Přeju wšitkim čitarjam našeho časopisa žohnowany a mĕrny adwentski čas a strowe hodowne swjate dny!

Transkrypt

1 +pomhaj tłoh ČAsopis ewmceistadz senuow 12. čisło ISNS Bttdyšin, december 1983 Lĕtnik 33 Hreno za december 1983 Bćh praji: Hlej, ja nowu wĕc činju; hižo rosće. Njepytnješ to? je z. 43,19 Hdyž tu te rozpom inanje čitam y, je dobry lĕtni čas nim o. Słonco w jac tak njew o h rĕw a k až hiśće p řed nĕkotrym i tydźenjem i a žnĕ su dochow ane. N ĕkotři z nas to zaw ĕsće w obžaruja a na zašle m ĕsacy w roćo hlad aja. Copły lĕtni čas je nim o, a zym a přińdźe. Ale za nĕkotre m ĕsacy je tež zym a nim o a rja n e nalĕćo přińdźe. D źensa wo tym w p řirodźe hišće ničo w idźeć njeje, a tola w ĕm y: Z m jerzki a zym a zańdźetej a čas rosćenja, kćen ja a płodow přińdźe. Stož n a rja n e nalĕćo čaka a so hižo n a n je w jeseli, ton d rje w obćežnosće zym y lĕp je znjese hač ton, kiž jenož w roćo hład a na zašłe časy. To pak njepłaći jenož za h o rjeka n aspom njeny přikład. Podobnje je to tež, hdyž jenož na zašłe časy m yslim y a w ot přichoda ničo w jac njew očakujem y. Z n ajm jeń ša bĕše to pola israelskeho lu d a tak. H dyž profet h o rjek a napisane bože słow o připow ĕdaše, bĕše Israel w e babylonskim zajeću. W oni w ĕdźachu w o stary ch časach a sebi rad y pow ĕdachu w o D aw idźe a Salom onu, w ulkim aj kralom aj ze zašłych časow. W oni m yslachu n a to, zo bĕchu hižo jonu w podobnym połoženju byli tehdom w E gyptow skej a k ak bĕ Boh jim přez w ulke sk u tk i w u- pom hał. Ale to w šo bĕše zašłosć, to rĕk a dołho nim o. Zo Boh tež \V babyłonskim zajeću z nim i je a m oc m a jich zaso do slubjeneho k ra ja přinjesć, na lo njem yslachu. W oni n jew ĕ- rjach u do božeje pom ocy w sw ojej nuzy. W oni so Bohu njedow ĕrjachu. P rofet praji nĕtk w božim m jen je: R u n je tak, kaž je Boh w zašłosći pom hał, m ože a chce w on tež dźensa pom hać. M ožemy nowe skutki našeho B oha w očakow ać. K edźbujće na to, štož Boh dźensa čini, a w očakujće tež za přichod w ulke skutki Boha, a to tež potom, hdyž so to, h lad ajo n a w obstejnosće, zda njem ožne być. D ow ĕrće so sw ojem u Bohu. Israelski lud je w opraw dźe zaso do sw ojeho k ra ja w roćo přišoł. Boh je sw oje slu b jen je dopjelnił. A tola m ĕnju, zo je se z tym slubjen je hak le zdźĕla dopjelniło. To ńow e, štož hižo rosćeše, njebĕše jenož w usw obodźenje israelskeho lu d a z babylonskeho zajeća, h ačru n jež bĕše to hižo w ulki sk u tk Boha. Ale Boh chce čłow jekam w jace dać hač zem ske derjem ĕće. Boh chce čłow jeka w um ožić z m ocy złeho a hrĕcha. W on to čini přez Jĕzusa C hrystusa. To je to now e, štož za čas babylonskeho zajeća Boh hižo přihotow aše. Wo tym Israel ničo njew ĕdźeše, a tež potom, hdyž boži Syn n a zem ju přińdźe, njespoznaw achu jeho, ale w otpokazow achu jeho. P ro feta bĕše na to skedźbnił, hdyž w božim m jen je p raješe: H lej, ja now u wĕc čin ju ; hižo rosće. N jepytnješ to? A to la to n jespoznaw achu. Ale je to pola nas hin ak? Tež m y hladam y n a bože sk u tk i w prjedaw šich časach. T ak m yslim y ru n je w tu ty ch dnjach na Jĕzusow y nařod, to rĕk a n a w ulki sk u tk našeho w u- m oženja. Wĕzo m am y so n a to dopom inać a B oha za tuton w ułki d a r chw alić a so jem u za fo dźakow ać. H usto dosć pak tež na to zabudźem y, zo hody n as n a w ot B oha posłaneho w um ožnika dopom inaja, a m yslim y jenož n a to, štož my druhim darim y a k ak m ožem y sebi tu te dny n a jlĕ p je zarjadow ać. D yrbim y sebi trošku časa nam akać, zo bychm y boži dar, kiž so w Jĕzusu jew i, rozpom inali. To pak njem ože hišće w šitko być. Z Jĕzusow ym n arodźenjom je so nĕšto započało, štož tež za m n je dźensa płaći. A to husto zabudźem y! R ĕčim y w o božich sk u tk ach w zašłych časach a spĕw am y Boh je při nas tu d y ale ličim y dźensa z Bohom? A jeli tola z božej přitom nosću ličim y, potom tak, zo hižo w ĕm y, što Boh w ot nas chce a kak w on jedna. Nĕšto now eho w jac w ot B oha njew očakujem y. A nĕtko n am hrono p ra ji: P ře d nam i leža now e skutki našeho B oha! N jeh lad ajće jenož n a to, štož je Boh činił, ale dajće sebi z toho n a to pokazać, zo tež dźensa a w přichodźe naš K njez w ulke w ĕcy čini. K edźbujće na tu te now e sk u tk i našeho Boha. W oni su tež dźensa m jez n a m i! N jepytn ješ to? A tež w přichodźe m ožem y nĕšto w ot K njeza w očakow ać. W ĕzo to n jerĕk a, zo połožim y ru ce do k lin a a jenož na to čakam y, štož B oh čini. M am y to naše za přichod čłow jestw a činić. A le z ty m n je je p rajen e, zo leži přichod jenož w našich ru k ach. Boh chce nam přichod dać, kiž sebi n jem ožem y sam i w u tw o rić: now e žiw jen je w njeb jesk im k ralestw je, kiž je so p řez C hrystusow e h o rjestaće hižo zjew iło a kiž je tež hižo dźensa m jez nam i. Jo n u w one so w cyłej krasnosći zjew i. Potom je na cyle now e w ašn je w idźeć, zo so naš K njez z w um ožnikom sw ojeho lu d a staw a. T u ta now a w ĕc, kiž Boh čini, hižo rosće. H ač z tym ličim y? A lbert N arod C hrystusa. W u rĕ zk z m o lb y Laussia (1976) w e w oltarnišću c y rk w je naroda w B eth leh em je. Přeju wšitkim čitarjam našeho časopisa žohnowany a mĕrny adwentski čas a strowe hodowne swjate dny! Cyril Pjech, redaktor P řeprošujem y w šitkich zajim ow anych n a ordinaciju dotałneho w ik a ra Ja n a M ałinka! W ona budźe njedźelu. d nja 11. decem bra 1983 w hodź. w cyrkw i w H rodźišću pola W osporka. P řińdźće prošu w šitcy! C yril P jech, red ak to r

2 Žiwy Bćh chce raĕć sprawny swĕt" M ysle k Luther-film ej našeje telew izije Sm y hižo w now em berskim čisle wo tu ty m film je pisali, p rjed y h ač sm y jon w idźeli, a tam naspom nili jeh o konc, kotryž nap o m in a k zasadźow anju za zdźerženje m ĕra n a swĕće. To bĕše w o- praw dźe h n u jacy konc cyłeho w ulkeho dźĕła. A le p řed tym sm y 450 m inutow dołho byli sw ĕdkojo w u lk eho ro zestajen ja, kotrež steješe n a spočatku toho, štož dźensa sm y ew angelsk ich cyrkw jow. W šo bĕ cyle ja sn je n a w osobu L u th e ra a jeho boj w u sm ĕrjen e a to h o d la w ostachu d ru h e w osoby podla n jeh o n ĕk ak zezady. To n jeje žana k ritik a, ale to njehodźi so w jele h in ak činić, hdyž m a so ta jk i hober, kaž L u th e r to bĕ, p řed - stajeć. U lrich T h ein je jem u d ał w o- praw dźe im pozantne sčłow ječenje přez sw oj w usahow acy dźiw adźelniski w u- kon. P odla L u th e ra p o kazuje so jenož m a- ło m a rk a n tn y c h w osobow, ale te su trĕb n e za p ře d s ta je n je jeho bojow. To je n a jp rje d y m nich T etzel, k otryž so tež ja ra w u ra z n je p řed staji. C ajetan a Eck staj potom jenož iłu straciji toho, štož je L u th e ra n a jp rje d y pohnuło, sw oj sk u tk započeć. N im o tu ty ch reprezentanto w stareje cyrkw je, k o traž n je je dźensniša rom skokato lsk a cyrkej to h o d la n je trje b a ja kato lik o jo tež hnĕw n i być tu teh o film a d la je to w osebje T hom as M tintzer, z kotrym ž m a so L u th e r rozestajeć, hdyž chce sw oj n a d a w k spjelnić. A w ot T hom asa M untzera, nic w ot L u th era, je tež sad a našeho nadpism a, kotraž je n a m n je nim o konca film a n ajw je tši zaćišć činiła. Jasn išo hač L u th e r je M iintzer spoznał sćĕw ki, kotrež w u ch ad źeja z ew an g elija w o žiw ym Bohu, kotry ž je so w Jĕzu su C hrystusu čłow jek sta ł a ta k čłow jekam zbližił. Stw orićełjo fiłm a n je jsu sej nadaw k lochki sčinili. B ychu tež m ohli M iintzera preč w ostajić. Ž a p ře d sta je n je L u th ero - w eje refo rm acije n je je w on n a koždy pad trĕbny. Z ja ra w u lk ej n apjatosću sym słĕdow ał, k ak so w ĕc p ředstaji, a m am zaćišć, zo je so n am ak a ł puć, kotryž w obeju m užow sp ra w n je p řed staji. L u th ero w y sk u tk bĕ p ře w in je n je dotałneho n jesp raw n eho p o rja d a w cyrkw i, zo njek n ježeše bože słow o n a d w šitkim, ale zo druzy knježach u n ad božim słowom. M iintzer chcyše w jace, a jeho žad a n ja su sp raw n e, ale za n je n je b ĕ čas hišće zrały, kaž n jebĕ sto lĕ t p rjed y zrały był za H usa, ke kotrem u ž so L u th e r w L ipsčanskej d isp u taciji w uznaje. M ysłu sej, zo je fiłm w u lk i skutk, kotryž so bohužel njehodźi w u čerp ać přez jed n e w idźenje. N ad źijam so, zo so w on w o sp jetu je a zo m ožem y so potom hišće dokładnišo z nim zabĕrać. C yrił P jech Serbski wosadny dźeń w Židźinom Bĕ to nĕtk o hižo třeći raz, zo so zetkachm y n ĕk o tři z B udyskich stro n z ew angełskim i serbskim i h o lan am i W o- jerow skeho w okrjesa. P ře d d w ĕm aj lĕtom aj pobychm y w L ejnom a Ptačecach, łoni w B lunju a n ĕtk bĕchm y p řep ro - šeni do Židźinoho. Bĕ d rje to p rĕn i kroć, zo so w tam - nišej kapałce serbske kem še w otm ĕchu. Z nam i h o rstk u B udyskich bĕ so, za n a - še serbske pom ĕry, n a h ła d n a w osada S ku p in a kem šerjo w na S erb skim w o sa d n ym d n ju w Z id źin o m d n ja 16. oktobra 1983 zhrom adźiła. Tež w osadny knjez fa ra r Jiirgensohn bĕ p řito m n y a w šitkich na spočatku božeje słužby w nĕm skej rĕči postrow i. P otom sw jećeše serbski su p erin ten - den t fa ra r A lb ert z nam i serbsku božu słužbu. C itanje njedźełskich bibłiskich tekstow w serbskej rĕči w o b staraštaj n a w okřew jace w ašn je šu łerjej L ubina a M ĕrćin T aran k ec z H ajnic-b udestec. D źak a sław'a jim a j! N a to n am fa ra r A lb ert n a jed n o re a zrozum łiw e w ašn je w układow aše prĕdow anski tekst a pokaza w jad riw y ch słow ach na w inow atosće k řesćan a a dźensniše m ožnosće sk u tkow anja. S ułerki a starše S erbow ki w pyšnych W ojerow skich d rastach pak spožčichu božej słužbje nadobny a sw jedźenski raz. Z w jełe lubosću přih o to w an y zhrom ad n y w objed w e w jesn ej pĕstow arni w šitkim w u b ĕ rn je zesłodźa. P ři w jeso- Ćicha noc, swjata nćc J e m noho, skončnje tež n jew ĕriw ych ludźi, kiž njem ožeja sej hody před stajeć bjez tu teh o spĕw a. W on spĕw a so po cyłym sw ĕće, a w ułcy a m ali m a ja jon p ře w šo ja ra rady. P rĕ n i raz je w on zaklinčał před w jace hač 150 lĕtam i při hodow nej połnocnej m ši w rak u sk ich A łpach. Wo je je n astaću so tu to rozp r a w ja : Ja k o zw ĕsći k an to r G ru b er cyłe k ro t- ko do hod w łĕće 1818, zo su pišćele w cyrkw ičce w O bern d o rfje skoncow a- ne, w opyta k ap łan a M ohra, zo by z nim w uradźow ał, što m a so činić. W učiništaj sej, zo n apisa k ap łan zn ajm jeń ša nĕk a jk u pĕseń a zo złoži G ru b er k njej m elodiju. H išće n a sam snym d n ju popołd n ju spjelni k ap łan sw oj slub a w ječor złoži k an to r naspĕw. N a d ru h i dźeń ran o bĕ patoržica, a k a n to r nazw učow a pĕseń z holičem i. D źĕćacy holči chor přew odźeše hołčec n a gitarje. K tom u zaspĕw a k ap łan ten o r a k an to r bas. W ječor, n a połnocnych kem šach bĕ prem jei a, a w ĕrjacy, kotřiž buchu w ot toho p řek w ap jen i, słyšachu w jesele ro m an tisk u hudźbnu m ołbu w o ćichej nocy patoržicy, w o sw jećen ju hw ĕzdow, w o k n ježn je a p astyrskej scenje. łym sp ĕw an ju našich łudow ych spĕwow, m jez kotrym iž słyšachm y tež chutne a žortniw e přinoški, so popołdniše hodźinki spĕšnje m inychu. W osebje lu b ješe so n am sołistiski přinošk Z idźinjanskeje šułerki, kiž nam L ubka łiłija" a H anka, budź w jesoła na chw ałobne w ašn je zaspĕw a a to w šitk e štučki z hłow y! P ři kofeju a ty k an cu k erm u šn eje k ajkosće so tež nĕk o tražk u li w užitna bjesada a rozm ołw a plećeše. S končnje pok aza f a r a r A lb ert n a p řichodne serbske ew angełske cyrkw inske zarjadow anja, n a kotrež bychm y tež rad y zaso w jetšu ličbu S erbow z W ojerow skich končin w itałi. W utrobne Zapłać B oh w šitkim, kiž su na n ĕk ajk e w ašnje k dobrem u poradźenju rjan eh o d n ja přinošow ali, kiž so z m odłitw u a dźaknym kĕrlušom skćnči. W osebity dźak serbskim žonam w Zidźinom za jich w u lk u procu w o tuton dźeń. A. G rofa Pozdźišo, jako přińdźe pišćełotw arc z bliskeho Z iłłertałskeho doła nastroj napraw ić, w uchw alow aše so G ruber, kak su sej d y rb jełi w nuzy pom hać, a zaspĕw a jem u pĕšeń. Tež pišćelotw arcej so w ona ja r a zalubi. W on sej ju w otpisa a sobu dom oj wza. Ze Z illertala chodźachu pućow acy m u- zikanća do cyłeho sw ĕta a woni su spĕw popularizow ali. Do w yšich hudźbnych kruhow cłosta so w on w lĕće 1833, jako zaspĕw a jon zn aty Z iłłertalsk i k w a rte t n a sw ojim koncerće w L ipsku. P jeć lĕt pozdźišo bu spĕw p rĕn i raz ćišćany w udaty a bu do w šelakich rĕčow přełožow any. Do serbšćiny je spĕw ja ra spodobnje přełožił H an d rij Z ejłer. Pozdźišo w obsta ra za katołskich Serbow now y přełožk M ichał N aw ka, tež derje. H udźbni staw izn arjo su zw ĕsćiłi, zo je m elodija m jenje zn ata operow a meło d ija itałskeho kom ponisty Dom enica C im arossy. N ĕkak so w o tym w adza, hdy je pĕseń p rĕni raz w ałpskich w y- sokich h o rin ach zaklinčała. N ĕkotři m ĕ- n ja, zo je to było hižo w lĕće 1813, potajk im 5 lĕ t prjedy. T uton problem je n jew ažny a n im a w liw a na sw ĕtow u w oblubow anosć tu te je krasń eje hodow - n eje pĕsnje! M. Hł.

3 Historischc Sonderaussrellung im M useum fiir DeutscheG eschichte Martin Luther und seine Zeit Martin Luther lihrung 1983 cjer Deutschen Demokratischen Republik P rĕdnja strona přew odneho zešiw ka w u - stajeńcy Sto z nich zhonimy? W jele dobreho w o S erbach n am L u th er njew ĕ prajić. N ajhubjeńši ze w šitkich narodow su S erbja, do kotrychž je nas Boh ćisnył. Boh m jen u jcy pućuje přeco k najšp atn išim n aro d am... T ak p řiń - dźe tež C hristus tu do Serbow, zo by zaničił skutki čerta a w ućĕrił čertow, kiž tu bydla m jez b u ram i a m ĕšćanam i. W sw ojich sk u tk ach a w sw ojej w oli su (Serbja) tu p e je m ysle a błazniw i. Za čas p rĕd o w an ja nochcedźa kedźbow ać abo rozm yslow ać, ale steja, hłow u nabok w obroćejo, kaž koliki, slepi a nĕmi. Pozdźišo, hdyž du z cyrkw je, zaćisnu Bože słow o a jeho doktorow abo so jem u w usm ĕja." N jeje w ĕste, hač je L u th e r h d y p řed serbskej w osadu prĕdow ał. M ožno je, zo m ĕni w e w obĕm aj w u p rajenjo m aj p řenĕm čenych S erbow w e W ittenbergu a jeho w okolinje. R ady p řiru n u je L u th e r jed n o tliw e n a- rody m jez sobu. Jonu zw ĕsći: Čechojo žeru, S erbja kradnu, N ĕm cy žlokaja." N jew jedu so tež dźensa hišće podobne rĕče w o jednotliw ych narodach, w o P o- iakach, C echach, A lgeričanach atd.? T am ny kroć L u th er w o sp jetu je: Serb ja su paduši a n ajšp a tn iši n aro d čłow jestw a. Nam zdadźa so w u p ra je n ja L u th era wo Serbach ja ra tw jerd e być. N ĕšto pak dyrbi so k w u ja sn je n ju (nic k w uzam ołw jenju) prajić. L u th er je rad y a w jele sw arił. Hižo row jenkojo so postorčichu na tw jerd ej rĕči reform atora. L uther bĕše pesim ist w sw ojich n ahladach wo ludźoch, narodach a cyłym sw ĕće. W šitko w idźeše sp u tan e pod m o- cu hrĕcha. Čim dokładnišo znaješe ludźi a ludy, ćim špatnišo sudźeše w o nich. W uchw alił je popraw om jenož n a- rody, kiž n je je znał. Sw ojich lubow a- nych N ĕm cow " je L u th e r sam o jonu bestije m jenow ał. W osebje w o trje je rĕčał w o w obydlerja c h W itten b erg a a w okoliny. H orko p řesłap jeny bĕše w ot sebićnosće a n jek u ltu ry ludźi. M ĕnješe, zo su b u rja, m ĕ- šćenjo a zem jenjo w około W ittenberga sw injam podobniše hač čłow jekam ". P ra w je w idźeše L u th er, zo su tam n e končiny N ĕm skeje w o w jele dale w u- w ite hač W ittenbergski k raj. T ola je n jesp raw n e, zo sudźi w o. W ittenbergskich ludźoch tak špatnje. Sm ĕm y za to m ĕć, zo je L u th e r p řenjesł sw oje h u b jen e n ah lad y wo W ittenbergu n a Serbow, kiž w šak njedaloko W itten b erg a bydłachu. Z ty m njeje L u th e r w uzam ołw jeny, w idźim y p ak jeho nad p ad y n a S erbow w hinaśim sw ĕtle. Lcgendy R ady je sej lud pow ĕdał w o L utheru. Tež m jez S erbam i su so w šelake legendy rozšĕrili, kiž p y tach u za zw iskam i m jez W ittenbergskim refo rm ato ro m a Serbam i. D ałoko ro zšĕrjen e je m ĕnjenje, zo je L u th e r S erbam sm jerć w ĕ- šćił, prajo, zo n je je trje b a, b ib liju do serbšćiny přełožić, dokelž S erb ja za 50 abo 100 lĕt w jace n jebudu. T ola ta jk e w u p ra je n je pola L u th e ra n jen am ak a- my, a tež nic pola tam n y ch refo rm ato - row. L egenda je d rje h akle n a sta ła w pozdźišich časach, hdyž w ĕšćachu N ĕm - cy S erbam sm jerć a hdyž S erb ja w otm ołw ichu, zo so hižo L u th ero w e w ĕšćen ja sp jeln ili njejsu. D alša łegenda tw jerdźi, zo je L u th er w k lo štrje M arijin a H w ĕzda prĕdow ał. W C hronice k lo štra M arijin a H w ĕzda so pisa, zo je tam p ječa L u th e r prĕdow ał a chcył k lo šter za now u w ĕru dobyć, štož p a k so jem u njeporadźi. Sm ĕ- m y pak z w ĕstosću p rajić, zo M artin L u th e r M arijin u H w ĕzdu ženje w u h ladał n jeje, h aj, zo w cyłym žiw jen ju n je - je H o rn ju L užicu ženje w opytał. L u- žica słušeše teh d y čĕskem u k ralej, L u th er p ak skutkow aše w Sakskej. D ruhdy je so pisało, zo m ĕješe L u th er serbskeho pom ocnika (fam ulusa). Sam o jeho m jeno bĕše zn ate: W jacsław M ĕt ze Sornow a. W opraw dźe n am ak am y w stary ch lisćinach tu te m jeno. W jacsław M ĕt je so 1543 jak o fa ra r do Z łeho K o- m orow a pow ołał. T ola zo by w on L u th e- row y fam u lu s był, so njehodźi dopokazać. L u th e r jeh o n a p řik ła d nihdźe jako sw ojeho fam u lu sa njenaspom ni. W now išim času je so rozšĕriło m ĕ- njen je, zo je L u th e r S erbow germ an i- zow ał a podpĕrał sta tn e n ap raw y p řećiw o S erbam. J e p ječa był přećiw o serbskim Božim słužbam. Je d rje w ĕrno, zo n jeb ĕ L u th er přećel Serbow a zo je, kaž sm y h o rje k a pisali, m ocnje n a nich sw arił, ale jich p řenĕm - čić n je je ženje chcył. R u n je L u th e r je po stajił p raw o koždeho naroda, Bože słow o w m aćernej rĕči słyšeć. F a ra rja m je w o stajił w u lk u sw obodu, zo bychu zrjad o w ali w o sadne žiw jen je sam i na najlĕp še w ašnje. Šćĕpjenje Serbstwa Hižo 1521 słyšachu S erb ja p rĕn je lu th ersk e p rĕd o w an je: m nich P aw oł Bosak w učeše w B udestecach lu d po now ej w ĕrje. R eform acija poča so m jez S erbam i šĕrić. Borze w šak so přesadźi zasad a: K otrehož k raj, tohož nabožina. K nježkojo postajich u w ĕru sw ojich poddanych, a jim bĕ lu th ersk e w uznaće ze w šelakich přičinow lubše. P jećdźesat lĕ t po L uth ero w ej sm jerći bĕše 90 procentow w šĕch S erbow lu th e r- skich, jenož 10 procentow zw osta při kato lsk im w uznaću. B ĕchu to poddanojo B udyskeho tachanstw a a k lo štra M a- rijin a H w ĕzda, kiž n jep řistu p ich u k now ej w ĕrje. S ćĕp jen je bĕ zaw ĕsće n a škodu S erbstw a. T rjeb a m y jenož n a to m yslić, zo d y rb ješe so cyła lite ra tu ra dw ojce w u- dać: spĕw arske, čitanki, b ib lija, now i- ny. T ola w sw ojich najlĕp šich časach su S erb ja přeco dokonjeli, p řew in y ć šćĕp je n je n a dobro n aro d a a so m jez sobu w obohaćić. R u n je serb sk a zašłosć je połn a p řik ład w p ra k tisk e je ekum eny m jez w obĕm aj w ĕryw uznaćom aj. N astaće serbskeje inteligency L u th ero w y pro g ram bĕše, Bože słow > w m aćern ej rĕči prĕdow ać. Što p ak dyrb ješe to m jez S erbam i činić, hdyž nic S erb ja sam i? B orze n am ak a m y tež m jen a S erbow n a u n iw ersiće w e W itten b ergu. W jac hač štyrceći m łodych Serbow tam studow aše za čas L uthera. D w ejo z n ich staj přišłoj k w osebitej sław je. Ja n B rĕzan z C hoćebuza bu posoł ew angelija w L itaw skej, a S erb Casp a r P eu cer z B udyšina w oženi so z dźow - ku P h ilip p a M elanchthona. Tež F ra n k fu rts k a u n iw ersita w otw ĕ- raše sw oje w ro ta S erbam. Z apočachu sam o n a n jej podaw ać hodźiny serbšć in y! N astaće serb sk eje inteligency je w ažny w u sk u tk L u th ero w eje refo rm acije za naš lud. K p rĕn jem u razej m ĕjach u S erb ja w jetšu sk u p in u ludźi, kiž bĕchu w u- k u b łan i n a u n iw ersiće a kiz dyrb jach u so sw ojeho p o w ołanja d la zabĕrać ze serbskej rĕču. B orze bĕchu w idźeć dob re w u s k u tk i: w udachu so p rĕn je serbske knihi. Nastaće serbskeho pism ow stw a Z časa p řed refo rm aciju n je je n am znate, zo bĕ so n ĕk a jk a serbska k n ih a w udała. H ak le p ro g ram M artin a L u th e- ra, prĕdow ać Bože słow o w m aćernej rĕči, bĕše nastork, zo započachu ew an - gelscy fa ra rjo serbske k n ih i w udaw ać. D źeržachu so n a spočatku cyle L u th e- row ych spisow a přełožichu spĕw arske, katechizm a bibliju. N ow y zakoń bĕ dw ĕ lĕće po L uth ero w ej sm jerći do serb - skeje rĕče přełoženy to la ćišćała so tu ta serb sk a bib lije n je je ; n jeb ĕ p jen jez za ta jk e w u lk e předew zaće. H odźijski fa ra r W jacław W orjech w u- d a w lĕće 1594 p rĕ n ju horn jo serb sk u k n ih u : L u th ero w y M ały katechizm. K nihu p ak sej n jek u p ich u jed n o ri serb - scy b u rja a roboćenjo (zw otkel dyrbjeli m oc serbsce čitać?), ale k n ih a bĕše w otm yslena jak o pom oc za fa ra rjo w při w u čen ju w osadnych. K až sm y w idźeli, n jem ĕješe M ařtin L u th er w osebiteho zajim a za serbski lud. A to la je jeh o refo rm acija bohate płody m jez S erbam i m ĕła: S erb ja naw u k n y ch u p řez refo rm aciju čitać a pisać. Č ĕski w učenc Josef Ju n g m ann je p rajił, zo sław a naroda, kiž je sej w u- tw o rił sw oju lite ra tu ru, njezańdźe do w ĕčnosće. J e -łi to w ĕrno, ta k je tež M artin L u th e r přinošow ał k sław je serbskeho naroda. Ja n M alink Słowa Luthera N jesw ĕra ma jako korjeń to, zo pyta koždy jenož swoje. Nan a mać m ožetaj sej zaslužić na sw ojich dźĕsćoch njebjesa, ale tež helu. Slow o wĕrnosć njem eni jenož slowa, ale dyrbi stać nad cyłym žiwjenjom.

4 Hodowny swjedźeń chudych Cyganow M aurice C enelon W B retan i bĕ w jesk a z m jenom C ordem ais. Bĕ to cyle m ała w jeska. N aj-.skerje n jeje so tam ničo zm ĕniło, ale sym tam pobył, zo bych za tym pohladał. W oneje patoržicy pisaše so lĕto 1913 bĕ ja r a zym a, a z h łu b in m o rja přichadźacy w ĕ tr d u ješe lodzym ny. W ot stareh o k o n ja ćehnjeny, hibaše so stary zeleny płachtow y woz, kaž m ĕjach u je tehdom Cyganojo, po droze. P rĕ d k u so čum paca la ta rn ja a zady tež jedna. Woz stonaše w osrjedź w ichora a hibaše so lĕdm a. W jes n jebĕ w jace daloko, snadź jenož dw aj k ilo m etraj, abo hišće m jenje, jako hišće sylniši, n ah ły sto rk w ich o ra płachtu w ot w oza w ottorhny, ru n je tak, ja - ko by p ředešćnik w obroćił. Pod p łach tu sedźachu lu d ź o : w ot słonca spaleny m łody m už z rjan y m i čornym i w usam i sedźeše w kuće, jeh o žona, k o traž bĕ k rotko p řed porodom, a dw ĕ m ałej dźĕsći, k o trejž ze strachom a ze zym u p łak aštej. M už m ysleše jenož n a jedne: n am ak ać w ućek, a to spĕšnje. A le što poskići C yganam noclĕh? W bliskosći bĕ, kaž daloko bĕ to poćm je w idźeć, jenož tři stato k o w : spadany m łyn, korčm a połn a sw ĕtła a h ary a w polach drĕm acy b u rsk i statok. M łyn bĕ n a jsk e rje w opušćeny, dokelž nichto n a w o łan je C ygana njew otm ołw i. K až možeće sej m yslić, n jeb ĕ w k o rčm je za nich m ĕstn a; w osebje hody n je jsu korčm y za tych, kotřiž m a ja w jace nuzy hač pjenjez. T ak zw osta b u rsk i statok, štož w o- znam jen ješe ru n je telko kaž: m ało nadźije. B u rja n jem ĕjachu C yganow p řeja ra rady, w osebje nic, hdyž bĕ hižo ćm a. T ola w očinichu so durje, jak o bĕ C ygan zaklepał. M jez sw ĕtłom a sćinom chiłeše m už sw oje w obličo won. B jez toho zo by jeh o p řeto rh n y ł, słuchaše b u r na p ro šen je pućow aceho. A potom p ra ji cyle jed n o rje : W otstajće w aš w oz na dw orje, w y w bohi čłow jeko. D ow jedźće w ašeho k o n ja do hrodźe a pojće z w a- šej žonu a dźĕsćom aj ch ĕtře n u tř, zo byšće so z w o h rĕw ali! T ak rĕči křesćan, w osebje patoržicu. T ak d y rb jeli m y w šitcy rĕčeć. T uton to činješe, a tohodla m am W am staw iznu pow ĕdać. C ygan so zd w orliw je podźakow a, a borze rid ro w aše jeho w oz ze zelenej p łach tu do dw ora. B u r dow jedźe sam o- d ru h u žonu a dźĕsći do dom u, a Cygan sp y ta p ři sw ĕtle la ta rn je telko z n jezboža w uchow ać, kelkož z w oza dźĕše. T ak donjese do b ro žn je tołste poslešća, kotrež słuža ludźom jeho lu d a jako łožo, w uchow a chlĕb, sel, niske blido, jeho cyły pokład. To tra je še chĕtro dołho. Jako bĕ hotowy, zastupi C ygan do jeničkeho bydlenskeho ru m a b urskeho statoka, zo by so tež tro ch u zw ohrĕw ał. P řed kachlem i sedźeše burow ka. W ona dźeržeše w rukom aj do pjeluškow zaw ite dźĕćo, w ot kotrehož k u k aše jenož m jezw očko won, m ĕrne a rožojte. M aće ja ra rja n e m ałe dźĕćko", p raji Cygan. Bych sej d rje p řał, zo by naše jem u podobne było. B urow ka so posm ĕw kny.,.ałe to je tola w aše, p ra ji w ona. Dołhož bĕ Cygan sw oj w ćz w o tk ładow ał, bĕchu jeho žonu, k o traž bĕ na koncu sw ojich mocow, na p řip adne łožo połožili. A tam bĕ sw oje dźĕćko, ko.trež w očakow aše, porodźiła. A nĕtko poskajće! T uton b u rsk i stato k w C ordem ais n jebĕ ani w ulki ani bohaty. Bĕ to jedyn z tutych sylnych b retoniskich dom ow, w kotrychž dźĕla jenož d rje w ja n e w rota bydlen je čłow jekow w ot bydła skotu, kotrehož hłow y w idźiš přez kulow ate dźĕry hladać. A n a d ru h ej stro n je bĕchu d y rb jeli C yganku na čerstw u słom u połožić. Dźĕćo drohi a w ichora bĕ so n a tu - tym 24. decem b rje lĕta 1913 w hrodźi narodźiło! W około now onarodźeneho njep o brachow achu ani w osoł ani w oł ani w ow cy w ot tehdom. N ĕkotre kozy bĕchu jem u sam o hišće jako n ad b y tk přidate. Jako bĕ C ygan so dosć ja ra w jeselił, n jeb jesa chw alił a sw oju žonu w okošał, zbliži so jem u b u r a p ra ji: Je hižo po jĕdnaćich. M oja žona a ja pońdźem oj nĕtko kem ši w osrjedź hodow neje nocy. D ow ĕrim oj w am dom, čińće, jako byšće byli dom a. Swoj dom C yganej dow ĕrić! W on d rje bĕ ja ra dobry křesćan a h n ad a tu te je nocy bĕ d rje jeho ja ra hłuboko hnuła. K elko z nas by to tež tak činiło? A le w on to sčini a w on w osta w p raw je. Jenož zo njem ĕještaj w on a jeho žona, jako bĕštaj do cyrk w je došłoj, praw y m ĕr, doniž n jeb ĕštaj w šo fa ra rje j w u- pow ĕdałoj. Moji přećeljo", šeptaše duchow ny, to je tola dźiw apołna staw izna, k o traž je so nam w tu tej nocy stała." A jak o bĕ w okom ik přišoł, zo by šoł n a klĕtku, w ostaji knjez fa ra r dołho p řih o to w an e p rĕd o w an je a zdźĕli sw ojim w osadnym staw iznu, k otruž w y hižo znajeće. Moji b ra třa ", skonči w on, dźĕćo je so nam w tu tej nocy narodźiło. Dźiće tohodla ju tře ran o a postrow će je a donjesće jem u w aše d ary! To so w usłyša. P řich o d n e ranje, lĕd m a zo bĕchu k ru w y w otućili, ćehnjechu w šitcy k řesćanscy ludźo z C ordem ais (to rĕ k a n ĕk ak cyła w jes) do pok o rn eje hrodźe. Ći jedni p řinjesechu p ječenu kokošku abo tež žiw u, druzy rje n je w u šiw an e drasćički, zaso druzy blešu sw ojeho najlĕpšeho w ina. K sylzam hnući C yganojo njew ĕdźachu, kak so dźakow ać. A le to n jeb ĕ tež trje b a, ta k zbožow ni bĕchu łudźo, zo m ožachu darow ać, a w jeselachu so, zo sm ĕdźa dob ri być. Skončnje zjew i so tež w jesn y šołta. A ni šołća, an i w jesnjanosća, žandarm ojo n jejsu přećeljo C yganow. A le tu ton dźeń n jeb ĕ ta jk i kaž d ru h e dny. C yganam. kotrychž w šudźe h o n jach u a kotřiž n je j- su nihdźe dom a, poskići šołta w jeski C ordem ais, zo bychu so w e w sy zasydlili. P řiw zach u jich, poskićichu jim dom iznu, sčinichu jich za w obydlerjow wsy kaž w šĕch druhich. To bĕše n a jrje ń ši dar, ale cuzy n jem ožachu jon přijim ać. C ahaw y p tak n jeje žadyn zasydleny. Jak o cyrkusow i artisć a zasłužachu sej m oji C yganojo sw oj chlĕb ćahajo w ot jednoho m ĕstna k druhem u. K ak by m ohł w ot rejo w a- n ja n a pow jazu a přez hłow u m je ta n ja žiw y być n a w jesce B retan je, a to hiśće w zym je? W ostachu jenož dw ĕ njedźeli w C ordem ais. F a ra r w ukřći now onarodźeneho, kotryž d ćsta w ĕzo před m jen o N oĕł (hodow ne dźĕćo). Noĕl L aroche je dźensa šĕsćaštyrceći łĕt stary. W on je w łodyka C yganow dobreho w ašnja, jed y n z tych, kotřiž w jedu sw oj lud do m je n je ćm ow eho p řichoda. H dyž w jedźe jeho pućow anje jeho do kćnčiny m ĕsta N antes, n jezabudźe ženje, ze sw ojim cyłym splahom w o- kołopuć sčinić do Cordem ais, tu teje m a- łeje francoskeje w jeski. kotraž je při hrodźi najspodźiw niše a n ajrjeń še hod, nĕhdy dožiw iła. Luther a Serbja Zakćnčenje serije Martin Luther - wobrazy z jeho žiwjenja" Serbja w času reform acije W ułki n arod bĕchu S erb ja w lĕtstotku reform acije. N a w uchodźe sahachu h ran icy serbskeho k ra ja do dźensnišeje Polskeje, n a sew jeru njebĕ daloko do B erlina, a n a zapadźe bydlachu Serbja hač k Ł obju. 50 kilom etrow před Wit'- tenbergom bĕchu w jeski, w kotrychž w jetšin a w obydlerjow ani słow čka nĕm - sce njem ožeše. Jenož zrĕdka w obknježeše S erb teh d y nĕm činu. B ĕdne bĕ połoženje Serbow : W jetšina bĕchu roboćenjo a m aii burja. R atarstw o bĕše zastarske a m ało w unošne. W e w jetšich m ĕstach Łužicy knježeše nĕm čina, S erb ja słušachu do m ĕšćanskeje chudźiny. K ruće stražow achu w šełacy rjem jeslnicy, zo njeby Serb jich pow ołanje naw uknył. Postajichu, zo sm ĕ jenož ton rjem jesło naw uknyć, kotrehož prjedow nicy n jejsu Serbja abo tam neho n ječestneho p ochada. N jedźiw am y so tuž, zo njeb ĕ serbskich bohačkow. A sam o hdy by Serb zbohatnył borze by so d y rb jał přenĕm čić. D uchow nych w jednikow S erb ja njem ĕjachu. Ton jedyn abo tam ny w učenc bĕ d rje z jich rjad o w w ušoł ale k sław je bĕ w cuzbje přišoł, a tam tež w o- sta. F a ra rjo njem ožachu być w jednicy sw ojeho lu d a: niske bĕ jich w ukubłanje, niske bĕchu dochody. T ak dyrb jachu bole ratarić, hač zo m ožachu so wo duśe sw ojich w osadnych starać. N jetrjebam y so dźiw ać, zo knježeše p řiw ĕra a zdźĕla n jew ĕra m jez ludom. Luther wo Serbach S erb ja bĕchu ton słow janski narod, kiž W ittenbergej najb liže bydleše. Je bjez dw ĕla, zo je L u th er w o Serbach w ĕdźał a so z nim i tež zeznał na sw o- jich jĕzbach do w šelakich wosadow, z jednotliw cam i tež w e W ittenbergu a w okołinje. A skončnje studow achu tež nĕkotři S erb ja n a W ittenbergskej uniw ersiće. C yłkow nje nam akam y w L utherow ych spisach jĕdnaće m ĕstnow, na kotrychź S erbow naspom ni. M jenuje jich, kaž bĕ to teh d y z w ašnjom, W enden a łaćonsce W andalen. Jĕd n aće kroć rĕči L u th e r w o S erbach, to je m ała ličba, přetož: H ač dotał je w udatych w jac hač sto tołstych zw jazkow jeho spisow. W nich n am ak am y njeličom ne m ĕstna, hdźež rĕči L u th er wo cuzych narodach. Sm ĕm y z toho sćĕhow ać, zo m ĕješe L u th e r jenož m ało zajim a za Serbow. W obhladajm y sej jednotliw e spisy: W listach n ječitam y ničo w o Serbach; w e w šitkich jeho spisach a knihach jich jenož jonu naspom ni; w jednym jeničkim p rĕd o w an ju w o nich rĕči; dźew jeć razow w u p raji so L u th er wo Serbach w sw ojich rĕčach za blidom ". K ath arin a z B ora bĕše w u tw ariła klošter, hdźež L u th e r bydleše, na w ulku hospodu za studentow. H dyž so w šitcy k jĕdźi za w ulkim blidom zhrom adźichu, prošachu studenća L u th era husto, zo by k nim porĕčał. Słow a m ištra sej sw ĕru zapisachu. T ak su nam w uchow ali w onych dźew jeć w u p rajen jo w w o Serbach.

5 Stary nan Roman Jurja Brĕzana T uta knih a je hodny d a r n a hodow ne blido. Ju rij B rĕzan w opisuje n a łubozne w ašnje dušnu serbsku sw ojbu sk a ła rja Tobiaša H aw ka, kotryź m ĕješe při sw o- jim ćežkim dźĕle w skale ze sw ojej sprocniw ej žonu M arju dom a hišće žiw - nosć z třom i h ek taram i w obstarać. Dźĕła zaw ĕrn je nadosć! H nujace, k ak aw to r pisa wo rozdźĕłanym aj rukom aj sw ojeho n an a (str. 149). Tobiaš H aw k (abo lĕpje H ałk?) je d rje nan spisow aćela. Wĕzo n jen am ak am y po cyłych S erbach a w žanym dru h im k ra ju ta jk u nadobnu sw ojbu kaž tu tu H aw kec. T am n jeje žaneje rozkory, žaneje zw ady, žaneje njekm anosće a złosće. T am je lu ta dobroćiw osć a dušnota, rja n y m ĕr a spokojnosć. P řichodna dźow ka starcej rje - knje: Ty m aš d rje w šĕch ludźi za dobrych, n an o? (str. 55) T u ta sada charak terizu je cyłu w u łk u sw ojbu lutych dobrych łudźi. B rĕzan sam wĕ, zo ta j- keje idealneje sw ojby n a zem i nihdźe njeje. W on chce n am rja n e sw ojbne w o- brazy nam ołow ać, zo bychm y so dali pohnuć, być n ĕk ak podobni tam nym krasnym čłow jekam. To je nadobny w otpohlad aw to ra! A m y rad y hladam y do T obiašow eje čisteje w utroby. Sylzy nam do w oči stupaja, hdyž m łody m andźelski w kw asnej nocy sw ojej zw ĕrow anej žonje słubi: Ja chcu přeco dobry k tebi być. (str. 35) A bo hdyž w on pozdźišo sw ojej chorow atej M ari rje - knje? Ja bych ći w ot sw ojeje (strow o- ty) dał, ta je stro w a za n a ju w o b eju. A w ona wĕdźeše, zo rjeńšeho słyšeć n jemože (str. 41). Č itajće knihu. Wy tam w jele rjan y ch m yslow nadeńdźeće. H ač k n ih u p rĕdku abo srjedźa čitać započnjeće, je w šo jedne. N a 222 stronach w opisuje B rĕzan posłednje dźesać dnjow 86łĕtneho sta r- ca. N jeńdźe w šak jenož w o posledni ty - dźeń H aw kow eho žiw jenja. Z w jełe, jara w jele p o w ĕdanja zhonim y, k ajk i bĕ zem ski puć tutoho skrom neho, ałe w o- sobneho serbskeho dźĕłaćerja. P o łn a pow ĕdančkow je kniha, tu ž ju ze zajim om čitam y. B udźeš-li pĕkne b ajk i bać, budźa ći radźi posłuchać. A tež tam ne słowo n am do m ysli p řiń - dźe: R jeńšo so baje, a w jace so łhaje. Cyle w ĕsće pow ĕdančka n jejsu protokole tam nych pow ĕdanych podaw kow. W unam akane pow ĕdanje m ože w ĕrniše być hač w ot w jełe spraw nych sw ĕdkow podpisana w ĕcow na rozpraw a. N am n jesm ĕ hić w o ton abo tam n y podaw k, što abo kak je so nĕšto w opraw dźe podało. W ažny je duch pow ĕd arja, a ton je dobry, dobroćiw y a rjan y. B rĕzan je ateist. W on d rje nochce być bjezbožny m jenow any. Snano je w on pobožny bjezbćžny. Tuž rady n a njeho posłucham y. Ew angelscy serbscy duchow ni rĕčachu w sw ojim konw enće wo tu ty m rom a- nje, a to m jez d ru h im pod m yslu, zo m ataj spisow aćeł a p rĕ d a r zdźĕla sam s- ne nadaw ki a zam ołw itosć. W obaj d y r- bitaj čłow jekej pom hać, sebje a sw oj čas p raw je poznać, zo by m ohł km ańšo w obstać a praw y puć do p řichoda sej w uzwolić. B rĕzan w sw ojim ro m an je čłow jeka njeposudźuje po jeho produktiw nosći abo po jeho to w aršnostnej nahładnosći. T obiaša H aw kow e m jeno n je je so ženje w now inach sław iło, ałe B rĕzan chce tu - toho njeznateho, njeb o h ateh o sk a ła rja z n ĕ k a jk e je serb sk eje w sy chw alić, kot.ryž njem ĕješe w jele m aterieln y ch kubłow a bĕ to la bohaty ze sw ojej pocćiw ej w utro b u. T ajk e m ysłe so n am lubja. W one n je jsu přećiw o bibliji. Ju rij B rĕzan je zbožow ny, zo je w n a- šim času w našim k ra ju žiwy. P ři w šej zahoritosći p ak za naše to w aršn o stn e a hospodarske pom ĕry n je je w on zasłepjeny, zo n jeb y kritisce so rozhladow ać m ohł (str. 144 sć.; 166). W on je so B ohu w ocuzbnił, ałe w sw ojej n jew ĕrje n jeje zasakły. S m ĕjkotajo w on nam w ostaja našu w ĕru, n ašu n ad źiju n a w ĕčne žiw je n je w n jebjesach (str. 161). Miłe, dom u d re (B rĕzanow e słowo!) napokojw o- sta je n je m ože w šak bołe a strašnišo ra - nić hač w o tre słow a. B rĕzanow a serbšćina so n am łubi. W on w o b rad źa n am now e słow a a w užiw a n jeb o jazn je stare, w now ym času zacpĕw an e form y. B jez rĕčnych zm yłkow w šak k n ih a n jeje. G erh ard W irth Serbska bibliografija A k ad em ija w ĕdom osćow NDR Institu t za serbski łudospyt w B udyšinje je w sw ojim rjed źe Spisy In stitu ta za serbski ludospyt w B u d y šin je w udał jak o 56. w udaće h o rje k a m jenow any zapis w šĕch so rabistiskich spisow tu ty ch pjeć lĕt. C yłkow nu red ak ciju m ĕješe M ĕrćin W ałda a m yslu sej, zo bĕ to za njeho hoberske dźĕło, 460stronow e w obšĕrne dźĕło n a starosći mĕć. W šitke spisy su čisłow ane a je jich bjez dźew jeć 8 000! To je zaw ĕsće w u- raz pilnosće a dopokaz, zo su S erb ja žiwi, ałe tež pokaz n a to, kelko zajim a w sw ĕće za nich je. Spisy su zrjad o w an e do 14 tem ow, kaž n a p řik ła d : Ł užiska k ra jin a, staw izny Serbow, serb sk a rĕč, lite ra tu ra, hudźba, šułstw o a jako p o sled n ja tež N abožina a cy rk ej". M jez žorłam i je wĕzo tež zapisany Pom haj B oh. C yril P jech Ewangelski Serb twari w Lipsku wosadu Knjeza H dyž stejiš w e w o łtarn išću sw ĕtoznate je T h o m as-cy rk w je w L ipsku, w idźiš n a w obĕm aj stronom aj n a sćĕnje dotałnych su p erin ten d e n to w L ipska, p řed stajen y ch w e w ulkich w obrazach. Jedyn z najznaćišich m jez nim i bĕ jed n o ry delnjo serb sk i fa ra r O skar P a n k ze Skjarbošća, hdźež so pozdźišo narodźi dełnjoserbski fa ra r a p a trio t B ohum ił Sw jela. N an O skara P an k a, K ito P ank, narodźi so lĕta 1808 w D ešnje a^złoži ju try lĕ ta 1832 n a C hoćebuzskim gym naziju a b itu ru a studow aše potom teologiju. W on p řew za serbske farsk e m ĕstno w L utołu, hdźež w osta hač do lĕta Potom dźĕše jak o serbski fa ra r do sw o- je je ro d n eje w sy D ešna, hdźež skutkow aše w jele łĕt ta k spom ožnje, zo so hišće dźensa w o nim rĕči. K ito P a n k h ra je w D elnjoserbstw je w osebitu rolu, dokełž je w ot 1852 do 1863 jen ičk u tydźensku now inu w deln joserbskej rĕči, B ram borski Serbski C asnik redigow ał. W yše toho załoži w on w łĕće 1850 Serbske T ow arstw o za D ołnu Ł užicu". Z tu teh o cyle w ot S erbstw a postajow aneho farskeho dom u p o tajk im pochadźa O skar P ank, kotryž w opytow aše kaž jeho n an C hoćebuzski gym nazij a tam n a M ichała lĕta 1856 m a tu ru złoži. Teologiske stu d ije absołw ow aše w on na uniw ersiće w H ałłe. W ot łĕta 1861 sem skutkow aše jak o sei b sk i. f a ra r w S k ja r- bošću, w o k rjes Choćebuz. L ĕta 1868 pow ołachu jeho do B erlina, z čim ž započa so jeho kom etej podobny postup. Po ty m zo bĕ tam w e w jacorych w osadach z fararjo m, bu w lĕće 1878 fa ra r p ři cyrkw i sw jateje tro - jicy, hdźež bĕ n ĕhdy zn aty teologa S ch łeierm ach er skutkow ał. K dušep asty rsk em u w obw odej cy rk w je sw jate je tro jicy słušeše W iłh ełm -d ro h a z palaisom k ejžo rstw o w eje kencłije. To w o- znam jen ja, zo słušeše sw ojba tehdom - nišeho kejžorstw ow eho k an cle ra O tto von B ism arcka ke k em šerja m fa ra rja Panka. To bĕ zaw ĕsće w u lk a česć za nĕhdyšeho w jesneho fa ra rja ze S kjarbošća. A łe hižo n ĕk o tre dny po n a stu p je jeho zasto jn stw a w opyta jeho w jerch o w k a B ism arck a přep ro sy jeh o do p ałaisa k jĕdźi. Z toho časa w uw i so w uske p řećelstw o m jez k anclerom N ĕm skeho k ejžorstw a a serbskim fa ra rjo m O skarom P ankom, k otryž bu dołhołĕtny dušipasty r sw ojby B ism arck. W knize, k o traž je hodna so čitać, je w jele in tim n y ch zetkani m jez B ism arckom a P ankom w opisanych. N a- jebać h łu bokeje w osobinskeje pobožnosće njem ĕješe k an cłe r za organizow anu cyrkej w jele wyše. Tu ru n a so w 6n znatem u katołskem u spisow aćełej H ein richej B ołłej, kotry ž tež nim a k sw ojej rom sko-katołskej cyrkw i dobry pom ĕr. B ism arck w učuw aše tež w ew angelskej cyrkw i njep řih o d n eh o fak to ra mocy. W on m ĕješe p řik ład bojow niskeho katolicizm a (K u łtu rk a m p f!) sta jn je p řed w očom aj. T ohodla n jezataji w ćn teź sw oju a n tip a tiju přećiw o dw orskem u p rĕ d a rje j S toeckerej. B ism arck, k o trehož bĕ S chleierm acher z hronom K ol 3,23 konfirm ĕrow ał, njechodźeše husto k zjaw nym k em šam k O skarej P ankej. W on čuješe, zo n a n jeh o tam tysaćy w o- či w udźĕrachu kaž n a zw ĕrjo w coołogiskej zahrodźe tak je to jonu P a n - kej prajił. D okełž bĕchu so n a kejžo ra W iłhełm a I. a te n ta ty zw orałi, bĕ B ism arck tw je rd e zakonje postajił a nĕtko bĕ jeho žiw jen je w ohrožene. S kit p řez ta j- nych policistow da so w p řep jełn jen ej cyrkw i ja ra ćežko organizow ać. T ak W ołtarnišćo T h o m a s-cyrkw je w L ip sku

6 sw jećeše B ism arck bože w o tk azan je na p řik ład jenož dom a w k ru h u sw ojby. P a n k ro zp raw ja nam, zo je w on w jacekroć sobu w ot 101 je ja ščejcy (Kiebitzeier), kotrež sw ĕrni z J e v e r kanclerej kožde lĕto dai ichu, k n aro d n in am k an cle ra jĕdł. T ola n ajrad šo jĕdźeše k an cle r h usace jeja, štož n je je ru n je norm alne, ale pola h o b ra B ism arcka zrozum liw e. H usace je ja n je jsu ta k lochko dostać, ale w serb sk im L utolu m ožeše P an k b u ra m n ĕk o tre w ulišćić. D ruhi kroć w o b stara-p an k o w y džĕd h usace jeja a w one donjesechu so 1. ap ry la do p alaisa k anclera. P ři jĕdźi abo kofejpiću p řeto rh n y so rozm ołw a husto přez přepodaće n ĕk ajkich depešow, k o trež dyrb ješe B ism arck hnydom w otm ołw ić. T ohodla ležeše pod la ta le rja abo šalki tołsty kanclerow y pisak přihotow any. N ĕštožkuli w ĕ P a n k w o T arasu psu k ejžo rstw a11 sta jn y m přew o d n ik u B ism arck a p ři w uchodźow anju a w dom je, rozpraw jeć. Jo n u je w on P a n k a sam o do ru k i kusnył, jak o chcyše w on sw oj ta - ła r w podlanskej stw ĕ w otpołožić, hdźež bĕ psyk zaw rjeny. W jac kroć w ołachu w tu ty m času P a n k a do L ipska. P a n k w ahaše, hač sm ĕ w uske styki ze sw ojbu k an cle ra přez w otchad z B erlin a zbĕhnyć. Skončnje w o p raša so k an cle ra d irek tn je, što m a činić. B ism arck w otm ołw i, zo je n aw u - knył, w podobnych situ acijach n a boži ta jn y hłos słuchać. Jeh o m o d litw a potom rĕk aše: K nježe, daj m i d e rje słyšace w ucho! W yše toho by m ohło P a n - kow e p řesy d len je do L ipska ja r a k lĕpšem u jed n o ty N ĕm skeje być, k o traž bĕ so h ak le m ało lĕ t do toho -skowała. P ři rozžohnow acej aw diency zw aži sej P a n k přeće sw ojeho sy n a za žopom n jen k u w u- p ra jić : w ony tołsty pisak, w o kotrym ž hižo słyšachm y. P ro stw a so sm ĕjkotajo s p je ln i... W lĕće 1909 w u d a so p ři přiležnosći 251ĕtneho sk u tk o w a n ja O sk ara P a n k a ja - ko su p erin ten d e n ta efo rije L ipsk I je- Nazymske schadźowanje Krajneje synody W d n jach o k to b ra w otm ĕ so na žurli C h rystus-w osady w D rježdźan ach -S treh łen p oslednje schadźow anje 21. k ra jn e je synody. W roćo h lad ajo n a 6 lĕt tu te je w olbneje periody m ože so p rajić, zo bĕ to žiw a a n a přichod o rien to w an a synoda. Z tym n je je p rajen e, zo hodźi so wšo, štož je tu ta synoda p řem y slo w ała abo sam o w obzam knyła, w o t w osady n a m ĕstn je praktikow ać. P řiru n a n je w o pšeńčnym z o rn jatk u m a w u zn am tež za dźĕło synodow. N azym ske schad źow anje bĕ n a p je łn je - ne w ot rozpraw ow. R ozpraw a k rajn eh o biskopa dr. Ja n a H em p ela bĕ po m yslach d ałew jedźen je tem o w eje skupiny schadźow anja E kum en isk eje rad y w e V ancouver (K anada), w k o trejž bĕ dr. H em pel a k tiw n je sobu skutkow ał. W on bĕ sej tem u w uzw ołił: P řez dźĕlenje w um ožić (H eilen d u rch Teilen). R ozpraw a K rajn o cy rk w in sk eh o z a rja - da pokaza zaso w u lk u šĕrokosć cyrkw inskich ak tiw ito w. M je je w ocuzbniło, zo stu d u je w šo d ohrom ady z n ašeje k ra j- neje čyrk w je 250 stu d ento w teologiju, zo pak bu w zašłym lĕće jenož 27 ordinĕrow anych. C yrkw inske w jed n istw o m ĕješe w roz- O skar P a n k jeho su p erin ten d en t w L ip - sku m u k česći sw jedźenski spis, z kotreh'ož w uw zam y n ĕk o tre daty : Jako n astu p i su p erin tendent O skar P a n k n a njedźeli E xaudi łĕ ta 1884 sw o- je zastojnstw o, p o d stejach u jem u 4 w o- sady (parochije) z 8 cyrkw jem i, m jez nim i 4 hłow ne cyrkw je. D uchow nych bĕ 19. W lĕće 1909 ličachu 23 parochijow ze 47 kem šacym i m ĕstnam i, m jez nim i 22 hłow nych cyrkw jow. D uchow nych bĕ 76 a k tom u hišće 14 w e w šelakich cyrkw inskich skutkach. Duši bĕ 1885: , 1905: I. adw e n ta lĕ ta 1884 je now y su p erin - ten d en t zaw jedł kem še za dźĕći a w lĕće 1885 w osadnu pom ocnu słužbu zarjad o w ał. W lĕtach m jez 1884 a 1909 posw jeći so 14 now ych cy rkw jow a 9 now ych farsk ich dom ow so n atw ari p raw n ej dobje kopicu dźĕła. T u jenož n ĕk o tre tem y: L u th ero w y ju b iłej, genera ln a w izitacija w cy rkw inskim w obw o- dźe L ipsk-zapad, p rak sa božeho w otkazan ja p ři m łodźinskich zarjad o w an jach, ekum ena, perso n aln e problem y... N apjeće bĕ so skončna ro zp raw a kongresa a cyrkw inskeho d n ja w očakow ała. W jed n y m w u p ra je n ju bĕchu sej w šitcy w obdźĕlnicy p řezjed n i: C yrkw inski dźeń bĕ w u lk i sw jedźeń n ašeje cy rk w je! N a kongresu w obdźĕłi so ludźi. P o- łojca w obdźĕlnikow bĕ m łodša hač 30 lĕt. N ajsylnišo w o p y tan a tem a bĕše: sw ojba m jez cy rk w ju a šulu. N a d ruhim m ĕstn je kongresow ych tem ow steješe: naši w nučkojo chcedźa tež žiw i być. N a w ułkim skončnym z arjadow an ju n jedźelu w obdźĕli so n ĕk ak ludźi. W otm ĕchu so m nohe ekum eniske zetkanja. S tatn y m m ĕstn am a zarjad am dźakow aše so hišće jonu za podpĕru při p lan o w an ju a přew jed źen ju. R u n je ta k dźakow aše so njeličom nym pom ocnikam. H osćićełjo bĕchu tež 6 katolskich D rježdźanskich w osadow. Synoda schw ali w o tličenje za łĕto W uslĕdk bĕ w o w jełe w yši, hač bĕ so to w očakow ało. Synoda dźakow aše so w šitkim, kiž su přez sw oje d ary a sw oje dźĕło k dobrem u w uslĕdkej p řinošow ali. H ospodarski p łan za lĕto 1984 schw ali so jednohłosnje. do 1889 w obnow i so Thom asow a cyrkej w o bšĕrnje a 1901 do 1902 N ikolai-cyrkej. Zo sk u tk u ja w Lipsku diakonisy a zo je tam m aćerny dom diakonisow, je jeničce zasłužba D. P anka (D. w oznam je n ja čestny teologiski doktor přisp. red.). Z jasn y m wočkom, w ĕstej a sylnej ru k u a horcej w utrobu je w on skutk žonskeje diakonije w L ipsku započał a dale w jedł, k čem už je Boh sw oje boh ate žohnow anje dał. W uznam nu rolu je O skar P ank hrał, to je zrozum liw e, w G ustaw -A dolf-dźĕle, kotrež m a dźĕ po trad iciji w Lipsku sw oje srjedźišćo. W lĕće 1900 w uzwoli so w on, po tym zo bĕ hižo w ot lĕta 1885 p řisłu šał k cen traln em u předsydstw u, za předsydu tu teh o grem ija. D ale je w on n ap isał poł d u cen ta knihow, w osebje p rĕd arsk e a žiw jenske. Z jim ajo m ožem y p rajić: dźeń, na kotrym ž zapokaza so delnjoserbski fa ra r z w jeski O sk ar P an k do sw ojeho zasto jn stw a jako su p erin ten d ent eforije L ipsk I, w o zn am jenja započatk now eho časa za cyrkw inske žiw jen je Lipska. P od jeh o předchadnikom Lechlerom bĕ zastojnstw o su p erin ten d enty hišće zjednoćene z ty m profesora n a uniw ersiće. T u te zjednoćenje njedaše so zdźeržeć. W ot tu teh o p řem y slen ja w uchadźeštej ra d a m ĕsta a cyrkw inske předstejerstw o N ikolai-w osady, jako pow ołaštej w lĕće 1882 O skara P a n k a do farstw a sw j. M ikław ša, hižo z tajn y m přećom, zo sta n je so w on w yši p asty r cyłeho L ipsčanskeho duchow nstw a. P an k zastupi d erje přih o to w an y do sw ojeho zasto jn stw a a je to, štož sej w ot njeho w očakow achu, w połnej m ĕrje spjelnił. T ajn y C yrkw inski ra d a D. J a n O skar P ank, čestny m ĕšćan m ĕsta Lipsk, čestny d o ktor Teologiskeje fak u lty Lipska, ry ćer 1. klasy kral. sakskeho rja d u zasłužbow, k o m tu r 2. klasy kral. sakskeho rja d u w orjoła, a ry ćer kral. prusk. kronow eho rja d u 2. rjad., narodźi so 2. m eje lĕta 1838 w L utolu jako syn tarrinišeho serbskeho fa ra rja a zem rĕ dnja 14. ap ry la 1928 w S chachau (pola Lindau p ři Bodensee). H. Nowak T u te naličen je je jenož dźĕl dźĕła synody. B ĕchu tež oficielne rozžohnow anja: Ja n C ieslak, w ot lĕ ta 1951 sobustaw synody, je je prezident. Won ma w ulke zasłužby wo aktiw izow anje lajkow w cyrkw i a je zdobom prezident kongresa a cyrkw inskeho dnja. Dale w užohnow a so w yši krajnocyrkw inski ra d a H eim bold, naw oda financneho w otrja d a krajnocyrkw inskeho zarjada. Won dźe na w um ĕnk. Pod jeho w jednistw om su so financy k ra jn e je c y rk w je stabilizow ali. W on je ja ra na to kedźbow ał, zo so přew jele pjenjez njew udaw aše, ałe zo bĕchu sta jn je tež pjenjezy, hdźež so w opraw dźe trjeb a- chu. 21. synoda m ĕješe, zo bychm y to hišće jonu w ličbach prajili, w o 74 předłohach k rajn o cy rk w in sk eh o z a rjad a w othłosow ać. To su hłow nje cyrkw inske zakonje a porjady. P ře d koždym w othłosow anjom so w o w ĕcy diskutuje. W jac hač zapodaćow n a synodu m ĕješe so w ot w otpow ĕdnych w ubĕrkow w u- radźow ać a w otm ołw ić. 308 zapodaćow w ot synodalow a w ot w ubĕrkow synody zapoda so n a plenum synody. Koždy synodala m ože sam o statn je n am jety činić, trje b a p ak za njon podpĕru 10 d ru - hich synodalow, zo by so w o jeho nam jeće rĕčało. H dyž je w jetšin a při w oth ło sow anju přećiw o n am jetej, je won w otpokazany.

7 T ak nĕk ak w otbĕži w šĕdny dźeń synody. Tež 22. synodźe so h in ak njep o ń - dźe. 22. k ra jn a synoda w oli so d n ja 28. ja n u a ra 1984 w ot cyrkw inskich p ředstejićerstw ow. T em ow a dźĕła je dosć za cyrkej dźensa, ju tře a zajutřišim! K u rt Ł atki, P řiw ćicy serbski synodala 70 lĕt ewangelska cyrkej w Hozni K onc septem bra w osw jeći ew angelska w osada w H ozni sw jato čn je ju b ilej sw o- je je cyrkw je. K em še bĕchu sw jatočne a z pozaw nam i a cyrkw inskim chorom w obrubjene. Po tym bĕ w osadny sw jedźeń z kofejom a tykancom a m ałym koncertom. Sw jedźenske prĕd o w an je dźeržeše w o- sadny fa ra r H ein wo Luk. 17, 5 6, zo m aja křesćenjo k ru tu w ĕru kaž žonopowe zornjatko. W osebite postrow y rĕčachu su p erin ten d ent cyrkw inskeho w okrjesa R uhland, fa ra r K olata (K roppen) a dźow ka prĕnjeho H oznjanskeho fararja, K abscha, kotryž je cyrkej natw arił a bĕ tam z fararjo m. W šitcy starši w osadni, kiž dožiw ichu w łĕće 1912 połoženje zakładneho k a- m jenja a posw jećenje d n ja 14. septem - bra 1913 sobu, dostachu dopom njenske fota cyrkw je w ot łĕta 1913 hač do dźensnišeho. H oznja słuša w ot lĕ ta 1952 do w okrjesa Zły K om orow, p řed ty m do W ojerec a słušeše hač do lĕta 1966 tež do W ojerow skeho cyrkw inskeho w okrjesa. W lĕće 1966 přińdźe z d ru h im i w e w okrjesu Zły K om orow ležacym i w osadam i do now eho cyrkw inskeho w okrjesa R ołany (R uhłand) w Z horjelskej cyrkw i. H ač do łĕ ta 1908 słušeše H oznja do Ł utow a z tym do B erlin sk o -b ran ib o r- skeje cyrkw je. W lĕće 1969 so eyrkej w ot w onka přez now y w o b m jetk w obnow i a w ĕža dosta now e čisłow niki za časnik. Hižo w lĕće 1955 bĕchu so 3 now e zw ony posw jećiłi. N ajrjeń ša pycha zn u třkow neho su zdźeržane w okna w e w o łtarn išću z bibliskim i w obrazam i. G. W ołf Niska: N jedźełu, d n ja 16. oktobra zapokaza Z horjelski k ra jn y biskop dr. W ollstadt w d erje w opytanych m łodźinskich kem šach now eho d u šip asty rja za m łodźinu w Z horjełskej k ra jn e j cyrkw i, C hristopha W ernera, do jeho zastojnstw a. W on bĕ dotał fa ra r w A ltenbergu w našej k rajn ej cyrkw i. D otałny m łodźinski fa ra r k ra jn e je cyrkw je, W erner L iedtke, přew ozm je w jednistw o A kcije S iihnezeichen w B erłinje. G.W olf Naše nowiny a časopisy před 100 lĕtami 3. now em bra sw jećeše naš sprocniw y a sw ĕrny serbski w otčinc k. w yši sem inarski w učer K. A. F ied łer swoj 25łĕtny zastojnski ju b iłej a dosta p ři tej składnosći ze strony sw ojich kołegow a šulerjow, kaž tež p řed e w šĕm ze strony sw ojich serbskich přećełow m nohe w o- pokazy počesćow anja a łubosće. A tež k. red ak to rej J. E. S m olerjej, kiž k. ju - bilarej w m jenje Serbow zbože přeješe, z radosću přihłosujem y, zo su jem u Serb ja najw jetši dźak w inojći dla jeho w šelakeho sk u tk o w an ja za sw oj serbski n a- rod, přede w šĕm p ak d la p řih o to w an ja serbskich spĕw anskich sw jedźenjow. Boh W jeršny zdźerž n am našeho F iedlerja hišće dołhe łĕta při strow ym a w jesołym sk u tk o w an ju za naše łube Serbstw o! Łužica, decem ber 1883 S erbske akadem iske to w arstw o Sorab ik u m w L ipsku tež w tu ty m połłĕće p iln je dałe sk u tk u je kaž w zańdźenym času, po sw ojim m otto : B ohu k česći, S erbam k w užitku. S obustaw y su: kk. stud. theol. J. H an d rik (předsyda), stud. theol. J. W ałtar (pism aw jedźer), stud. theol. P. R ada, stud. theol. P. Jenč, kand. m ed. H. Cengel, stud. m ed. J. W jela a w ojerski łĕ k a r N. R achel. D ałe w opytu ja sĕrbske to w arstw o k. hł. ag en t P o- honč, k. knih ik u p c P jech a hdys a hdys ton abo tam n y přećel Serbstw a. Sobustaw y koždy p ja tk w ječo r 8 hodź. w uniw ersiće so zhrom adźuja, hdźež so hodźinu dźĕła; po ty m so p ola k a ra n č k a p iw a w o naležnosćach w S erbach atd. rozrĕčuja. N ĕšto now e je w tu ty m połlĕće naš serbski k ofej, w u to ru pop o łd n ju w o t 2 3 hodź., hdźež m a koždy składnosć, łu b u serbšćinu rĕčeć a słyšeć. S k ro tk a: chcerny w šitko činić, zo bychm y byli a w ostali dobri S erb ja! To daj Boh! J. W. L užica, decem ber 1883 Druzy wo Serbach Jako 30. sep tem b ra t. 1. B udyski m ĕ- šćanosta, knjez ry ćer L ohr, sw oj 25łĕtny zastojnski ju b iłej sw jećeše, p řeješe jem u tež k. re d a k to r k o m th u r S m ołer w m je n je B udyskich S erbow zbože. Z a tu - to zbožopřeće so podźakow aw ši dźeše k. ju b ila r m jez d ru h im z pozbĕhnjenym hłosom : H aj S erb ja su sw ĕrny łud, na S erbow m ože so koždy chrobłe spušćeć! Ł užica, decem ber 1883 (zestajała R. Safratowa) Lubi čitarjo! L ĕto chiła so ke koncej, a tež n aš časopis d yrbi sw oje p jen ježn e naležnosće rjadow ać. D źakujem y so W am w šĕm za to, zo sće n am p řin o šk i a d ary posrĕdkow ali jenož w o t přinoškow njem ožem y w obstać a tu ž sm y za d ary w osebje dźakow ni. N jem ožem y koždem u w osobinsce pisać. T ohodla płaći w šitk im d arićelam tu to n pow šitkow ny dźak! M nozy z W as b u d źeja sw oje přinoški w sw ojej w osadźe płaćić. Z a tych, kiž d ostanu n aš časopis p řip o słan y abo kiž chcedźa a chcem y to hišće raz rjec, zo sm y za to ja r a dźakow ni a «o je w o- p raw d źe trje b a m y w osebje d a r darić, n jech p řep o k azaja w oboje n a konto (w on ste ji w koždym čisłe zady w m ały m ćišcanym im presum je ). To je n am najlubšo! Stož pak sam p řepokazać njem ože, njech posćełe w šo z P ostanw eisung n a n ašu pokładnicu, k n je n ł H ertu H em pełow u, 8600 B autzen, Joh.-S eb.-b ach-s tr. 15. Z aw ĕ- sće m ožeće so p ři p řep o k azanju abo p řip o słanju n a sw ojej łu to w arn i abo posće poradźow ać dać. P řip o słanje z postom płaći w ob lĕto za jed y n eksem plar 3,00 hr, za w jaco re w o tpow ĕdnje w jac. Ze sw ojim i p řinoškam i a daram i pom - haće W y, lu b i čitarjo, zo m ože naše lube łopjenko dale w uchadźeć a zo m ože tež w obrazy m ĕć a za d ru h e w u daw ki dosć srĕdkow nałožow ać. D źakujem oj so W am hišće jo n u ja r a w u tro b n je! W ašej G erat L azar, ekspedient C yrił P jech, re d a k to r Bukecy: N jedaw no m ožeštej dw ĕ sw ĕrnej w opytow arce našich serbskich božich słužbow a čitarce našeho Pom - h aj B oh sw oje 90. n aro d n in y sw jećić. 3. septem b ra łĕ ta 1894 n arodźi so w e W ujĕzdźe pola K etlic H ana K raw cow a, k o traž bĕše so w u d ała n a k u b le rja A r- nošta K raw ca z K ołw aza, kiž bĕše b ra tr Raffael ( ) Cyły k u ltu rn y sw ĕt spom ina łĕtsa na 500. n aro d n in y w uznam neho itałskeho m o łerja R affaeła S anti. W on bĕ žiw y w ot łĕta 1483 kaž M ai'tin L u th e r a zem rĕ m łody w lĕće Hižo jeh o n a n bĕ m oler a w ot njeho je syn dostał sołidne zakłady. D ale rozrosće w on pod w liw om P eruginoho a w osebje pod w liw om flo ren tin sk eh o L eonardo da V inci. S w ĕtazn ate su R affaełow e nabožne w obrazy a portrety, w osebje jeho m adony. N ajw u zn am n iša je S ix tin sk a m adona, k o traž je nĕtko w D rježdźanskej galeriji. N a w jeršk u sw ojich tw o rjen sk ich m o- cow je sk u tk o w ał w R om je. Je tam w u- pyšił v atik ansk e rum nosće, naryso w ał k arto n y za přesti'ĕncy do S ix tin sk eje kap ały ze scenam i ze žiw jen ja japoštołow atd. R affael w u stu p i tež jak o arch itek t, ja - ko bĕ hłow ny tw arsk i w jed n ik cyrkw je sw j. P ĕtra. S taraše so tež w sw ojim času w o w u k opanki stareh o Rom a. W on je w sw ojich dźĕłach z n a jw je t- šej dokonjanosću zw obraznił ideal renesancy. To bĕ w um ĕłski sm ĕr, kotryž so zepĕraše n a an tik sk u k u łtu ru a kotry ž so procow aše w o jeje w ožiw jenje. M. Hł. R affa el: stu d ija k w obrazej Juliusa II. nĕhdyšeho H rodźišćanskeho fara rja. Jeje m andźelski zem rĕ hižo p řed 25 lĕtami. W onaj m ĕještaj d w eju synow a dźow ku. Jed y n syn je njeboćički. W ona sam a je hišće čiła a pom ĕrn je stro w a a w o p y tu je sam o hišće dru h d y serbske bože słužby', w osebje, hdyž sw jeći so bože w otkazanje. D nja 12. o k to b ra lĕta 1894 narodźi so w B oblicach E m m a B ernhardtow a. Won a w u d a so n a k u b le rja P aw oła B ernh a rd ta z T rjeb jeń cy, kiž zem rĕ w lĕće W ona m a jednoho syna. Z dom u w jace n jepřińdźe, ale sw jeći porjadnje, m jen u jcy šty ri kroć w ob lĕto, dom a sw jate bože w otk azan je w serbskej m a- ćeršćinje. P řejem y w obĕm aj ju b iłark o m aj wšo d obre a Bože žohnow anje dałe hač do w ĕčnosće. G. L. N ihdy njezačuješ Božu ruku sylnišo nad sobu, hač hdyž sej wobhladuješ zašłe lĕta žiw jenja. (M. L uther)

8 N ow y serial: Stawizny serbskich cyrkwinskich dnjow G erat L azar S erbski ew angelski cy rkw inski dźeń je d a r pow ojnskeho časa. W on p ak m a prjedow nikow, kiž sa h a ja hač do 19. lĕtstotka. P řeco hižo su so S e rb ja rady schadźow ali z b ra tra m i a ze sotram i z d ru h ich w osadow. W oni m ĕjach u k tom u składnosć n a m isionskich a n a G ustav-a dolfskich sw jedźenjach. N jedźelu p opołdnju bychu n a jp rje d y serbske kem še m ĕli, ale w šitcy w ostachu tež na nĕm skej božej słužbje, n a kotrejž by ek sp erta tam neho cyrkw inskeho sk u t- ka, w o kotryž so jednaše, porĕčał. Tež susodne w osady bĕchu na to přeprošene. Sam o po w o jn je m ĕjachm y krotko do 1950 hišće G ustav-a dolfski sw jedźeń w B ukecach a k ro tk o po ty m m isionski zjĕzd w R akecach. A le cy rkw inski dźeń bĕše so tehdom hižo narodźił. P rĕn i so w o tm ĕw a w lĕće 1947 w e W ojerecach. In iciato r bĕše tam n iši d ru - hi fa ra r Č ernik, kiž bĕše w opraw dźe serbski procow ar. T u to n zjĕzd bĕše m jeńšeho form ata. T ehdom hišće njeb ĕ m ožno daloko w około pućow ać. Što m ĕ- ješe aw to? A tež busy njejĕzdźachu. A to la njem ĕješe tu to n dźeń jenož lok aln u hodnotu. Štož m ožeše z bliskeje w okoliny, je so w obdźĕlił. P rĕd o w ał je fa ra r Č ernik sam. W oni su tehdom w jele w u radźow ali w o now ych serbskich spĕw arskich. W šak bĕchu so w około 15 lĕt p rjed y ta jk e w udałe. Te p ak ležachu w jazan e a n jew jazan e w Serbskim dom je a b u ch u p řez fašistow w lĕće 1945 zničene. POWĔSĆE Budyšin: D nja 21. o k to b ra schadźow a- še so n a serbskej fa rje W u b ĕrk Z w jazkow eje zhrom adźizny pod n aw jed o w a- njom sw ojeho předsydy, fa ra rja A iberta. R ĕčachm y w o W osadnym d n ju w Z idźinom a přem yslow achm y w o m ožnym now ym m ĕstnje. K n jez Ł atk i da w obšĕrnu a ja r a zajim aw u ro zp raw u w o ru n je zakončenej nazym skej K ra jn e j synodźe. W ĕzo so tež w o d ru h ich serb - skich a serbskich ew angelskich naležnosćach rozm ołw jachm y, ale ničo n jew obzam knychm y. C. Pj. Chlĕb za sw ĕt : T u ta akcija ew an - gelskich cy rk w jo w w NDR je w 24 lĕtach sw ojeho w obstaća w 70 k rajach A zije, A friki, Ł aćonskeje A m eriki a E uropy pom hała. K tom u je so dotal wšo dohrom ady 70 m ilionow hriw now dariło. Sm y p om hali p ři zem jeržen jach a pow odźenjach, p ři w ich o rach a p o tep jen jach p řez m orjo, p ři ep id em ijach a h łć d tra d a n ju ", p ra ji sp ołnom ćcnjeny tu - teje akcije, fa ra r G u n te r O tto (R adebeul), w ro zp raw je pře d Z w jazkow ej synodu w H erm an n sw erd er. Pom oc z boh ateh o sew jera do chudeho ju h a p ohnuw a ludźi tam k p řem y slen ju, p ra ji won. ena Praha: N ow inska słužba C FK K řesćan sk eje m ĕro w eje konferency ro zpraw ja: K ožde lĕto n a poslednjej njedźeli w m eji prosy CFK sw oje sobustaw ske cyrk w je a reg io n aln e w ubĕrki, zo bychu w obešli A frik a-n jed źelu. P ři tu tej přiležnosći p řew jed u so tež kolekty, kotrychž w unošk p řep o d aw a so cyrk w jam w A frice k zw opraw dźenju K řižn a cyrkej w e W ojerecach jich w šełakich h u m an itarn y ch projektow. N ajw jetši dźĕl zbĕrkow, kotrež bĕchu čĕskosłow akske a m adžarske sobustaw - ske cy rk w je w lĕće 1983 nahrom adźili, je so hižo cy rk w jam w M ogambiq.ue (5 000 dollarow ), T an san iji (4 000 doll.), Senegal (2 000 doll.), Togo (2 000 dołł.), S ierra L eone (1 000 doll.), a N igeriji (1 000 doll.), přepodał. Branibor: K E w angelskej k rajn ej cyrkw i B erlin -B ran ib o r słu ša zdaw na tach a n tsk i k a p itl dom a w B ranib o rje při H abołi. W jednistw o k ra jn e je cy rk w je w obzam kny, biskopa dr. K aroly T otha, p rezidenta K řesćan sk eje m ĕrow eje konferency (CFK), pow ołać k čestnem u tachan tej (E hren -D o m h err). Sw jatočne zap okazanje biskopa T o th a bĕ njedźelu, 2. oktobra. Z apokazanske p rĕdow anje dźeržeše starobiskop Schonherr, a T oth m ĕješe p rĕd o w an je n a tek st Efez. 6, 14 do.15. W on w uzbĕhny, zo su w ĕrnosć, spraw nosć a m ĕr dźensa w u žad an ja za křesćanow. ena Drježdźany: K sw ojem u nazym skem u schadźow anju d n ja 29. o k to b ra w now ej Zions-cj^rkw i w D rježdźanach bĕ sej C yrkw inske b ratro w stw o S akskeje (K irchłiche B ru d ersch aft S achsens zhrom adźenstw o fa ra rjo w a cyrk w in - skich sobudžĕłaćerjow a ak tiw n y ch la j- kow n ašeje k ra jn e je cyrkw je, kiž su sej n ad aw k stajili, wo ty m rozm yslow ać, k ak m ožem y w našej tow aršnosći k řesćenjo być, hdyž w obhład u jem y tu tu ja - ko pozitiw nu m oźnosć) přeprosyło prof. dr. M ilana O počenskeho z P ra h i z K o- m en iu s-fak u lty. W 6n dźeržeše před w jace hač 50 p řip o słu ch arjem i ja r a zajim aw y před n o šk w o tem je: P olitika ew an g elija k řesćan sk a o rien tacija w tow aršn o stn y ch p řełam ach našeho časa. Po p řednošku bĕ ja ra d obra diskusija. Berlin: P rezid en t Sw ĕtow eho zw jazka bibłiskich tow arstw o w (U nited B ible Societies), fa ra r dr. O sw ald C. J. H offm an n ze St. Louis, M issouri (USA), b u - dźe 10, 15. n o w em b ra z hosćom bibliskeho sk u tk a w NDR. W on w obdźĕłi so n a sw jatočnosćach za L u th e ra w Eisleben a L ipsku a budźe potom hosć w o- sadow a bibliskich tow arstw ow. G reifsw ald: Z 58 stu d en tam i su po lĕtach p rĕn i raz zaso w šitke stu d ijn e m ĕstna n a sekciji teologije E rnst-m oritz- A rn d ta -u n iw e rsity w obsadźene. Po w o tew rjen sk ich kem šach dźeržeše profesor dr. H ild ebran d t (prof. za system atisk u teologiju) w o tew rjenski přednošk n a tem u : W uznam M arxow eje k ritik i nabožiny za teologiju" a hodnoćeše tu tu k ritik u jak o kritiski špihel", přez kotryž stej teołogija a křesćanstw o zaso n a zakładny bibliski n adaw k pokazanej, nĕšto za sobučłow jeka činić. ena SERBSKE BOŽE SŁUŽBY clecember adwent B u d y šin -M ich ałsk a: 9.00 hodź. kem še z božim w otkazanjom (Albert) B udestecy: hodź. kem še z božim w otkazanjom (G. Lazar) M inakał: 8.00 hodź. kem še z božim w otkazanjom (Feustel) adwent H rodźišćo: hodź. ordinacija J. Malinka Huska: hodź. kem še z božim wotkazanjom (G. Lazary adwent B u d y šin k : hodź. kem še z božim w otkazanjom (Feustel) P o ršicy : 8.30 hodź. kem še z božim w otkazanjo m (Feustel) R akecy: 9.30 hodź. kem še zhromadnje z Njesw ačidłom (J. Lazar) dźeń h6d B ukecy : 9.00 hodź. kem še (G. Lazar) dźeń liod B u d y šin -M ich ałsk a: 9.00 hodź. kem še (Albert) H o d ź ij: hodź. kem še z božim w otkazanjom (C. Pjech) H rodźišćo: 9.00 hodź. kem še (farar Malink) Nowe lĕto B u d e ste c y : 9.30 hodź. kem še (G. Lazar) B udyšin -M ichałska: 9.00 hodź. kem še (Albert) Třoch kralow B u k e c y : 9.00 hodź. kem še (G. Lazar) Pomhaj Boh, časopis ew angelskich Serbow. - Wuchadźa jonkrćć za m ĕsac z licencu čo. 41T Nowinarskeho zarjada pola předsydy Minlsterskeje rady NDR. - Rjaduje Konwent serbskich ew angelskich duchownych. - Hłowny zam ołw ity redaktorrfarar Cyril Pjech, 8400 Riesa 11, WindmuhlenstraBe 17, tel Ekspedicija: Farar G. Lazar, 8601 Bukecy (Hochkirch, K irchweg 3). Přinoški a dary na konto Sorbische evangelische Superintendentur Bautzen Sp. Bautzen ! - Ludowe nakładnistwo Dom owina Budyšin. Index-Nummer Cišć: Nowa Doba, ćišćernja Domowiny (III )