Antytytoniowe poradnictwo lekarskie

Transkrypt

1 PRACE YGINALNE Dorota KALETA Kinga POLAÑSKA El bieta DZIANKOWSKA-ZABSZCZYK Wojciech DRYGAS, Antytytoniowe poradnictwo lekarskie Antismoking counseling Zak³ad Medycyny Zapobiegawczej, Katedra Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w odzi Kierownik: Prof. dr hab. med. Wojciech Drygas Zak³ad Epidemiologii Œrodowiskowej, Instytut Medycyny Pracy w odzi Kierownik: Prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-D¹browska Zak³ad Epidemiologii, Prewencji ChUK i Promocji Zdrowia, Instytut Kardiologii w Warszawie, Kierownik: Prof. dr hab. med. Wojciech Drygas Dodatkowe s³owa kluczowe: palenie tytoniu poradnictwo antytytoniowe czynniki ryzyka chorób uk³adu kr¹ enia Additional key words: tobacco smoking antismoking counseling risk factors for cardiovascular diseases Adres do korespondencji: Dr n. med. Dorota Kaleta Zak³ad Medycyny Zapobiegawczej Katedra Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej Uniwersytet Medyczny ódÿ, ul. eligowskiego 7/9 Tel.: (+) 69 65; Fax: (+) dkaleta@op.pl Palenie tytoniu stanowi istotny czynnik ryzyka przewlek³ych chorób niezakaÿnych w tym sercowo-naczyniowych. W ostatnich latach coraz wiêcej uwagi przywi¹zuje siê do roli, jak¹ odgrywaj¹ lekarze w profilaktyce i leczeniu uzale nienia od tytoniu. Celem pracy by³a analiza zaanga owania lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej w poradnictwo antytytoniowe ze szczególnym uwzglêdnieniem pacjentów, u których stwierdzono wybrane czynniki ryzyka chorób uk³adu kr¹ enia. W badaniu wziê³a udzia³ reprezentatywna grupa 67 mieszkañców województwa ³ódzkiego i lubelskiego w wieku 8-65 lat. Z ka d¹ z badanych osób przeprowadzono szczegó³owy wywiad kwestionariuszowy, ogólne badanie lekarskie, pomiar ciœnienia têtniczego krwi w spoczynku oraz podstawowe badania antropometryczne i analityczne. W celu ustalenia czynników sprzyjaj¹cych/sk³aniaj¹cych lekarzy do porady zastosowano wieloczynnikow¹ analizê regresji. Wœród badanych palenie tytoniu stwierdzono u % mê czyzn i % kobiet, oty³oœæ brzuszn¹ u % mê czyzn i 5% kobiet, nadciœnienie têtnicze u 0% mê - czyzn i % kobiet, zaburzenia lipidowe ogó³em u 9% mê czyzn i 9% kobiet, a hiperglikemiê u 7% mê czyzn i 5% kobiet. Tylko po³owa palaczy uzyska³a poradê lekarsk¹ dotycz¹c¹ koniecznoœci zaprzestania palenia. Najczêœciej antytytoniow¹ poradê uzyskiwa³y osoby, u których wystêpowa³a oty³oœæ brzuszna (68%) oraz nadciœnienie têtnicze (67%). Tylko 6% pacjentów z hiperglikemi¹ uzyska³o informacjê o koniecznoœci zerwania z na³ogiem. Trzykrotnie czêœciej porada antytytoniowa kierowana by³a do mê - czyzn w wieku 5 lat i wiêcej (=,; 95% CI,6-7,) a ponad -krotnie do tych, u których wskaÿnik BMI wynosi³ powy ej 0 kg/m (=,; 95% CI 0,7-7,). Wœród pal¹cych kobiet szeœciokrotnie czêœciej porada antytytoniowa udzielana by³a osobom w wieku 5 lat i wiêcej w porównaniu w maj¹cymi poni ej 5 lat (=6,; 95% CI,-6,7). Wyniki powy szego badania wskazuj¹, i konieczne jest zwiêkszenie zaanga owania lekarzy w dzia³ania antynikotynowe. Kluczowe znaczenie ma wypracowanie standardów poradnictwa antytytoniowego wraz z ocen¹ jego skutecznoœci zw³aszcza w odniesieniu do pacjentów zagro onych lub chorych na choroby uk³adu kr¹ enia. Smoking plays an important role in no communicable diseases including cardiovascular diseases etiology. In recent years more attention has been paid to the role of physicians in smoking prevention and treatment. The aim of this study was to analyze the presence of antismoking counselling given by physicians among the patients with the risk factors for cardiovascular diseases. The study was performed in the randomly selected group of 67 men and women aged 8-65 years from Lodz and Lublin district. Each surveyed person had medical examination, blood pressure measured, anthropometry, bbiochemical tests included a full lipidogram and glucose concentration. Moreover detailed questionnaire surveys were conducted. Logistic regression models were applied to assess role of factors influencing undertaken of antismoking counseling among the patients with risk factors of cardiovascular diseases. The study revealed that smoking addiction affected % males and % females. Abdominal obesity frequency in males was % and in females 5%. Hypertension was diagnosed in 0% of males and % of females, hyperlipidemia was diagnosed in 9% men and 9% women. High glucose concentration was identified in 7% of men and 5% of women. Only half of the smoking population received antismoking counselling given by physician. More frequently antismoking advice was given to the patients with abdominal obesity, (68%), and hypertension (67%). Only 6% of people with high glucose concentration received antismoking advice. This study results revealed, that anti smoking treatment among adults should be consider as an important part of preventing strategies. More effort should be given to increase awareness of physicians relating to the smoking habit of their patients. Przegl¹d Lekarski 008 / 65 / 0 D. Kaleta i wsp.

2 Tabela I Charakterystyka badanej populacji. Socio-demographic characteristic of the study population. Wiek Stan cywilny onaty/zamê na Kawaler/panna Rozwiedziony/w separacji Wdowiec/wdowa Wykszta³cenie Podstawowe /zawodowe Œrednie/wy sze Mass Index [kg/m BMI <,9 BMI 5-0 B MI > 0 Palenie Aktualny By³y Nigdy niepal¹cy Ryzyko sercowo-naczyniowe (liczba czynników) 0 > 5 Porada lekarska Przychodnia POZ Poradnia specjalistyczna Gabinety prywatne Inne Wstêp Palenie papierosów jest najwa niejsz¹, pojedyncz¹ a jednoczeœnie mo liw¹ do unikniêcia przyczyn¹ zgonu na œwiecie. Najnowszy raport Œwiatowej Organizacji Zdrowia (ŒOZ) wskazuje, i w roku 008 ponad 5 milionów ludzi umrze z powodu chorób wywo³anych paleniem tytoniu, czyli wiêcej ni ³¹cznie z powodu gruÿlicy, HIV/AIDS i malarii [. Ponadto wed³ug szacunków ŒOZ do roku 00 zgony wywo³ane chorobami odtytoniowymi przekrocz¹ 8 milionów rocznie, co wynika z faktu, i skutki zdrowotne palenia papierosów obserwowane s¹ po kilku, a nawet kilkudziesiêciu latach od rozpoczêcia palenia [. W Polsce choroby uk³adu kr¹ enia s¹ odpowiedzialne za 50% liczby zgonów, z tego najczêstszymi przyczynami zgonu s¹ zawa³ serca i udar mózgu [,. Oko³o 0% zgonów z powodu chorób uk³adu kr¹ enia przypisanych jest paleniu papierosów [0,. Dodatkowo nale y pamiêtaæ, i w przypadku palenia obserwowana jest zale - noœæ dawka-efekt, czyli wraz ze wzrostem liczby wypalanych papierosów wzrasta ryzyko wyst¹pienia i zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych [. W przypadku palenia obserwowany jest efekt synergistyczny a wiêc jeœli kilka czynników ryzyka dzia³a jednoczeœnie skutek ich dzia³ania jest wiêkszy ni suma indywidualnych efektów. Bardzo wa nym z punktu widzenia skutków zdrowotnych jest fakt, i ryzyko zachorowania i zgonu z powodu chorób sercowonaczyniowych maleje w przypadku zaprzestania palenia [5. Badania epidemiologiczne wskazuj¹, i pozytywne skutki zdrowotne obserwowane s¹ ju w krótkim czasie po rzuceniu palenia nawet w przypadku na- ³ogu trwaj¹cego wiele lat. Pozytywne skutki zaprzestania palenia obserwowane s¹ równie u osób, u których stwierdzono wystêpowanie choroby zwi¹zanej z paleniem. Wœród pacjentów ze stwierdzonymi chorobami uk³adu kr¹ enia obserwuje siê oko³o 50% zmniejszenie ryzyka ponownego zawa- ³u czy nag³ego zgonu [7,9. Ponad 80% palaczy deklaruje chêæ zaprzestania palenia tytoniu jednak wiêkszoœæ z nich wymaga wsparcia w zerwaniu z na³ogiem. Ponadto pacjenci z rozpoznanymi chorobami uk³adu kr¹ enia posiadaj¹ siln¹ motywacjê do zaprzestania palenia stanowi¹c¹ bardzo wa ny element decyduj¹cy o d³ugotrwa³ym zerwaniu z na³ogiem. Dane epidemiologiczne wskazuj¹, e nawet minimalna interwencja antytytoniowa udzielona przez lekarza mo e zwiêkszyæ szansê rzucenia palenia. Dla przyk³adu udzielenie antytytoniowej porady lekarskiej pacjentom leczonym w szpitalu z powodu chorób uk³adu kr¹ enia mo e zwiêkszyæ o oko³o 50% szansê na d³ugotrwa³¹ abstynencjê tytoniow¹ (d³u ej ni rok) a dodatkowa porada telefoniczna mo e zwiêkszyæ ten odsetek do 70% [,6. Lekarze ze wzglêdu na posiadan¹ wiedzê, silny autorytet oraz czêsty kontakt pacjentami wydaj¹ siê byæ najlepszymi osobami mog¹cymi podj¹æ dzia³ania antytytoniowe. Celem pracy by³a analiza zaanga owania lekarzy w poradnictwo antytytoniowe ze szczególnym uwzglêdnieniem pacjentów, u których stwierdzono wybrane czynniki ryzyka chorób uk³adu kr¹ enia. Materia³ i metody Badana populacja i analizowane zmienne Badaniem objêto reprezentatywn¹ grupê 67 mieszkañców województwa ³ódzkiego i lubelskiego w wieku 8-65 lat, w tym 59 mê czyzn (6,7%) i 676 kobiet (5,%). U ka dego z badanych przeprowadzono szczegó- ³owy wywiad (w tym dotycz¹cy aktywnoœci fizycznej, palenia tytoniu, sposobu ywienia), ogólne badanie lekarskie, trzykrotny pomiar ciœnienia têtniczego krwi w spoczynku, podstawowe badania antropometryczne i analityczne. Palacza zdefiniowano jako osobê, która aktualnie pali przynajmniej papierosa na dobê. By³ego palacza N=59 Kobiety N =676 n % n % , 50,7, 7,,,9,7 58,0,0 0,8 9,6 9,6, 75,8 9,9 7, 65,6, 9, 70,9 5,6 8, 6,9 9,,8,,0 0, 9,5,0,,9 0, 8,6,7,7, ,8 6,9, 7, 5,8, 7,7 9,5 60,5 5 8,,,6 65,, 78,7 58,,7 8,6 8, 0,0 80,0,7 95,, 7, 59,,9 5,6, 6,7, 9, 87,6 8,,7 zdefiniowano jako osobê, która pali³a w przesz³oœci, ale rzuci³a palenie i aktualnie nie pali, niepal¹cy to osoba, która nigdy nie pali³a. Oty³oœæ brzuszn¹ centraln¹ rozpoznawano w przypadku, gdy obwód talii u mê czyzny wynosi³ >0 cm; a u kobiety >88 cm. zdefiniowano wg PTNT (00) jako wartoœæ ciœnienia skurczowego >0 mmhg i rozkurczowego >90 mmhg lub aktualne przyjmowanie leków obni aj¹cych ciœnienie. Hipercholesterolemiê rozpoznawano w przypadku stê enia cholesterolu ca³okowitego > 5 mmol/l lub LDL-cholesterolu > mmol/l. Niskie stê enie HDL-cholesterolu rozpoznawano u mê czyzn gdy, stê enie HDL-cholesterolu by³o< mmol/l, a u kobiet gdy stê enie HDL-cholesterolu by³o<, mmol/l. Hipertrójglicerydemiê rozpoznawano gdy stê enie trójglicerydów by³o >,7 mmol/l lub pacjent p 0,0 0,00 <0,00 <0,00 <0,00 <0,00 <0,00 <0,00 <0,00 <0,00 0,00 0,00 <0,0 0,00 <0,0 <0,05 <0,0 Przegl¹d Lekarski 008 / 65 / 0

3 leczy³ siê farmakologicznie. Hiperglikemiê rozpoznawano gdy stê enie glukozy na czczo >00 mg/dl lub pacjent leczy³ siê farmakologicznie. Analiza statystyczna W celu statystycznego opracowania zgromadzonego materia³u dla cech iloœciowych obliczono ich zakres (minimum - maksimum), wartoœci przeciêtne (œrednie arytmetyczne i mediany), a tak e miary wewnêtrznego zró nicowania (odchylenia standardowe). Do porównywania czêstoœci wystêpowania poszczególnych kategorii cech iloœciowych w analizowanych grupach stosowano test niezale noœci chi lub test niezale noœci chi z poprawk¹ Yates`a. Charakter rozk³adu analizowanych cech mierzalny badano przy pomocy testu Shapiro-Wilka. Dla porównania wartoœci przeciêtnych w dwóch grupach w zale noœci od rodzaju rozk³adu wykorzystywano test dla dwóch prób niezale nych b¹dÿ test Manna-Whitney`a. Za istotne uznano te wyniki, dla których wartoœci otrzymanych statystyk w zastosowanych testach nale a³y do obszaru krytycznego odpowiedniego rozk³adu przy poziomie istotnoœci p=0,05. W pierwszym etapie obliczono wspó³czynniki surowe ilorazy szans (odds ratio ) wp³ywu pojedynczych zmiennych na udzielanie porady przez lekarza nt. koniecznoœci zaprzestania palenia u badanych mê czyzn i kobiet. Nastêpnie zastosowano analizê wieloczynnikow¹ uwzglêdniaj¹c¹ jednoczesny wp³yw wszystkich zmiennych. Wszystkie wartoœci p by³y dwustronne, a p<0.05 przyjêto za istotne statystycznie. Analizê przeprowadzono z zastosowaniem oprogramowania STAT- GRAPHICS Plus 5.. Wyniki Charakterystyka badanej populacji Charakterystyka badanej populacji zamieszczona zosta³a w tabeli I. Œredni wiek mê czyzn w³¹czonych do badania wynosi³, lat ±,; kobiet natomiast, ±,7 (p). Ponad 70% osób badanych wskazywa³o na stan cywilny onaty/zamê na (p). Odnotowano istotne statystycznie ró nice miêdzy grup¹ mê czyzn i kobiet dotycz¹ce wykszta³cenia (p<0,00). Ponad 60% kobiet wskazywa³o na wykszta³cenie œrednie lub wy sze podczas gdy w grupie mê czyzn odsetek ten by³ ni szy i wynosi³ %. Blisko 0% mê - czyzn i 0% kobiet mia³o nadwagê (BMI 5-0 kg/m ) (p<0,00), a oty³oœæ (BMI >0 kg/ m ) odnotowana zosta³a u oko³o 0% osób w³¹czonych do badania (p>0,005). Oty³oœæ brzuszn¹ zaobserwowano u % mê czyzn i 5% kobiet (p<0,00). U oko³o 0% badanych mê czyzn i 0% kobiet stwierdzono nadciœnienie têtnicze (p<0,00). Podobne odsetki odnotowano dla hipertrójglicerydemii (p<0,00). odnotowana zosta³a u ponad 65% mê czyzn i 58% kobiet (p<0,00), a niski poziom HDL cholesterolu mia³o 6% mê czyzn i 0% kobiet (p<0,005). zaobserwowana zosta³a u 7% mê czyzn i 5% kobiet (p>0,005). Na aktualne palenie wskazywa- ³o % mê czyzn i % kobiet, a odsetek by³ych palaczy wynosi³ w grupie mê czyzn ponad % a w grupie kobiet ponad 7%. U oko³o 0% badanych osób odnotowano wystêpowanie 5 lub wiêcej czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (p), a u ponad 5% badanych mê czyzn i 0% badanych kobiet zaobserwowano - czynników omawianej patologii. Brak analizowanych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych zaobserwowano jedynie u 0% mê czyzn i % kobiet. Wiêkszoœæ badanych korzysta³a z porady lekarskiej w przychodniach Podstawowej Opieki Zdrowotnej, Tabela II Charakterystyka osób aktualnie pal¹cych. Socio-demographic characteristic of current smokers. Wiek Stan cywilny onaty/zamê na Kawaler/panna Rozwiedziony/w separacji Wdowiec/wdowa Wykszta³cenie Podstawowe /zawodowe Œrednie/wy sze Mass Index [kg/m BMI <,9 BMI 5-0 B MI > 0 Czynniki ryzyka chorób uk³adu kr¹ enia B MI > 5 Liczba wypalanych dziennie papierosów (œrednia, SD) Porada lekarska Przychodnia POZ Poradnia specjalistyczna Gabinety prywatne Inne Antytytoniowa porada Realizacja recept zapisane Wykupione wykupione lekarska Przyczyna niewukupienia leków Brak pieniêdzy wszystkie leki potrzebne N=59 Kobiety N=58 n % n % , 57,9 7,8 76,8 8,9,7,5 65,6, 5,7,7,7,7 68,7 7,0 7,0 5,0 8,9 6, ,5 6, 0, 69,0 5, 7,0 8,8 9,9 60, 59,5 5, 5, 7, 60,8 9,0 0, 5,7 7,8 0,5 p <0,0 <0,0 <0,00 <0,0 7, 7,8, 0 6, 6 <0, ,0,,6, 5, 7,9 0,9 7,0 6, Kobiety , 7,0,, 8,, 7, 8,6 Tabela III Odsetek osób, które uzyska³y poradê antytytoniow¹ wœród osób chorych i pal¹cych papierosy. Percentage of the people who got antismoking counseling (smokers with the specific health conditions). Ogó³em <0,00 <0,0 n % n % n % Nadciœnienie têtnicze 6 7, , , , , 9 5, 5 6, 8 60, 0 6 6, 0 Niski HDL-cholesterol 5, , 55, 9, 0 6 6, 5 5, 7 Oty³oœæ brzuszna , 6 67, 8 a oko³o % mê czyzn i 8% kobiet z porady specjalistów (p<0,0). Na potrzeby badania dokonano równie charakterystyki osób aktualnie pal¹cych (Tabela II). Œredni wiek palaczy wynosi³ ponad 0 lat (p>0,005). Blisko 80% pal¹cych mê - czyzn i 70% pal¹cych kobiet by³a onata/ zamê na (p>0,005). Na kategoriê wdowa/ wdowiec istotnie czêœciej wskazywa³y pal¹ce kobiety (8,8%) ni mê czyÿni (,5%) (p<0,00). Wykszta³cenie œrednie lub wy- sze deklarowa³o 60% kobiet i % mê - czyzn (p<0,00). Istotnie wiêksz¹ liczbê papierosów wypalali mê czyÿni (œrednio 7 sztuk dziennie) ni kobiety (œrednio 7 sztuk dziennie). U ponad 6% mê czyzn oraz Przegl¹d Lekarski 008 / 65 / 0 D. Kaleta i wsp.

4 Tabela IV Badania kontrolne stanu zdrowia jamy ustnej co 6 miesiêcy. Control check-ups of the oral health every 6 months. Wiek (lat) <5 > 5 Mass Index [kg/m BMI <,9 BMI 5-0 B MI > 0,,0,,0,,,,, S urowe Skorygowane #, - 7,7,6-5,6 0,7 -,, -,5 -, - 7, -,9,8-0,0,6-6, Tabela V Szansa uzyskania antytytoniowej porady lekarskiej - pal¹ce kobiety. Antismoking counseling - smoking women. Wiek (lat) <5 > 5 Mass Index [kg/m BMI <,9 BMI 5-0 B MI > 0 5,6,,7,7,,08,00,00,,9,89,00,,8 0,9,7 0,7,6 0,7,,6,6-7, 0,9 -,6 0,5 -,6 0,8 -,6 0, -,6 0, - 6, 0, -, 0,7-7, -, S urowe Skorygowane #, -,5 -,0 0,9 -, 0,7 -,7 -,0 0,50-8,7 0,5 -, 0,7 -,8 0,9 -,87 6,,,,00,00,,0,00,00 0,5,60,00 - iloraz szans; 95% CI - 95% przedzia³ ufnoœci; Surowe - analiza jednoczynnikowa, # - Dane skorygowane ze wzglêdu na wszystkie analizowane cechy, - 6,7 0, -,8 0,5 -,7 0, -, 0, -, 0,5 -,86 0, -,7 0, -,7 0,7-9, 0% kobiet na podstawie wskaÿnika BMI identyfikowano nadwagê lub oty³oœæ (p>0,005). wystêpowa³a natomiast czêœciej u palaczek ni u palaczy (p<0,00). i hipertrójglicerydemia odnotowana zosta³a u ponad 0% mê czyzn i niespe³na 0% kobiet (pp>0,005). Odsetek osób, u których stwierdzono hipercholesterolemie by³ podobnie jak w ca³ej badanej populacji wysoki i wynosi³ 69% dla pal¹cych mê czyzn i 6% dla pal¹cych kobiet (p>0,005). Niski poziom HDLcholesterolu wystêpowa³ nieznacznie czêœciej wœród palaczek (0,%) w porównaniu z pal¹cymi mê czyznami (7%) (p). Wiêkszoœæ palaczy korzysta³a z porady w przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (8% mê czyzn i 89% kobiet). Udzielanie antytytoniowej porady lekarskiej Tylko po³owa z badanych palaczy uzyska³a antytytoniow¹ poradê lekarsk¹ (p>0,005) (tabela II). Celem sprawdzenia jak badane osoby odnosz¹ siê do zaleceñ lekarskich oceniono realizacjê zapisanych przez lekarza recept i tak 7% mê czyzn i 8% kobiet realizowa³a recepty (p<0,00). Po³owa mê - czyzn i blisko 0% kobiet wskazywa³a, i ich zdaniem zapisane leki nie by³y potrzebne (p>0,005). Najczêœciej antytytoniow¹ poradê lekarsk¹ uzyskiwa³y osoby, u których wystêpowa³a oty³oœæ brzuszna (68%) oraz nadciœnienie têtnicze (67) (tabela III). Tylko 6% pacjentów z hiperglikemi¹ uzyska³o poradê antytytoniow¹. Dodatkowa analiza wykaza³a, e zaledwie nieco ponad % by³ych palaczy wskazywa³o, i zalecenia lekarskie sk³oni³o ich do zaprzestania palenia. Przedstawiona w tabelach IV i V analiza szansy uzyskania antytytoniowej porady lekarskiej wskazuje, i czêœciej zalecenia antytytoniowe kierowane by³y do osób, u których stwierdzono nieprawid³owoœci zwiêkszaj¹ce ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Trzykrotnie czêœciej porada antytytoniowa kierowana by³a do mê czyzn w wieku 5 lat i wiêcej (=,; 95% CI,6-7,) a ponad -krotnie do tych u których wskaÿnik BMI wynosi³ powy ej 0 kg/m (=,; 95% CI 0,7-7,). Czêœciej poradê antytytoniow¹ uzyskiwali pal¹cy mê czyÿni, u których stwierdzono nadciœnienie têtnicze, hipertrójglicerydemiê, hiperglikemiê oraz oty- ³oœæ brzuszn¹, chocia zale noœci te nie by³y istotne statystycznie. Wœród pal¹cych kobiet szeœciokrotnie czêœciej porada antytytoniowa udzielana by³a osobom w wieku 5 lat i wiêcej w porównaniu w maj¹cymi poni- ej 65 lat (=6,; 95% CI,-6,7). istotnie czêœciej poradê antytytoniow¹ uzyskiwa³y kobiety ze stwierdzon¹ hipoglikemi¹ i oty³oœci¹ brzuszn¹ ni te, u których nie stwierdzono omawianej patologii. Dyskusja i wnioski W przeprowadzonym badaniu odsetek pal¹cych mê czyzn wynosi³ %, natomiast kobiet %. Rozpowszechnienie palenia tytoniu jest zatem wysokie szczególnie w populacji mê czyzn, którzy pal¹ ponad -krotnie czêœciej ni kobiety. Wysoki poziom palenia wœród mê czyzn jest charakterystyczny tak e dla innych populacji, g³ównie krajów Europy œrodkowej i wschodniej. Dla przyk³adu % palaczy odnotowuje siê na Wêgrzech. Wy szy odsetek osób pal¹cych zaobserwowano na Ukrainie (6%). Zdecydowanie ni szy poziom palaczy odnotowuje siê natomiast w Szwecji, gdzie pali % mê czyzn [8,. Dane prezentowane na Przegl¹d Lekarski 008 / 65 / 0 5

5 stronach Œwiatowej Organizacji Zdrowia wskazuj¹, i w Polsce odsetek pal¹cych mê czyzn zmniejszy³ siê z % w latach do 8% w latach W przypadku kobiet obserwowany jest natomiast wzrost odsetka palaczek na przestrzeni lat (z % w latach do 5,6% w latach ) [8. Z powy szych rozwa añ wynika, i mimo ogromnych wysi³ków i antytytoniowych akcji organizowanych na skalê ogólnopolsk¹ odsetek palaczy jest nadal znacz¹cy a osi¹gniêcie poziomu obserwowanego w krajach skandynawskich wymaga jeszcze du o pracy. Lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej a zw³aszcza pracuj¹cy w gabinetach specjalistycznych ze wzglêdu na posiadan¹ wiedzê, autorytet i czêsty kontakt z pacjentami wydaje siê byæ najlepsz¹ osob¹, która powinna zalecaæ zaprzestanie palenia. Przeprowadzone badanie wykaza³o, i zaledwie po³owa badanej populacji zosta³a poinformowana przez lekarza o koniecznoœci zerwania z na³ogiem palenia papierosów, co wskazuje, i lekarze koncentruj¹ siê g³ównie na leczeniu wybranych jednostek chorobowych a niewielk¹ rolê przywi¹zuj¹ g³ównemu czynnikowi ryzyka jakim jest palenie. Przeprowadzone badanie wykaza³o, i u zaledwie 0% mê czyzn i % kobiet nie zaobserwowano adnego z badanych czynników ryzyka chorób uk³adu kr¹ enia a oko³o 0% badanych mia³a 5 lub wiêcej czynników ryzyka omawianych chorób. Bior¹c pod uwagê, skalê zjawiska wystêpowania czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, fakt, e ponad 80% palaczy deklaruje chêæ zaprzestania palenia tytoniu oraz e pacjenci z rozpoznanymi chorobami uk³adu kr¹ enia posiadaj¹ siln¹ motywacjê do zerwania z na³ogiem wydaje siê niezaprzeczalne, i taka porada powinna byæ im udzielona przez lekarzy. Nale y ponadto pamiêtaæ, i rola lekarza nie powinna ograniczaæ siê do stwierdzenia, i pacjent pali i zalecenia mu rzucenia palenia, ale powinna obejmowaæ profesjonalne poradnictwo, dobór leczenia i monitoring. Kluczowe znaczenie ma wypracowanie standardów poradnictwa antytytoniowego wraz z ocen¹ jego skutecznoœci zw³aszcza w odniesieniu do pacjentów zagro onych lub chorych na choroby uk³adu kr¹ enia Piœmiennictwo. Anderson K., Wilson P., Odell P., Kannel W.D.: An updated coronary risk profile: a statement for health professionals. Circulation. 99, 8, 56.. Choroby uk³adu kr¹ enia w Portalu ZdrowieUE. /ec.europa.eu/health-eu/health_problems/cardiovascular_diseases/index_pl.htm. Debusk R., Miller N., Superko H., et al.: A casemanagement system for coronary risk factor modification after acute myocardial infarction. Ann. Intern. Med. 99, 0,7.. Epidemiologia chorób uk³adu kr¹ enia. Strona Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego who.int/tobacco/mpower/en/ 5. Gordon T., Kannel W., McGee D., Dawber T.: Death and coronary attacks in men after giving up cigarette smoking: a report from the Framingham Study. Lancet 97,, Ockene J., Kristeller J., Goldberg R. et al.: Smoking cessation and severity of disease: the Coronary Artery Smoking Intervention Study. Health Psychol. 99,, Salonen J.: Stopping smoking and long-term mortality after acute myocardial infarction. Br. Heart J. 980,, Smoking prevalence in adults. Available at: data.euro.who.int/tobacco/?tabid= 9. Sparrow D., Dawber T.: The influence of cigarette smoking on prognosis after a first myocardial infarction: a report from the Framingham Study. J. Chronic Dis. 978,, US Department of Health and Human Services. Reducing the Health Consequences of Smoking: 5 Years of Progress. A Report of the Surgeon General. US Department of Health and Human Services, Public Health Service, Centers for Disease Control, Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health; 989. DHHS Publication (CDC) US Dept of Health and Human Services. The Health Benefits of Smoking Cessation. A Report of the Surgeon General. USDHHS, Centers for Disease Control. Office of Smoking and Health; 990. DHHS Publication (CDC) WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, Zatoñski W.: Rozwój sytuacji zdrowotnej w Polsce na tle innych krajów Europy Œrodkowej i Wschodniej. Centrum Onkologii - Instytut Onkologii im. M. Sk³odowskiej-Curie, Warszawa Przegl¹d Lekarski 008 / 65 / 0 D. Kaleta i wsp.