Metody prognozowania popytu na pracę w kontekście Zawodów Przyszłości

Transkrypt

1 Metody prognozowania popytu na pracę w kontekście Zawodów Przyszłości Dr Adam Tomanek Białystok, 5-6 września Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku

2 Aspekt ilościowy Aspekt jakościowy Ilu pracowników potrzebujemy? Jakich pracowników potrzebujemy? 2

3 Jeremy Rifkin Od początku historii cywilizacja tworzyła swoje struktury w dużej mierze wokół koncepcji pracy. ( )Obecnie po raz pierwszy jesteśmy świadkami systematycznego eliminowania ludzkiej siły roboczej z procesu produkcji. W ciągu niecałego stulecia można się spodziewać topnienia masowego zatrudnienia w sektorze rynkowym praktycznie we wszystkich uprzemysłowionych państwach świata J.Rifkin, Koniec pracy. Schyłek siły roboczej na świecie i początek ery postrynkowej, Wydawnictwo Dolnosląskie, Wrocław

4 Martin Carnoy Nowa technologia pozbawia pewną część ludzi miejsc pracy. Chociaż takie twierdzenia mają sporą siłę perswazji, to jednak nie są poparte faktami. Faktem jest, że nowa technologia pozbawia pewną część ludzi miejsc pracy, ale jednocześnie tworzy nowe miejsca pracy, zwiększając produktywność firmy i umożliwiając wytwarzanie zupełnie nowych produktów i usług ( ). M.Cartnoy, Utrwalanie nowej gospodarki. Praca, rodzina i społeczność w wieku informacji, TNOiK, Toruń

5 Rynek pracy a rynek dóbr i usług Rynek pracy jest rynkiem wtórnym w stosunku do rynku dóbr Świadoma działalność firm tworzących nowe produkty i kreujących potrzeby ludzkie model science push Produkcja dóbr i usług Odpowiedź na zapotrzebowanie zgłaszane przez konsumentów model demand pull 5

6 Inicjatywy unijne New Skills for New Jobs (2007) Cel - identyfikacja trendów rynku pracy, służąca lepszemu dostosowaniu polityki rynku pracy do potrzeb rynku pracy Wspólne, europejskie podejście do prognozowania i antycypowania zmian na rynkach pracy 6

7 Przeszłość: większość prognoz rynku pracy opierało się zasadniczo na metodach ekonometrycznych Teraźniejszość: praktyką w krajach członkowskich Unii Europejskiej staje się podejście holistyczne. A. Zukersteinova, O. Strietska-Ilina (red.), Towards European skill needs forecasting, CEDEFOP, Luxembourg

8 Prognoza popytu na pracę według kwalifikacji do 2010 roku - Międzyresortowy Zespół do Prognozowania Popytu na Pracę w Polsce Projekcja zmian do roku Komitet Prognoz Polska 2000 Plus PAN Niedobór talentów 2010 Manpower Foresight kadr nowoczesnej gospodarki PARP

9 1. obszar informatyki, telekomunikacji, internetu i technologii informacyjnych, 2. obszar biotechnologii i jej zastosowań, 3. obszar ochrony środowiska, 4. obszar eksploatacji morza i dna morskiego, 5. obszar obsługi procesów integracji regionalnej, 6. obszar nowoczesnych operacji finansowych oraz elektronicznej bankowości i handlu elektronicznego, 7. obszar ochrony zdrowia, kształtowania postaw prozdrowotnych, domowej opieki zdrowotnej nad ludźmi starymi, 8. obszar informacji kultury popularnej i przemysłu rozrywkowego, 9. obszar edukacji. 9

10 Najdynamiczniej rozwijająca się sfera gospodarki Prognozuje się, że w UE w roku 2010 wystąpi deficyt informatyków rzędu 210 tys. (ponad 100 tys. w samych Niemczech), w Japonii 50 tys., USA 80 tys.; Przyczyny: informatyzacja procesów produkcyjnych i usługowych komputeryzacja gospodarstw domowych rozwój telekomunikacji ruchomej (telefonia komórkowa) Nowe zawody: administrator systemów komputerowych, specjalista od sieci komputerowych, programista, grafik komputerowy, analityk systemu, doradca systemów komputerowych 10

11 W roku 2000 w przemyśle biotechnologii na świecie pracowało już 150 tys. osób. Rozwój biotechnologii uchodzi za jeden ze strategicznych celów UE. Obecnie deficyt rąk do pracy szacowany jest w UE na ok.10 tys. pracowników. Podobne zjawisko obserwowane jest w innych wysoko rozwiniętych gospodarkach. W Japonii przewidywany jest wzrost zatrudnienia z 30 tys. do 150 tys. w 2010 roku. Przyczyny: - Nowe zjawiska w postaci: klonowanie organizmów, tworzenie organizmów o zadanych cechach jakościowych, transgeniczne uprawy, banki genów Nowe zawody: biotechnolog, bioinżynier genetyczny, inżynier bioprocesowy, bioinżynier komórkowy i tkankowy, biotechnolog środowiska, biotechnolog białka, biotechnolog farmaceutyczny, biotechnolog chemiczny. 11

12 Wzrost znaczenia ochrony środowiska obserwowany w całej gospodarce światowej; Przyrosty zatrudnienia odnoszą się do różnych rodzajów usług na rzecz środowiska: produkcji urządzeń i materiałów, edukacji, konsultacji, promocji, informacji, współpracy międzynarodowej, zarządzania. Nowe zawody: inspektor ochrony środowiska, strażnik ochrony środowiska, edukator ekologiczny, ekspert, doradca ekologiczny, inżynier ochrony środowiska, architekt ochrony środowiska, pielęgniarz drzew (treeworker). Największe wzrosty zatrudnienia: inżynierowie i robotnicy oczyszczalni ścieków i spalarni śmieci, technolodzy recyklingu. 12

13 Eksploatację dna morskiego przewiduje się dopiero po 2010 roku Nowe zawody: technolog zasobów morza, nurek głębinowy 13

14 Konsekwencja zwiększających się potrzeb zatrudnieniowych stanowiących konsekwencję postępujących procesów integracyjnych Pracownicy o najwyższych kwalifikacjach, ze znajomością języków obcych Nowe zawody; specjalista ds. administracji międzynarodowej, specjalista ds. integracji, projektów 14

15 Przyczyny: wzrost znaczenia produktów elektronicznych w ofercie usług bankowych, rozwój elektronicznych kanałów dystrybucji (home banking, phone banking, Internet itp.), powiązanie produktów bankowych z ubezpieczeniowymi, rozwój handlu elektronicznego Nowe zawody: analityk gospodarczy, doradca inwestycyjny, zarządca funduszu, doradca przy tworzeniu nowych firm, rzeczoznawca, makler ubezpieczeniowy, handlowiec zagraniczny, handlowiec motoryzacyjny, handlowiec online. 15

16 7. Obszar ochrony zdrowia, kształtowania postaw prozdrowotnych, domowej opieki zdrowotnej nad ludźmi starszymi Przyczyny: wpływ zmian demograficznych oraz postęp techniczny Obszary wzrostu: domowa służba zdrowia, pracownicy opieki społecznej, pracownicy opieki osobistej i domowej, pracownicy fizyko-terapeutyczni, dyplomowane pielęgniarki; pracownicy fitness klubów, salonów piękności itp. 16

17 Przyczyny: zwiększająca się ilość czasu wolnego od pracy Wzrost obejmie: przemysł rozrywkowy, parki rozrywki środki masowego przekazu (głównie tv) Nowe zawody: menedżer programów multimedialnych, edytor filmu i video, archiwista dokumentów elektronicznych, broker informacji, specjalista ds. marketingu sieciowego, menedżer sieciowy, specjalista ds. kultury filmu, specjalista ds. marketingu społecznego, strażnik dziedzictwa kulturowego, animator parków rozrywki. 17

18 Rola edukacji powiązana z nowymi metodami pedagogiczno-dydaktycznymi wynikającymi z rozwoju technologii informacyjnych. Nowe zawody: teletutor (opiekun grupy uczestników wirtualnej edukacji), specjalista ds. nowych technologii dydaktycznych, broker dydaktyczny (edukacyjny). 18

19 Wyszczególnienie Przyrost zatrudnie nia w tys. W % całego przyrostu zatrudnienia Usługi komputerowe ,1 Służba zdrowia ,9 Gastronomia i bary ,9 Doradztwo w zarządzaniu 220 8,4 Przemysły wysokiej techniki 200 7,7 Nauka i B+R 170 6,8 Hotele 160 6,4 Szkolnictwo dla dorosłych 150 6,0 Reklama i marketing 125 5,0 19

20 Wyszczególnienie =100 Ogółem Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy Specjaliści Technicy i inny średni personel Pracownicy biurowi Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Pracownicy przy pracach prostych 81 20

21 Wyszczególnienie Specjaliści ds. biznesu Informatycy Pracownicy ds. finansowych i handlowych Sprzedawcy w handlu Techniczny personel obsługi komputerów Specjaliści ochrony zdrowia Agenci pomocy w działalności gospodarczej Robotnicy budowlani wykończeniowi Pracownicy usług ochrony Kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych Architekci i inżynierowie Operatorzy maszyn do tworzyw sztucznych Pracownicy obrotu pieniężnego

22 Wyszczególnienie Rolnicy pracujący na rynek Rolnicy pracujący na własne potrzeby Sprzątaczki Rolnicy i ogrodnicy Robotnicy włókienniczy i odzieżowi Robotnicy przy pracach prostych w przemyśle Hodowcy rolnicy Odlewnicy i spawacze Górnicy Robotnicy obróbki skóry Maszyniści kolejowi i pokrewni Robotnicy pomocniczy w rolnictwie Robotnicy pomocniczy w górnictwie

23 Trzy rewolucje technologiczne (biotechnologiczna; nanotechnologiczna; biomedyczna) Ochrona środowiska Usługi typu offshoring Rozbudowa bazy nauki 23

24 10 najtrudniejszych do obsadzenia zawodów w 2010 r. Polska Europa Świat 1. Wykwalifikowani pracownicy fizyczni 1. Wykwalifikowani pracownicy fizyczni 1. Wykwalifikowani pracownicy fizyczni 2. Menedżerowie projektów 2. Przedstawiciele handlowi 2. Przedstawiciele handlowi 3. Szefowie kuchni/ kucharze 3. Technicy (produkcji, procesu 3. Technicy (produkcji, procesu produkcji i utrzymania ruchu) produkcji i utrzymania ruchu) 4. Kierowcy 4. Kierowcy 4. Inżynierowie 5. Pracownicy księgowości i finansów 5. Pracownicy sekretariatu, asystenci dyrekcji, asystenci ds. administracji 5. Pracownicy księgowości i finansów 6. Pracownicy hoteli i restauracji 6. Inżynierowie 6. Operatorzy produkcji 7. Pracownicy księgowości i finansów 7. Szefowie kuchni/ kucharze 7. Pracownicy sekretariatu, asystenci dyrekcji, asystenci ds. administracji 8. Inżynierowie 8. Pracownicy sekretariatu, asystenci dyrekcji, asystenci ds. administracji 8. Członkowie zarządu/ kadra najwyższego szczebla 9. Pracownicy działów IT 9. Pracownicy działów IT 9. Kierowcy 10. Lekarze i wykwalifikowany personel 10. Niewykwalifikowani pracownicy 10. Pracownicy recepcji medyczny fizyczni 24

25 Branże przyszłości w Polsce (perspektywa 20 lat) 1. Automatyka, robotyka 2. Budownictwo i inżynieria lądowa 3. Usługi opiekuńcze, jakość życia 4. Usługi okołobiznesowe 5. Turystyka, rekreacja, czas wolny 6. Technologia żywienia, przemysł spożywczy 7. Logistyka i inżynieria transportu 8. Inżynieria środowiska (urządzenia dla ochrony środowiska) 25

26 Analiza funkcjonalna Badania ilościowe Metody konferencyjne /np.scenariusze/ Metody służące decyzjom politycznym Metody łączone (ilościowojakościowe) Grupy robocze składające się z praktyków Metody formalne Metody nieformalne Modele ekonometryczne Ekstrapolacja trendów Badania ankietowe Metody technokraty czne Metody jakościowe /delficka, ekspertów, analiza literatury/ Diagnozowanie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na lokalnych i regionalnych rynkach pracy, MPiPS, Warszawa

27 Ideowe fundamenty modułu zawody przyszłości Teoria trzech sektorów J.Fourastiego - C.Clarka A.Fishera 27

28 Udział w zatrudnieniu 100% III sektor - usługi II sektor - przemysł I sektor - rolnictwo Czas Aktualnie wyodrębnia się coraz częściej IV sektor - zdobywanie, przetwarzanie i dostarczanie informacji 28

29 Dominacja rolnictwa, ziemi, Niewielki udział czynnika ludzkiego, Duże możliwości zastąpienia pracy przez kapitał rzeczowy, Niska elastyczność dochodowa popytu na artykuły rolne 29

30 Początkowo silna pozycja przemysłu włókienniczego i wydobywczego Wraz z rozwojem sił wytwórczych przestają dominować w strukturze branżowej gałęzie pracochłonne i ziemiochłonne (są one zastępowane przez kolejne, takie jak przemysł maszynowy czy chemiczny - generalnie gałęzie dostarczające dóbr inwestycyjnych) Zapotrzebowanie na tego rodzaju produkty zaczyna wyprzedzać popyt na artykuły trwałego, czy jednorazowego użytku, szczególnie wyroby konsumpcyjne Przy niskiej dochodowej elastyczności popytu na tego rodzaju towary, udział produkcji tych ostatnich w globalnej wielkości w rozwiniętych gospodarkach kapitalistycznych charakteryzuje się stałą tendencją spadkową. Za nośniki nowoczesności uznaje się z biegiem czasu takie gałęzie jak: przemysł precyzyjny, elektroniczny, kosmiczny, elektrotechniczny, telekomunikacyjny, biotechnologie (w gałęziach tych postęp techniczny jest szczególnie dynamiczny i najbardziej zauważalny) 30

31 W grupie usług komercyjnych największym pracodawcą jest handel, obok niego bankowość, usługi ubezpieczeniowe i system teleinformatyczny W dziedzinach niekomercyjnych zatrudnienie rośnie w administracji, oświacie i służbie zdrowia (wysoka elastyczność dochodowa popytu tych dziedzin życia) W niektórych rodzajach usług (np. gastronomia, hotelarstwo), w warunkach ograniczonych możliwości zastąpienia pracy żywej przez sprzęt techniczny czynnik ludzki w ich rozwoju odgrywa decydujące znaczenie W innym rodzaju usług, do których należą bankowość, transport, handel, usługi ubezpieczeniowe i teleinformatyczne, zachodzi sprzężenie zwrotne ze sferą produkcji materialnej. Wzrost w tej grupie bezpośrednio jest skorelowany z tendencjami rozwojowymi w określonych branżach przemysłu 31

32 Obserwacja zmian zachodzących aktualnie na rynkach pracy w krajach wyżej rozwiniętych pozwala określić prawdopodobne kierunki zmian w popycie na pracę w krajach słabiej rozwiniętych 32

33 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Ekspert wspierający: Dr Adam Tomanek 33