Wyrok. z dnia 14 stycznia 2002 r. XVII Ama 17/01

Transkrypt

1 Wyrok z dnia 14 stycznia 2002 r. Sąd Antymonopolowy XVII Ama 17/01 Nie uzasadnia zarzutu praktyki monopolistycznej pobranie od odbiorcy przez dominujące na rynku przedsiębiorstwo energetyczne opłaty z tytułu rozbudowy sieci, której wysokość została ustalona w obowiązującej wówczas taryfie, nawet wówczas, gdy następnie taryfa ta została zmieniona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w kierunku obniŝenia wspomnianej opłaty i organ ten zwrócił się do przedsiębiorstw energetycznych z zaleceniem zwrócenia odbiorcom wynikłej stąd róŝnicy. Sentencja Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Antymonopolowy (...) po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2002 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z odwołania Powiatowego Rzecznika Konsumentów Starostwo Powiatowe w B. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zainteresowany: Z. Korporacja Energetyczna S.A. w Z., na skutek odwołania Powiatowego Rzecznika Konsumentów Starostwa Powiatowego w B. od Decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 21 listopada 2000 r., sygn. akt RLU-562/S- 20/432/00/EW: 1) oddala odwołanie 2) zasądza od Powiatowego Rzecznika Konsumentów Starostwa Powiatowego w B. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę zł 900 (dziewięćset zł) tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Uzasadnienie faktyczne Decyzją RLU nr 19/00 z dnia 21 listopada 2000 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po rozpatrzeniu sprawy wszczętej na wniosek Powiatowego Rzecznika Konsumentów w B. przeciwko Z. Korporacji Energetycznej S.A. z siedzibą w Z., odmówił uwzględnienia Ŝądania w zakresie stwierdzenia stosowania przez Korporację praktyki monopolistycznej polegającej na naduŝywaniu pozycji dominującej na rynku poprzez narzucanie uciąŝliwych warunków umowy, polegających na pobieraniu nadmiernie wygórowanej opłaty za rozbudowę sieci, przynoszących przedsiębiorcy narzucającemu te warunki nieuzasadnione korzyści. Swoją decyzję Prezes Urzędu oparł na następujących ustaleniach: 1

2 Mieczysław C., w imieniu którego wniosek złoŝył Powiatowy Rzecznik Konsumentów z B., przy przyłączaniu jego posesji do sieci elektroenergetycznej Korporacji został obciąŝony przez Korporację zryczałtowaną opłatą za tzw. rozbudowę sieci. Opłata ta pobierana była od odbiorców IV i V grupy przyłączeniowej w sytuacjach, gdy sieci przewidziane były w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Opłatę powyŝszą określały i regulowały jej wysokość przepisy 11, 13 ust. 5 i 15 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 3 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energią elektryczną, w tym rozliczeń z indywidualnymi odbiorcami w lokalach (Dz. U. z 1998 r., Nr 153, poz. 1002). W umowie o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej instalacji z posesji naleŝącej do Mieczysława C. zawartej w dniu 4 maja 1999 r. przez M. C. i Korporację określono opłatę, do uiszczenia której zobowiązany został Mieczysław C. Podstawą naliczenia tejŝe opłaty były stawki taryfy dla energii zatwierdzonej Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DTA- 821/1277-A/99/IB/6/211/310/337 z dnia 15 lutego 1999 r., takŝe 15 ust. 5 cyt. rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 3 grudnia 1998 r. Taryfa została ustalona na poziomie 220 zł/kw i w przypadku Mieczysława C. została przez Korporację wyliczona na łączną kwotę 2236,30 zł. Kwotę tę Mieczysław C. uiścił na rzecz Korporacji. Z uwagi na to, iŝ w cyt. rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 3 grudnia 1998 r. nie ustalono jednoznacznych zasad obliczania stawek opłat za rozbudowę przyłącza i stawek opłat za rozbudowę sieci, w początkowym okresie obowiązywania rozporządzenia powstały duŝe rozpiętości między stawkami opłat ustalonymi przez poszczególne Zakłady energetyczne. Z tych względów Prezes URE w celu ujednolicenia zasad obliczania stawek powyŝszych opłat powołał specjalny zespół ekspertów i po konsultacji z Ministerstwem Gospodarki zwrócił się do dostawców energii o dokonanie korekty taryf w zakresie stawek opłat za przyłączenie do sieci. Korporacja dokonała takiej korekty, ustalając taryfę za przyłączenie do sieci na poziomie 25,5 zł/kw. Korektę powyŝszą zatwierdził Prezes URE decyzją z dnia 18 czerwca 1999 r. w uzasadnieniu której stwierdził, Ŝe spółki dystrybucyjne mogą stosować skorygowane stawki opłat za przyłączenie i rozbudowę sieci od momentu wejścia w Ŝycie ustalonych przez nie wcześniej taryf (w przypadku ZKE S.A. - od 3 marca 1999 r.). Korporacja nie dokonała wstecznej korekty taryf, pozostawiając opłatę wniesioną m.in. przez Mieczysława C. na poziomie 220 zł/kw. Wobec powyŝszego Powiatowy Rzecznik Konsumentów w B., działając w imieniu Mieczysława C., zwrócił się do Prezesa Urzędu z wnioskiem o wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie stosowania praktyk monopolistycznych przez Zamojską Korporację Energetyczną S.A. z siedzibą w Z. Po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego Prezes Urzędu stwierdził, Ŝe na lokalnym rynku dostaw energii elektrycznej Korporacja, będąca zainteresowaną w rozpatrywanej sprawie, zajmuje pozycję monopolistyczną. Odnosząc się do zawartego we wniosku Powiatowego Rzecznika Konsumentów zarzutu stosowania praktyk monopolistycznych przez Korporację Prezes Urzędu uznał, Ŝe nałoŝenie przez Korporację na Mieczysława C. opłaty za rozbudowę sieci na podstawie stawek określonych w Taryfie dla energii zatwierdzonej Decyzją Prezesa URE z dnia 15 lutego 1999 r. nie było bezprawne. Korporacja posiadała bowiem obowiązujący i zgodny z wymogami Prawa energetycznego akt prawny, na podstawie którego mogła pobierać sporną opłatę. W ocenie Prezesa Urzędu odbiorcy nie została narzucona wysokość tej opłaty, gdyŝ podstawy do jej ustalenia i prawidłowość obliczenia jej wysokości były sprawdzane, a następnie zaakceptowane jako prawidłowe przez kompetentny do tego organ administracji państwowej - Urząd Regulacji Energetyki. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustosunkowując się do zarzutu uciąŝliwości warunków umowy, które Korporacja miała zdaniem Rzecznika narzucić Mieczysławowi C. w zakresie opłaty za rozbudowę sieci, 2

3 podkreślił, iŝ opłatę tę określały przepisy cyt. rozporządzenia Ministra Gospodarki z 3 grudnia 1998 r. W ocenie Prezesa Urzędu Korporacja miała podstawy prawne do stosowania stawek ustalonych na podstawie powyŝszego rozporządzenia, zatwierdzonych przez Prezesa URE w Taryfie dla energii z dnia 15 lutego 1999 r. W konkluzji Prezes Urzędu stwierdził, Ŝe Korporacja nie narzuciła swoim odbiorcom uciąŝliwych warunków umowy. Zdaniem Prezesa zmiana wysokości opłat za rozbudowę sieci i za przyłączenie do sieci dokonano tylko i wyłącznie na skutek interwencji Prezesa URE i powołanie zespołu do opracowania i zbadania zatwierdzonych wysokości opłat. W tym stanie rzeczy Prezes uznał, iŝ Zakłady Energetyczne nie miały Ŝadnego wpływu na dokonane Decyzją z 18 czerwca 1999 r. zmiany wysokości opłat za rozbudowę sieci i za przyłączenie do sieci. Nadto Prezes Urzędu uznał, iŝ nie było równieŝ Ŝadnych podstaw prawnych nakładających na przedsiębiorstwa sieciowe obowiązku dokonania korekt wstecznie pobranych opłat. Prezes stwierdził ponadto, iŝ Korporacja Energetyczna nie zastosowała w stosunku do Mieczysława C. nadmiernie wygórowanej opłaty za rozbudowę sieci w okresie od marca do lipca 1999 r. Opłata ta została bowiem sprawdzona i zatwierdzona pod kątem zgodności z przepisami Prawa energetycznego przez Prezesa URE, trudno więc w ocenie Prezesa UOKiK uznać, Ŝe była to opłata wygórowana. Od decyzji Prezesa Urzędu odwołanie złoŝył powód - Powiatowy Rzecznik Konsumentów w B. (k 12-16). ZaskarŜonej decyzji zarzucił naruszenie prawa materialnego, a takŝe błędne ustalenia faktyczne mające wpływ na treść orzeczenia. Powód wniósł o zmianę zaskarŝonej decyzji w całości i orzeczenie stwierdzenia stosowania przez Korporację praktyk ograniczających konkurencję w myśl przepisów ustawy z 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2000 r. Nr 122, poz. 1319). W uzasadnieniu odwołania podniósł, iŝ postępowanie zainteresowanej Korporacji wnoszącej najpierw do Urzędu Regulacji Energetyki o zatwierdzenie opłat za rozbudowę sieci na poziomie ponad 200 zł /KW, a następnie po kilku miesiącach wnoszącej o zatwierdzenie tych opłat na poziomie 25 zł/kw, jest oczywistym przejawem stosowania praktyk ograniczających konkurencję. Stwierdził, Ŝe nie moŝe usprawiedliwiać Zakładów Energetycznych fakt zatwierdzenia stawek opłat za rozbudowę sieci przez Urząd Regulacji Energetyki, gdyŝ obowiązek taki wynikał z przepisów ustawy, tj. z art. 47 ust. 1 Prawa energetycznego. Zdaniem strony powodowej Korporacja miała moŝliwość dokonania korekty wstecznej opłat za rozbudowę sieci za okres marzec - lipiec 1999 r., gdyŝ moŝliwość dokonania takich korekt wynikała z uzasadnienia Decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 18 czerwca 1999 r. W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes Urzędu oraz zainteresowana Korporacja wnieśli o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm przepisanych (k ). Uzasadnienie prawne Rozpoznając odwołanie Sąd Antymonopolowy ustalił i zwaŝył, co następuje: Odwołanie nie zasługuje na odwołanie. Sąd podzielił w całości ustalenia faktyczne i prawne dokonane przez Prezesa Urzędu i dodatkowo zwaŝył: Obowiązująca w dacie wydania decyzji Prezesa Urzędu ustawa z 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów (Dz. U. z 3

4 1999 r. Nr 52, poz. 547 z późn zm.), jak i ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 122, poz. 1319) chroni interes publiczny, co wynika z treści art. 1 ust. 1 tej ustawy. Stanowi on, iŝ "Ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów". Interes publiczny w postępowaniu administracyjnym nie jest pojęciem jednolitym i stałym. W kaŝdej indywidualnej sprawie winien on być ustalony i konkretyzowany. Organ administracyjny - Prezes Urzędu obowiązany jest (w toku postępowania i przy wydawaniu decyzji) być rzecznikiem tego interesu, albowiem wynika to z jego zadań w strukturze administracji publicznej - art. 7 k.p.a. Publiczny oznacza, Ŝe dotyczy ogółu, dostrzeŝony przez nie określoną z góry liczbą osób a nie jednostki, czy teŝ określoną grupę. A zatem podstawą do zastosowania przez Prezesa Urzędu ustawy antymonopolowej winno być stwierdzenie, Ŝe został naruszony interes publicznoprawny, a nie wyłącznie interes prawny jednostki czy teŝ grupy. Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Antymonopolowy miał na uwadze uzasadnienie wyroku SN z 29 maja 2001 r., sygn. akt I CKN 1271/98, w którym stwierdzono " w pierwszym rzędzie naleŝy zwrócić uwagę na cel i charakter ustawy z 24.II.1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. z 1997 r. Nr 49, poz. 318), zwanej dalej ustawą antymonopolową. Ustawa ta znajdowała zatem zastosowanie wówczas, gdy zagroŝony lub naruszony był interes publiczny, polegający na zapewnieniu właściwych warunków funkcjonowania rynku gospodarczego. Rynek taki funkcjonować moŝe prawidłowo wówczas, gdy zapewniona jest moŝliwość powstania i rozwoju konkurencji. Ustawa zatem chroniła konkurencję jako zjawisko o charakterze instytucjonalnym. Za zagroŝenie lub naruszenie konkurencji w takim rozumieniu naleŝy uznać zaś jedynie takie działania, które dotykają sfery interesów szerszego kręgu uczestników rynku gospodarczego, a więc gdy dotyczą konkurencji rozumianej nie jako sytuacja pojedynczego przedsiębiorcy, lecz jako zjawisko charakteryzujące funkcjonowanie gospodarki. Ingerencja organów działających na podstawie ustawy antymonopolowej uzasadniona była tylko wówczas, gdy słuŝyła ochronie tak pojętej konkurencji. Celem ustawy nie była więc ochrona indywidualnego przedsiębiorcy." W rozpatrywanej sprawie Prezes Urzędu wszczął postępowanie w interesie ochrony pojedynczej osoby fizycznej-mieczysława C.. W ocenie Sądu nie został więc naruszony ani zagroŝony interes publiczny, a zarzut strony powodowej dotyczył jedynie naruszenia interesu jednostki. Nie było więc zdaniem Sądu podstaw do wystąpienia przez powoda z wnioskiem o wszczęcie przez Prezesa Urzędu postępowania antymonopolowego, ani teŝ podstaw do wszczęcia przez Prezesa tegoŝ postępowania. Ustawa antymonopolowa nie chroni bowiem interesów jednostkowych i w sprawach, gdzie naruszenie takich interesów jest podstawą zgłoszonego roszczenia, nie moŝe mieć zastosowania. Nadto Sąd podzielił ustalenia dokonane przez Prezesa Urzędu, iŝ działanie Korporacji, polegające na obciąŝeniu Mieczysława C., jak równieŝ innych odbiorców sieci elektroenergetycznej, ustaloną przez Korporację opłatą za rozbudowę sieci na poziomie 220 zł /KW, nie wypełnia znamion praktyki ograniczającej konkurencje określonej w art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o ochronie Konkurencji i Konsumentów. Sąd stwierdził, Ŝe opłata za rozbudowę sieci została przez Korporację naliczona na podstawie obowiązujących ZKE S.A. w dacie ustalenia taryfy aktów prawnych i na podstawie zasad i kryteriów wskazanych w tych aktach prawnych. I tak zgodnie z 13 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 21 października 1998 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów do sieci elektroenergetycznych, pokrywanie kosztów przyłączenia, obrotu energią 4

5 elektryczną, świadczenia usług przesyłowych, ruchu sieciowego i eksploatacji sieci oraz standardów jakościowych obsług odbiorców (Dz. U. Nr 135, poz. 881), koszty przyłączenia do sieci określa się na podstawie: 1) nakładów na budowę przyłączy, 2) nakładów na budowę lub rozbudowę sieci o tym samym napięciu co budowane przyłącze. Koszty przyłączenia ponoszone przez przedsiębiorstwo sieciowe, wynikające z warunków przyłączenia lub z wstępnych warunków przyłączenia stanowią podstawę do ustalenia w taryfie lub umowie o przyłączenie, opłaty za przyłączenie (ust. 2 cyt. rozporządzenia). Zgodnie zaś z ust. 3 pkt 1 13 cyt. rozporządzenia koszty przyłączenia, o których mowa w ust. 2, są pokrywane w formie między innymi określonej w taryfie - opłaty ryczałtowej za przyłączenie i rozbudowę sieci. O prawidłowości wyliczenia stawek opłat przyłączeniowych dokonanego przez ZKE S.A. świadczy równieŝ to, Ŝe stawki te zostały zatwierdzone przez organ administracji państwowej powołany z ustawy do czuwania i kontroli nad prawidłową realizacja przepisów Prawa energetycznego - Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Zgodnie bowiem z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 1997 r, Nr 54, poz. 348) taryfy dla energii elektrycznej podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE. Prezes URE, w terminie 30 dni, zatwierdza taryfę bądź odmawia jej zatwierdzenia w przypadku stwierdzenia niezgodności taryfy z zasadami i przepisami ustawy (ust. 2 cyt. ustawy - Prawo energetyczne). Trafnie wskazuje równieŝ Prezes Urzędu, iŝ nie miał podstaw do badania prawidłowości działania Prezesa URE. W świetle ustawy z 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes UOKiK nie jest powołany do sprawowania kontroli nad Urzędem Regulacji Energetyki. Kontrolę prawidłowości działań tego Urzędu sprawuje Sąd Antymonopolowy. ZwaŜyć naleŝy takŝe, iŝ zmiana taryfy dla energii na kwotę 25,5 zł /KW dokonana decyzją Prezesa URE z dnia 18 czerwca 1999 r. nie nastąpiła z inicjatywy Korporacji, jak twierdzi w uzasadnieniu odwołania strona powodowa, lecz na skutek interwencji Prezesa URE, który w rozporządzeniach regulujących szczegółowe zasady kształtowania i kalkulacji taryf za energię elektryczną dostrzegł niejasności i luki prawne powodujące niemoŝliwość przyjęcia przez przedsiębiorstwa jednoznacznych zasad obliczania stawek opłat za rozbudowę sieci i stawek opłat za budowę przyłącza. Tym samym powstały róŝnice między stawkami opłat ustalonymi przez poszczególne spółki energetyczne. W ocenie Sądu uznać naleŝało, iŝ Korporacja w okresie od marca do lipca 1999 r. nie miała moŝliwości stosowania innych opłat aniŝeli wyliczone na podstawie obowiązujących ją w tym czasie aktów prawnych zatwierdzonych pod kątem prawidłowości wyliczenia przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. ZauwaŜyć przy tym naleŝy, Ŝe stawki taryf pierwotnie wyliczone przez ZKE S. A. w porównaniu ze stawkami wyliczonymi przez inne spółki nie były zawyŝane, a wręcz przeciwnie - naleŝały do jednych z niŝszych. Odnosząc się wreszcie do przedstawionego w odwołaniu zarzutu zaniechania dokonania przez Z. Korporacje Energetyczna S.A. wstecznej korekty stawek opłat za rozbudowę sieci z powodu zmiany stawek dokonanej przez Prezesa URE Sąd uznał, iŝ Korporacja do takiej korekty nie była zobowiązana i nie miała Ŝadnego umocowania prawnego do podjęcia działań w tym zakresie. Prezes URE bowiem w decyzji z 18 czerwca 1999 r. nie dokonał uchylenia swojej wcześniejszej decyzji z dnia 15 lutego 1999 r. zatwierdzającej poprzednie, wyŝsze taryfy dla odbiorców, a jedynie zasugerował moŝliwość stosowania przez ZKE S.A. zmienionej taryfy z mocą wsteczną. Sugestia taka nie powodowała jednak w Ŝaden sposób prawnego obowiązku dokonania wyŝej wspomnianej korekty przez Korporację, a decyzję w tym zakresie organ kontrolny pozostawił całkowicie do uznania Spółki. Decyzja Prezesa URE z dnia 18 czerwca 5

6 1999 r. miała bowiem skutek ex nunc i ZKE S.A. nie miały podstaw prawnych do wstecznego skorygowania stawek opłat za rozbudowę sieci dla odbiorców. Mając powyŝsze na uwadze Sąd Antymonopolowy uznał, iŝ nie zaistniały w rozpatrywanej sprawie przesłanki uniemoŝliwiające stwierdzenie przez Prezesa Urzędu stosowania przez Korporację praktyki monopolistycznej określonej obecnie w art. 8 ust. 2 pkt 6 w zw. z art. 1 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Z tych względów Sąd na podstawie art k.p.c. uznając, Ŝe nie ma podstaw do uwzględnienia odwołania - odwołanie oddalił. O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. 6