. Tylko e bycie abstynentem to za ma³o. Nie wierzy Pan w prawdziwe wyjœcie z uzale nienia bez zmiany ycia. Bez tego cz³owiek z jednego uzale nienia popada w inne. To mechanizm kompensacji. Alkoholik przestaje piæ, ale staje siê pracoholikiem, seksoholikiem, uzale nionym od Internetu, jedzenia czy czegokolwiek innego. Jest wiêc abstynentem, ale nie jest trzeÿwy. TrzeŸwoœæ to g³êbsza œwiadomoœæ siebie, przemiana ycia i wartoœci. To po prostu nawrócenie. 146