E-biuletyn Informacyjny CDR

Transkrypt

1 CDR Brwinow E-biuletyn Informacyjny CDR W TYM NUMERZE: Rok III Nr 5/24/ Maj 2010 WYDARZENIA W CDR 2 IMPREZY PROMOCYJNE 4 ZAPROSZENIA 6 WARTO SKORZYSTAĆ 8 WARTO ZAPAMIĘTAĆ 11 WARTO PRZECZYTAĆ 12 PRAWO 19 Ciekawe tematy: Szkolenia z zakresu przetwórstwa na poziomie gospodarstwa w Radomiu Doświadczenia w uprawie wybranych roślin energetycznych Kształcenie duńskich doradców rolniczych wyzwania i tendencje

2 Str. 2 WYDARZENIA W CDR KWIECIEŃ 2010 L.P. 1. NAZWA I RODZAJ FORMY EDUKACYJNEJ Szkolenie doradców rolnośrodowiskowych DATA I MIEJSCE CDR Brwinów ZGŁOSZENIA I INFORMACJE CDR Brwinów Janina Dąbrowska 22/ wew. 106 j.dabrowska@cdr.gov.pl 2. Minimalne wymogi wzajemnej zgodności oraz Bezpieczeństwo i Higiena Pracy w gospodarstwie rolnym / szkolenie komercyjne/ maj-czerwiec CDR Brwinów CDR Brwinów Janina Dąbrowska 22/ wew. 106 j.dabrowska@cdr.gov.pl 3. Szkolenie z zakresu przetwórstwa na poziomie gospodarstwa CDR O/Radom CDR O/Radom Anna Karwat, 48/ a.karwat@cdr.gov.pl 4. Myślenie projektowe. Zasady tworzenia małych projektów /szkolenie komercyjne/ CDR O/Kraków CDR O/Kraków Jadwiga Nowakowska 12/ , j.nowakowska@cdr.gov.pl 5. Budowa marki w turystyce wiejskiej szkolenia dla LGD CDR O/Kraków CDR O/Kraków Krzysztof Kucia 12/ info.krakow@cdr.gov.pl

3 Str. 3 L.P. NAZWA I RODZAJ FORMY EDUKACYJNEJ DATA I MIEJSCE ZGŁOSZENIA I INFORMACJE 6. X edycja ogólnopolskiego konkursu Sposób na sukces - finał konkursu maj Warszawa CDR Brwinów Agnieszka Woszczek 22/ wew. 116 a.woszczek@cdr.gov.pl 7. Targi Ekogala maj Rzeszów CDR O/Radom Małgorzata Sieczko 48/ m. sieczko@cdr.gov.pl Laureaci i wyróŝnieni w X jubileuszowej edycji ogólnopolskiego konkursu "Sposób na Sukces" -

4 Str. 4 IMPREZY PROMOCYJNE WODR 1maja XII Wystawa Ogrodnicza MOK Sucha Beskidzka MODR Karniowice 33/ maja "XIV Święto Kwitnącej Wiśni Długowola" MODR Warszawa 48/ maja Międzynarodowe Targi Ogrodnicze Wiosna Kwiatów 2010 OODR Łosiów 77 / wew.242, tomasz.musielak@oodr.pl, oodr@oodr.pl 9 maja XIII Wiosenna Wystawa Ogrodnicza- Kiermasz kwiatowy ŚODR Modliszewice 41/ , gwia@sodr.pl, gwia@op.pl, 15/ maja LATO NA WSI Targi Turystyczno- Ogrodnicze KPODR Minikowo 52/ , , sekretariat@kpodr.pl, targi@kpodr.pl, maj 2010 Nasze Korzenie konkurs wojewódzki OODR Łosiów 77/ wew.259, renata.wojas@oodr.pl 18 kwietnia V Piotrkowskie Targi Ogrodnicze Pamiętajmy o ogrodach ŁODR Bratoszewice, Oddział w Piotrkowie Trybunalskim 44/ , Fax.44/ , piotrków. trybunalski@lodrbratoszewice.pl maja Regionalne Targi Rolnicze Gołaszyn - Wiosna 2010 WODR Poznań , rawicz@wodr.poznan.pl maja Targi Rolnokwiatowe "Majówka w Strzelinie" PODR Gdańsk 59/ , fax , strzelino@podr.pl maja Zielona Gala, Podlaskie Targi Budownictwa Wiejskiego PODR Szepietowo tereny wystawowe Agroarena w Szepietowie 86/ , 86/ , wpodr@zetobi.com.pl, 23 maja Konkurs Nasze Kulinarne Dziedzictwo Smaki Regionów ŚODR Modliszewice 41/ , gwia@sodr.pl maja Targi Rolnicze Lubniewice impreza promocyjno - handlowa LODR Kalsk Ośrodek Szkoleniowy GLISNO 95/ , 95/ , fax , odr_lubniewice@pro.onet.pl maja XX TARGI ROLNI- CZOOGRODNICZE ŁODR Bratoszewice 43/ (14), fax 43/ , koscierzyn@lodrbratoszewice.pl; 30 maja "XIX Giełda Rolnicza w Łącku" MODR Warszawa 24/ , 63. Maj "Mazowieckie Targi Agroturystyczne" MODR Warszawa 22/

5 Str. 5 IMPREZY PROMOCYJNE WODR 30 maja "Wystawa Zwierząt Hodowlanych Święto Mleka" MODR Warszawa 29/ maj Najciekawszy projekt w klubie 4H PODR Boguchwała 17/ , janina.kaminska@odr.net.pl maj-czerwiec Otwarte drzwi rolnictwa w gminie Wieliczki W-MODR Olsztyn m.kuczyńska@w-modr.pl, 87/ maj REDYK Ośrodek Kultury w Jeleśni ŚODR Częstochowa 33/ , Bielsko@odr.net.pl maj-wrzesień Konkurs AgroLiga 2010 W-MODR Olsztyn s.bawol@w-modr.pl, 89/ (wew. 42)

6 Str. 6 ZAPROSZENIA Przetwórstwo surowców rolniczych na poziomie gospodarstwa /szkolenia/ W Oddziale w Radomiu rozpoczęły się szkolenia z zakresu przetwórstwa surowców rolniczych na poziomie gospodarstwa. Szkolenia przeznaczone są dla doradców rolnych, rolników, nauczycieli i uczniów szkół sektora rolno-spoŝywczego oraz innych instytucji związanych z rolnictwem. Realizacja 39 szkoleń dla 1200 uczestników zaplanowana jest do końca października br. Szkolenia dwudniowe obejmują część teoretyczną oraz warsztaty w Pokazowym Gospodarstwie Ekologicznym w Chwałowicach. Program obejmuje m.in. zagadnienia: technologie przerobu i stosowane urządzenia, zasady przetwórstwa surowców rolniczych na poziomie gospodarstwa, moŝliwości finansowania działalności w zakresie przetwórstwa na poziomie gospodarstwa, technologia przetwórstwa, wymagania surowcowe, wymagania higieniczne dla przetwórstwa, marketing produktów rolniczych. W ramach warsztatów prezentowana jest praca urządzeń wykorzystywanych w przetwórstwie zbóŝ, owoców, warzyw i mięsa. Wykładowcami na szkoleniach są pracownicy naukowi oraz specjaliści z Oddziału Radomiu. Szczegółowe informacje dotyczące realizacji szkoleń znajdują się na stronie Zespół Szkół Agrotechnicznych i Gospodarki śywnościowej w Radomiu, Zespół Szkół Rolniczych w Jabłoniu. Konkurs na najlepsze gospodarstwo ekologiczne Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu ogłaszają nabór uczestników III edycji konkursu na najlepsze gospodarstwo ekologiczne w roku Konkurs ma na celu identyfikację i szerzenie dobrych praktyk w zakresie rolnictwa ekologicznego, wdraŝanie takich rozwiązań w gospodarstwach rolnych oraz rozpowszechnianie wiedzy z zakresu rolnictwa ekologicznego. Zgodnie z regulaminem do konkursu nie moŝe przystąpić osoba, która była laureatem wojewódzkiego etapu konkursu w latach 2008 i 2009 w kategorii, w której zgłasza się do udziału w 2010 roku. Zgłoszenia do konkursu naleŝy składać w siedzibie Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego właściwego ze względu na miejsce połoŝenia gospodarstwa. Termin składania zgłoszeń upływa z dniem 31 maja 2010 roku. Szczegółowe informacje na temat konkursu dostępne są na stronie internetowej Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie

7 Str. 7 ZAPROSZENIA Instytut Uprawy NawoŜenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Zaprasza na konferencję Oddziaływanie rolnictwa na środowisko przyrodnicze w warunkach zmian klimatu czerwca 2010 r. Celem konferencji, obok próby podsumowania 60 lat działalności, jest prezentacja stanu aktualnego i wyników badań prowadzonych w IUNG-PIB w Puławach oraz innych ośrodkach naukowych dotyczących oddziaływania rolnictwa na środowisko przyrodnicze. Problem ten będzie rozpatrywany w aspekcie wpływu Wspólnej Polityki Rolnej UE na kształtowanie przyjaznych relacji człowiek środowisko przyrodnicze. Wpływ rolnictwa na środowisko przyrodnicze będzie przedstawiany z uwzględnieniem trzech podstawowych elementów, tj. gleby, wody i atmosfery (powietrza). Dodatkowym celem konferencji będzie wskazanie zadań dla nauki, doradztwa i praktyki rolniczej w zakresie kształtowania środowiska rolniczego i bezpieczeństwa Ŝywnościowego kraju. Do udziału w konferencji zapraszamy pracowników PAN, uczelni, jbr, ośrodków doradztwa, władz administracyjnych i samorządowych, rolników praktyków oraz specjalistów reprezentujących róŝne organizacje i instytucje zainteresowane problematyką obrad. INSTYTUT HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN W RADZIKOWIE PIB zaprasza na: Warsztaty szkoleniowe ODMIANY ZIEMNIAKA ZNAJDUJĄCE SIĘ W REJESTRZE W POLSCE W 2010 R. TERMIN PO UZGODNIENIU: w dniach: 16 czerwca 4 lipca Uczestnicy Pracownicy Inspektoratów Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Stacji Oceny Sadzeniaków, specjaliści doradcy Ośrodków Doradztwa Rolniczego, pracownicy Kwarantanny i Ochrony Roślin, producenci ziemniaka i sadzeniaków, specjaliści organizujący produkcję dla firm przetwórczych. Tematyka - Produkcja ziemniaka uwzględniająca róŝne aspekty - Ogólna charakterystyka doboru odmian - Odporność odmian na choroby wirusowe - Demonstracja na polu kolekcji odmian ziemniaka zrejonizowanych w Polsce oraz prezentacja charakterystycznych objawów chorobowych i efektu procesu degeneracji odmian pod wpływem wirusów Miejsce Oddział IHAR w Młochowie Więcej informacji:

8 Str. 8 WARTO SKORZYSTAĆ Korzystniejsze warunki uzyskania wsparcia na rozwój "mikroprzedsiębiorstw" Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wprowadziło korzystne zmiany w warunkach uzyskania wsparcia na "Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw" finansowane z PROW Złagodzone zostały przede wszystkim kryteria dotyczące liczby nowotworzonych miejsc pracy. Teraz, na powstanie jednego nowego miejsca pracy przedsiębiorca otrzyma 100 tys. zł. wsparcia. W przypadku utworzenia co najmniej dwóch nowych miejsc pracy kwota pomocy wyniesie 200 tys. zł. Natomiast na uruchomienie co najmniej trzech nowych miejsc pracy przedsiębiorca otrzyma 300 tys. zł. Do tej pory uzyskanie maksymalnego limitu pomocy, wynoszącego 300 tys. zł. wymagało utworzenia i utrzymania przez 2 lata od dokonania przez Agencję płatności ostatecznej, co najmniej 5 miejsc pracy. Rozporządzenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 24 marca 2010 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 335) stwarza teŝ moŝliwości zastosowania korzystniejszych rozwiązań przez firmy, które złoŝyły wnioski o wsparcie na "Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw" w 2009 roku. Dotyczy to jednak tylko tych beneficjentów, którzy nie zawarli jeszcze z ARiMR umów o przyznanie pomocy z tego działania. Muszą oni do dnia podpisania takich umów dokonać zmian w złoŝonym wniosku o wsparcie, które nie spowodują zwiększenia kwoty pomocy wnioskowanej w 2009 r. Trzeba się teŝ liczyć z tym, Ŝe zmiany we wniosku o przyznanie pomocy, mogą spowodować wydłu- Ŝenie terminu jego rozpatrywania. Na działanie "Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw" przeznaczono w PROW w sumie ponad miliard euro. Na udzielenie pomocy wnioskodawcom z tegorocznego naboru, który jest zaplanowany w II kwartale br., przewidziano ponad 307 mln euro. W nowym Rozporządzeniu zrezygnowano z zasady ustalania kolejności przyznawania pomocy w drodze losowania przy uŝyciu systemu teleinformatycznego i zastąpiono ją systemem ustalania kolejności przysługiwania pomocy poprzez wprowadzenie kryteriów oceny jakości wniosku w systemie punktowym. Zasady rozpatrywania i przyznawania punktów złoŝonym wnioskom, będą preferowały projekty z biedniejszych regionów. Brana będzie pod uwagę wysokość stopy bezrobocia i wartości wskaźnika podstawowego dochodu podatkowego gminy, w której oceniana operacja ma być realizowana. Mikroprzedsiębiorca otrzyma dofinansowanie po zrealizowaniu zakresu rzeczowego operacji oraz utworzeniu nowych miejsc pracy. Zakres przedsięwzięć, na które moŝna otrzymać wsparcie jest bardzo szeroki. Obejmuje inwestycje związane z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw w takich sferach jak: usługi dla rolnictwa czy leśnictwa, usługi dla ludności, sprzedaŝ hurtową i detaliczną, rzemiosło i rękodzielnictwo, roboty i usługi budowlane, usługi instalacyjne, usługi turystyczne oraz związane ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem, usługi komunalne, przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych, magazynowanie lub przechowywanie towarów, wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy, rachunkowość, doradztwo i usługi informatyczne. Do mikroprzedsiębiorstw zalicza się firmy zatrudniające mniej niŝ 10 osób, przy obrotach lub sumie bilansowej aktywów nieprzekraczającej rocznie równowartości 2 mln euro. Źródło:

9 Str. 9 ARiMR prosi rolników o szybsze składanie wniosków o przyznanie dopłat bezpośrednich za 2010 r. Do 27 kwietnia rolnicy złoŝyli tylko 442 tys. wniosków o przyznanie dopłat bezpośrednich za 2010 r. ARiMR spodziewa się, Ŝe do biur powiatowych wpłynie jeszcze około 950 tys. takich wniosków. Czasu na ich osobiste złoŝenie lub wysłanie pocztą jest coraz mniej, poniewaŝ podstawowy termin upływa w tym roku 17 maja. Rolnicy mogą co prawda składać wnioski po upływie 25 dni kalendarzowych po tym terminie, czyli do 11 czerwca 2010 r., ale w takich przypadkach naleŝna im płatność będzie pomniejszana o 1% za kaŝdy dzień roboczy opóźnienia. Teraz w biurach powiatowych Agencji nie ma jeszcze kolejek, rolnicy obsługiwani są sprawnie, a pracownicy Agencji mają czas na stwierdzenie, czy wnioski są wypełnione we wszystkich wymaganych polach. Niestety wraz ze zbliŝaniem się do końca podstawowego terminu przyjmowania wniosków sytuacja ta będzie się zmieniać. JeŜeli zbyt duŝo rolników odłoŝy złoŝenie wniosku "na później", w biurach powiatowych będą tworzyć się niestety kolejki. I to pomimo dobrego przygotowania ARiMR, polegającego na skierowaniu do obsługi wniosków większej liczby pracowników, czy teŝ otworzeniu poza biurami powiatowymi dodatkowych punktów ich przyjmowania. Wykaz takich palcówek wraz z adresami i godziny pracy, znajduje się na stronie internetowej ARiMR oraz w biurach powiatowych i oddziałach regionalnych. Warto teŝ przypomnieć, Ŝe jak co roku Agencja przygotowała i wysłała pocztą do wszystkich rolników, którzy ubiegali się o płatności bezpośrednie w 2009 r. tzw. wnioski "spersonalizowane". Formularze te są w duŝej części wypełnione na podstawie danych znajdujących się we wnioskach złoŝonych w ubiegłym roku. Osoby, które nie składały wniosków w zeszłym roku bo np. przejęły lub kupiły niedawno gospodarstwo, powinny zwrócić się o formularz wniosku do biura powiatowego lub pobrać formularz wniosku ze strony internetowej Agencji. Rolnicy występujący w 2010 r. o przyznanie płatności bezpośrednich, wypełniając jeden formularz wniosku mogą jednocześnie ubiegać się o pomoc finansową z tytułu dopłat obszarowych, wspierania gospodarowania na obszarach górskich oraz innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), płatności na realizację przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawę dobrostanu zwierząt (PROW ) oraz płatności rolnośrodowiskowe (PROW ). Wprowadzenie jednego formularza wniosku dla 12 róŝnych rodzajów płatności jest ułatwieniem dla rolników, którzy nie muszą teraz wielokrotnie podawać tych samych danych i występować do Agencji z osobnymi wnioskami o przyznanie róŝnych dopłat. Zasady przyznawania płatności, formularze wniosków oraz załączników do wniosku są dostępne na stronie internetowej ARiMR oraz w biurach powiatowych i oddziałach regionalnych Agencji. Wniosek moŝna wypełnić takŝe w formie elektronicznej, który jest równieŝ dostępny na stronie internetowej ARiMR. Tak wypełniony wniosek naleŝy wydrukować, podpisać i wysłać do biura powiatowego Agencji. Przy wypełnianiu wniosków naleŝy postępować zgodnie z instrukcją, otrzymaną wraz z wnioskiem. W tym roku jest to szczególnie waŝne bo zostały wprowadzone nowe rodzaje płatności (wsparcie specjalne) oraz nastąpiły zmiany w zasadach przyznawania krajowych uzupełniających płatnościach obszarowych. W pierwszym przypadku nowością jest to, Ŝe rolnicy z całego kraju mogą się ubiegać o płatność obszarową do roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, a w kilku województwach o płatność do krów i owiec. WaŜne jest równieŝ to, Ŝe jednolite płatności obszarowe będą przyznawane rolnikom do powierzchni upraw zagajników drzew o krótkiej rotacji, takich jak: brzoza, topola i wierzba. Rolnicy, którzy chcą otrzymać takie dopłaty muszą we wnioskach zadeklarować tak wykorzystywane grunty, jako odrębne działki rolne. Jeśli chodzi o uzupełniające płatności obszarowe (UPO), to będą one po raz pierwszy przysługiwały takŝe do powierzchni, na których nie jest prowadzona Ŝadna uprawa, jeŝeli na gruntach tych: rolnik dokonał zasiewu w celu podniesienia Ŝyzności gleby poprzez wprowadzenie do niej świeŝej masy roślinnej (zielony nawóz); roślinność ta została przyorana lub wprowadzona do gleby na skutek zastosowania innego zabiegu mechanicznego, w terminie do dnia 31 sierpnia roku, w którym został zło- Ŝony wniosek o przyznanie płatności uzupełniającej; nie jest prowadzona uprawa przez okres nie dłuŝszy niŝ jeden rok. Z tytułu płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, w 2010 r. polscy rolnicy będą mogli otrzymać do 3,25 mld euro. Dodatkowo z tytułu pomocy na wspieranie gospodarowania na obszarach górskich oraz innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) zostanie przeznaczona kwota ok. 1,35 mld zł. Szacowane maksymalne stawki płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego za rok 2010 przedstawiają się następująco: jednolita płatność obszarowa (JPO) - 141,06 euro/ha uzupełniająca płatność podstawowa - do powierzchni innych roślin i do powierzchni gruntów ornych, na których nie jest prowadzona uprawa roślin - 82,46 euro/ha płatność uzupełniająca do powierzchni uprawy chmielu, do której przyznano płatność uzupełniającą do powierzchni uprawy chmielu za 2006 r. (płatność niezwiązana z produkcją) - 336,05 euro/ha płatność do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę, uprawianych na trwałych uŝytkach zielonych (płatności zwierzęce) - 110,18 euro/ha oddzielna płatność z tytułu owoców i warzyw (płatność do pomidorów) - ok. 39,44 euro/tonę przejściowe płatności z tytułu owoców miękkich euro/ha płatność cukrowa - ok. 12,59 euro/ tonę płatność do krów - 142,5 euro/sztukę płatność do owiec - 30 euro/sztukę specjalna płatność obszarowa do powierzchni uprawy roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych - 60 euro/ha. ARiMR przypomina rolnikom otrzymującym jakiekolwiek dopłaty powierzchniowe, np. płatności bezpośrednie, ONW, rolnośrodowiskowe czy pomoc na zalesione grunty rolne lub grunty inne niŝ rolne, Ŝe są zobowiązani bezwzględnie przestrzegać przez cały rok zasad wzajemnej zgodności (cross compliance) w zakresie: ochrony środowiska naturalnego, identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz dobrej kultury rolnej. Od 1 stycznia 2010 roku obowiązują dodatkowe normy i wymogi, które nakładają na rolników obowiązek posiadania w określonych sytuacjach pozwoleń wodnoprawnych oraz zachowania charakterystycznych elementów krajobrazu Źródło:

10 Str. 10 Informacja nt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania wsparcia finansowego z funduszy promocji produktów rolno-spoŝywczych W dniu 21 kwietnia 2010 r. weszło w Ŝycie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania wsparcia finansowego z funduszy promocji produktów rolno-spoŝywczych (Dz. U. nr 54, poz. 327). Beneficjent składa wniosek o udzielenie wsparcia na formularzu ( FPZ_f2). Wniosek o udzielenie wsparcia składa się wyłącznie na zadanie zamieszczone w planie finansowym funduszu promocji w Centrali ARR w terminie: do 2 miesięcy przed miesiącem, w którym nastąpi rozpoczęcie realizacji zadania w przypadku zadań innych niŝ wspierane ze środków UE, do 30 dni od dnia zatwierdzenia przez Komisję Europejską działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolnych na rynku wewnętrznym lub w krajach trzecich w przypadku zadań wspieranych ze środków UE. zadania, którego realizacja rozpoczęła się przed dniem 30 czerwca 2010 r. Dniem złoŝenia wniosku o udzielenie wsparcia jest dzień jego wpływu do Centrali ARR. Przed złoŝeniem wniosku o udzielenie wsparcia beneficjent zainteresowany uzyskaniem dofinansowania zobowiązana jest do zarejestrowania się w Centralnym Rejestrze Przedsiębiorców (CRP) prowadzonym przez ARR. Prezes ARR udziela wsparcia z funduszy promocji w formie decyzji administracyjnej. Po zakończeniu realizacji zadania lub jego części Beneficjent składa wniosek o płatność na formularzu (FPZ_f4). Wniosek o udzielenie wsparcia składa się w Centrali ARR w terminie: w przypadku płatności częściowej przed końcem miesiąca po miesiącu, w którym zakończył się dany etap zadania. w przypadku płatności ostatecznej (końcowej) w ciągu czterech miesięcy po upływie miesiąca zakończenia realizacji zadania, jeŝeli zadanie jest realizowane w jednym etapie albo po zakończeniu ostatniego etapu. Źródło: do końca listopada roku poprzedzającego rok realizacji lub w terminie 14 dni od dnia przyjęcia planu finansowego danego funduszu, w przypadku zadań przewidzianych do realizacji w I kwartale roku kalendarzowego, nie później niŝ 14 dni po uwzględnieniu zadania w planie finansowym danego funduszu promocji w przypadku zadania, którego realizacja rozpocznie się nie wcześniej niŝ 45 dni od dnia uwzględnienia zadania w planie finansowym danego funduszu promocji, lecz nie później niŝ w terminie 3 miesięcy od uwzględnienia zadania w planie finansowym danego funduszu promocji. 30 dni od dnia wejścia w Ŝycie rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania wsparcia finansowego z funduszy promocji produktów rolno-spoŝywczych, w przypadku

11 Str. 11 WARTO ZAPAMIĘTAĆ Rozpoczął się sezon stosowania środków ochrony roślin Jednym z waŝnych elementów skuteczności zabiegów jest sprawny technicznie opryskiwacz. Jednocześnie poprawia się bezpieczeństwo wykonującego zabieg, zmniejsza się zagroŝenie dla środowiska ze strony stosowanych środków ochrony roślin, jak, co jest waŝne dla rolnika, obniŝa się koszty ochrony roślin. W celu wykonania właściwej kontroli technicznej opryskiwacza sprawdzamy poszczególne jego elementy. Po kolei sprawdzamy: Stan ogólny opryskiwacza Czy posiada kompletne i prawidłowe zamocowania zabezpieczeń, osłon części wirujących, pewne mocowanie mocowania sprzętu na układzie zawieszenia ciągnika lub połączenia maszyny z ciągnikiem. Czy zbiornik nie ma przecieków, a pokrywa jest szczelna. Czy węŝe cieczowe, węŝe hydrauliczne, połączenia mechaniczne nie są zuŝyte i nie przeciekają. Pompa Czy prawidłowo działa układ smarowania. Czy jest wytwarzane prawidłowe ciśnienie. Czy prawidłowo działa system tłumienia pulsacji. Mieszadło Zbiornik powinien być wyposaŝony w minimum jedno sprawne mieszadło. Zbiornik Czy sito wlewowe nie jest uszkodzone. Czy działa wskaźnik poziomu cieczy. Czy sprawny jest zawór spustowy. JeŜeli opryskiwacz jest wyposaŝony w urządzenia do rozwadniania i przepłukiwania to teŝ muszą być sprawne. Urządzenia pomiarowo-sterujące Czy manometr jest sprawny, tłumi wskazania, ma odpowiednią skalę (w zakresie ciśnień 0-5 bara 0,2 do 0,5 bara i 1 bar w zakresie ciśnień 5-20 barów. Manometr musi być widoczny z kabiny ciągnika. Zawór regulujący, zawór główny, zawory sekcyjne powinny być szczelne i poprawnie działać. JeŜeli opryskiwacz wyposaŝony jest w elektroniczne urządzenia pomiarowe to muszą być one sprawne. Układ cieczowy Czy instalacja jest szczelna i zaopatruje odpowiednio wszystkie rozpylacze. Rozpylacze Czy rozpylacze nie są rozkalibrowane. NaleŜy zmierzyć wydatek cieczy z pojedynczych rozpylaczy przy pomocy naczynia miarowego. Przy róŝnicach wydatku innego niŝ +/- 10% od wartości podanej w tabelach przy danym ciśnieniu, rozpylacze naleŝy wymienić Czy wszystkie rozpylacze są tego samego typu i rozmiaru, i czy mają filterki i zawory zapobiegające kapaniu. Czy są ustawione prawidłowo względem belki (pod kątem 5-8 stopni). Filtry Opryskiwacz musi posiadać co najmniej dwa stopnie filtrowania, filtr ssawny i tłoczny. Czy są one sprawne i czy wielkość oczek filtra tłocznego są mniejsze od najmniejszego rozmiaru zamontowanych rozpylaczy. Belka polowa Czy jest prosta, stabilna, nie ma luzów na przegubach. Czy elementy urządzeń podnoszące belkę i jej poziomowanie jest sprawne. Wentylator Czy nie ma luzów na wałkach. Czy nie ma ubytków wirników. Czy paski klinowe nie są uszkodzone. Pamiętajmy, Ŝe istnieje obowiązek badania sprawności technicznej opryskiwaczy w odstępach czasu nie dłuŝszych niŝ 3 lata. Źródło:

12 Str. 12 WARTO PRZECZYTAĆ Odnawialne źródła energii i działania adaptacyjne do zmian klimatu w rolnictwie i na wsi przykłady doświadczeń UE Praca zbiorowa pod redakcją Anny Grzybek, FDPA, Warszawa 2009 KsiąŜka prezentuje problemy związane ze zmianami klimatu i wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. W sposób uporządkowany i przystępny opisuje dostępne technologie wykorzystania odnawialnych źródeł energii ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich. Znajdziemy tu informacje min. nt. biogazowi w gospodarstwach rolnych wykorzystania pomp ciepła czy kolektorów cieplnych a takŝe wytwarzania biomasy dla energetyki. Fundusze Europejskie na energetykę odnawialną (cz. 1 i 2) Praca zbiorowa pod redakcją Przemysława Pucha, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2009 Wydawnictwo ma charakter przewodnika i w części 1 zawiera przegląd dostępnych obecnie form wsparcia z Funduszy Europejskich na cele związane z odnawialnymi źródłami energii. Część 2 obejmuje problematykę oceny oddziaływania OZE na środowisko, informacje nt. przebiegu procesu inwestycyjnego, zasad wyłaniania wykonawców, dokumentowania wydatków, raportowania i rozliczania dotacji.

13 Str. 13 Doświadczenia w uprawie wybranych roślin energetycznych Zdzisław Ginalski, CDR O/Radom Przyjęte w Polsce cele rozwoju odnawialnych źródeł energii są zgodne z zaleceniami UE, które zobowiązują kraje członkowskie do zwiększania udziału energii uzyskiwanej z biomasy z około 5 % obecnie do 8 % w 2010 r. Polska w UE jest postrzegana jako kraj o duŝych potencjalnych moŝliwościach produkcji biomasy, gdyŝ pod ten kierunek produkcji moŝe być przeznaczone do 1,6 mln ha uŝytków rolnych. W dokumencie Polityka energetyczna Polski do 2025 roku przyjęto, Ŝe wykorzystanie biomasy stanowić będzie nadal podstawowy kierunek rozwoju OZE. Według rozporządzenia Ministra Gospodarki ilość biomasy pochodzącej z rolnictwa powinna wynosić 5% ogólnej ilości biomasy wykorzystywanej do celów energetycznych w 2008 r. i wzrastać kaŝdego roku o 10%, aŝ do osiągnięcia 60% udziału w 2014 r. Tak, więc rolnictwo musi pogodzić produkcję Ŝywności i pasz, która powinna być lokalizowana na lepszych glebach, z produkcją na cele energetyczne, która z konieczności prowadzona jest na glebach o ograniczonej przydatności rolniczej. Są to z reguły gleby wadliwe, czyli gleby bardzo cięŝkie) okresowo nadmiernie uwilgotnione, o niekorzystnych stosunkach powietrzno-wodnych) oraz gleby średnie i lekkie (okresowo nadmiernie przesuszone). Pod pojęciem roślin energetycznych rozumiemy takie rośliny, które uzyskują duŝe przyrosty biomasy w relatywnie krótkim okresie czasu. Podstawowymi cechami, które powinny charakteryzować rośliny wykorzystywane dla celów grzewczych są: duŝy przyrost roczny, odporność na choroby i szkodniki a takŝe niewielkie wymagania względem siedliska oraz moŝliwość zmechanizowania prac polowych przy zakładaniu plantacji i zbiorze biomasy. Innym istotnym parametrem jest wysoka wartość opałowa oraz zanieczyszczenia, jakie powstają po spaleniu. Celem opracowania jest przedstawienie wyników badań i obserwacji uprawy niektórych roślin energetycznych. Zawarte obserwacje pochodzą z pola doświadczalnego CDR O/Radom, a badania na podstawie IUNG Puławy. Doświadczenia polowe załoŝono w IUNG Puławy w latach 2003 i 2004 r. w trzech siedliskach: 1. na glebie cięŝkiej, kompleksu 8 zboŝowo pastewnego (klasa III b) - Osiny 2. na glebie lekkiej, kompleksu 4 Ŝytni dobry ( klasa V) - Osiny 3. na glebie średniej, kompleksu 4 Ŝytni bardzo dobry (klasa IV a) Grabów Drzewa szybko rosnące Wierzbę krzewiastą (salix viminalis) wysadzono w 2003 r. na glebie kompleksów 8 i 4; były to sztobry czterech klonów; 1023,1047, 1052, 1054 pozyskane z kwalifikowanej plantacji matecznej. W 2004 r. wysadzono 4 szwedzkie i 1 duńską odmianę wierzby: Gigantea, Tora, Olof, Tornhild, Swen. Gęstość nasadzenia wynosiła 40 tys. szt./ha. W pierwszym roku przed zimą wierzbę ścięto na wysokość 10 cm nad ziemią. Na polach doświadczalnych CDR O/Radom wysadzono wiosną 2007 r. wszystkie odmiany i klony pozyskane z IUNG na glebie średniej, kompleksu 8 Ŝytni dobry (klasa V). Plony i wilgotność drewna wierzby w drugim roku po posadzeniu plantacji

14 Str. 14 Doświadczenia w uprawie wybranych roślin energetycznych cd. Wyniki badań wartości energetycznej wierzby W 2009 roku do celów porównawczych w IUNG i w CDR O/Radom załoŝono poletka topoli i robinii akacjowej, które naleŝą do drzew szybkorosnących. Byliny Ukorzenione w doniczkach sadzonki ślazowca pensylwańskiego (Sida hermaphrodita) wyprodukowano z nasion pozyskanych z AR Lublin. Obsada roślin wynosiła w tych doświadczeniach 10 tys./ ha w 2004 r. dodatkowo włączono do badań obiekty z obsadą roślin 20 tys. /ha. Topinambur - słonecznik bulwiasty (helianthus tuberosus) odmiany Albit wysadzono wiosną 2004 r. tylko na glebie kompleksu 5 w Osinach. Rozstawa roślin wynosiła 70 x 30 cm, bulwy pozyskano z kolekcji IHAR w Radzikowie. Trawy Sadzonki 5 klonów traw olbrzymich z rodzaju Miscanthus wyprodukowane metodą in vitro zakupiono w Niemczech. Rośliny wysadzono na glebie cięŝkiej w Osinach i średniej w Grabowie w połowie maja w obsadzie 15 tys./ ha, a przed zimą rośliny ścięto na wysokości 10 cm nad ziemią i całe pole obficie ściółkowano słomą w celu zabezpieczenia przed szkodami mrozowymi. Wszystkie genotypy wysadzono na polu CDR O /Radom Mozgę trzcinowatą (Phalaris arundinacea) szwedzkiej odmiany Bamse wysiano w 2004 r. w obu doświadczeniach w Osinach w ilości około 2 kg/ ha nasion, w rzędy o rozstawie 14,5 cm. Badanym czynnikiem był sposób zbioru w dwóch pokosach ( pierwszy po wykłoszeniu, a drugi późną jesienią) lub jeden zbiór późną jesienią. Rdest sachaliński (Reynoutria sachalinensis) badano tylko na glebie cięŝkiej. Sadzonki uzyskano z podziału karp korzeniowych pochodzących z kolekcji IHAR Radzików. Wysadzono je w obsadzie 15 tys./ha. Wyniki badań i obserwacji - Średnie plony wierzby za okres 3 lat: - gleby cięŝkie 12,9 t s.m./ha - gleby średnie 11,9 t s.m./ha -Wilgotność drewna zebranego na przełomie grudnia i stycznia wahała się w graniach 45,3 52-,7% na glebach cięŝkich i 48,0 52,4% na glebie średniej -Wierzba wykształcała od 6 do 13 Ŝywych pędów w zaleŝności od klonu lub odmiany i roku, niezaleŝnie od siedliska -Genotypy 1054, 1047 oraz odmiana Olof są bardziej przydatne na gleby lŝejsze, natomiast Gigantea i Tornhild na gleby cięŝkie. -Na polu doświadczalnym CDR najlepiej plonowała szwedzka odmiana Tora i klony: 1023,1024 i 1053, pozostałe odmiany i klon 1054 zdecydowanie odstawały zmniejszonymi przyrostami masy. Klon 1054 wytwarza duŝą ilość pędów co czyni go trudnym w zbiorze. Nadaje się bardziej na cele wikliniarskie niŝ do spalania. -Brak zastosowania herbicydów na polu doświadczalnym CDR powodował bardzo duŝe zachwaszczenie plantacji wymagające 10-krotnego pielenia mechanicznego.

15 Str. 15 Doświadczenia w uprawie wybranych roślin energetycznych cd. - Ze względu na wielość odmian i klonów wierzby zaobserwowano minimalne występowanie chorób. -Ze względu na małą ilość popiołu przy spalaniu i niską emisję związków szkodliwych wierzba jest zalecana do współspalania. - Przydatność uprawy miskanta warunkują wysokie coroczne polny o niskiej zawartości wilgoci oraz niskie zawartości popiołu K, Cl i N przy spalaniu. Cechy te czynią miskanta przydatnym i zalecanym jako biomasa na cele energetyczne. Z biomasą miskanta wywozi się z pola stosunkowo mało składników mineralnych, gdyŝ w czasie jesiennego zasychania roślin są one przemieszczane z liści i pędów do karp korzeniowych. Klony miskanta wysadzone na cięŝkiej zlewnej glebie w CDR dawały słabsze przyrosty masy. Wczesna zima 2009/2010 i obfite opady śniegu spowodowały w części powalenie łanu miskanta co skutkuje stratami plonu i problemy w zbiorze. Fot. CDR O/Radom: Wierzba wiciowa, Topola, Robinia akacjowa - Z dotychczasowych przeprowadzonych badań wynika, Ŝe ślazowiec dobrze znosi nasze warunki klimatyczne oraz ma niewielkie wymagania glebowe. RozmnaŜany moŝe być przez wysiew nasion albo wegetatywnie przez podział karpy korzeniowej lub z zielonych pędów nadziemnych. Ze względu na niską zawartość popiołu i pozostałych pierwiastków szkodliwych dla środowiska podczas spalania jest przydatny jako biomasa na cele energetyczne. Obfite opady śniegu ostatniej zimy spowodowały mniejsze powalenia niŝ w przypadku miskanta, jednak w przypadku zakładaia większych plantacji naleŝy brać pod uwagę takie problemy. - Na glebie lekkiej plon suchej masy topinambura części nadziemnej średnio za okres 3 lat wynosił 9,5 t/ha. Dodatkowo moŝna uzyskać około 8-10 t/ha świeŝej masy bulw. Biomasa tej rośliny z uwagi na małą gęstość usypową jest mało przydatna do transportu i spalania. Du- Ŝa zawartość popiołu, chloru i siarki czyni go równieŝ mało przydatnym do spalania i jako substrat do biogazowni. Bulwy moŝna wykorzystać do produkcji biogazu lub etanolu. Dodatkowo w ostatnim roku zaobserwowano duŝe poraŝenie mączniakiem na polu CDR. - W doświadczeniach dobrze plonowała szwedzka odmiana mozgi trzcinowatej: Bamse. Łączny plon z dwóch pokosów na cięŝkiej glebie wynosił t/ha, na glebie lekkiej ponad 14 t/ha suchej masy. Gatunek ten moŝe okazać się szczególnie przydatny do produkcji biomasy na cele energetyczne na wyłączonych z uŝytkowania rolniczego trwałych uŝytkach zielonych. Jednak z uwagi na duŝą zawartość w plonie popiołu, N, Cl i K przydatność do spalania takiej biomasy jest ograniczona. Z powodzeniem moŝe być wykorzystana jako substrat do biogazowni. - Rdest sachaliński jest zaliczany do roślin inwazyjnych, z związku z tym zakres prowadzonych badań był bardzo ograniczony. NaleŜy go wykluczyć przy doborze roślin do uprawy z przeznaczeniem na współspalanie. Pełny tekst opracowanie na stronie:

16 Str. 16 Kształcenie duńskich doradców rolniczych wyzwania i tendencje Jens Ole Thoegersen, Sejersen Morten Duńskie SłuŜby Doradztwa Rolniczego, Dania. 1. Wprowadzenie W artykule przedstawione są trendy, jakie pojawiają się w szkoleniu duńskich doradców rolniczych oraz wyzwania, które wynikają przy realizacji zadań szkoleniowych. W artykule skupiono się na szkoleniach w dziedzinie metodyki doradztwa, natomiast kształcenie w sprawach technicznych zostało pominięte. 2. Organizacja (Tłumaczenie redakcja) Teoria i praktyka pracy doradczej w okresie przekształceń. Materiały z XIX Międzynarodowej konferencji nt. Kształcenia w Doradztwie Rolniczym; września 2009r. Assisi, Perugia - Włochy. Duńskie SłuŜby Doradztwa Rolniczego (DAAS) liczą pracowników, co pokazuje, Ŝe jest to największa w Danii firma doradcza. Pracownicy są zatrudnieni w 35 regionalnych centrach i jednym Centrum Krajowym. Do zadań doradców naleŝy prowadzenie usług doradczych dla rolników, którzy są zarówno uŝytkownikami jak i organizatorami doradczej słuŝby spośród tych rolników traktuje gospodarstwo jedynie jako dodatkowe źródło dochodów. Doradztwo obejmuje technologię produkcji, zarządzanie gospodarstwem rolnym, finanse i podatki, budynki i środowisko, zasoby ludzkie i sprawy prawne. Krajowe Centrum jest odpowiedzialne za upowszechnianie wiedzy wśród lokalnych centrów w zakresie rozwoju nowych technologii, programów komputerowych i kształcenie lokalnych doradców. Szczególnie istotne jest to, Ŝe system oparty jest na faktycznym zapotrzebowaniu lokalnych centrów, a nie na decyzjach Centrum Krajowego. Krajowe Centrum nie moŝe decydować o działaniach centrów lokalnych. 3. Płatności za usługi Usługi DAAS dla rolników są całkowicie finansowane przez samych rolników. Nie ma Ŝadnej państwowej subwencji. Przeciętny koszt usług, jaki rolnicy ponieśli w 2008 r., porównany do uzyskanych obrotów jest przedstawiony w poniŝszej tabeli: Tab. 1: Przeciętne koszty doradztwa duńskich rolników w 2008 r. Produkcja roślinna Mleczarstwo Trzoda chlewna Wielkość produkcji 174 ha 130 krów mlecznych 298 macior i 4,685 tuczników Obrót 344, , ,000 Księgowość 4,900 6,100 7,300 Koszty doradztwa 4,400 6,800 5, Jak doradcy widzą siebie? Doradcy generalnie widzą siebie jako profesjonalistów w takim sensie, Ŝe ich profesjonalizm bardziej dotyczy znajomości technologii produkcji ( produkcja roślina, hodowla bydła, itp.) a nie bardzo wiąŝe się z doradzaniem jako takim. Taka postawa uwaŝana jest za naturalną. Większość doradców jest wykształcona wyłącznie w zakresie technicznym, a nie zna metodyki doradztwa. 5. Ogólne trendy Trendy w kształceniu duńskich Doradców Rolniczych są raczej jasne: - Więcej działań szkoleniowych w lokalnych centrach i mniej działań zcentralizowanych. - Krótkie kursy o niskich kosztach albo dłuŝsze szkolenie, często w kilku modułach łączonych ze szkoleniem praktycznym. - Większe ukierunkowanie na uŝyteczność treści szkoleń. Obecna sytuacja i obowiązujące trendy stanowią wyzwanie dla prowadzących szkolenia w zakresie metodyki doradztwa: Jak zachęcić do uczestnictwa w podstawowym szkoleniu dla doradców, tak by nie uwaŝali tego czasu za stracony? 6. RóŜne kategorie szkoleń: Wyzwania są realizowane przez oferowanie róŝnych produktów dla doradców. Mogą one być sklasyfikowane jak następuje: Kursy metodyki doradztwa dla studentów rolnictwa. Wewnętrzne szkolenia w zakresie metodyki doradztwa. Projekty nauki działań doradczych. Doradcy nadzorujący. Grupy eksperckie.

17 Kształcenie duńskich doradców rolniczych wyzwania i tendencje cd. Kursy metodyki doradztwa dla studentów rolnictwa Przez wiele lat uczono metodyki doradztwa w trakcie wykładów uzupełniających na uniwersytecie rolniczym i w szkołach rolniczych. Dwa lata temu powstał obowiązek nauczania tych zagadnień na kursach (około 100 godzin rocznie) dla studentów szkół rolniczych. Opracowano kompendium dla tych kursów. Studenci uzyskujący Dyplom Kwalifikacyjny są głównym źródłem nowych doradców dla słuŝby doradczej. W ten sposób kreuje się zainteresowanie metodyką doradztwa. Wewnętrzne szkolenia w zakresie metodyki doradztwa Trudno jest sprzedać kursy w zakresie metodyki doradztwa realizowane na jednym, wybranym schemacie. Dlatego często oferowane są kursy stosujące róŝnorodne metody kształcenia. Te metody łączą szkolenie w sprawach technicznych ze szkoleniem w zakresie metodyki doradztwa. Dzięki temu, uczestnicy uaktualniają swoją techniczną wiedzę, a takŝe umiejętność wykorzystania tej wiedzy w miejscu pracy. Typowym przykładem jest kurs w zakresie prowadzenia budŝetu i księgowości gospodarstwa rolnego. Jest to 4- dniowy kurs podzielony na dni. Uczestnicy podczas kursu uczą się zarówno metodyki doradztwa jak i wykorzystania narzędzi i metod do prowadzenia analiz budŝetów i księgowości gospodarstwa rolnego, a w okresach pomiędzy spotkaniami na kursie próbują wdraŝać swoją nową wiedzę w praktyce. Oferowane są równieŝ szkolenia doradców składające się z trzech 3- dniowych modułów, na które składają się dwa dni nauki w danym zakresie i jeden dzień egzaminacyjny. Podczas trzech modułów doradcy skupiają się na relacjach doradcy i rolnika, doradcy i jego kolegach oraz doradcy i instytucji sprzedającej. Projekty nauki działań doradczych Specjaliści DAAS często pracują w bliskim kontakcie z jednym albo kilku lokalnymi centrami w celu doskonalenia działań z zakresu metodyki doradztwa. Tym sposobem wykorzystywane są róŝne umiejętności i kompetencje rolników oraz doradców z lokalnych centrów i Centrum Krajowego. Projekty często są finansowane przez fundusze badawcze, które pozwalają, by opłacić udział lokalnych doradców w projekcie. Doradcy nadzorujący Doradcy nadzorowani są takŝe w sytuacjach ich normalnej pracy, gdy doradzają rolnikom. UwaŜa się, Ŝe waŝne jest, aby wiedzieć jak doradcy zachowują się w miejscu pracy i jak korzystają z procedur doradczych. Stanowi to punkt odniesienia dla doskonalenia ich w przyszłości. Standardowo, proces nadzoru rozpoczyna się od uzyskania porozumienia na podstawie kontraktu. To porozumienie określa, w jakich tematach doradca woli być nadzorowany. Zwykłe tematy mogą zostać zilustrowane w sposób następujący: Czy słyszę, co rolnik mówi i dokładnie go rozumiem? Jak kończę doradczą sesję?. W wyniku sesji doradczej, w wybranych tematach przekazywana jest propozycja, dyskusja nt. moŝliwego rozwoju w zakresie metodyki doradztwa i na zakończenie, w niektórych wypadkach zawierane jest porozumienie o nowym nadzorze. W skrócie, doświadczenia DAAS są następujące: - Doradcy zawsze spotkają się z całkowitym zaufaniem rolników. - Zwykle doradcy są profesjonalni i kompetentni. - Występuje moŝliwość poprawy metodyki doradzania. Aby lepiej wyjaśnić ww. doświadczenia, naleŝy skupić się na trudnościach, jakie doradcy obecnie napotykają. Trudności te moŝna podzielić się na trzy fazy: Okres przed sesją i początek doradczej sesji, środkowa część sesji i koniec sesji. Często doradcy nie spędzają wystarczająco duŝo czasu nad przygotowaniem siebie do sesji i nie określają dwóch do trzech kluczowych zagadnień do przedyskutowania. Porządek dzienny zwykle nie jest wysłany do rolnika przed spotkaniem. W wyniku braku porządku dnia, rolnik rzadko bywa przepytywany w zakresie waŝnych zagadnień. Szczegółowe ramy czasowe są rzadko określane i z tego powodu nie są respektowane przez rolnika. Podczas spotkań z rolnikami, powszechną praktyką jest to, Ŝe doradcy nie w pełni skupiają się na słowach rolnika. Skutkiem tego jest niedokładne zrozumienie i niewystarczające doradzanie, a co za tym idzie pojawiają się trudności z wnioskami i oceną doradczej sesji. Grupy eksperckie Grupy eksperckie składają się z doradców z lokalnych centrów doradztwa dysponujących często "wąskim obszarem wiedzy specjalistycznej. Pomysł grup eksperckich ma pozwolić ekspertom wziąć odpowiedzialność za rozwój swych własnych kompetencji. Jest to droga do rozpoznania moŝliwości lokalnych doradców. Eksperci z Krajowego Centrum słuŝą jako kadra wspierająca, to znaczy, Ŝe uczestniczą oni w pracy grup i pomagają organizować spotkania, znaleźć wykładowców itp. W ten sposób wykorzystywani są zarówno eksperci krajowi jak i lokalni: Eksperci z Krajowego Centrum uzyskują wartościowy wgląd w praktyczne doświadczenia lokalnych doradców, którzy z drugiej strony doskonalą swoją wiedzę i uczą się od swych kolegów. 7. Wnioski. Doradców naleŝy kształcić organizując szkolenia moŝliwie jak najbliŝsze potrzebom wynikającym z ich codziennej pracy i tą drogą realizować praktyczne wykorzystanie zasad metodyki doradztwa.

18 Str. 18 Nowe uregulowania prawne dotyczące emisji amoniaku w kurnikach Od 30 czerwca br. w Polsce obowiązywać zacznie dyrektywa UE nr 2007/43/EW regulująca minimalne zasady, jakie muszą być przestrzegane dla ochrony kurcząt utrzymywanych z przeznaczeniem na produkcję mięsa. Dokument ten wprowadza bardzo ostre reŝimy jeśli chodzi o humanitarne traktowanie brojlerów. Precyzyjnie określa dopuszczalne zagęszczenie kurników, sposób karmienia i pojenia ptactwa, standaryzuje parametry technologiczne w zakresie wymogów dotyczących poziomu hałasu, oświetlenia. Dyrektywa stawia hodowcom znacznie trudniejsze do spełnienia wymagania we wszystkich aspektach prowadzenia chowu drobiu mięsnego. Szczególnie dotkliwe dla producentów zarówno ze względów logistycznych, jaki i ekonomicznych są zmiany zaostrzające wymogi środowiskowe. Jak powszechnie wiadomo przemysłowy chów drobiu powoduje znaczne emisje substancji szkodliwych dla środowiska. Do najbardziej niebezpiecznych i najtrudniejszych do ograniczenia naleŝą emisje amoniaku i dwutlenku węgla. Nowa regulacja wyznacza dopuszczalne granice koncentracji tych szkodliwych gazów. W przypadku amoniaku nie moŝe ona przekraczać 20 ppm, zaś dwutlenku węgla 3000, mierzonych na poziomie głów kurcząt. StęŜenie tych gazów musi być kontrolowane i redukowane, nie tylko ze względu na ich emisję do atmosfery, ale takŝe ze względu na dobrostan i kondycję ptactwa. Amoniak zwiększa wraŝliwość kurcząt na choroby, wywołuje stres, zapalenie błon śluzowych oczu, zmniejsza przyrosty masy ciała i opóźnia dojrzewanie płciowe. Nie bez znaczenia jest takŝe to, Ŝe wysokie stęŝenie amoniaku zwiększa zuŝycie pasz. Natomiast dwutlenek węgla, o ile występuje w nadmiarze, utrudnia ptakom oddychanie, a w skrajnych przypadkach, przy koncentracji przekraczającej 0,35% prowadzi do uduszeń. Zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, producenci drobiu, tak jak pozostałe podmioty korzystające ze środowiska, ponoszą opłaty za korzystanie z niego, mające zrekompensować szkody, jakie ich działalność niesie dla tego środowiska. Przekroczenie dopuszczalnych norm emisji toksycznych gazów zwiększa ryzyko podniesienia kosztów związanych z opłatami środowiskowymi. Dlatego takŝe z ekonomicznego punktu widzenia hodowcy muszą dąŝyć do redukcji emitowanych gazów poprzez modernizację kurników i stosowanie technologii pozwalających na ograniczenie produkcji amoniaku i dwutlenku węgla w procesie chowu drobiu. MoŜna to osiągnąć poprzez dodawanie do odchodów i ściółek preparatów ograniczających ten proces oraz zmniejszających powierzchnię parowania ściółek. Prostym i bardzo skutecznym sposobem jest uŝycie produktów mineralnych, które wywierają bezpośredni wpływ na mikroorganizmy znajdujące się w odchodach. Humifikują one zawartą w nich substancję organiczną, przeciwdziałają mineralizacji i degradacji. Ich zastosowanie zdecydowanie poprawia mikroklimat w budynkach inwentarskich oraz umoŝliwia wydajniejsze wykorzystanie odchodów z całkowitym poszanowaniem środowiska naturalnego. Są to zrównowaŝone mieszanki specjalnie wybranych składników mineralnych niezbędnych do prawidłowych przemian związków organicznych. Mają formę drobnego grysu, co ułatwia jego wymieszanie z odchodami. Przykładem takiego preparatu jest PRP FIX. W Katedrze śywienia Zwierząt i Paszoznawstwa/ Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie/ określano efektywność tej mieszanki w odchowie kurcząt brojlerów. Celem badania było zbadanie wpływu zastosowania preparatu na efekty tuczu, jakość powietrza oraz wartość nawozową obornika. Analizując stan zdrowotny i upadki ptaków stwierdzono, Ŝe zastosowany czynnik doświadczalny nie miał wyraźnego wpływu na kondycję kurcząt w okresie odchowu, natomiast ptaki zdecydowanie lepiej wykorzystywały paszę, co bezpośrednio przekładało się na większe przyrosty masy ciała. Europejski wskaźnik wydajności obliczany na podstawie średniej masy ciała, przeŝywalności, liczby dni odchowu i wykorzystania paszy był aŝ o 25 punktów wyŝszy w stosunku do grupy kontrolnej. Analizując jakość powietrza zaobserwowano korzystny wpływ preparatu na zawartość amoniaku w budynkach inwentarskich. Wartość tego toksycznego gazu nie przekraczała 11 ppm, zaś w grupie kontrolnej była prawie dwukrotnie wyŝsza. ZauwaŜono tak- Ŝe korzystny wpływ dodatku na jakość ściółki i zmniejszenie problemu luźnych odchodów. Zawartość suchej masy w oborniku była aŝ o 5 % wyŝsza, co pozwoliło na zmniejszenie kosztów związanych z ogrzewaniem i wentylacją budynków oraz obniŝyło nakłady na słomę. Warto podkreślić, Ŝe preparat ten moŝe być stosowany w obecności zwierząt, gdyŝ jest produktem pochodzenia naturalnego, całkowicie nieszkodliwym. Zgodnie z rozporządzeniem UE 2092/91 moŝe być stosowany w rolnictwie ekologicznym. Reasumując: zastosowanie PRP FIX pozwala na uzyskanie bardzo dobrych wyników produkcyjnych poprzez zwiększenie efektywności odchowu, zmniejszenie problemu mokrej ściółki, obniŝenie emisji niebezpiecznych gazów, głównie dwutlenku węgla i amoniaku oraz poprawia jakość obornika, zwiększa w nim zawartość azotu i potasu. Stosując preparaty tego typu moŝna ubiegać się o zmniejszenie wielkości opłat środowiskowych, poniewaŝ znacząco obniŝają one emisję amoniaku /wyniki badań UWM/. Roczna emisja amoniaku w Polsce wynosi 350 tys. ton, z czego szacunkowo ponad 90 % pochodzi z produkcji zwierzęcej. Część gazu wydalana jest do atmosfery z systemów wentylacyjnych. Amoniak wraz z opadami wraca do środowiska powodując jego degradację. Jest on dobrze absorbowany przez glebę i wodę i bardzo toksyczny dla organizmów, dlatego ograniczenie jego emisji powinno być kluczowym zadaniem hodowców. RównieŜ ze względu na konieczność ograniczenia znaczącego wpływu sektora rolnego na kształtowanie się efektu cieplarnianego w skali globalnej na świecie. Anna Rogowska Agencja Prasowa Jatrejon

19 Str. 19 PRAWO Pozycja 417 Treść Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia z dnia 1 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Odnowa i rozwój wsi" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Dz. U. z 2010 Nr 65, poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Dz. U. z 2010 Nr 65, poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2010 r. w sprawie wykonywania nadzoru w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, współpracy organów Inspekcji Weterynaryjnej, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz podmiotów prowadzących rejestry koniowatych, a takŝe dokonywania zmian w rejestrze zwierząt gospodarskich oznakowanych, rejestrach koniowatych i centralnej bazie danych koniowatych. Dz. U. z 2010 Nr 64, poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 kwietnia 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz sposobu wypłaty płatności związanej oraz płatności wyrównawczej producentom surowca tytoniowego. Dz. U. z 2010 Nr 57, poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2010 r. w sprawie niektórych warunków produkcji ekologicznej. Dz. U. z 2010 Nr 56, poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania i jakości materiału siewnego 2). Dz. U. z 2010 Nr 56, poz. 347

20 Str Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie zakresu sprawozdań dotyczących realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata oraz trybu i terminów przekazywania tych sprawozdań. Dz. U. z 2010 Nr 56, poz. 346 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie formularza umoŝliwiającego wprowadzanie danych do systemu teleinformatycznego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w którym jest prowadzony rejestr zwierząt gospodarskich oznakowanych. Dz. U. z 2010 Nr 56, poz. 345 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii. Dz. U. z 2010 Nr 56, poz. 344 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 marca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania "Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Dz. U. z 2010 Nr 55, poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie terminów składania wniosków o przyznanie dopłaty z tytułu zuŝytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany oraz terminu i sposobu wypłaty tej dopłaty. Dz. U. z 2010 Nr 54, poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania wsparcia finansowego z funduszy promocji produktów rolno-spoŝywczych. Dz. U. z 2010 Nr 54, poz. 327 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie jednostek organizacyjnych oceniających i potwierdzających zgodność środków do produkcji ekologicznej z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących rolnictwa ekologicznego oraz prowadzących wykaz tych środków. Dz. U. z 2010 Nr 54, poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 marca 2010 r.w sprawie wysokości kar pienięŝnych za naruszenia określone w art. 45a ust. 1 ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. Dz. U. z 2010 Nr 53, poz. 315