Zmiany zachodz¹ce wspó³czeœnie w brioflorze miast na przyk³adzie parków Wroc³awia (obserwacje z lat 2000, 2006 i 2011)
|
|
- Władysława Wysocka
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 81 Zmiany-zachodz¹ce-wspó³czeœnie-w-brioflorze-miast- -na-przyk³adzie-parków-wroc³awia 81 Zmiany zachodz¹ce wspó³czeœnie w brioflorze miast na przyk³adzie parków Wroc³awia (obserwacje z lat 2000, 2006 i 2011) Contemporary changes in urban bryophytes: a case study of Wroclaw parks carried out in 2000, 2006 and 2011 EWA FUDALI E. Fudali, Katedra Botaniki i Ekologii Roœlin, Uniwersytet Przyrodniczy we Wroc³awiu, pl. Grunwaldzki 24a, Wroc³aw; ewa.fudali@gmail.com ABSTRACT: Floristic and ecological data was collected three times (in 2000, 2006 and 2011) in fifteen urban parks in Wroc³aw. Results were compared to determine whether bryophytes can survive in urban environments, or whether they die off because of the constant pressure of urbanization. Other questions examined include whether bryophytes remain in the same habitats, or whether they change their spatial distribution; and whether new species appear, and what is their ecology? During the eleven year study period, there were only minor fluctuations in the number of bryophytic species present, with 64 species detected in 2000, 69 species in 2006, and 65 species in There were notable changes in species composition. The average level of species exchange was 27%, but was 48% in parks in the center of the city. During the study period, 13 new species were found that had not been found in They were mainly epiphytes. Species that were found throughout the study period showed distinct dynamic trends: no noticeable changes in the number of parks on which the species was found, or in the number of notes; translocation among the various parks with no tendency to colonize; disappearance of the species; and spreading, both within the individual parks and within the whole city. KEY WORDS: urban bryophytes, contemporary changes in bryoflora, urban parks, flora of Wroc³aw Wstêp Wp³yw urbanizacji na florê mchów i w¹trobowców okreœlany by³ dot¹d wy³¹cznie na podstawie porównania danych wspó³czesnych z historycznymi, najczêœciej datowanymi na prze³om XIX i XX wieku lub pierwsz¹ po³owê XX w. FUDALI E Zmiany zachodz¹ce wspó³czeœnie w brioflorze miast na przyk³adzie parków Wroc³awia (obserwacje z lat 2000, 2006 i 2011). W: K CKI Z., STEFAÑSKA-KRZACZEK E. (red.), Synantropizacja w dobie zmian ró norodnoœci biologicznej. Acta Botanica Silesiaca 6:
2 82 Ewa-Fudali 82 a wiêc na okres sprzed rewolucji urbanizacyjnej. Zastosowanie takiej metody prowadzi³o zawsze do stwierdzenia silnego spadku bioró norodnoœci w wyniku rozwoju miast (m.in. Schaepe 1986; Virchenko 1991; Müller 1993; Fudali 1997; Vanderpoorten 1997). Natomiast wspó³czesne reakcje mszaków na sta³y stres urbanizacyjny nie zosta³y dot¹d rozpoznane. Dotychczasowe badania briologiczne terenów miejskich mia³y bowiem zawsze charakter jednorazowy, w adnym ze zbadanych miast, po up³ywie kilku lub kilkunastu lat, nie powtórzono badañ. Nie wiemy wiêc, czy stwierdzone wczeœniej taksony utrzymuj¹ siê w miastach czy te mo e ustêpuj¹ z nich pod wp³ywem sta³ej presji urbanizacyjnej, czy trwaj¹ na sta³ych stanowiskach czy te mo e przemieszczaj¹ siê lub rozprzestrzeniaj¹? Czy pojawiaj¹ siê nowe gatunki i jaka jest ich ekologia? Uzyskanie odpowiedzi na te pytania wymaga wieloletnich, wielokrotnie powtarzanych obserwacji na sta³ych powierzchniach w miastach. Spoœród kompleksów u ytkowania przestrzennego, które formuj¹ siê w œrodowisku miejskim, tylko parki, szczególnie te du e i stare, s¹ miejscami sprzyjaj¹cymi masowemu rozwojowi mchów i w¹trobowców. Jak wykazano, wystêpuj¹ w nich zarówno gatunki o szerokiej skali ekologicznych wymagañ, które jednoczeœnie s¹ rozprzestrzenione i czêste na terenach zabudowanych (nazywane miejskimi ubikwistami czy urbanofilami) jak równie taksony wyspecjalizowane, o w¹skich amplitudach socjologiczno-ekologicznych, ograniczone w swoim wystêpowaniu w miastach niemal wy³¹cznie do parków, jak np. gatunki nadrzewne czyli epifity, mszaki siedlisk butwiej¹cego drewna czy naziemne gatunki typowe dla fitocenoz leœnych (Fojcik, Stebel 2001; Fudali 1996, 2005). W pracy przedstawiono i przeanalizowano wyniki obserwacji florystycznoekologicznych dotycz¹cych brioflory 15 parków miejskich Wroc³awia wykonanych przez autorkê trzykrotnie w okresie od 2000 do 2011 r. Chocia dotycz¹ one okresu tylko 11 lat to pozwalaj¹ odpowiedzieæ, przynajmniej czêœciowo, na sformu³owane wczeœniej pytania badawcze. 1. Obiekty badañ, materia³ i metody Badane obiekty ró ni¹ siê wielkoœci¹, histori¹ oraz po³o eniem w stosunku do centrum miasta. Wiêkszoœæ z nich (10) nie przekracza powierzchni 25 ha; cztery po³o one s¹ w centrum historycznej zabudowy, pozosta³e le ¹ poza centrum ale otoczone s¹ mniej lub bardziej zwart¹ zabudow¹ (tab. 1). Obserwacje wykonane by³y trzykrotnie: w roku 2000 (Fudali 2001), 2006 (Fudali 2007 oraz mat. npbl.) i 2011 (npbl.). Badania terenowe polega³y na szczegó³owej inwentaryzacji wszystkich taksonów i ich wyst¹pieñ; notowano ka de wyst¹pienie na ró nym typie pod³o a, a w przypadku mchów jedno-
3 83 Zmiany-zachodz¹ce-wspó³czeœnie-w-brioflorze-miast- -na-przyk³adzie-parków-wroc³awia 83 Tabela 1. Charakterystyka parków Wroc³awia objêtych badaniami Table 1. Brief description of the Wroc³aw parks studied Nazwa parku/ Name of park Po³o enie wobec centrum/ Localization in relation to the city centre Area³/ Area [ha] Rok za³o enia/ The year of foundation Pochodzenie i character/ Origin and character S³owackiego centrum 3, miejski park za³o ony na miejscu dawnych fortyfikacji Wzgórze Partyzantów j.w. 4, j.w.; 2008 renowacja œcie ek i tarasu widokowego Staromiejski j.w. 2, j.w.; 2010 ca³kowita przebudowa trawników Im. S.To³py j.w. 5, miejski park za³o ony w obrêbie starego opactwa; 2007 renowacja obudowy stawu Kasprowicza peryferia 3, park publiczny za³o ony w obrêbie ³êgów nadrzecznych. Andersa j.w. 6, park publiczny w miejscu starego cmentarza parafialnego D¹browskiej j.w. 7, j.w. Skowroni j.w. 23, j.w. Kleciñski j.w. 10, przypa³acowy park za³o ony w obrêbie starej d¹browy i ³êgów nadrzecznych przekszta³cony w publiczny zieleniec Stab³owicki j.w. 15, j.w. Szczytnicki j.w. 100, ; 1912 przypa³acowy ogród; park krajobrazowy na zapleczu d¹browy; 2004 renowacja Pergoli Zachodni j.w. 75, ; 1910 park miejski w miejscu 3 dawnych cmentarzy; powiêkszony o fragment starej d¹browy Wschodni j.w. 30, park krajobrazowy za³o ony na terenie ³êgów nadrzecznych i olszyny Po³udniowy j.w. 25, park krajobrazowy za³o ony na terenach porolnych; 2007 renowacja murków Grabiszyñski j.w. 38, ; 1950 park publiczny w miejscu starego cmentarza miejskiego; powiêkszony o stary cmentarz wojskowy i zarastaj¹c¹ krzewami polanê.
4 84 Ewa-Fudali 84 substratowych wszystkie darnie danego gatunku, je eli odleg³oœæ miêdzy nimi wynosi³a przynajmniej 2 m. Ka de drzewo, niezale nie od po³o enia wzglêdem innych traktowano jako osobne notowanie. W ten sposób uzyskano listy gatunków wystêpuj¹cych w poszczególnych latach obserwacyjnych z uwzglêdnieniem liczby wyst¹pieñ na ka dym typie pod³o a. Analizie poddano zarówno sk³ad gatunkowy jak i liczbê notowañ ka dego z taksonów oraz ich preferencje substratowe. Nazwy mchów przyjêto za Ochyr¹ i in. (2003), w¹trobowców za Szweykowskim (2005). 2. Wyniki ¹czna liczba gatunków stwierdzonych w poszczególnych latach obserwacji ulega³a fluktuacyjnym zmianom (64; 69; 65), przy czym wyró nione kategorie parków ró ni³y siê w trendach tych zmian: w parkach peryferii w roku 2006 zaobserwowano wyraÿny wzrost liczby gatunków i spadek w 2011; natomiast w parkach centrum trend by³ przeciwny niewielki spadek liczby gat. w 2006 i wyraÿny wzrost w roku 2011 (ryc. 1). Ryc. 1. Zmiany iloœciowe w brioflorze parków centrum (PC) i peryferii (ma³ych PPm i du ych PP-d) w latach 2000, 2006, 2011 Fig. 1. Quantitative changes in the bryoflora of the parks situated in the city centre (PC) and out of the centre (of area up to 25 ha (PP-m) and larger (PP-d)) in the years: 2000, 2006, 2011 Dla ustalenia jaki charakter mia³y te zmiany porównano zbiorcze listy florystyczne (czyli ³¹czne ze wszystkich parków) uzyskane w wyniku kolejnych spisów. Porównanie to wykaza³o sta³oœæ sk³adu gatunkowego brioflory na poziomie 73% oraz 27% wymianê gatunków (tab. 2). W roku 2011 nie odnotowano
5 85 Zmiany-zachodz¹ce-wspó³czeœnie-w-brioflorze-miast- -na-przyk³adzie-parków-wroc³awia 85 ponownie 12 gatunków zarejestrowanych wczeœniej jak widaæ z zestawienia ró ni³y siê czasem przybycia do badanych obiektów i czasem ust¹pienia z nich (tab. 2). Jednoczeœnie od 2000 r. pojawi³o siê w brioflorze parków Wroc³awia 13 gatunków nowych, w tym 9 w roku 2006, przy czym czterech z nich ponownie nie zarejestrowano w Rozpatruj¹c oddzielnie parki centrum, ma³e parki peryferii i du e parki peryferii (tab. 2), poziom trwa³oœci brioflory oraz udzia³ gatunków nowych i nie zarejestrowanych ponownie kszta³tuje siê nieco inaczej (tab. 3). Najbardziej zbli one relacje do ogólnych zaznaczy³y siê w du ych parkach zlokalizowanych poza centrum. Natomiast w parkach centrum trwa³oœæ brioflory okaza³a siê znacznie ni sza: gatunki stale utrzymuj¹ce siê oraz powracaj¹ce stanowi¹ 52 % flory mchów odnotowanej w parkach tej kategorii. Tak e w ma³ych parkach peryferii brioflora wykaza³a mniejsz¹ stabilnoœæ na poziomie 58% (tab. 3). Porównanie wystêpowania (czyli liczby obiektów, w których gatunek zosta³ zarejestrowany oraz liczby notowañ) gatunków bêd¹cych trwa³ym elementem brioflory parków pozwala wskazaæ 4 wyraÿne trendy dynamiczne w ci¹gu minionych 11 lat (ryc. 2). Ryc. 2. Liczba gatunków trwale wystêpuj¹cych w parkach Wroc³awia wykazuj¹cych ró ne trendy dynamiczne w latach Fig. 2. The number of species persistent in parks of Wroc³aw in the years appearing various dynamic tendencies Objaœnienia: B gatunki nie wykazuj¹ce zmian w liczbie obiektów i notowañ, E gatunki wykazuj¹ce sta³y wzrost liczby obiektów i notowañ, R gatunki wykazuj¹ce sta³y spadek liczby obiektów i notowañ, W gatunki przemieszczaj¹ce siê miêdzy parkami bez tendencji do osiedlania. Explanations: B species without changes in the number of objects and notes, E species with constant increase in the number of objects and notes, R species appearing decrease in the number of objects and notes, W species moving among parks without tendency to settle down.
6 Tabela 2. Wystêpowanie mszaków w parkach Wroc³awia zlokalizowanych w centrum i poza centrum w latach 2000, 2006 i 2011 wraz z ³¹czn¹ liczb¹ notowañ w poszczególnych kategoriach parków Table 2. Occurrence of bryophytes in the Wroc³aw parks situated in the city centre and outside the centre in the years 2000, 2006 and 2011 including the records total number in selected cathegories of parks Nazwa gatunku/ species name Wszystkie/ Altogether Centrum/ City centre Wszystkie/ Wszystkie/ Altogether Altogether Ma³e Small < 25 ha Peryferia/ Out of centre Du e Large > 25 ha Centrum/ City centre Ma³e/ Small < 25 ha Peryferia/ Out of centre Du e / Large > 25 ha Centrum/ City centre Peryferia/ Out of centre TRWA E STALE W PARKACH WROC AWIA / PERSISTENT SPECIES IN THE WROC AW PARKS nie wykazujace wyraÿnych zmian w wystêpowaniu / without visible change in the number of objects or notes Brachythecium albicans (4) 19 (4) 25 (5) 59 6 (3) 23 (5) 30 (5) 42 8 (3) 12 (5) 22 (5) Bryum argenteum (4) 8 (3) 15 (4) (4) 12 (5) 19 (5) (4) 12 (5) 8 (5) Cirriphyllum piliferum 37 1 (1) 5 (2) 31 (4) 48 1 (1) 11 (4) 36 (4) 51 2 (1) 8 (3) 41 (5) Climacium dendroides (2) (4) (3) Dicranella heteromalla (2) 24 (4) (1) 23 (4) (1) 25 (4) Dryptodon pulvinatus 12 1 (1) 0 11 (3) 16 1 (1) 1 (1) 14 (4) 9 2 (2) 1 (1) 6 (3) Fissidens taxifolius (3) (2) (2) Homalothecium sericeum (1) (1) (1) 0 Lophocolea heterophylla (4) (1) 10 (2) (3) Mnium hornum (2) (2) (2) Orthodicranum montanum (1) (1) (1) Oxyrrhynchium hians (3) 35 (5) 70 (5) (2) 27 (5) 67 (5) (3) 25 (5) 84 (5 ) Plagiothecium denticulatum (1) (2) (1) Plagiothecium laetum (2) (2) (2) Plagiothecium nemorale (1) (1) (2) Rhizomnium punctatum (1) (1) (1) Rhynchostegium murale (1) 4 (1) (1) 4 (2) (3) 4 (2) Rhytidiadelphus squarrosus (4) 76 (5) (4) 83 (5) (4) 78 (5) Schistidium apocarpum 17 2 (1) 1 (1) 14 (5) 21 2 (1) 2 (2) 17 (5) 17 1 (1) 4 (3) 12 (5) Syntrichia ruralis (2) (2) (1) 2 (2) Tortula muralis (4) 7 (3) 19 (5) (4) 7 (3) 22 (5) 37 8 (4) 8 (4) 21 (5) Ma³e Small < 25 ha Du e Large > 25 ha 86 Ewa-Fudali 86
7 wykazujace spadek liczby obiektów i/lub notowañ / decrease in the number of objects and/ or notes Brachythecium salebrosum (3) 20 (5) (1) 25 (5) (2) Calliergonella cuspidata (3) (1) 12 (3) (2) Leptodictyum riparium (3) 20 4 (2) 0 16 (4) (2) Lophocolea bidentata (2) (2) (1) Plagiomnium affine 71 1 (1) 15 (5) 55 (5) 50 1 (1) 14 (4) 35 (5) (3) 10 (5) Pseudoscleropodium purum (3) (3) (1) Sciuro-hypnum oedipodium (1) (2) (1) wykazujace sta³y wzrost liczby obiektów i/lub notowañ we wszystkich parkach / increase in the number of objects and/or notes in all the parks Atrichum undulatum 93 3 (1) 15 (3) 75 (4) (3) 112 (5) (1) 22 (5) 174 (5) Brachythecium rutabulum (3) 73 (5) 81 (5) (3) 84 (5) 103 (5) (3) 252 (5) 286 (5) Ceratodon purpureus (4) 54 (5) 78 (5) (4) 65 (5) 81 (5) (4) 151 (5) 109 (5) Hypnum cupressiforme (4) 72 (5) (1) 51 (5) 169 (5) (3) 161 (5) 623 (5) Kindbergia praelonga (4) (1) 21 (4) 55 1 (1) 5 (1) 49 (4) Orthotrichum anomalum 8 1 (1) 1 (1) 6 (2) (3) 5 (3) 17 1 (1) 6 (4) 10 (5) Orthotrichum diaphanum 15 1 (1) 1 (1) 13 (2) 19 2 (2) 1 (1) 16 (3) 44 4 (2) 32 (5) 8 (4) Plagiomnium cuspidatum (2) 29 (4) (5) 59 (5) (1) 56 (5) 98 (4) Plagiomnium undulatum (5) 49 (5) (1) 39 (5) 64 (5) (1) 43 (5) 53 (5) Sciuro-hypnum populeum (3) (3) 8 1 (1) 0 7 (5) wykazujace sta³y wzrost liczby obiektów i/lub notowañ tylko w parkach poza centrum / increase in the number of objects and/or notes only in the parks out of the city centre Amblystegium serpens (4) 30 (5) 72 (5) (4) 47 (5) 81 (5) (2) 156 (5) 258 (5) Brachytheciastrum velutinum 81 1 (1) 28 (5) 52 (5) (4) 80 (5) (5) 151 (5) Dicranoweisia cirrata (2) 7 (3) (1) 17 (4) (2) 180 (5) Dicranum scoparium (1) (1) (2) Pohlia nutans (5) 38 (5) (4) 51 (5) (5) 112 (5) Polytrichastrum formosum (4) (4) (3) Pylaisia polyantha (3) (1) 3 (3) (2) 2 (2) Rosulabryum laevifilum (2) 11 (4) (1) 13 (3) (2) 34 (5) Sanionia uncinata (1) (1) (3) przemieszczaj¹ce siê miêdzy parkami bez tendencji do osiedlania / translocation among the various parks without tendency to settle down Aulacomnium androgynum (2) (1) 5 (2) (2) Barbula convoluta (2) 17 (4) 11 (3) 31 7 (3) 9 (4) 15 (4) 15 7 (4) 0 8 (3) Bryum caespiticium (2) 7 (3) 12 5 (3) 1 (1) 6 (2) 4 1 (1) 2 (2) 1 (1) 87 Zmiany-zachodz¹ce-wspó³czeœnie-w-brioflorze-miast- -na-przyk³adzie-parków-wroc³awia 87
8 Funaria hygrometrica 17 4 (2) 3 (1) 10 (2) 13 3 (1) 0 10 (3) 7 4 (2) 1 (1) 2 (2) Herzogiella seligeri (1) (1) 1 (1) (2) Marchantia polymorpha (1) (1) 2 1 (1) 0 1 (1) Polytrichum juniperinum (1) (1) 1 (1) (1) POWRACAJ CE / RETURNING SPECIES Physcomitrium pyriforme 5 1 (1) 0 4 (1) (1) 0 1 (1) Plagiothecium curvifolium (2) (2) NOTOWANE W 2000; W 2006 i 2011 BRAK / SPECIES NOTED IN 2000 AND 2006 AND NOT REPORTED IN 2011 Bryum violaceum (1) Hypnum pratense (1) NOTOWANE W 2000 i 2006; W 2011 BRAK / SPECIES NOTED IN 2000 AND NOT REPORTED IN 2006 AND 2011 Barbula unguiculata 1 1 (1) (2) Bryoerythrophyllum recurvirostrum (1) (1) Drepanocladus aduncus (1) (1) Leskea polycarpa (1) (1) Thuidium delicatulum (2) (3) Tortula truncata 4 1 (1) 0 3 (2) (1) NOWE W 2006; W 2011 BRAK / SPECIES NEW IN 2006 NOT REPORTED IN 2011 Bryum pseudotriquetrum (1) Chiloscyphos polyanthos (1) Ptilidium pulcherrimum (1) Scapania nemorea (1) NOWE OD 2006 / SPECIES NEW IN 2006 AND REPORTED IN 2011 Callicladium haldanianum (1) (1) Orthotrichum pallens (1) 4 (3) 44 2 (2) 17 (3) 25 (5) Orthotrichun speciosum (1) 23 1 (1) 5 (3) 17 (5) Platygyrium repens (3) 61 2 (1) 15 (4) 44 (4) Syntrichia virescens (1) 3 2 (1) 0 1 (1) 88 Ewa-Fudali 88
9 NOWE OD 2011 / SPECIES NEW IN 2011 Hypnum pallescens (2) Leptobryum pyriforme (1) 0 0 Orthodicranum tauricum (2) Orthotrichum affine (1) 4 (3) RAZEM liczba gatunków w danej kategorii parku/ IN TOTAL species number in the particular park cathegory Objaœnienia: w nawiasach podano liczbê parków, w których gatunek zosta³ odnotowany. Explanations: in brackets a number of parks in which species occurred was given. 89 Zmiany-zachodz¹ce-wspó³czeœnie-w-brioflorze-miast- -na-przyk³adzie-parków-wroc³awia 89
10 90 Ewa-Fudali 90 Tabela 3. Udzia³ procentowy gatunków trwa³ych i ulegaj¹cych wymianie w brioflorze parków Wroc³awia w latach Table 3. Percentage incidence of species with various occurrence during the period studied Grupy gatunków wykazuj¹cych ró ny sposób wystêpowania w badanym okresie/ Groups of species with various occurrence during the period studied Objaœnienia: patrz ryc. 1 Explanations: see Fig. 1. Wszystkie parki ³¹cznie/ All parks together PC PP-m PP-d trwa³e stale/ species persistent 70% 40% 56% 66% powracaj¹ce/ returning species 3% 9% 2% % wyst¹pi³y w 2000, brak w 2006 i 2011/ occurred in 2000, not re-found in 2006 and % 9% 0% 4% wyst¹pi³y w 2000 i 2006, brak w 2011/ occurred in 2000 and 2006, not re-found in % 3% 7% 7% nowe w 2006 i nie odnotowane w 2011/ new in 2006 but not re-found in % 3% 12% 4% nowe od 2006 i nadal obecne w 2011/ new in 2006 and still present in % % 14% 12% nowe w 2011/ reported for the first time in 2011 % 27% 9% 4% W przypadku 21 gatunków (37% trwa³ej brioflory) nie stwierdzono wyraÿnej dynamiki liczba obiektów i notowañ utrzymuje siê na podobnym poziomie (tab. 2). Sta³y wzrost liczby obiektów i liczby notowañ wykaza³o19 gatunków (34%), przy czym 9 tylko poza centrum. Wœród nich wyraÿn¹ intensyfikacjê fazy osiedlania, na razie wy³¹cznie poza centrum wykaza³o 6 gatunków leœnych i leœno-zaroœlowych (tab. 2). Cechy regresji czyli sta³y choæ powolny spadek liczby notowañ i stanowisk wykaza³o 7 gatunków (13%). Jeszcze inny typ reakcji wykaza³o 7 gatunków (13%), które przez ca³y analizowany okres wystêpowa³y na terenie parków ale ka dorazowo rejestrowane by³y w innych obiektach ni poprzednio. 3. Dyskusja 3.1. Ocena trwa³oœci sk³adu gatunkowego brioflory miejskich parków. Porównanie wyników badañ pokaza³o, e brioflora parków wykazuje sta³oœæ sk³adu gatunkowego na poziomie 73%. Pozosta³e 27% gatunków ulega³o wymianie. W roku 2011 nie odnotowano ponownie 12 gatunków zarejestro-
11 91 Zmiany-zachodz¹ce-wspó³czeœnie-w-brioflorze-miast- -na-przyk³adzie-parków-wroc³awia 91 wanych wczeœniej. Pod wzglêdem ekologicznym wykazuj¹ one du ¹ rozmaitoœæ. S¹ wœród nich: mchy naziemne siedlisk zaburzonych (Barbula unguiculata, Tortula truncata, Bryum violaceum), ³¹kowe (Thuidium delicatulum, Hypnum pratense) higrofity (Bryum pseudotriquetrum, Drepanocladus aduncus, Scapania nemorea), epifity s.l. (Leskea polycarpa, Ptilidium pulcherrimum, Chiloscyphus polyanthos) oraz namurkowy Bryoerhthrophyllum recurvirostre. Trudno tu wskazaæ jakiœ jeden czynnik kierunkowy powoduj¹cy ich aktualn¹ nieobecnoœæ w badanych obiektach. Jednoczeœnie od 2000 r. pojawi³o siê w brioflorze parków Wroc³awia 13 gatunków nowych, w tym 9 w roku 2006, przy czym czterech z nich ponownie nie zarejestrowano w Wœród gatunków, które w brioflorze parków Wroc³awia notowane s¹ dopiero od roku 2006 lub 2011 zaznacza siê du e podobieñstwo ekologiczne: szeœæ z nich to gatunki nadrzewne (Hypnum pallescens, Orthodicranum tauricum, Orthotrichum affine, O. pallens, O. speciosum, Platygyrium repens), wykazuj¹ce w ci¹gu ostatnich 30 lat wyraÿn¹ ekspansjê w Europie, dokumentowan¹ dot¹d g³ównie z obszarów o naturalnym lub pó³naturalnym charakterze (m.in. Hegewald 1972, 1991; Greven 1986; Rusiñska, Urbañski 1993; Erzberger 1998; Fojcik 1998; Stebel, Plašek 2001; Stebel 2006). Warto zwróciæ uwagê, e stanowiska tych mchów we Wroc³awiu by³y zawsze zlokalizowane na skraju parków, przy ma³o ruchliwych ulicach. Pozosta³e gatunki to: epifityczno-epilityczny Syntrichia virescens, epixylicznoepilityczny Callicladium haldanianum oraz naziemny mech siedlisk zaburzonych Leptobryum pyriforme. Trwa³oœæ brioflory okaza³a siê cech¹ zale n¹ od lokalizacji parku w stosunku do centrum oraz jego wielkoœci. Najni sz¹ stabilnoœci¹ charakteryzuj¹ siê parki centrum na poziomie 52% flory mchów odnotowanej w parkach tej kategorii. W 2011 nie potwierdzono 3 gatunków zarejestrowanych w 2000 r, i dodatkowo jednego, który pojawi³ siê w roku 2006 razem stanowi¹ 12%. Jednoczeœnie odnotowano wzrost bogactwa gatunkowego parków centrum w stosunku do roku 2000 o 12 gatunków (36%). Piêæ z nich to gatunki nowe w skali ca³ej brioflory parków Wroc³awia (tab. 2), pozosta³e nale ¹ do trwa³ych elementów brioflory parków peryferii (leœne: Hypnum cupressiforme, Kindbergia praelonga, Plagiomnium cuspidatum, Plagiomnium undulatum, ruderalne: Bryum caespiticium, Marchantia polymorpha oraz namurkowy Syntrichia ruralis). Ich pojawianie siê w parkach centrum sugeruje przemieszczanie siê diaspor mchów w obrêbie miasta pomiêdzy centrum i peryferiami. Parki zlokalizowane poza centrum wykazuj¹ ogólnie wy sz¹ stabilnoœæ brioflory ni parki centrum, ale jednoczeœnie cecha ta zale y od wielkoœci obiektów. Trwa³oœæ brioflory w ma³ych parkach jest ni sza (58%) ni w du ych (69%). Pod wzglêdem ekologicznym gatunki nowe dla ma³ych parków peryferii wykazuj¹ du ¹ ró norodnoœæ; s¹ wœród nich cztery ze wspomnianych ekspansywnych epifitów
12 92 Ewa-Fudali 92 a tak e mchy leœno-zaroœlowe (Kindbergia praelonga, Pylaisia polyantha), ³¹kowy Rhytidiadelphus squarrosus oraz gatunki namurkowe (Dryptodon pulvinatus, Syntrichia ruralis, Schistidium apocarpum). Wszystkie stanowi¹ jednoczeœnie trwa³y element brioflory du ych parków peryferii. Wœród nie odnotowanych w 2011 w ma³ych parkach peryferii znajduj¹ siê trzy gatunki zwi¹zane ze spróchnia³ym drewnem (Aulacomnium androgynum, Herzogiella seligeri, Lophocolea heterophylla), ³¹kowy mech Calliergonella cuspidata oraz cztery gatunki siedlisk otwartych (Barbula convoluta, B.unguiculata, Polytrichum juniperinum i Pottia truncata) Dynamika gatunków bêd¹cych trwa³ym elementem brioflory parków Wœród gatunków bêd¹cych trwa³ym elementem brioflory parków w ci¹gu minionych 11 lat wykazano ró ne trendy dynamiczne, wyró nione na podstawie porównania liczby obiektów, w których wystêpowa³y oraz liczby notowañ. Przy czym aden z nich nie wykaza³ dominacji. 37% trwa³ej brioflory zachowa³o ten sam stan wystêpowania. Pod wzglêdem ekologicznym jest to grupa zró nicowana, z³o ona zarówno z gatunków leœnych, leœno-zaroœlowych i ³¹kowych jak i mchów hemerofilnych, rozprzestrzenionych na terenach zabudowanych (m.in. Fudali 1994, 1996; Fojcik, Stebel 2001). 34% brioflory (19 gatunków) zwiêkszy³o liczbê obiektów i liczbê notowañ w tym okresie. Jest to grupa niejednorodna, w której zaznacza siê kilka podgrup ró ni¹cych siê zasiêgiem i tempem ekspansji. Za wybitnie ekspansywne we wszystkich parkach mo na wskazaæ urbanofilne polisubstratowe mchy Brachythecium rutabulum i Ceratodon purpureus, które w roku 2011 wykaza³y dodatkowo tendencje epifityczne (wchodzenie na pnie drzew, wzrost liczby notowañ na ziemi wokó³ korzeni drzew). Ekspansywny w parkach okaza³ siê te Orthotrichumum diaphanum, który w miastach wystêpuje powszechnie na starych murkach betonowych (Fudali 1994, 1996) natomiast na terenach niezabudowanych zasiedla czêsto pnie drzew. W roku 2011 we wroc³awskich parkach odnotowano po raz pierwszy kilka wyst¹pieñ tego gatunku na korzeniach i pniach drzew. Sta³¹ ekspansjê na peryferiach przy jednoczesnym spadku notowañ w centrum wykaza³ natomiast inny ubikwistyczny mech Amblystegium serpens, który w roku 2011 masowo pojawi³ siê w dolnych partiach pni klonów. Szeœæ gatunków mchów leœno-zaroœlowych bêd¹cych przez 11 lat trwa³ym elementem brioflory peryferii (tab. 2) wykaza³o tendencjê do sta³ej ekspansji w kierunku parków centrum. W roku 2006 zosta³y po raz pierwszy odnotowane w jednym z parków centrum a w roku 2011 wzros³a liczba ich notowañ w tym parku, niektóre pojawi³y siê te w innych obiektach w centrum. WyraŸn¹ intensyfikacjê fazy osiedlania, na razie wy³¹cznie poza centrum wykaza³o 6 gatunków leœnych i leœno-
13 93 Zmiany-zachodz¹ce-wspó³czeœnie-w-brioflorze-miast- -na-przyk³adzie-parków-wroc³awia 93 zaroœlowych (tab. 2). Taki sam udzia³ w trwa³ej brioflorze parków (na poziomie 13%) maj¹ gatunki wykazuj¹ce cechy regresji (czyli sta³y choæ powolny spadek liczby notowañ i stanowisk) jak i gatunki nazwane umownie wêdrowcami, które przez ca³y analizowany okres wystêpowa³y na terenie parków ale ka dorazowo rejestrowane by³y w innych obiektach ni poprzednio. Wszystkie gatunki wykazuj¹ce cechy ustêpowania to mchy leœno-zaroœlowe lub ³¹kowe (w tym higrofity). Te grupy ekologiczne mchów uwa ane s¹ za wra liwe na presjê urbanizacyjn¹ (m.in. Schaepe 1986; Virchenko 1991; Müller 1993; Fudali 1997; Vanderpoorten 1997) ale okres 11 lat to za ma³o aby stwierdziæ, czy zaobserwowana tendencja ma charakter kierunkowy. Tendencjê do przemieszczania siê w obrêbie miasta bez zachowania wczeœniejszych stanowisk i próby trwa³ego osiedlania wykazuj¹ przede wszystkim gatunki siedlisk krótkotrwa³ych (zwi¹zane ze zbutwia³ym drewnem lub naziemne mchy zasiedlaj¹ce miejsca zaburzone). Ten typ reakcji wynika wiêc z biologii tych gatunków oraz dostêpnoœci odpowiednich siedlisk. 4. Podsumowanie i wnioski W okresie 11 lat brioflora parków Wroc³awia ulega³a zmianom iloœciowym i jakoœciowym. Stwierdzono ogóln¹ zmiennoœæ sk³adu gatunkowego na poziomie 27%, przy czym parki centrum okaza³y siê znacznie bardziej podatne na zmiany 48% ich brioflory uleg³o wymianie. W okresie objêtym badaniami zaobserwowano ³¹cznie wystêpowanie 13 gatunków nie zarejestrowanych w roku 2000, w tym pojawienie siê nowych gatunków epifitów. Z liczby 64 gatunków odnotowanych w roku 2000, w roku 2011 nie odnaleziono ponownie 8. Gatunki nie odnalezione ró ni³y siê ekologicznie. Gatunki trwale wystêpuj¹ce w badanym okresie wykaza³y ró ne trendy dynamiczne: brak zmian liczby obiektów i notowañ, przemieszczanie siê w obrêbie miasta bez zachowania wczeœniejszych stanowisk, ustêpowanie oraz rozprzestrzenianie siê, zarówno w obrêbie okreœlonego parku jak i w obrêbie miasta, w tym dodatkowo tendencjê do ekspansji ekologicznej (czyli zajmowania nowych siedlisk). Przeprowadzone badania pokazuj¹, e procesy zachodz¹ce w brioflorze wspó³czesnego miasta maj¹ z³o ony i wielokierunkowy charakter, a zmiany dotycz¹ zarówno jej struktury gatunkowej jak i przestrzennej.
14 94 Ewa-Fudali 94 Literatura ERZBERGER P Distribution of Dicranum viride and Dicranum tauricum in Hungary. Studia Bot. Hung. 29: FOJCIK B Nowe stanowiska Dicranum tauricum (Sapeg.) Z. Smirn. (Musci, Dicranaceae) w Polsce zachodniej i po³udniowej. Acta Biol. Silesiana 33(50), Prace Nauk. Uniw. Œl¹skiego 1761: FOJCIK B, STEBEL A Struktura ekologiczna i przestrzenna brioflory miasta Katowice. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Œl¹ska, Materia³y, Opracowania 5, Katowice, 128 ss. FUDALI E Species diversity and spatial distribution of bryophytes in urban areas - a case study of the city of Szczecin. Fragm. Flor. Geobot. 39(2): FUDALI E Distribution of bryophytes in various urban-use complexes of Szczecin. Fragm. Flor. Geobot. 41(2): FUDALI E Przemiany brioflory Szczecina w minionym stuleciu. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 4: FUDALI E Mszaki miejskich parków i cmentarzy Wroc³awia. Przegl. Przyr. 12(1 2): FUDALI E Bryophyte species diversity and ecology in the parks and cemeteries of selected Polish cities. Wyd. AR, Wroc³aw, 212 ss. FUDALI E Tendencje dynamiczne w brioflorze miejskich parków - na przyk³adzie Wroc³awia. Ann. Silesiae 35: GREVEN H. C Changes in the Dutch bryophyte flora and air pollution. Diss. Bot. 194, J. Cramer, Berlin-Stuttgard, 180 ss. HEGEWALD E Dicranum tauricum Sap. I. Die Verbreitung in der Bundesrepublik Deutschland und angrenzenden Gebieten. Herzogia 2: HEGEWALD E Die Verbreitung von Dicranum tauricum in Nordeuropa. Lindbergia 17: MÜLLER F Studien zur Moss- und Flechtenflora der Stadt Halle/S. Limprichtia 1: OCHYRA R., ARNOWIEC J., BEDNAREK-OCHYRA H Census catalogue of Polish mosses. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, 372 ss. RUSIÑSKA A., URBAÑSKI P Nowe stanowiska Dicranum tauricum Sap. w Polsce pó³nocnej i zachodniej. Bad. Fizjogr. Pol. Zach, Ser. B 42: SCHAEPE A Veranderungen der Moosflora von Berlin (West). Bryophyt. Bibl. 33, 392 ss. STEBEL A The mosses of the Beskidy Zachodnie as a paradigm of biological and environmental changes in the flora of the Polish Western Carpathians. Medical University of Silesia in Katowice, Habilitation thesis 17/2006, Katowice, 320 ss. STEBEL A., PLAŠEK V Dicranoweissia cirrata and Orthodicranum tauricum (Musci) in the Polish and Czech part of Upper Silesia - distribution and ecology. Natura Silesiae Superioris 5:
15 95 Zmiany-zachodz¹ce-wspó³czeœnie-w-brioflorze-miast- -na-przyk³adzie-parków-wroc³awia 95 SZWEYKOWSKI J An annotated checklist of Polish liverworts and hornworts. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 114 ss. VANDERPOORTEN A A bryological survey of the Brussels capital region (Belgium). Scripta Bot. Belg. 14: VIRCHENKO V.M Changes in bryoflora of the Darnitsa Forest-Park (Kiev) fort he last 100 years. Ukr. Bot. Zhurn. 48(1): Summary The paper presents the preliminary results of an eleven-year-long study on changes in the species composition and spatial distribution of bryophytes in a modern city. Floristic and ecological data was collected three times (in 2000, 2006 and 2011) in fifteen urban parks in Wroc³aw. Results were compared to determine whether bryophytes can survive in urban environments, or whether they die off because of the constant pressure of urbanization. Other questions examined include whether bryophytes remain in the same habitats, or whether they change their spatial distribution; and whether new species appear, and what is their ecology? During the eleven year study period, there were only minor fluctuations in the number of bryophytic species present, with 64 species detected in 2000, 69 species in 2006, and 65 species in There were notable changes in species composition. The average level of species exchange was 27%, but was 48% in parks in the center of the city. During the study period, 13 new species were found that had not been found in They were mainly epiphytes. Of the 64 species reported in 2000, eight species were not detected in These eight species were ecologically diverse. Species that were found throughout the study period showed distinct dynamic trends: no noticeable changes in the number of sites on which the species was found, or in the number of individual plants found; translocation among the various parks with no tendency to colonize; disappearance of the species; and spreading, both within the individual parks and within the whole city. Some species also tended to colonize new habitat types in recent years. Based on the results of the study, contemporary changes in urban bryoflora are rather complex, and the species and spatial structures of the bryophyte flora are dynamic.
Mszaki Miejskiego Ogrodu Botanicznego w Zabrzu (województwo śląskie) Bryophytes of Municipal Botanical Garden in Zabrze (Śląskie Province)
Przegląd Przyrodniczy XXIX, 3 (2018): 28-36 Barbara Fojcik Mszaki Miejskiego Ogrodu Botanicznego w Zabrzu (województwo śląskie) Bryophytes of Municipal Botanical Garden in Zabrze (Śląskie Province) Abstrakt:
Steciana MSZAKI ZABYTKOWEGO CMENTARZA W PŁAWNIE W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM (POLSKA ŚRODKOWA)
Steciana 2017, Vol. 21(4): 185 191 doi:10.12657/steciana.021.025 www.up.poznan.pl/steciana ISSN 1689-653X MSZAKI ZABYTKOWEGO CMENTARZA W PŁAWNIE W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM (POLSKA ŚRODKOWA) BRYOPHYTES OF THE
Materiały do brioflory Polski Środkowej. Mchy i wątrobowce rezerwatu leśnego Kruszewiec (województwo łódzkie)
Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody National Parks and Nature Reserves (Parki nar. Rez. Przyr.) 33 1 13 35 2014 GRZEGORZ J. WOLSKI, EWA FUDALI Materiały do brioflory Polski Środkowej. Mchy i wątrobowce
Martwe drewno jako ostoja różnorodności mszaków w lesie gospodarczym
Martwe drewno jako ostoja różnorodności mszaków w lesie gospodarczym Mariusz Wierzgoń, Barbara Fojcik ARTYKUŁY / ARTICLES Abstrakt. W lasach gospodarczych martwe drewno często jest ostoją dla wielu gatunków
BIULETYN SZADKOWSKI. Tom 12 2012
BIULETYN SZADKOWSKI Tom 12 2012 Grzegorz J. Wolski *, Beata Woziwoda ** Katarzyna Pawicka *** MSZAKI REZERWATU JAMNO Mszaki to grupa roślin obejmująca mchy (Bryophyta), wątrobowce (Marchantiophyta) oraz
Materiały do brioflory Polski Środkowej. Mchy i wątrobowce rezerwatu leśnego Jodły Oleśnickie (województwo łódzkie)
Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody National Parks and Nature Reserves (Parki nar. Rez. Przyr.) 32 3 3 23 2013 GRZEGORZ J. WOLSKI, EWA FUDALI Materiały do brioflory Polski Środkowej. Mchy i wątrobowce
Mszaki miejskich parków i cmentarzy Warszawy
Fragm. Flor. Geobot. Polonica 10: 221 240, 2003 Mszaki miejskich parków i cmentarzy Warszawy EWA FUDALI FUDALI, E. 2003. Bryophytes of parks and cemeteries of Warszawa town. Fragmenta Floristica et Geobotanica
CHRONIONE GATUNKI MCHÓW W EKOSYSTEMIE MIEJSKIM ŁODZI
Monika Staniaszek-Kik 1 CHRONIONE GATUNKI MCHÓW W EKOSYSTEMIE MIEJSKIM ŁODZI Streszczenie. W artykule zaprezentowano zagadnienie występowania chronionych mchów w granicach dużej aglomeracji miejskiej Łodzi.
3.2 Warunki meteorologiczne
Fundacja ARMAAG Raport 1999 3.2 Warunki meteorologiczne Pomiary podstawowych elementów meteorologicznych prowadzono we wszystkich stacjach lokalnych sieci ARMAAG, równolegle z pomiarami stê eñ substancji
Monitoring ekosystemów leśnych w LZD Siemianice
Przedsięwzięcie trwało od lipca 2010 roku do końca grudnia 2012 r. Prace pomiarowe i badawcze przeprowadzono w latach 2010, 2011. Wykonawcą tej części zadania było Biuro Urządzania i Geodezji Leśnej w
Stebel A Ró norodnoœæ gatunkowa mszaków rezerwatu leœnego Cisy ko³o Sierakowa. (Wy yna WoŸnicko-Wieluñska)
141 Ró norodnoœæ-gatunkowa-mszaków-rezerwatu-leœnego- Cisy-ko³o-Sierakowa 141 Ró norodnoœæ gatunkowa mszaków rezerwatu leœnego Cisy ko³o Sierakowa (Wy yna WoŸnicko-Wieluñska) Bryophyte species diversity
BRYOPHYTES AS INDICATORS OF NATURAL VALUES ON MINERAL WORKINGS AREAS A CASE STUDY FROM LIMESTONE QUARRY GÓRAŻDŻE (OPOLE PROVINCE, POLAND) ADAM STEBEL
BRYOPHYTES AS INDICATORS OF NATURAL VALUES ON MINERAL WORKINGS AREAS A CASE STUDY FROM LIMESTONE QUARRY GÓRAŻDŻE (OPOLE PROVINCE, POLAND) ADAM STEBEL Department of Pharmaceutical Botany, Medical University
Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym
Z PRAC INSTYTUTÓW Jadwiga Zarębska Warszawa, CODN Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2000 2001 Ö I. Powszechność nauczania języków obcych w różnych typach szkół Dane przedstawione w
Stanowiska inwazyjnych gatunków mchów w mieœcie odzi
245 Stanowiska-inwazyjnych-gatunków-mchów-w-mieœcie- odzi 245 Stanowiska inwazyjnych gatunków mchów w mieœcie odzi Localities of invasive moss species in the city of ódÿ GRZEGORZ J. WOLSKI G. J. Wolski,
Brioflora roślinności nieleśnej zachodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego
Fragm. Flor. Geobot. Polonica 14(2): 353 369, 2007 Brioflora roślinności nieleśnej zachodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego DOROTA MICHALSKA-HEJDUK i ANNA BOMANOWSKA MICHALSKA-HEJDUK, D. AND BOMANOWSKA,
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie
Nowe stanowisko Ulota crispa (Hedw.) Brid. (Orthotrichaceae) w Polsce Œrodkowej
161 Nowe-stanowisko-Ulota-crispa-(Hedw.)-Brid.-(Orthotrichaceae)-w-Polsce-Œrodkowej 161 Nowe stanowisko Ulota crispa (Hedw.) Brid. (Orthotrichaceae) w Polsce Œrodkowej New locality of Ulota crispa (Hedw.)
Katedra Botaniki i Ekologii Roślin Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu pl. Grunwaldzki 24a, PL-50-363 Wrocław. Dr hab.
Katedra Botaniki i Ekologii Roślin Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu pl. Grunwaldzki 24a, PL-50-363 Wrocław Dr hab. Ewa Fudali WYKAZ PUBLIKACJI (stan na dzień 01.10.2012) I. ARTYKUŁY 1. Fudali E. (1991):
WYKAZ GATUNKÓW MCHÓW I WĄTROBOWCÓW WYSTĘPUJĄCYCH W PARKU NARODOWYM BORY TUCHOLSKIE. Stan na 31 grudnia 2011 r. WĄTROBOWCE
WYKAZ GATUNKÓW MCHÓW I WĄTROBOWCÓW WYSTĘPUJĄCYCH W PARKU NARODOWYM BORY TUCHOLSKIE Stan na 31 grudnia 2011 r. WĄTROBOWCE Lp. Nazwa gatunkowa 1. Calypogeia integristipula Steph 2. Calypogeia muelleriana
Magurski Park Narodowy
Magurski Park Narodowy Lokalizacja punktów pomiarowych i wyniki badań. Na terenie Magurskiego Parku Narodowego zlokalizowano 3 punkty pomiarowe. Pomiary prowadzono od stycznia do grudnia 2005 roku. 32.
Brioflora użytku ekologicznego Bagno w Jeziorze (Wyżyna Woźnicko-Wieluńska)
Fragm. Flor. Geobot. Polonica 13(1): 171 181, 2006 Brioflora użytku ekologicznego Bagno w Jeziorze (Wyżyna Woźnicko-Wieluńska) ANNA SALACHNA SALACHNA, A. 2006. Bryophytes of the Bagno w Jeziorze protected
Nauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Melioracje i Inżynieria Środowiska Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2011 Tom 5 Zeszyt 4 HENRYK
WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC. Tomasz Rokicki
46 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, T. ROKICKI SERIA G, T. 94, z. 1, 2007 WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC Tomasz Rokicki Katedra Ekonomiki i Organizacji
Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy
Agnieszka Miler Departament Rynku Pracy Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy W 2000 roku, zosta³o wprowadzone rozporz¹dzeniem Prezesa
Wstęp. Opis stanowiska
145 ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 26 (2018) str. 145 150 Adam Stebel Received: 15.01.2018 Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Reviewed: 23.05.2018 Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny
Ojcowski Park Narodowy
Ojcowski Park Narodowy Lokalizacja punktów pomiarowych i wyniki badań Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego zlokalizowano 3 punkty pomiarowe. Pomiary prowadzono od stycznia do grudnia 2005 roku. 16.
WSKAŹNIKI SIEDLISK BORU ŚWIEŻEGO I MIESZANEGO ŚWIEŻEGO W BORACH SOSNOWYCH POLSKI POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ*
WSKAŹNIKI SIEDLISK BORU ŚWIEŻEGO I MIESZANEGO ŚWIEŻEGO W BORACH SOSNOWYCH POLSKI POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ* Ewa Stefańska Abstrakt Gatunki wskazujące na typ siedliska borowego określono na podstawie badań
NARODOWEGO (BESKID NISKI, KARPATY ZACHODNIE)
141 ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 2011 (19), str. 141 147 Adam Stebel Received: 31.01.2011 Katedra Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Reviewed: 24.05.2011 Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach ul. Ostrogórska
4. OCENA JAKOŒCI POWIETRZA W AGLOMERACJI GDAÑSKIEJ
4. OCENA JAKOŒCI POWIETRZA 4.1. Ocena jakoœci powietrza w odniesieniu do norm dyspozycyjnych O jakoœci powietrza na danym obszarze decyduje œredni poziom stê eñ zanieczyszczeñ w okresie doby, sezonu, roku.
Warunki Oferty PrOmOcyjnej usługi z ulgą
Warunki Oferty PrOmOcyjnej usługi z ulgą 1. 1. Opis Oferty 1.1. Oferta Usługi z ulgą (dalej Oferta ), dostępna będzie w okresie od 16.12.2015 r. do odwołania, jednak nie dłużej niż do dnia 31.03.2016 r.
Czy warto byd w sieci? Plusy i minusy nakładania się form ochrony przyrody wsparte przykładami Słowioskiego Parku Narodowego
Czy warto byd w sieci? Plusy i minusy nakładania się form ochrony przyrody wsparte przykładami Słowioskiego Parku Narodowego Aby uzyskad odpowiedź na tak postawione pytanie należy rozważyd kilka aspektów:
Jan Żarnowiec, Monika Staniaszek-Kik** Wzorce rozmieszczenia bogactwa oraz różnorodności
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 38, 2009 r. Jan Żarnowiec, Monika Staniaszek-Kik** Wzorce rozmieszczenia bogactwa oraz różnorodności gatunkowej porostów i mszaków w Dentario enneaphyllidis-fagetum
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.eitplus.pl
1 z 5 2015-12-18 11:28 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.eitplus.pl Wrocław: Przeglądy i serwisy systemu SAP i oddymiania, SMS,
Ogłoszenie o przetargach
Załącznik do zarządzenia Nr 18/2015 Wójta Gminy Rudka z dnia 24.04.2015 r. Ogłoszenie o przetargach Działając na podstawie art. 38 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
Mchy Parku Narodowego "Bory Tucholskie" stan na 30 listopada 2014 r.
Mchy Parku Narodowego "Bory Tucholskie" stan na 30 listopada 2014 r. 1. Amblystegium juratzkanum Schimp. krzywoszyj Juratzki 2. Amblystegium serpens (Hedw.) B.S&G. krzywoszyj rozesłany 3. Atrichum tenellum
New localities of Orthodontium lineare (Orthodontiaceae, Bryopsida) in the south-western Poland
167 New-localities-of-Orthodontium-lineare-in-the-SW-Poland 167 New localities of Orthodontium lineare (Orthodontiaceae, Bryopsida) in the south-western Poland Nowe stanowiska Orthodontium lineare (Orthodontiaceae,
Poznań, 03 lutego 2015 r. DO-III.272.1.2015
Poznań, 03 lutego 2015 r. DO-III.272.1.2015 Zapytanie ofertowe pn.: Opracowanie wzorów dokumentów elektronicznych (e-usług), przeznaczonych do umieszczenia na platformie epuap w ramach projektu e-um: elektronizacja
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Jak ju wspomniano, kinesiotaping mo e byç stosowany jako osobna metoda terapeutyczna, jak równie mo e stanowiç uzupe nienie innych metod fizjoterapeutycznych.
Brioflora rezerwatu Wodospad Wilczki w województwie dolnośląskim
Brioflora rezerwatu Wodospad Wilczki w województwie dolnośląskim Bryoflora of the nature reserve Wodospad Wilczki waterfall in Lower Silesia voivodship WITOLD BERDOWSKI W. Berdowski, Zakład Bioróżnorodności
Materiały do brioflory Lasu Nadwelskiego planowanego rezerwatu przyrody (Welski Park Krajobrazowy)
Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody National Parks and Nature Reserves (Parki nar. Rez. Przyr.) 27 3 7 29 2008 MIROSŁAW SZCZEPAŃSKI, EWA FUDALI, MONIKA STANIASZEK-KIK, ADAM STEBEL, BEATA CYKOWSKA, PIOTR
Ptasie pory roku - znaczenie zadrzewieo śródpolnych w zachowaniu populacji zagrożonych gatunków ptaków. Marcin Karetta
Ptasie pory roku - znaczenie zadrzewieo śródpolnych w zachowaniu populacji zagrożonych gatunków ptaków Marcin Karetta Zadrzewienia śródpolne pojedyncze drzewa i krzewy lub ich skupiska w krajobrazie rolniczym
Mosses of the Terebowiec stream valley (Western Bieszczady Mts, Bieszczady National Park)
ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 18 (2010), str. 157 166 Jan Żarnowiec Received: 30.03.2010 Zakład Ekologii i Ochrony Przyrody Reviewed: 2.07.2010 Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku-Białej 43 309 Bielsko-Biała,
www.naszanatura2000.pl
1 Biuro Projektu Stowarzyszenie Tilia ul. Przysiecka 13, 87-100 Toruń Tel./fax: 6 67 60 8 e-mail: tilia@tilia.org.pl www.tilia.org.pl Szkoła Leśna na Barbarce www.szkola-lesna.torun.pl www.naszanatura2000.pl
STAN ZDROWOTNY LASÓW POLSKI W 2003 ROKU
I N S T Y T U T B A D A W C Z Y L E Ś N I C T W A ZAKŁAD URZĄDZANIA I MONITORINGU LASU STAN ZDROWOTNY LASÓW POLSKI W 2003 ROKU 1 Spis treści : 1. Wstęp - Jerzy Wawrzoniak...3 2. Program monitoringu lasu
PRODUKCJA BURAKÓW CUKROWYCH W POLSCE PO WEJŒCIU DO UE NA TLE POZOSTA YCH KRAJÓW CZ ONKOWSKICH
STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XII l zeszyt 4 9 Arkadiusz Artyszak Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie PRODUKCJA BURAKÓW CUKROWYCH W POLSCE PO WEJŒCIU
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: Biologia, poziom drugi Sylabus modułu: Ekologia miasta. kod modułu: 2BL_52 1. Informacje ogólne koordynator modułu Dr hab. Ryszard Ciepał
HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.
HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.pl Wrocław, dnia 22.06.2015 r. OPINIA przedmiot data Praktyczne
KWIECIEŃ 2008 RYNEK WTÓRNY I RYNEK NAJMU MIESZKAŃ W WYBRANYCH MIASTACH POLSKI RYNEK WTÓRNY I RYNEK NAJMU MIESZKAŃ W WYBRANYCH MIASTACH POLSKI
RYNEK WTÓRNY I RYNEK NAJMU MIESZKAŃ RYNEK WTÓRNY I RYNEK NAJMU MIESZKAŃ KWIECIEŃ 2008 ANALIZA DANYCH OFERTOWYCH Z SERWISU GAZETADOM.PL Miesięczny przegląd rynku mieszkaniowego w wybranych miastach Polski
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Danuta Limanówka ZMIENNOŚĆ WARUNKÓW TERMICZNYCH WYBRANYCH MIAST POLSKI CHANGES OF THE THERMAL CONDmONS IN THE SELECTED POLISH CITIES Opracowanie
Rys Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi
5.3. Regula falsi i metoda siecznych 73 Rys. 5.1. Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi Rys. 5.2. Przypadek f (x), f (x) > w metodzie regula falsi 74 V. Równania nieliniowe i uk³ady równañ liniowych
Has the heat wave frequency or intensity changed in Poland since 1950?
Has the heat wave frequency or intensity changed in Poland since 1950? Joanna Wibig Department of Meteorology and Climatology, University of Lodz, Poland OUTLINE: Motivation Data Heat wave frequency measures
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Położone w głębi lądu obszary Kalabrii znacznie się wyludniają. Zjawisko to dotyczy całego regionu. Do lat 50. XX wieku przyrost naturalny
Warszawska Giełda Towarowa S.A.
KONTRAKT FUTURES Poprzez kontrakt futures rozumiemy umowę zawartą pomiędzy dwoma stronami transakcji. Jedna z nich zobowiązuje się do kupna, a przeciwna do sprzedaży, w ściśle określonym terminie w przyszłości
KLAUZULE ARBITRAŻOWE
KLAUZULE ARBITRAŻOWE KLAUZULE arbitrażowe ICC Zalecane jest, aby strony chcące w swych kontraktach zawrzeć odniesienie do arbitrażu ICC, skorzystały ze standardowych klauzul, wskazanych poniżej. Standardowa
Jolanta Sitarska-Gołębiowska, Andrzej Zieliński KRZTUSIEC W 2001 ROKU
PRZEGL EPIDEMIOL 2003;57:27-32 Jolanta Sitarska-Gołębiowska, Andrzej Zieliński KRZTUSIEC W 2001 ROKU Słowa kluczowe: krztusiec, epidemiologia, Polska, rok 2001 Key words: pertussis, epidemiolog, Poland,
OCHRONA DRZEW NA TERENACH INWESTYCYJNYCH
OCHRONA DRZEW NA TERENACH INWESTYCYJNYCH Teren budowy jest miejscem, gdzie występują liczne zagrożenia dla żywotności i stanu sanitarnego drzew i krzewów w postaci bezpośrednich uszkodzeń mechanicznych
L A K M A R. Rega³y DE LAKMAR
Rega³y DE LAKMAR Strona 2 I. KONSTRUKCJA REGA ÓW 7 1 2 8 3 4 1 5 6 Rys. 1. Rega³ przyœcienny: 1 noga, 2 ty³, 3 wspornik pó³ki, 4pó³ka, 5 stopka, 6 os³ona dolna, 7 zaœlepka, 8 os³ona górna 1 2 3 4 9 8 1
Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu
1 P/08/139 LWR 41022-1/2008 Pan Wrocław, dnia 5 5 września 2008r. Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z
Zapytanie ofertowe dotyczące wyboru wykonawcy (biegłego rewidenta) usługi polegającej na przeprowadzeniu kompleksowego badania sprawozdań finansowych
Zapytanie ofertowe dotyczące wyboru wykonawcy (biegłego rewidenta) usługi polegającej na przeprowadzeniu kompleksowego badania sprawozdań finansowych Data publikacji 2016-04-29 Rodzaj zamówienia Tryb zamówienia
POMIAR STRUMIENIA PRZEP YWU METOD ZWÊ KOW - KRYZA.
POMIAR STRUMIENIA PRZEP YWU METOD ZWÊ KOW - KRYZA. Do pomiaru strumienia przep³ywu w rurach metod¹ zwê kow¹ u ywa siê trzech typów zwê ek pomiarowych. S¹ to kryzy, dysze oraz zwê ki Venturiego. (rysunek
Legnicka Specjalna strefa Ekonomiczna S.A. Miłkowice Obręb: Rzeszotary Gmina Miłkowice legnicki Dolnośląskie. Położenie.
Położenie azwa lokalizacji Miasto / Gmina Powiat Województwo Legnicka Specjalna strefa Ekonomiczna S.A. Miłkowice Obręb: Rzeszotary Gmina Miłkowice legnicki Dolnośląskie Powierzchnia nieruchomości Informacje
NAUCZYCIELSKI PLAN DYDAKTYCZNY PRZEDMIOT: OCHRONA I KSZTAŁTOWANIE KRAJOBRAZU NR PROGRAMU: 321(07)/T, TU, SP/MEN/2007.02.08
NAUCZYCIELSKI PLAN DYDAKTYCZNY PRZEDMIOT: OCHRONA I KSZTAŁTOWANIE KRAJOBRAZU NR PROGRAMU: 321(07)/T, TU, SP/MEN/2007.02.08 MODUŁ, DZIAŁ, TEMAT ZAKRES TREŚCI Podstawowe wiadomości o krajobrazie (20 godz.)
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECI SKIEGO NR 486 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 24 2007
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECI SKIEGO NR 486 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 24 2007 KATARZYNA KOTARSKA ALICJA DROHOMIRECKA CHARAKTERYSTYKA RODOWISKA RODZINNEGO DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Podstawowe pojęcia: Populacja. Populacja skończona zawiera skończoną liczbę jednostek statystycznych
Podstawowe pojęcia: Badanie statystyczne - zespół czynności zmierzających do uzyskania za pomocą metod statystycznych informacji charakteryzujących interesującą nas zbiorowość (populację generalną) Populacja
Wstęp. Discovery of Buxbaumia viridis (Bryophyta, Buxbaumiaceae) in the Beskid Niski range (Western Carpathians)
378 K. Kukuła, A. Bylak Wpływ ROCZNIKI czynników BIESZCZADZKIE ROCZNIKI antropogenicznych... BIESZCZADZKIE 2012 (20), str. 378 383 2012 (20) Joanna Kozik, Grzegorz Vončina Received: 1.07.2011 Pieniński
Ró norodnoœæ gatunkowa mszaków rezerwatu leœnego Chwaniów (Góry Sanocko- Turczañskie, Karpaty Wschodnie)
85 Ró norodnoœæ-gatunkowa-mszaków-rezerwatu-leœnego- Chwaniów 85 Ró norodnoœæ gatunkowa mszaków rezerwatu leœnego Chwaniów (Góry Sanocko- Turczañskie, Karpaty Wschodnie) Bryophyte species diversity of
DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15
DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 Wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia Dotyczy: postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę druku książek, nr postępowania
Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych
Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH ART. 151 1 K.P. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony
UCHWAŁA NR XXX/263/2014 RADY GMINY PRZODKOWO. z dnia 31 marca 2014 r.
UCHWAŁA NR XXX/263/2014 RADY GMINY PRZODKOWO z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie w sprawie regulaminu udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów zamieszkałych na terenie Gminy Przodkowo.
PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc
PRAWA ZACHOWANIA Podstawowe terminy Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc a) si wewn trznych - si dzia aj cych na dane cia o ze strony innych
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: zrd.poznan.pl; bip.poznan.
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: zrd.poznan.pl; bip.poznan.pl Poznań: Dostawa w formie leasingu operacyjnego fabrycznie nowej frezarki
Employment. Number of employees employed on a contract of employment by gender in 2012. Company
Im not found /sites/eneacsr2012.mess-asp.com/themes/eneacsr2012/img/enea.jpg Employt Capital Group is one of the largest companies in the energy industry. Therefore it has an influence, as an employer,
INSTYTUT BADAWCZY LEŚNICTWA STAN ZDROWOTNY LASÓW POLSKI W 2008 ROKU
INSTYTUT BADAWCZY LEŚNICTWA STAN ZDROWOTNY LASÓW POLSKI W 2008 ROKU Sękocin Stary, 2009 2 I N S T Y T U T B A D A W C Z Y L E Ś N I C T W A ZAKŁAD URZĄDZANIA I MONITORINGU LASU Stan zdrowotny lasów Polski
SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA DLA PRZETARGU NIEOGRANICZONEGO CZĘŚĆ II OFERTA PRZETARGOWA
Powiat Wrocławski z siedzibą władz przy ul. Kościuszki 131, 50-440 Wrocław, tel/fax. 48 71 72 21 740 SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA DLA PRZETARGU NIEOGRANICZONEGO CZĘŚĆ II OFERTA PRZETARGOWA
NOWELLIA CURVIFOLIA (MARCHANTIOPHYTA) IN THE DOLINA ŻABNIKA NATURE RESERVE (SILESIA PROVINCE, POLAND) ADAM STEBEL, DOROTA SMOLIŃSKA
OPOLE SCIENTIFIC SOCIETY NATURE JOURNAL No 46 2013: 28-33 NOWELLIA CURVIFOLIA (MARCHANTIOPHYTA) IN THE DOLINA ŻABNIKA NATURE RESERVE (SILESIA PROVINCE, POLAND) ADAM STEBEL, DOROTA SMOLIŃSKA Department
Wójt Gminy Bobrowniki ul. Nieszawska 10 87-617 Bobrowniki WNIOSEK O PRZYZNANIE STYPENDIUM SZKOLNEGO W ROKU SZKOLNYM 2010/2011
Nr wniosku.../... Bobrowniki, dnia... Wójt Gminy Bobrowniki ul. Nieszawska 10 87-617 Bobrowniki WNIOSEK O PRZYZNANIE STYPENDIUM SZKOLNEGO W ROKU SZKOLNYM 2010/2011 1. Dane osobowe WNIOSKODAWCY Nazwisko
Strategia rozwoju sieci dróg rowerowych w Łodzi w latach 2015-2020+
Strategia rozwoju sieci dróg rowerowych w Łodzi w latach 2015-2020+ Projekt: wersja β do konsultacji społecznych Opracowanie: Zarząd Dróg i Transportu w Łodzi Ul. Piotrkowska 175 90-447 Łódź Spis treści
I. 2) RODZAJ ZAMAWIAJĄCEGO: Inny: Państwowa Instytucja Kultury.
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: nie dotyczy Kraków: Dostawa urządzeń kontroli ruchu turystycznego - sprawa nr XIII/ZKnW/12 Numer
ROZDZIA XII WP YW SYSTEMÓW WYNAGRADZANIA NA KOSZTY POZYSKANIA DREWNA
Hubert Szramka Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wy sza Szko³a Zarz¹dzania Œrodowiskiem w Tucholi ROZDZIA XII WP YW SYSTEMÓW WYNAGRADZANIA NA KOSZTY POZYSKANIA DREWNA WSTÊP Koszty pozyskania drewna stanowi¹
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: bip.kuratorium.opole.pl/index.php?
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: bip.kuratorium.opole.pl/index.php?id=232 Opole: Zorganizowanie oraz przeprowadzenie kursów doskonalących
PL-Wrocław: Meble medyczne 2012/S 232-381471. Ogłoszenie o udzieleniu zamówienia. Dostawy
1/8 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:381471-2012:text:pl:html PL-Wrocław: Meble medyczne 2012/S 232-381471 Ogłoszenie o udzieleniu zamówienia Dostawy Dyrektywa
Recenzja operatu ochrony roślin i grzybów (mchy)
Dr Anna Rusińska Zbiory Przyrodnicze, Wydział Biologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Recenzja operatu ochrony roślin i grzybów (mchy) Autorzy: dr hab. Adam Stebel, (Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach)
III. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE
III. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE 1. GOSPODARSTWA DOMOWE I RODZINY W województwie łódzkim w maju 2002 r. w skład gospodarstw domowych wchodziło 2587,9 tys. osób. Stanowiły one 99,0%
Na podstawie art.4 ust.1 i art.20 lit. l) Statutu Walne Zebranie Stowarzyszenia uchwala niniejszy Regulamin Zarządu.
Na podstawie art.4 ust.1 i art.20 lit. l) Statutu Walne Zebranie Stowarzyszenia uchwala niniejszy Regulamin Zarządu Regulamin Zarządu Stowarzyszenia Przyjazna Dolina Raby Art.1. 1. Zarząd Stowarzyszenia
Działania wdrażane przez SW PROW 2014-2020 Departament Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich
Działania wdrażane przez SW PROW 2014-2020 Departament Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich Kościerzyna, 25 września 2015 Działanie: Inwestycje w środki trwałe/ scalanie gruntów Beneficjent: Starosta Koszty
KOMBAJNY ZBOŻOWE W ROLNICTWIE POLSKIM W LATACH
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 2/2011 Jan Pawlak Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Oddział w Warszawie KOMBAJNY ZBOŻOWE W ROLNICTWIE POLSKIM W LATACH 1990 2009 Streszczenie W latach 1990
Współfinansowanie V osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych
PROGRAM PRIORYTETOWY Tytuł programu: Współfinansowanie V osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych Część 1) Dla potencjalnych
SEKCJA I: ZAMAWIAJĄCY SEKCJA II: PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA. file://d:\rckik-przetargi\103\ogłoszenie o zamówieniu - etykiety.htm
Page 1 of 5 Lublin: Zadanie I. Dostawa etykiet samoprzylepnych (w rolkach) na pojemniki z wytwarzanymi składnikami krwi oraz na próbki pilotujące wraz z taśmą barwiącą - do drukarek termotransferowych
Statystyka matematyczna 2015/2016
Statystyka matematyczna 2015/2016 nazwa przedmiotu SYLABUS B. Informacje szczegółowe Elementy składowe Opis sylabusu Nazwa przedmiotu Statystyka matematyczna Kod przedmiotu 0600-FS2-2SM Nazwa jednostki
Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś
Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś Druk: Drukarnia VIVA Copyright by Infornext.pl ISBN: 978-83-61722-03-8 Wydane przez Infornext Sp. z o.o. ul. Okopowa 58/72 01 042 Warszawa www.wieszjak.pl Od
Dziennik Ustaw Nr 229 14531 Poz. 1916 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW. z dnia 12 grudnia 2002 r.
Dziennik Ustaw Nr 229 14531 Poz. 1916 1916 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 12 grudnia 2002 r. zmieniajàce rozporzàdzenie w sprawie wzorów deklaracji podatkowych dla podatku od towarów i us ug oraz
INSTRUKCJA SERWISOWA. Wprowadzenie nowego filtra paliwa PN 874060 w silnikach ROTAX typ 912 is oraz 912 is Sport OPCJONALNY
Wprowadzenie nowego filtra paliwa PN 874060 w silnikach ROTAX typ 912 is oraz 912 is Sport ATA System: Układ paliwowy OPCJONALNY 1) Zastosowanie Aby osiągnąć zadowalające efekty, procedury zawarte w niniejszym
Zagro enia fizyczne. Zagro enia termiczne. wysoka temperatura ogieñ zimno
Zagro enia, przy których jest wymagane stosowanie œrodków ochrony indywidualnej (1) Zagro enia fizyczne Zagro enia fizyczne Zał. Nr 2 do rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
Projekt. Projekt opracował Inż. Roman Polski
Projekt stałej organizacji ruchu na drogach powiatowych i gminnych miasta Puławy związany z projektem przebudowy niebieskiego szlaku rowerowego do rezerwatu Piskory. Projekt opracował Inż. Roman Polski
ZMIANA SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA I OGŁOSZENIA O ZAMÓWIENIU
Katowice, dnia 02.12.2015 r. Do wszystkich wykonawców Dotyczy: Postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę składu i druku materiałów promocyjnych.
HemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010
HemoRec in Poland Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 Institute of Biostatistics and Analyses. Masaryk University. Brno Participating
Formularz Zgłoszeniowy propozycji zadania do Szczecińskiego Budżetu Obywatelskiego na 2016 rok
Formularz Zgłoszeniowy propozycji zadania do Szczecińskiego Budżetu Obywatelskiego na 2016 rok 1. KONTAKT DO AUTORA/AUTORÓW PROPOZYCJI ZADANIA (OBOWIĄZKOWE) UWAGA: W PRZYPADKU NIEWYRAŻENIA ZGODY PRZEZ
R E G U L A M I N P R Z E T A R G U
R E G U L A M I N P R Z E T A R G U na sprzedaż wartości niematerialnych Hotel System Management Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w Krakowie, ul. Gabrieli Zapolskiej 38, 30-126 Kraków sygn.akt VIII
KRYTERIA OCENIANIA WYPOWIEDZI PISEMNYCH KRÓTKA I DŁUŻSZA FORMA UŻYTKOWA
KRYTERIA OCENIANIA WYPOWIEDZI PISEMNYCH KRÓTKA I DŁUŻSZA FORMA UŻYTKOWA 1. Krótka forma użytkowa 1.1. Kryteria oceniania 1.2. Uściślenie kryteriów oceniania Treść Poprawność językowa 2. Dłuższa forma użytkowa
Temat: Funkcje. Własności ogólne. A n n a R a j f u r a, M a t e m a t y k a s e m e s t r 1, W S Z i M w S o c h a c z e w i e 1
Temat: Funkcje. Własności ogólne A n n a R a j f u r a, M a t e m a t y k a s e m e s t r 1, W S Z i M w S o c h a c z e w i e 1 Kody kolorów: pojęcie zwraca uwagę * materiał nieobowiązkowy A n n a R a