EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA

Transkrypt

1 EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA Program nauczania dla szkół ponadpodstawowych (liceum i technikum) Autor: Barbara Boniek Gdynia 2019 Strona 1

2 Spis treści I. Wstęp... 3 II. Nowe elementy w podstawie programowej... 4 III. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania... 6 IV. Treści nauczania V. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania VI. Warunki i sposób realizacji VII. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia VIII. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) IX. Wykaz dokumentów niezbędnych w pracy nauczyciela edukacji dla bezpieczeństwa Strona 2

3 I. Wstęp Edukacja dla bezpieczeństwa jest przedmiotem, którego treści nauczania każda kolejna reforma edukacji poszerza o nowe zagadnienia, związane ze współcześnie występującymi zagrożeniami. Jego zadaniem jest przygotowanie uczniów do właściwego zachowania oraz odpowiedniego reagowania w sytuacjach trudnych i kryzysowych, stwarzających zagrożenie dla zdrowia i życia. EdB obejmuje różnorodne treści kształcenia: z zakresu bezpieczeństwa państwa, organizacji działań ratowniczych, edukacji zdrowotnej oraz pierwszej pomocy. Sytuacje kryzysowe mogą występować w różnym miejscu i czasie. Znajomość zasad zachowania się oraz umiejętność prawidłowego reagowania mają istotne znaczenie w sytuacjach realnego zagrożenia. Reforma z 2017 r. i 2018 r. jest związana z kolejnymi zmianami w podstawie programowej, ale również zmianami etapów kształcenia. Obecnie przedmiot jest nauczany na II etapie (VIII klasa) i III etapie kształcenia (szkoła ponadpodstawowa). Fundament obecnego programu nauczania stanowi tekst podstawy programowej edukacji dla bezpieczeństwa (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia Dz. U. z 2018 r., poz. 467). Treści programowe zostały podzielone na dwa etapy kształcenia: II i III etap edukacyjny. Na każdym z nich nauczyciel ma do dyspozycji po jednej godzinie lekcyjnej. Przedmiot realizowany jest wyłącznie w zakresie podstawowym. Spiralny układ treści nauczania (dwukrotnie realizowany pełny cykl kształcenia ogólnego: po raz pierwszy w szkole podstawowej i po raz drugi w szkole ponadpodstawowej) pozwala na weryfikację wcześniej zdobytej wiedzy i umiejętności. Z wcześniejszej podstawy programowej zostały usunięty moduł Zagrożenia czasu wojny. Celem reformy programowej jest poprawa efektów kształcenia, dlatego też forma podstawy programowej jest temu podporządkowana. Wiadomości i umiejętności, jakie mają zdobyć uczniowie, wyrażone są w języku wymagań. Pojawienie się tego przedmiotu już w szkole podstawowej świadczy o randze i ważności zagadnień, dlatego też należy pamiętać, że nauczyciele szkół ponadpodstawowych kontynuują działania rozpoczęte na wcześniejszym etapie kształcenia. Strona 3

4 II. Nowe elementy w podstawie programowej Do nowej podstawy programowej nauczania edukacji dla bezpieczeństwa w szkołach ponadpodstawowych wprowadzono moduł Edukacja zdrowotna, a istniejące wcześniej poszerzono o dodatkowe treści. Realizacja nowego modułu pozwala na kompleksowe podsumowanie treści z zakresu edukacji zdrowotnej częściowo realizowanych na etapie szkoły podstawowej. Pojawiły się w nim zagadnienia związane z chorobami cywilizacyjnymi: nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, zaburzeniami gospodarki lipidowej, otyłością, zespołem metabolicznym. Wprowadzono pojęcie wskaźnika BMI, który ma być pomocą w kontroli wagi. Sporo uwagi poświęcono zdrowiu psychicznemu oraz jego zaburzeniom, np. depresji klinicznej, zaburzeniom odżywiania. Aspekt właściwego odżywiania nabrał tutaj szczególnego znaczenia. Przybliżenie uczniom nowej Piramidy Żywienia i Aktywności Fizycznej oraz zachęcenie do czytania etykiet produktów żywnościowych ma zmienić nawyki żywieniowe i wpłynąć na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa. Świadome wybory dotyczące aktywności fizycznej, zdrowego odżywiania, walki ze stresem mają sprzyjać racjonalnym decyzjom młodych ludzi. Obszerna część tego modułu jest poświęcona uzależnieniom chemicznym i behawioralnym. Została również zaakcentowana różnica między lekami a suplementami diety oraz przedstawione zasady przyjmowania leków. Autorzy podstawy programowej wprowadzili również element dotyczący wpływu substancji psychoaktywnych na sprawność kierowcy oraz przepisy prawa dotyczące używania substancji psychoaktywnych i prowadzenia pojazdów. Zatem obszar edukacji zdrowotnej koncentruje się na wykształceniu zachowań wpływających na zdrowie człowieka oraz doskonaleniu umiejętności wyszukiwania rzetelnych źródeł informacji o sposobach dbania o nie. Nowe treści programowe poszerzone obecne wcześniej moduły: 3.1. Moduł Bezpieczeństwo państwa Pierwszy moduł stanowi poszerzenie tematyki realizowanej w klasie 8 szkoły podstawowej. Dodatkowe treści, jakie zostały tutaj zawarte, które nie znajdowały się we wcześniejszej podstawie programowej (dla szkół ponadgimnazjalnych): Strona 4

5 zadania parlamentu, prezydenta, rady ministrów w dziedzinie obronności oraz elementy systemu obronnego państwa, zakres działania wybranych stowarzyszeń i organizacji, takich jak np. Liga Obrony Kraju, Polski Czerwony Krzyż, Związek Strzelecki Strzelec, geopolityczne warunki bezpieczeństwa, podstawowe uzbrojenie i wyposażenie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Bardzo rozbudowane zostały informacje dotyczące systemu zarządzania kryzysowego: przykłady zarządzeń, jakie mogą wydać władze w związku z kryzysem, podstawowe zasady zarządzania kryzysowego, znaczenie pojęć: siatka bezpieczeństwa i infrastruktura krytyczna, stany nadzwyczajne, znaczenie cyberprzemocy procedury postępowania w przypadku jej wystąpienia oraz wskazanie niewłaściwych zachowań dotyczących cyberprzemocy Moduł Przygotowanie do działań ratowniczych w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń (wypadków masowych i katastrof) W tym obszarze rozbudowano treści kształcenia, dodając dział dotyczący organizacji i podstaw prawnych działania obrony cywilnej w Polsce oraz podstawowych dokumentów Organizacji Narodów Zjednoczonych regulujących funkcjonowanie obrony cywilnej na świecie. Do obowiązującej podstawy wprowadzono nowe treści: rolę i zasady funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej oraz Państwowego Ratownictwa Medycznego, a także ochotnicze służby i podmioty ratownicze, takie jak: Ochotnicza Straż Pożarna, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Nowym zagadnieniem są obowiązki pieszego i kierowcy w zakresie zachowania się na drodze w momencie przejazdu karetki pogotowia lub innego pojazdu z włączonymi sygnałami uprzywilejowania oraz zachowanie się w sytuacji odnalezienia niewypału lub niewybuchu. Ponadto w obecnym dokumencie pojawiły się następujące treści zaczerpnięte z podstawy programowej gimnazjum (moduł Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki): sposoby zabezpieczenia żywności i wody przed skażeniami, zabiegi specjalne i sanitarne, wyjaśnienie znaczenia pojęć: odkażanie, dezaktywacja, dezynfekcja, deratyzacja. Strona 5

6 3.3. Moduł Podstawy pierwszej pomocy Zagadnienia z zakresu pierwszej pomocy zostały przebudowane, część z nich uszczegółowiona. W nowej podstawie znalazło się postępowanie ratownicze w zatruciach, utonięciach (obecne w gimnazjum) oraz hipotermii i urazach kręgosłupa. Nowe treści stanowią: zastosowanie AED (wprowadzane w szkole podstawowej), rola układu krążenia, oddychania i nerwowego w utrzymywaniu podstawowych funkcji życiowych. III. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania Cele kształcenia wymagania ogólne I Bezpieczeństwo państwa II Przygotowanie do działań ratowniczych w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń (wypadków masowych i katastrof) III Podstawy pierwszej pomocy IV Edukacja zdrowotna. Zdrowie w wymiarze indywidualnym i zbiorowym. Zachowania prozdrowotne Treści nauczania wymagania szczegółowe I. Bezpieczeństwo państwa 1. Znajomość struktury obronności państwa Uczeń: 1) identyfikuje wyzwania dla bezpieczeństwa indywidualnego i zbiorowego, kategoryzuje je, przypisuje właściwe znaczenie w kontekście bezpieczeństwa lokalnego i całego państwa; 2) zna i wymienia zadania parlamentu, prezydenta, rady ministrów w dziedzinie obronności oraz elementy systemu obronnego państwa; 3) omawia zadania, struktury oraz podstawowe uzbrojenie i wyposażenie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; 4) rozumie istotę oraz zna elementy składowe systemu bezpieczeństwa, jego poszczególne instytucje, charakter związków między nimi; 5) zna i wymienia nazwy formacji służb mundurowych (w tym obrony terytorialnej) zapewniających bezpieczeństwo państwa oraz wyjaśnia zadania tych służb; Strona 6

7 6) zna i określa zakres działania wybranych stowarzyszeń i organizacji, takich jak np. Liga Obrony Kraju, Polski Czerwony Krzyż, Związek Strzelecki Strzelec ; 7) wymienia i uzasadnia geopolityczne, militarne i gospodarcze aspekty bezpieczeństwa państwa; 8) potrafi identyfikować wyzwania dla bezpieczeństwa indywidualnego i zbiorowego, kategoryzować je, przypisywać właściwe znaczenie w kontekście bezpieczeństwa lokalnego i całego państwa; 9) zna i rozumie rolę świadczeń obywateli na rzecz obronności oraz zadań i kompetencji władz państwowych i samorządowych w tym zakresie; 10) rozróżnia zagrożenia czasu pokoju i czasu wojny; 11) podaje przykłady zarządzeń, jakie mogą wydać władze w związku z kryzysem; 12) orientuje się w podstawowych zasadach zarządzania kryzysowego i rozumie jego istotę; wyjaśnia znaczenie pojęć: siatka bezpieczeństwa i infrastruktura krytyczna; 13) w oparciu o właściwą terminologię dokonuje analizy wybranych zjawisk społecznych (stany nadzwyczajne); 14) w zakresie zagrożenia terrorystycznego wyjaśnia pojęcie terroryzmu; wymienia przykłady skutków użycia środków biologicznych, chemicznych i wybuchowych oraz omawia zasady zachowania się w przypadku zdarzeń terrorystycznych (np. w razie wtargnięcia uzbrojonej osoby do szkoły, centrum handlowego); 15) wyjaśnia znaczenie cyberprzemocy i zna procedury postępowania w przypadku jej wystąpienia oraz wskazuje niewłaściwe zachowania dotyczące cyberprzemocy i wie, jaka powinna być na nie właściwa reakcja. II. Przygotowanie do działań ratowniczych w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń (wypadków masowych i katastrof) 1. Ochrona ludności i obrona cywilna Uczeń: 1) wyjaśnia podstawowe zasady międzynarodowego prawa humanitarnego oraz wymienia podstawowe dokumenty ONZ regulujące funkcjonowanie obrony cywilnej w świecie; 2) omawia podstawy prawne funkcjonowania ochrony ludności i Obrony Cywilnej w Rzeczypospolitej Polskiej; Strona 7

8 3) wyjaśnia rolę i zasady funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej oraz Państwowego Ratownictwa Medycznego; 4) wymienia i charakteryzuje ochotnicze służby i podmioty ratownicze, takie jak: Ochotnicza Straż Pożarna, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe; 5) opisuje obowiązki pieszego i kierowcy w zakresie zachowania się na drodze w momencie przejazdu karetki pogotowia lub innego pojazdu z włączonymi sygnałami uprzywilejowania; 6) identyfikuje obiekty opatrzone międzynarodowymi znakami ochrony zabytków; 7) rozpoznaje zagrożenia i ich źródła; zna zasady postępowania: podczas pożaru, w przypadku wypadków komunikacyjnych, w czasie zagrożenia powodzią, w przypadku katastrofy budowlanej, w przypadku wycieku gazu z instalacji w budynku mieszkalnym, podczas odnalezienia niewypału lub niewybuchu, w czasie zagrożenia lawiną, w czasie intensywnej śnieżycy; 8) przedstawia typowe zagrożenia zdrowia i życia podczas powodzi, pożaru lub innych klęsk żywiołowych; 9) wyjaśnia zasady postępowania w przypadku awarii instalacji chemicznej, środka transportu przewożącego niebezpieczne substancje lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami toksycznymi; 10) omawia zasady ewakuacji ludności i zwierząt z terenów zagrożonych; 11) wyjaśnia zasady zaopatrzenia ludności ewakuowanej w wodę i żywność; 12) charakteryzuje zagrożenia pożarowe w domu, w szkole i w najbliższej okolicy; wymienia rodzaje i zasady użycia podręcznego sprzętu gaśniczego oraz potrafi dobrać odpowiedni rodzaj środka gaśniczego w zależności od rodzaju pożaru (np. płonąca patelnia, komputer); 13) wyznacza strefę bezpieczeństwa w sytuacji zagrożenia; 14) uzasadnia potrzebę przeciwdziałania panice. Strona 8

9 2. Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki Uczeń: 1) wymienia rodzaje oznaczeń substancji toksycznych i miejsca ich eksponowania; 2) rozpoznaje oznaczenia substancji toksycznych na pojazdach i budowlach; 3) omawia wpływ środków promieniotwórczych na ludzi, zwierzęta, żywność i wodę oraz wie, jakie materiały można wykorzystywać jako zastępcze środki ochrony dróg oddechowych i skóry; 4) wymienia sposoby zabezpieczenia żywności i wody przed skażeniami; 5) wyjaśnia zasady postępowania w przypadku awarii instalacji chemicznej, środka transportu lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami toksycznymi; 6) wyjaśnia znaczenie pojęć: odkażanie, dezaktywacja, dezynfekcja, deratyzacja; 7) wyjaśnia, na czym polegają zabiegi specjalne i sanitarne. 3. Ostrzeganie ludności o zagrożeniach, alarmowanie Uczeń: 1) definiuje i rozpoznaje rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych; 2) charakteryzuje zasady zachowania się ludności po ogłoszeniu alarmu; 3) omawia zasady ewakuacji ludności i środków materiałowych; 4) wskazuje drogi ewakuacji w szkole; 5) potrafi zainstalować w telefonie komórkowym dostępny w miejscu swojego zamieszkania system ostrzegania o lokalnych zagrożeniach. III. Podstawy pierwszej pomocy Uczeń: 1) opisuje rolę układu oddychania, krążenia i nerwowego dla prawidłowego funkcjonowania organizmu; rozumie, jakie są następstwa zaburzeń czynności tych układów; 2) podaje definicję, wymienia cele i zadania pierwszej pomocy; wymienia działania wchodzące w zakres pierwszej pomocy; 3) rozumie znaczenie podejmowania działań z zakresu udzielania pierwszej pomocy przez świadka zdarzenia oraz przedstawia jego rolę; Strona 9

10 4) zna zasady bezpiecznego postępowania w miejscu zdarzenia, w tym: a) unikania narażania własnego zdrowia, b) oceniania własnych możliwości, c) rozpoznawania potencjalnych źródeł zagrożenia w kontakcie z poszkodowanym, d) wskazywania sposobu zabezpieczenia się przed zakażeniem w kontakcie z krwią i płynami ustrojowymi, stosowania uniwersalnych środków ochrony osobistej, 5) podaje przykłady zagrożeń w środowisku domowym, ulicznym, wodnym, w przestrzeniach podziemnych, w lasach; 6) przedstawia metody zapewnienia bezpieczeństwa własnego, osoby poszkodowanej i otoczenia w sytuacjach symulowanych podczas zajęć; 7) potrafi rozpoznać osobę w stanie zagrożenia życia: a) wyjaśnia pojęcie stanu zagrożenia życia, b) wskazuje przyczyny i okoliczności prowadzące do szybkiego pogorszenia stanu zdrowia lub zagrożenia życia, c) wyjaśnia rolę układu nerwowego, układu krążenia i układu oddechowego w utrzymywaniu podstawowych funkcji życiowych; 8) wie, jak prawidłowo wezwać pomoc: a) wymienia nazwy służb ratunkowych i podaje ich numery alarmowe, b) wskazuje, kiedy wezwać pomoc i w jaki sposób przekazać informacje o zdarzeniu, 9) podaje przykład aplikacji na telefon komórkowy wspierającej udzielanie pierwszej pomocy; 10) zna wyposażenie apteczki pierwszej pomocy; wymienia przedmioty, jakie powinny znaleźć się w apteczce, np. domowej, samochodowej; 11) zna zasady postępowania z osobą nieprzytomną: a) wymienia objawy utraty przytomności, b) ocenia przytomność poszkodowanego, c) ocenia czynność oddychania u osoby nieprzytomnej (trzema zmysłami, przez okres do 10 sekund), d) wyjaśnia mechanizm niedrożności dróg oddechowych u osoby nieprzytomnej, e) udrażnia drogi oddechowe rękoczynem czoło żuchwa, f) układa osobę nieprzytomną w pozycji bocznej bezpiecznej, g) zapewnia osobie nieprzytomnej komfort termiczny, h) systematycznie ponawia ocenę oddychania u osoby nieprzytomnej, 12) zna i wykonuje podstawowe czynności resuscytacji krążeniowo-oddechowej: Strona 10

11 a) wyjaśnia pojęcie nagłego zatrzymania krążenia; wymienia jego oznaki, b) podaje przykłady zdarzeń, w których dochodzi do nagłego zatrzymania krążenia, c) opisuje algorytm podstawowych czynności resuscytacyjnych u osoby dorosłej, d) wymienia warunki i czynniki zapewniające resuscytację wysokiej jakości, e) omawia uniwersalny algorytm w nagłym zatrzymaniu krążenia, f) wykonuje na manekinie uciski klatki piersiowej i sztuczne oddychanie samodzielnie i we współpracy z drugą osobą, g) opisuje zastosowanie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED) oraz wskazuje na jego znaczenie dla zwiększenia skuteczności akcji resuscytacyjnej; zna algorytm podstawowych czynności resuscytacyjnych z użyciem AED, h) wymienia sytuacje, w których można prowadzić resuscytację z wyłącznym uciskaniem klatki piersiowej, 13) wykonuje podstawowe czynności pierwszej pomocy w zadławieniu: a) wyjaśnia pojęcie i mechanizm zadławienia, b) omawia schemat postępowania w przypadku zadławienia, c) wykonuje na manekinie rękoczyny ratunkowe w przypadku zadławienia, d) wymienia przykłady działań zapobiegających zadławieniu u małych dzieci, 14) zna zasady pierwszej pomocy w urazach kończyn: a) wymienia objawy związane z najczęstszymi obrażeniami narządu ruchu, b) opisuje metody udzielania pierwszej pomocy w urazach kończyn, c) wyjaśnia cel doraźnego unieruchomienia kończyny (ograniczenie ruchu, zmniejszenie bólu, ograniczenie ryzyka pogłębiania urazu, umożliwienie bezpiecznego transportu), d) zna i stosuje zasady unieruchomienia złamań kości długich i stawów (zasada Potta), e) wykonuje opatrunek osłaniający na ranę w obrębie kończyny oraz opatrunek uciskowy, f) w sytuacjach symulowanych prawidłowo unieruchamia kończynę po urazie w zastanej pozycji, wykorzystuje dostępny sprzęt do unieruchomienia złamanej kończyny, g) wymienia sytuacje, w których może dojść do urazów kręgosłupa, h) opisuje przykłady powikłań wynikających z urazu kręgosłupa, i) przedstawia metody przenoszenia poszkodowanych z urazem kręgosłupa, j) wymienia przykłady zapobiegania urazom w sporcie, w domu, w pracy, 15) rozumie, na czym polega udzielanie pierwszej pomocy w oparzeniach: Strona 11

12 a) wyjaśnia pojęcie oparzenia, wymienia przyczyny i rodzaje oparzeń, b) omawia zasady postępowania w przypadku oparzenia termicznego, c) demonstruje metodę chłodzenia w przypadku oparzenia kończyny, d) wymienia przykłady zapobiegania oparzeniom, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska domowego i małych dzieci, 16) rozumie, na czym polega udzielenie pierwszej pomocy we wstrząsie: a) zna najważniejsze przyczyny wstrząsu, wymienia zagrożenia z niego wynikające, b) stosuje zasady postępowania przeciwwstrząsowego (ułożenie, ochrona przed wychłodzeniem, wsparcie psychiczne poszkodowanego); 17) rozumie, na czym polega udzielenie pierwszej pomocy osobie podtopionej: a) opisuje sytuacje, w jakich dochodzi do tonięcia, wyjaśnia zagrożenia związane z wodą, b) wyjaśnia różnicę między podtopieniem a utonięciem, c) odtwarza etapy pomocy w podtopieniach, podejmuje w sytuacji symulowanej czynności pierwszej pomocy po wydobyciu poszkodowanego z wody (pozycja bezpieczna, zapobieganie zachłyśnięciu i wychłodzeniu), d) wyjaśnia, jak zapobiegać tonięciu i wypadkom w akwenach wodnych; 18) rozumie, na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w zatruciach: a) omawia zatrucie tlenkiem węgla (czadem), lekami lub środkami odurzającymi; wymienia ich objawy, b) opisuje zasady bezpieczeństwa w pomieszczeniach skażonych tlenkiem węgla, gazami toksycznymi, c) w sytuacji symulowanej podejmuje prawidłowe działania wobec osoby podejrzanej o zatrucie. IV. Edukacja zdrowotna. Zdrowie w wymiarze indywidualnym oraz zbiorowym. Zachowania prozdrowotne 1. Choroby cywilizacyjne Uczeń: 1) zna czynniki ryzyka chorób cywilizacyjnych, takich jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej, otyłość; definiuje pojęcie zespołu metabolicznego (nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca, zaburzenia lipidowe); dokonuje pomiaru ciśnienia tętniczego; 2) potrafi ocenić korzyści kontroli czynników ryzyka miażdżycy w populacji; Strona 12

13 3) zna pojęcie wskaźnika masy ciała (BMI) i potrafi określić, do czego służy; zna tendencje związane z otyłością wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w Polsce. 2. Elementy zdrowia psychicznego Uczeń: 1) wyjaśnia zależności między zdrowiem fizycznym, psychicznym, emocjonalnym a społecznym; wyjaśnia wpływ stresu na zdrowie; 2) wymienia rzetelne źródła informacji o zdrowiu, chorobach, świadczeniach i usługach zdrowotnych; 3) ocenia własne zachowania związane ze zdrowiem, ustala indywidualny plan działania na rzecz własnego zdrowia; 4) zna podstawowe sygnały i objawy problemów ze zdrowiem psychicznym (stres fizyczny i emocjonalny, zaburzenia odżywiania, depresja kliniczna); 5) opisuje konstruktywne i niekonstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami, w tym negatywnymi; 6) określa, gdzie w okolicy swojego miejsca zamieszkania działają instytucje i organizacje świadczące leczenie, pomoc i wsparcie w przypadkach problemów zdrowia psychicznego, w szczególności świadczące usługi dla młodzieży; 7) dobiera i demonstruje umiejętności komunikacji interpersonalnej istotne dla zdrowia i bezpieczeństwa (odmowa, zachowania asertywne, negocjowanie). 3. Aktywność fizyczna Uczeń: 1) wymienia zachowania, które sprzyjają zdrowiu (prozdrowotne) i zagrażają zdrowiu oraz wskazuje te, które szczególnie często występują wśród nastolatków; 2) odróżnia czynniki środowiskowe i społeczne (korzystne i szkodliwe), na które człowiek może mieć wpływ od takich, na które nie może; 3) omawia krótkoterminowe i długoterminowe konsekwencje zachowań sprzyjających (prozdrowotnych) i zagrażających zdrowiu; 4) wyjaśnia zagadnienia związane z właściwą i racjonalną aktywnością fizyczną; uzasadnia jej znaczenie dla zdrowia i rozwoju, w tym ochrony przed chorobami przewlekłymi; 5) analizuje tendencje związane z brakiem aktywności fizycznej wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w Polsce; 6) potrafi ocenić intensywność wysiłku fizycznego (np. na podstawie pomiaru częstości akcji serca w czasie i po wysiłku); Strona 13

14 7) potrafi analizować wartość odżywczą produktów żywnościowych, np. na podstawie informacji o ich składzie umieszczanych przez producenta na opakowaniu. 4. Odżywianie Uczeń: 1) wyjaśnia związki między aktywnością fizyczną, zwyczajami żywieniowymi i dobrostanem emocjonalnym; 2) wyjaśnia zagadnienia związane z właściwym, racjonalnym żywieniem; uzasadnia jego znaczenie dla zdrowia i rozwoju, w tym ochrony przed chorobami przewlekłymi; 3) definiuje pojęcia bulimia i anoreksja; wyjaśnia ich następstwa; 4) wyjaśnia zagadnienia związane z właściwym, racjonalnym odżywianiem; uzasadnia jego znaczenie dla zdrowia i rozwoju, w tym ochrony przed chorobami przewlekłymi. 5. Uzależnienia Uczeń: 1) analizuje objawy różnych rodzajów uzależnień behawioralnych, w tym uzależnienie od komputera, internetu, hazardu; 2) wie, jakie przekonania dotyczące spożycia alkoholu, palenia tytoniu, brania dopalaczy i narkotyków przez młodzież mogą mieć wpływ na podejmowanie wymienionych zachowań; 3) zna wiarygodne źródła informacji na temat tendencji i skutków dotyczących spożycia alkoholu, palenia tytoniu, brania dopalaczy i narkotyków przez młodzież w Polsce; wyjaśnia, w jaki sposób można unikać picia alkoholu, palenia tytoniu, brania dopalaczy i narkotyków; 4) zna zasady odpowiedniego stosowania leków (produktów leczniczych) i suplementów diety; 5) ustala, co sam może zrobić, aby tworzyć warunki środowiskowe i społeczne, które są korzystne dla zdrowia (ochrona środowiska przyrodniczego, wsparcie społeczne, komunikacja interpersonalna, współpraca osób, instytucji i organizacji na rzecz zdrowia itp.), 6) wyjaśnia wpływ substancji psychoaktywnych na sprawność kierowcy, zna przepisy prawa dotyczące używania substancji psychoaktywnych i prowadzenia pojazdów. Strona 14

15 IV. Treści nauczania Program nauczania opiera się na podstawie programowej przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa. Składa się z 5 modułów: I. Bezpieczeństwo państwa II. Ochrona ludności i obrona cywilna III. Zagrożenia czasu pokoju. Działania ratownicze w sytuacji zagrożeń IV. Pierwsza pomoc V. Edukacja zdrowotna Opis modułów: Moduły tematyczne stanowią odzwierciedlenie zagadnień zapisanych w podstawie programowej. Przygotowanie do działań ratowniczych w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń (wypadków masowych i katastrof) w podręczniku zostało podzielone na dwa działy. I moduł Bezpieczeństwo państwa Bezpieczeństwo jest podstawą funkcjonowania każdego państwa i pozwala na jego stabilny rozwój. Na system obronny składa się wiele ogniw i tylko ich harmonijne działanie umożliwia zapewnienie ochrony praw i wolności obywateli, dlatego też niezbędna jest znajomość politycznych i militarnych warunków bezpieczeństwa państwa, struktury obronności Rzeczypospolitej Polskiej, a także powinności obronnych obywateli. Szczególną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa państwa odgrywają Siły Zbrojne RP. Uczniowie zapoznają się z organizacją SZ RP, zadaniami realizowanymi przez wojsko, rodzajami wojsk, służb w siłach RP, a także z uzbrojeniem. II moduł Ochrona ludności i obrona cywilna Uczniowie dowiedzą się z tego modułu o normach międzynarodowego prawa humanitarnego oraz sposobach organizacji obrony cywilnej w Polsce i na świecie. Jednocześnie nauczą się rozpoznawania sygnałów alarmowych, komunikatów ostrzegawczych, a także odpowiedniego reagowania na nie. Znajomość procedur ewakuacji ludzi, mienia i zwierząt pozwoli właściwie reagować w sytuacjach zagrożenia omówionych w kolejnych rozdziałach. Strona 15

16 III moduł Zagrożenia czasu pokoju Zagrożenia czasu pokoju są realnym niebezpieczeństwem współczesnych czasów, dlatego zostały przedstawione w pierwszej kolejności. Uczniowie zapoznają się z zagrożeniami naturalnymi, cywilizacyjnymi, technicznymi, terrorystycznymi i związanymi z cyberprzemocą. Nauczą się reagować na sytuacje kryzysowe w domu, szkole i najbliższej okolicy. Poznają również zasady zachowania się podczas różnorodnych zagrożeń, a także nauczą się sposobów zapewnienia bezpieczeństwa i zapobiegania panice. IV moduł Pierwsza pomoc Zagadnienia omówione w tym module są kontynuacją treści realizowanych na II etapie kształcenia. Warto utrwalić nabyte umiejętności, a także poszerzyć zakres wiedzy. W procesie nauczania należy uwzględniać wszystkie zmiany dotyczące algorytmu resuscytacji. Dzięki wielokrotnym ćwiczeniom uczniowie nabędą odpowiednie umiejętności, a także wypracują algorytmy postępowania. Istotna na tym etapie kształcenia jest dbałość o nomenklaturę. Powinniśmy używać właściwego nazewnictwa, np. oddechy ratownicze (a nie sztuczne oddychanie), uciśnięcia klatki piersiowej (zamiast masaż serca) itp. Ważne jest opanowanie określonych zasad postępowania, ale również dbałość o zabezpieczenie miejsca zdarzenia, jak również bezpieczeństwo ratownika, poszkodowanego i świadków zdarzenia. Rozbudowana tematyka tego działu będzie wymagała dokładnego przemyślenia form przekazu. Przedstawione treści nauczania dotyczą sytuacji, z którymi często możemy spotkać się w życiu. Zatem im więcej uczniowie dowiedzą się na zajęciach, tym większe prawdopodobieństwo odpowiedniej reakcji i zachowania w sytuacjach wymagających ich interwencji. V moduł Edukacja zdrowotna Uczniowie poznają definicję zdrowia i jego rodzaje oraz czynniki wpływające pozytywnie lub negatywnie na kondycję człowieka. W module poruszone zostały również problemy: chorób cywilizacyjnych, komunikacji interpersonalnej, uzależnień, wpływu substancji psychoaktywnych i działania leków. Strona 16

17 Uwagi Lp. Temat L. god z. Treści podstawy programowej Kształcone umiejętności Propozycje środków dydaktycznych Klasa I I Bezpieczeństwo państwa Polityczne i militarne warunki bezpieczeństwa państwa Zarządzanie kryzysowe 1 I.1, I.2, I.4. I.7, I.8, I.10 1 I,11, I,12, I.13, I.10 Uczeń: identyfikuje wyzwania dla bezpieczeństwa indywidualnego i zbiorowego, kategoryzuje je, przypisuje właściwe znaczenie w kontekście bezpieczeństwa lokalnego i całego państwa, zna i wymienia zadania parlamentu, prezydenta, rady ministrów w dziedzinie obronności, rozumie istotę oraz zna elementy składowe systemu bezpieczeństwa, jego poszczególne instytucje, charakter związków między nimi, wskazuje i omawia poszczególne ogniwa systemu obronności RP, wymienia i uzasadnia geopolityczne, militarne i gospodarcze aspekty bezpieczeństwa państwa, rozróżnia zagrożenia czasu pokoju i czasu wojny. Uczeń: zna przykłady zarządzeń, jakie mogą wydać władze w związku z kryzysem, orientuje się w podstawowych zasadach zarządzania kryzysowego i rozumie jego istotę, podręcznik, aplikacja do podręcznika, zeszyt ćwiczeń. prezentacja multimedialna, podręcznik, aplikacja do podręcznika, Strona 17

18 Siły Zbrojne RP. Formacje służb mundurowych wyjaśnia znaczenie pojęć: siatka bezpieczeństwa i infrastruktura krytyczna, dokonuje analizy wybranych zjawisk społecznych (stany nadzwyczajne), wie, jakie mogą być zagrożenia czasu pokoju. 1 I.3, I.5, I.6 Uczeń: omawia zadania, struktury oraz podstawowe uzbrojenie i wyposażenie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zna i wymienia nazwy formacji służb mundurowych (w tym Obrony Terytorialnej) zapewniających bezpieczeństwo państwa oraz wyjaśnia zadania tych służb, zna i określa zakres działania wybranych stowarzyszeń i organizacji, takich jak: Liga Obrony Kraju, Polski Czerwony Krzyż, Związek Strzelecki Strzelec. zeszyt ćwiczeń, mapa Europy. podręcznik, prezentacja multimedialna, aplikacja do podręcznika, zeszyt ćwiczeń Powinności obronne obywateli 1 I.9 Uczeń: zna i rozumie rolę świadczeń obywateli na rzecz obronności, wymienia zadania i kompetencje władz państwowych i samorządowych w tym zakresie. II Ochrona ludności i obrona cywilna Międzynarodowe Prawo Humanitarne 1 II.1.1, II.1.6 Uczeń: wie, kim był Henry Dunant, omawia założenia konwencji genewskiej z 1864 r., wyjaśnia podstawowe zasady Międzynarodowego Prawa Humanitarnego, identyfikuje obiekty opatrzone międzynarodowymi znakami ochrony zabytków, wymienia zadania Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, podręcznik, prezentacja multimedialna, aplikacja do podręcznika, zeszyt ćwiczeń. prezentacja multimedialna, podręcznik, aplikacja do podręcznika, zeszyt ćwiczeń. Strona 18

19 Ochrona ludności uzasadnia konieczność utworzenia Międzynarodowego Prawa Humanitarnego. 1 II.1.3, II.1.4 Uczeń: wyjaśnia rolę i zasady funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej oraz Państwowego Ratownictwa Medycznego, wymienia i charakteryzuje ochotnicze służby i podmioty ratownicze, takie jak: Ochotnicza Straż Pożarna, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. aplikacja do podręcznika, podręcznik, zeszyt ćwiczeń Obrona cywilna. Alarmowanie i informowanie ludności 1 II.2.2, II.3.1, II.3.2, II.3.5 Uczeń: wymienia podstawowe dokumenty ONZ regulujące funkcjonowanie obrony cywilnej w świecie, omawia podstawy prawne funkcjonowania ochrony ludności i obrony cywilnej w Rzeczypospolitej Polskiej, przedstawia zadania Obrony Cywilnej Kraju, definiuje i rozpoznaje rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych, wyjaśnia zasady właściwego zachowania się w sytuacji uruchomienia sygnałów alarmowych, wymienia rodzaje komunikatów ostrzegawczych, omawia sposoby ogłaszania i odwoływania alarmów, omawia cele ostrzegania ludności przed zagrożeniami; wie, że sprawne działanie tego systemu przeciwdziała panice, potrafi zainstalować w telefonie komórkowym dostępny w miejscu swojego zamieszkania system ostrzegania o lokalnych zagrożeniach. aplikacja do podręcznika, podręcznik, zeszyt ćwiczeń. nagranie sygnałów alarmowych Ewakuacja 1 II.1.10, II.1.11, Uczeń: podręcznik, Po Strona 19

20 ludności, środków materiałowych oraz zwierząt II , II.3.3, II.3.4 III Zagrożenia czasu pokoju. Działania ratownicze w sytuacjach zagrożeń Pożary 1 II.1.7, II.1.8, II.1.12 omawia zasady ewakuacji ludności i środków materiałowych, wymienia rodzaje ewakuacji, zna i omawia zasady zachowania się ludności po ogłoszeniu ewakuacji, wskazuje drogi ewakuacji w szkole, omawia zasady ewakuacji ludności i zwierząt z terenów zagrożonych, wyjaśnia zasady zaopatrzenia ludności ewakuowanej w wodę i żywność, omawia zadania władz lokalnych oraz odpowiednich służb podczas ewakuacji, planuje samoewakuację, omawia rolę różnych służb i innych podmiotów, uzasadnia znaczenie bezwzględnego stosowania się do ich zaleceń, wyznacza strefę bezpieczeństwa w sytuacji zagrożenia, uzasadnia potrzebę przeciwdziałania panice. Uczeń: przedstawia zasady działania podczas pożaru, charakteryzuje zagrożenia pożarowe w domu, w szkole i w najbliższej okolicy, wymienia rodzaje i zasady użycia podręcznego sprzętu gaśniczego, potrafi dobrać odpowiedni rodzaj środka gaśniczego w zależności od rodzaju pożaru, przedstawia typowe zagrożenia zdrowia i życia podczas pożaru, wie, w jaki sposób zapobiegać pożarom, rozpoznaje znaki ochrony przeciwpożarowej, aplikacja do podręcznika, zeszyt ćwiczeń. podręcznik, aplikacja do podręcznika, film, gaśnice, zeszyt ćwiczeń. zreali zowan iu zajęć zaleca się przepr owadz enie ćwicz eń ewaku acji z budyn ku szkoły. Strona 20

21 Wypadki komunikacyjne Zagrożenia związane ze zjawiskami atmosferycznymi 1 II.1.5, II.1.7, II.1.8 uzasadnia znaczenie przeciwdziałania panice i podporządkowania się poleceniom służb ratowniczych. Uczeń: wymienia najczęstsze przyczyny wypadków komunikacyjnych, wyjaśnia różnicę pomiędzy kolizją a wypadkiem, zna sposób zabezpieczenia miejsca zdarzenia, wie, w jaki sposób zapewnić bezpieczeństwo ratownikowi, poszkodowanym i świadkom zdarzenia, potrafi omówić sytuacje wymagające ewakuacji z pojazdu, potrafi zademonstrować technikę ewakuacji z pojazdu, opisuje obowiązki pieszego i kierowcy w zakresie zachowania się na drodze w momencie przejazdu karetki pogotowia lub innego pojazdu z włączonymi sygnałami uprzywilejowania. 1 II.1.7, II.1.8 Uczeń: przedstawia typowe zagrożenia zdrowia i życia podczas powodzi lub innych klęsk żywiołowych, zna zasady postępowania w czasie śnieżycy i mrozu, wymienia procedury postępowania w czasie zagrożenia powodziowego i powodzi, omawia zasady postępowania w czasie burzy i wichury, potrafi udzielić pomocy osobie, która uległa przegrzaniu lub wyziębieniu, wie, jak należy zachować się w górach przed wyjściem na szlak, podręcznik, aplikacja do podręcznika, film, strona internetowa Komendy Głównej Policji informacje dotyczące wypadków komunikacyjnych, kamizelka odblaskowa, trójkąt ostrzegawczy, zeszyt ćwiczeń. podręcznik, aplikacja do podręcznika, film, zeszyt ćwiczeń, strony internetowe zawierające informacje dotyczące zagrożeń w Strona 21

22 potrafi prawidłowo zachować się w przypadku zejścia lawiny. miejscu zamieszkania Zagrożenia techniczne 1 II.1.7 Uczeń: omawia procedury postępowania w przypadku katastrofy budowlanej i komunikacyjnej, przedstawia zasady działania w sytuacji wycieku gazu z podręcznik, aplikacja do podręcznika zeszyt ćwiczeń. instalacji w budynku mieszkalnym, wyjaśnia, jak należy się zachować w sytuacji odnalezienia niewypału lub niewybuchu, omawia przyczyny powstawania zagrożeń technicznych, uzasadnia konieczność przestrzegania bezpieczeństwa własnego i innych ludzi podczas różnorodnych zagrożeń Zagrożenia chemiczne i radiacyjne 1 II.1.9, II Uczeń: wyjaśnia zasady postępowania w przypadku awarii instalacji chemicznej, środka transportu lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami toksycznymi, podręcznik, prezentacja multimedialna, zeszyt ćwiczeń. wymienia rodzaje oznaczeń substancji toksycznych i miejsca ich eksponowania, rozpoznaje oznaczenia substancji toksycznych na pojazdach i budowlach, omawia wpływ środków promieniotwórczych na ludzi, zwierzęta, żywność i wodę, wie, jakie materiały można wykorzystywać jako zastępcze środki ochrony dróg oddechowych i skóry, wymienia sposoby zabezpieczenia żywności i wody przed skażeniami, wyjaśnia znaczenie pojęć: odkażanie, dezaktywacja, dezynfekcja, deratyzacja, wyjaśnia, na czym polegają zabiegi specjalne i sanitarne Zagrożenie 1 I.14, I.15 Uczeń: podręcznik, Strona 22

23 terroryzmem. Cyberprzemoc IV Pierwsza pomoc w nagłych stanach zagrożenia życia Pierwsza pomoc. Triada życia wyjaśnia pojęcie terroryzmu, charakteryzuje motywy ataków terrorystycznych, omawia, co może być potencjalną oznaką zagrożenia terrorystycznego. wymienia przykłady skutków użycia środków biologicznych, chemicznych i wybuchowych, wymienia oraz omawia środki i metody ataków terrorystycznych, wymienia, jakie informacje należy podać Policji przy zgłaszaniu podejrzenia o podłożeniu ładunku wybuchowego, omawia zasady zachowania się w przypadku zdarzeń terrorystycznych, wyjaśnia znaczenie cyberprzemocy i zna procedury postępowania w przypadku jej wystąpienia, wskazuje niewłaściwe zachowania dotyczące cyberprzemocy i wie, jaka powinna być na nie właściwa reakcja. 1 III.1 9 Uczeń: podaje definicję pierwszej pomocy, wymienia cele i zadania pierwszej pomocy, wymienia działania wchodzące w zakres pierwszej pomocy, rozumie znaczenie podejmowania działań z zakresu udzielania pierwszej pomocy przez świadka zdarzenia oraz przedstawia jego rolę, omawia podstawowe zasady postępowania ratownika na miejscu zdarzenia, omawia poszczególne ogniwa łańcucha przeżycia, przedstawia zasady zapewnienia bezpieczeństwa prezentacja multimedialna, aplikacja do podręcznika, zeszyt ćwiczeń. podręcznik, prezentacja multimedialna, aplikacja do podręcznika, film, zeszyt ćwiczeń. Strona 23

24 Poszkodowany nieprzytomny. Zadławienia 2 III.11a h, III.13a d ratownikowi, poszkodowanym i świadkom zdarzenia, wymienia potencjalne zagrożenia dla ratownika, potrafi dokonać oceny miejsca zdarzenia oraz je zabezpieczyć, omawia schemat wzywania pomocy, zna telefony alarmowe, omawia rolę układu nerwowego, układu krążenia i układu oddechowego dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, rozumie, jakie są następstwa zaburzeń czynności tych układów, wyjaśnia pojęcie stanu zagrożenia życia, wymienia stany zagrożenia życia, potrafi rozpoznać osobę w stanie zagrożenia życia, podaje przykład aplikacji na telefon komórkowy wspierającej udzielanie pierwszej pomocy. Uczeń: wymienia objawy utraty przytomności, potrafi dokonać wstępnej oceny poszkodowanego, wyjaśnia mechanizm niedrożności dróg oddechowych u osoby nieprzytomnej, dokonuje oceny funkcji życiowych, zna konsekwencje utraty przytomności, potrafi udzielić pomocy osobie nieprzytomnej, potrafi ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, zapewnia osobie nieprzytomnej komfort termiczny, wie, w jaki sposób należy zapobiegać skutkom utraty przytomności, wyjaśnia pojęcie i mechanizm zadławienia, omawia schemat postępowania w przypadku zadławienia, potrafi wykonać rękoczyny ratunkowe w przypadku podręcznik, aplikacja do podręcznika, film, zeszyt ćwiczeń. Strona 24

25 Nagłe zatrzymanie krążenia u osoby dorosłej. Zastosowanie AED Urazy. Apteczka pierwszej pomocy zadławienia, wymienia przykłady działań zapobiegających zadławieniu u małych dzieci. 3 III.12a h Uczeń: wyjaśnia pojęcie nagłego zatrzymania krążenia, wymienia jego oznaki, podaje przykłady zdarzeń, w których dochodzi do nagłego zatrzymania krążenia, potrafi rozpoznać nagłe zatrzymanie krążenia (NZK), omawia algorytm postępowania w nagłym zatrzymaniu krążenia, prawidłowo wykonuje resuscytację krążeniowooddechową, samodzielnie i we współpracy z drugą osobą, przedstawia sytuacje, w których można prowadzić resuscytację z wyłącznym uciskaniem klatki piersiowej, opisuje zastosowanie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED) oraz wskazuje na jego znaczenie dla zwiększenia skuteczności akcji resuscytacyjnej, potrafi bezpiecznie obsłużyć AED, potrafi wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową z wykorzystaniem AED. 2 III.14.a j, III.10 Uczeń: wymienia objawy związane z najczęstszymi obrażeniami narządu ruchu, opisuje metody udzielania pierwszej pomocy w urazach kończyn, wyjaśnia cel doraźnego unieruchomienia kończyny, zna i stosuje zasady unieruchomienia złamań kości długich i stawów (reguła Potta), wykonuje opatrunek osłaniający na ranę w obrębie kończyny oraz opatrunek uciskowy, podręcznik, film, manekin do nauki RKO, środki dezynfekcyjne, gaziki, maseczki do oddechów ratowniczych, zeszyt ćwiczeń podręcznik, AED. podręcznik, aplikacja do podręcznika, apteczka, zeszyt ćwiczeń. Strona 25

26 Oparzenia. Postępowanie przeciwwstrząsowe 2 III.15a d, III.16a d wymienia sytuacje, w których może dojść do urazów kręgosłupa, opisuje przykłady powikłań wynikających z urazu kręgosłupa, przedstawia metody przenoszenia poszkodowanych z urazem kręgosłupa, wymienia przykłady zapobiegania urazom w sporcie, w domu, w pracy, zna wyposażenie apteczki pierwszej pomocy, wymienia przedmioty, jakie powinny znaleźć się w apteczce domowej, samochodowej, omawia zastosowanie zaopatrzenia apteczki, uzasadnia, dlaczego wyposażenie apteczki może ulegać modyfikacjom. Uczeń: wyjaśnia pojęcie oparzenia, wymienia przyczyny i rodzaje oparzeń, omawia zasady postępowania w przypadku oparzenia termicznego, demonstruje metodę chłodzenia w przypadku oparzenia kończyny, wymienia przykłady zapobiegania oparzeniom, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska domowego i małych dzieci, zna najważniejsze przyczyny wstrząsu, wymienia zagrożenia z niego wynikające, stosuje zasady postępowania przeciwwstrząsowego Zatrucia 1 III.18a c Uczeń: omawia zatrucie tlenkiem węgla (czadem), lekami lub środkami odurzającymi; wymienia ich objawy, opisuje zasady bezpieczeństwa w pomieszczeniach podręcznik, ćwiczenia, aplikacja do podręcznika, zestaw do pozoracji ran, środki opatrunkowe, opatrunek hydrożelowy. podręcznik, aplikacja do podręcznika, zeszyt ćwiczeń. Strona 26

27 skażonych tlenkiem węgla, gazami toksycznymi, wie, jak postępować wobec osoby, która uległa zatruciu Utonięcia. Wypadki nad wodą 1 III.17a d Uczeń: opisuje sytuacje, w jakich dochodzi do tonięcia, wymienia zagrożenia związane z wodą, wyjaśnia różnicę między podtopieniem a utonięciem, odtwarza etapy pomocy w podtopieniach, omawia czynności pierwszej pomocy po wydobyciu poszkodowanego z wody, wyjaśnia, jak zapobiegać tonięciu i wypadkom w akwenach wodnych. V Zdrowie i jego zagrożenia. Edukacja zdrowotna Choroby 1 IV Uczeń: cywilizacyjne zna czynniki ryzyka chorób cywilizacyjnych, takich jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej, otyłość, definiuje pojęcie zespołu metabolicznego, potrafi dokonać pomiaru ciśnienia tętniczego, potrafi ocenić korzyści kontroli czynników ryzyka miażdżycy w populacji, zna pojęcie wskaźnika masy ciała (BMI) i potrafi określić, do czego służy, zna tendencje związane z otyłością wśród dzieci, Zdrowie człowieka młodzieży i dorosłych w Polsce. 1 IV Uczeń: wyjaśnia pojęcie zdrowia, omawia zależności między zdrowiem fizycznym, psychicznym, emocjonalnym, a społecznym, opisuje wpływ stresu na zdrowie, wymienia rzetelne źródła informacji o zdrowiu, chorobach, świadczeniach i usługach zdrowotnych, podręcznik, aplikacja do podręcznika, dane statystyczne dotyczące liczby utonięć, zeszyt ćwiczeń. podręcznik, aplikacja do podręcznika, dane statystyczne dotyczące zapadalności na choroby cywilizacyjne, zeszyt ćwiczeń. podręcznik, prezentacja multimedialna, zeszyt ćwiczeń. Strona 27

28 Zasady zdrowego życia 1 IV.3.1 7, IV zna podstawowe sygnały i objawy problemów ze zdrowiem psychicznym (stres fizyczny i emocjonalny, zaburzenia odżywiania, depresja kliniczna), definiuje pojęcia bulimia i anoreksja; wyjaśnia ich następstwa, opisuje konstruktywne i niekonstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami, w tym negatywnymi, określa, gdzie w okolicy swojego miejsca zamieszkania działają instytucje i organizacje świadczące leczenie, pomoc i wsparcie w przypadkach problemów zdrowia psychicznego, w szczególności świadczące usługi dla młodzieży, dobiera i demonstruje umiejętności komunikacji interpersonalnej istotne dla zdrowia i bezpieczeństwa (odmowa, zachowania asertywne, negocjowanie). Uczeń: wymienia zachowania, które sprzyjają zdrowiu (prozdrowotne) oraz zagrażają zdrowiu oraz wskazuje te, które szczególnie często występują wśród nastolatków, odróżnia czynniki środowiskowe i społeczne (korzystne i szkodliwe), na które człowiek może mieć wpływ, od takich, na które nie może, omawia krótkoterminowe i długoterminowe konsekwencje zachowań sprzyjających (prozdrowotnych) i zagrażających zdrowiu, wyjaśnia zagadnienia związane z właściwą i racjonalną aktywnością fizyczną, uzasadnia jej znaczenie dla zdrowia i rozwoju, w tym ochrony przed chorobami przewlekłymi, analizuje tendencje związane z brakiem aktywności fizycznej wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w Polsce, podręcznik, aplikacja do podręcznika, Piramida Żywienia i Aktywności Fizycznej, zeszyt ćwiczeń. Strona 28

29 potrafi ocenić intensywność wysiłku fizycznego (np. na podstawie pomiaru częstości akcji serca w czasie i po wysiłku), potrafi analizować wartość odżywczą produktów żywnościowych, np. na podstawie informacji o ich składzie umieszczanych przez producenta na opakowaniu, wyjaśnia związki między aktywnością fizyczną, zwyczajami żywieniowymi i dobrostanem emocjonalnym, wyjaśnia zagadnienia związane z właściwym, racjonalnym żywieniem, uzasadnia jego znaczenie dla zdrowia i rozwoju, w tym ochrony przed chorobami przewlekłymi Uzależnienia 1 IV.5 Uczeń: analizuje objawy różnych rodzajów uzależnień behawioralnych, w tym uzależnienie od komputera, internetu, hazardu, wie, jakie przekonania dotyczące spożycia alkoholu, palenia tytoniu, stosowania dopalaczy i narkotyków przez młodzież mogą mieć wpływ na podejmowanie wymienionych zachowań, zna wiarygodne źródła informacji o tendencjach dotyczących spożycia alkoholu, palenia tytoniu, brania dopalaczy i narkotyków przez młodzież w Polsce oraz skutkach uzależnień, wyjaśnia, w jaki sposób można unikać picia alkoholu, palenia tytoniu, brania dopalaczy i narkotyków, zna zasady odpowiedniego stosowania leków (produktów leczniczych) i suplementów diety, ustala, co sam może zrobić, aby tworzyć warunki środowiskowe i społeczne, które są korzystne dla zdrowia (ochrona środowiska przyrodniczego, wsparcie społeczne, podręcznik, aplikacja do podręcznika, zeszyt ćwiczeń. Strona 29

30 komunikacja interpersonalna, współpraca osób, instytucji i organizacji na rzecz zdrowia itp.), wyjaśnia wpływ substancji psychoaktywnych na sprawność kierowcy, zna przepisy prawa dotyczące używania substancji psychoaktywnych i prowadzenia pojazdów. Strona 30

31 V. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania Zgodnie z założeniami podstawy programowej z dnia 30 stycznia 2018 roku edukacja dla bezpieczeństwa główny nacisk kładzie na wykształcenie u młodych ludzi umiejętności zachowania się przede wszystkim w trakcie zagrożeń czasu pokoju. Duży znaczenie przywiązuje też do edukacji zdrowotnej. Cele założone w podstawie programowej można osiągnąć na wiele sposobów. Najbardziej efektywne dla zdobywania wiedzy i nabywania nowych umiejętności jest aktywne zaangażowanie uczniów w proces kształcenia, dlatego też należy wykorzystać rozmaite metody aktywizujące, które sprawiają, że zajęcia stają się bardziej atrakcyjne dla uczniów, u których wyzwalają aktywną, twórczą postawę. W związku z tym, że w czasie lekcji edukacji dla bezpieczeństwa bardzo często należy stosować różnego rodzaju symulacje, wszystkie proponowane metody powinny mieć na celu kształcenie umiejętności formułowania argumentów i odpierania kontrargumentów przeciwnika, właściwego prezentowania własnego stanowiska, jasnego i precyzyjnego przedstawiania swoich poglądów oraz krytycyzmu wobec zdania swojego i innych. Dużą wagę należy przywiązywać do kształcenia postawy tolerancji. Istotną rolę odgrywa także uwzględnienie specyfiki zespołu uczniowskiego i warunków pracy, a także odwoływanie się do wiedzy i doświadczenia uczniów. Inaczej należy pracować z zespołem uczniów, którzy sami przeżyli np. powódź, a inaczej, gdy to zjawisko i związane z nim kwestie rozstrzygać będziemy czysto teoretycznie. Jeszcze innym zagadnieniem, które bezwzględnie należy wziąć pod uwagę, jest indywidualizacja procesu kształcenia i wychowania. Trzeba cały czas pamiętać, że obowiązkiem nauczyciela jest taki dobór metod nauczania, aby każdy z jego uczniów osiągnął zamierzone cele kształcenia i wychowania. Rolą nauczyciela, przewodnika ucznia, jest wzmacnianie poczucia wartości wychowanka, poznanie jego możliwości i stworzenie takiej sytuacji dydaktycznej, która mimo występujących trudności, doprowadzi do zbudowania przez ucznia pozytywnego obrazu własnej osoby. Propozycje metod i technik nauczania W procesie edukacyjnym wiedzę należy przekazywać w sposób różnorodny, ciekawy dla ucznia. W każdym zespole uczniowskim znajdą się osoby, które pracują w różnym tempie, mają różny poziom wiedzy i doświadczenia, a także różne możliwości Strona 31

32 psychofizyczne, dlatego też w czasie jednej jednostki lekcyjnej nauczyciel, omawiając to samo zagadnienie, może pracować z uczniami, wykorzystując różne metody, dostosowane do ich indywidualnych potrzeb edukacyjnych. Podążając za słowami Konfucjusza: Co usłyszę, zapomnę, co zobaczę, zapamiętam, co sam zrobię, zrozumiem, współcześnie nauczyciel staje się organizatorem i koordynatorem samodzielnej pracy uczniów, aktywizując ich do działań twórczych. Zapamiętujemy 10% tego, co czytamy, 20% tego, co słyszymy, 30% tego, co widzimy, 50% tego, co słyszymy i widzimy, 70% tego, co sami mówimy i aż 90% tego, co sami robimy (1 Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie przewodnik po metodach aktywizujących, Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2000, s. 8). Dlatego w dążeniu do tego, aby uczniowie przyswoili określone informacje i potrafili odnieść je do swoich doświadczeń, nieocenione mogą okazać się tzw. metody aktywizujące. Propozycje metod aktywizujących wykorzystywanych do realizacji treści kształcenia edukacji dla bezpieczeństwa. Burza mózgów to najprostsza metoda aktywizująca, której celem jest zgromadzenie w krótkim czasie jak największej liczby pomysłów na rozwiązanie jakiegoś problemu. Praca tą metodą polega na tym, że nauczyciel podaje problem lub zagadnienie wymagające rozwiązania. Uczniowie zgłaszają pomysły na ich rozwiązanie i zapisują je na tablicy lub w innym miejscu. Później następuje dyskusja i wybór najlepszego rozwiązania. W czasie pracy tą metodą ważna jest zasada niekrytykowania nawet najbardziej nieprawdopodobnych rozwiązań. Dyskusja to zorganizowana wymiana poglądów między uczestnikami dyskusji (między uczniami i nauczycielem bądź też samymi uczniami). Niezwykle ważnymi elementami tej formy pracy są: właściwe i precyzyjne sformułowanie tematu, określenie czasu i sposobu prezentowania wypowiedzi, a także wybranie osoby prowadzącej dyskusję. Debata za i przeciw to metoda pozwalająca na analizowanie jakiegoś problemu z różnych punktów widzenia. Ten sposób pracy ma na celu nauczenie i przyzwyczajenie ucznia do analizowania wszystkich aspektów rozwiązania przed podjęciem ostatecznej decyzji. Drzewo decyzyjne to graficzny zapis procesu myślenia i podejmowania decyzji, określenie możliwych rozwiązań oraz przewidywanie pozytywnych i negatywnych konsekwencji wybranych możliwości. W pień drzewa uczeń wpisuje zagadnienie, które Strona 32