Woda na zapleczu wielkiego 01iasta

Transkrypt

1 Paweł Joldei

2 PAWEŁ JOKIEL Woda na zapleczu wielkiego 01iasta Możliwości wykorzystania i problemy ochrony zasobów i obiektów wodnych w małej zlewni strefy podmiejskiej Łodzi Współautorzy rozdziałów Adam Bartnik (2, 5), Miłosława Hyży (8) Zygmunt Maksymiuk (3, 6), Piotr Moniewski ( 4, 6) Edmund Tomaszewski (5, 10) Uniwersytet Łódzki Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej 2002

3 Recenzent: Prof. dr hab. Alfred Kaniecki UAMPoznań Wydano ze środków Komitetu Badań Naukowych Projekt nr 6 P04E , z pomocą Urzędu Miasta Łodzi. Fotomontaż na okładce: Grażyna Bartłomiejczyk, Zdzisław Machnicki ISBN Wydawca: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Warszawa, ul. Podleśna 61

4 Spis treści l. Wprowadzenie Metody badań i sposoby prezentacji wyników Zakres pomiarów i obserwacji Pomiary hydrometryczne w ciekach Pomiary wydajności źródeł i stanów wód podziemnych Pomiary meteorologiczne Sposoby prezentacji danych i wyników Morfologiczne i geologiczne tło procesu obiegu wody w zlewni Dzierżąznej Uwagi wstępne Geneza rzeźby i budowy geologicznej zlewni Dzierżąznej Rola rzeźby w formowaniu się różnych form odpływu Przepuszczalność wodna utworów powierzchniowych Strefy ef ektywnego odpływu bezpośredniego- obszary potencjalnej, powierzchniowej migracji zanieczyszczeń Wody podziemne zlewni Dzierżąznej- zagrożenia i kierunki ochrony Znaczenie wód podziemnych Użytkowe poziomy wodonośne w północnej części strefy podmiejskiej Łodzi Wody podziemne strefy retencji czynnej w zlewni Dzierżąznej Dynamika płytkich wód podziemnych Podatność płytkich wód podziemnych na imisję i migrację zanieczyszczeń Sieć rzeczna zlewni Infonnacje wstępne Struktura i charakter sieci hydrograficznej Retencja powierzchniowa Czas przemieszczania się wody w ciekach Przepływy i pęd zasobów wód płynących Źródła Znaczenie źródeł Ź ródła w zlewni Dzierżąznej Reżim wydajności źródeł Zagospodarowanie zlewni Specyfika gospodarowania w strefie podmiejskiej i jego rola w obiegu wody

5 7.2. Użytkowanie terenu zlewni i intercepcja Infrastruktura hydrotechniczna i zużycie wody w procesach gospodarczych Pogoda i klimat l Ogólne cechy klimatu okolic Łodzi I Warunki termiczne w okresie badań Przestrzenny i sezonowy rozkład opadów w zlewni Parowanie terenowe i ewapotranspiracja I I5 9. Odpływ w zlewni Dzierżąznej l. Przedmiot analiz Zróżnicowanie przestrzenne odpływu Formy i fazy odpływu Sezonowy rozkład odpływu Podstawowe cechy obiegu wody I Istota cyklu hydrologicznego l 0.2. Struktura i liczby... I Zamiast podsumowania Literatura

6 Miasta zależą po części od naturalnych bogactw najbliższej okolicy. Wacław Nałkowski; Zarys Geografii Powszechnej Wprowadzenie W odniesieniu do szeroko pojmowanej ochrony środowiska różne społeczności coraz częściej formułują dwa podstawowe żądania. Po pierwsze, domagamy się przerwania dotychczasowej praktyki dewastacji i zatruwania środowiska przez: przemysł, rolnictwo, transport oraz ośrodki miejskie. Jest to postulat słuszny i stosunkowo łatwy w realizacji, lecz gdy przyjrzymy mu się bliżej, to zauważymy, że dotyczy on raczej neutralizacji skutków działań gospodarczych, nie zaś likwidacji ich przyczyn. Drugie, powszechnie artykułowane żądanie jest o wiele trudniejsze do spełnienia. Dotyczy ono bowiem wypracowania sposobów powiązania, nieuniknionego przecież, rozwoju społecznego i gospodarczego z koniecznością zachowania w jak najlepszym stanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. W Uchwale Sejmu RP z 1992 r. jest zawarty jasny postulat, by: "... podporządkować potrzeby i aspiracje społeczeństwa i państwa możliwościom jakie daje środowisko którym dysponujemy ". Nakreślonemu w ten sposób scenariuszowi nadano nazwę " strategii ekorozwoju ". Mamy więc żyć z "odsetek od kapitału ", który pozostawiła w naszej dyspozycji natura. Dziś obraz środowiska geograficznego w naszym kraju ma już w większym stopniu charakter krajobrazu kulturowego niż naturalnego i wbrew opiniom niektórych ortodoksyjnych ekologów nie ma ani możliwości, ani nawet potrzeby powrotu do jego stanu pierwotnego. Wiadomo również, że współczesny charakter środowiska jest w ogromnym stopniu odzwierciedleniem sposobu gospodarowania człowieka, przy czym dobra gospodarka tworzy krajobraz harmonijny, a zładewastacyjny. Można też zauważyć jeszcze inną prawidłowość. Otóż im dłużej i z większym zaangażowaniem " gospodarujemy " w środowisku, tym mniej harmonijny jest jego obraz, a jednocześnie trudniejsza staje się nasza w nim egzystencja. Sytuacja, w jakiej się obecnie znajdujemy, przypomina nieco Ś wiat nakreślony przez Erwina Schrodingera. Powiedział On kiedyś, że "... żywimy się porządkiem otoczenia". Pobieramy więc z niego materię wysoce zorganizowaną, a pozostawiamy po sobie w postaci zdegradowanej. Jeśli więc skonsumujemy cały porządek natury, nastąpi śmierć cieplna układu, czyli stan powszechnej i doskonałej równowagi. Nie tak jednak wyobrażamy sobie chyba nasz zrównoważony rozwój. Coraz większa presja człowieka powoduje nieodwracalne zmiany w środowisku i to nie tylko biologicznym, ale także w obrębie przyrody nieożywionej. Zanika różnorodność całej litosfery. Dewastowane są obiekty i struktury mające ogromne znaczenie: naukowe, dydaktyczne, krajobrazowe oraz stanowiące nie- 5