Program Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata

Transkrypt

1

2 Niniejszy dokument sporządzono zgodnie z zasadą partnerstwa i partycypacji w ścisłym porozumieniu i przy współpracy z samorządem gminnym i przedstawicielami społeczności lokalnej. Zamawiający: Wykonawca: Gmina Wieliszew EU-Consult Sp. z o.o. Urząd Gminy Wieliszew ul. Modlińska Wieliszew ul. Toruńska 18C, lokal D Gdańsk Wieliszew, S t r o n a

3 Spis treści 1. Wprowadzenie cel, założenia i zakres opracowania Trendy ogólne na terenie gminy Metodologia opracowania diagnozy Analiza mierników wskaźnikowych Metodologia jakościowa Delimitacja obszarów zdegradowanych Sfera społeczna Podsumowanie sfery społecznej sumaryczny wskaźnik degradacji Sfera gospodarcza Podsumowanie sfery gospodarczej wskaźnik sumaryczny Sfera środowiskowa Podsumowanie sfery środowiskowej wskaźnik sumaryczny Sfera przestrzenno-funkcjonalna Podsumowanie sfery przestrzenno-funkcjonalnej wskaźnik sumaryczny Podsumowanie: obszar zdegradowany Szczegółowy opis obszaru rewitalizacji Cele rewitalizacji i kierunki działań Rekomendowane kierunki interwencji Matryca logiczna projektów Uzasadnienie celów rewitalizacyjnych i ich wpływ na niwelowanie koncentracji zjawisk negatywnych Lista planowanych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych S t r o n a

4 7.1 Lista A: projekty główne Lista B: projekty komplementarne Wpływ projektów na aspekty problemowe Wizja wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji) Nawiązanie do dokumentów planistycznych i strategicznych Mechanizmy zapewnienia komplementarności rewitalizacji Partycypacja społeczna w procesie rewitalizacji Mechanizmy partycypacji społecznej Pierwszy cykl spotkań konsultacyjnych r Drugi cykl spotkań konsultacyjnych r Formy partycypacji społecznej na etapie wdrażania i monitorowania Podsumowanie partycypacji społecznej System wdrażania (realizacji) Programu Rewitalizacji System monitoringu i oceny PR Monitoring Ewaluacja Aktualizacja Programu Rewitalizacji Załącznik 1 Mapa ewidencyjna Załącznik 2 Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy Przestrzeń i środowisko Sfera społeczna Sfera gospodarcza Infrastruktura techniczna S t r o n a

5 16.5 Infrastruktura społeczna Załącznik 3 Analiza SWOT Załącznik 4 Wyniki badania ankietowego Załącznik 5 Wyniki IDI Spis tabel i rysunków Spis rysunków Spis tabel Spis wykresów S t r o n a

6 1. Wprowadzenie cel, założenia i zakres opracowania Na potrzeby mieszkańców Gminy Wieliszew przygotowany został Program Rewitalizacji. Niniejszy dokument ma charakter kompleksowy, poprzez połączenie działań w sferze społecznej, środowiskowej i przestrzennej oraz poprzez współpracę przy opracowaniu dokumentu lokalnych władz z interesariuszami rewitalizacji, np. mieszkańcami, lokalnymi przedsiębiorcami czy przedstawicielami organizacji pozarządowych. Program Rewitalizacji dla Gminy Wieliszew opracowany został w oparciu o Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata z dnia 2 sierpnia 2016 roku. Celem Wytycznych jest ujednolicenie warunków i procedur wdrażania programów operacyjnych na lata w zakresie projektów realizujących cele i procesy rewitalizacji, zwanych dalej projektami rewitalizacyjnymi. Definiują sposób rozumienia pojęcia rewitalizacji w nawiązaniu do działań współfinansowanych ze środków EFRR, EFS, FS w perspektywie finansowej oraz wskazują instrumenty, poprzez które realizacja projektów rewitalizacyjnych będzie spójna oraz kompleksowa. Zgodnie z Wytycznymi przez proces rewitalizacji należy rozumieć: kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (w tym także kulturowych) i jest procesem wieloletnim, prowadzonym przez interesariuszy (m.in. przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, właścicieli nieruchomości, organy władzy publicznej) tego procesu, w tym przede wszystkim we współpracy z lokalną społecznością. Działania służące wspieraniu procesów rewitalizacji prowadzone są w sposób spójny: wewnętrznie (poszczególne działania pomiędzy sobą) oraz zewnętrznie (z lokalnymi politykami sektorowymi, np. transportową, 6 S t r o n a

7 energetyczną, celami i kierunkami wynikającymi z dokumentów strategicznych i planistycznych). W Wytycznych wskazane są warunki prowadzenia rewitalizacji. Zaliczają się do nich niniejsze działania: Uwzględnienie rewitalizacji jako istotnego elementu całościowej wizji rozwoju gminy. Pełna diagnoza służąca wyznaczeniu obszaru rewitalizacji oraz analiza dotykających go problemów. Diagnoza obejmuje kwestie społeczne, gospodarcze, przestrzennofunkcjonalne i środowiskowe. Ustalenie hierarchii potrzeb w zakresie działań rewitalizacyjnych. Właściwy dobór narzędzi i interwencji do potrzeb i uwarunkowań danego obszaru. Zsynchronizowanie działań w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennofunkcjonalnej, technicznej, środowiskowej. Koordynacja prowadzonych działań oraz monitorowania i ewaluacja skuteczności rewitalizacji. Realizacja wynikają z art. 5 ust. 1 rozporządzenia ogólnego zasady partnerstwa polegająca na włączeniu partnerów w procesy programowania i realizacji projektów rewitalizacyjnych w ramach programów operacyjnych oraz konsekwentnego, otwartego i trwałego dialogu z tymi podmiotami i grupami, których rezultaty rewitalizacji mają dotyczyć. Podczas opracowywania Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata zastosowano następujący proces planowania strategicznego: Wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo (CATI), Konsultacje społeczne, Niniejsze opracowanie pozwoliło na wyznaczenie obszarów zdegradowanych oraz rewitalizacji na terenie Gminy Wieliszew. Natomiast poprzez wskazanie działań, pozwalających na wyprowadzenie z kryzysu obszarów przeznaczonych do rewitalizacji, nastąpi optymalne 7 S t r o n a

8 wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmocnienie jego lokalnych potencjałów. W proces tworzenia Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata , zainteresowani interesariusze mogli uczestniczyć w projekcie poprzez wypełnienie kwestionariuszy metodą CATI, wywiady indywidualne oraz konsultacje społeczne. Pozwoliło to na wspólne sformułowanie wizji obszaru zdegradowanego oraz wyznaczenie kierunków dalszych działań. Do informowania społeczności lokalnej wykorzystane zostały: strona internetowa Urzędu Gminy Wieliszew, ulotki i broszury. Na poniższym rysunku przedstawiono poszczególne etapy tworzenia planu. W ten sposób zapewniona została kompleksowość i komplementarność działań. Oceniono także możliwości gminy w oparciu o środki finansowe realne do uzyskania. 8 S t r o n a

9 Rysunek 1. Etapy tworzenia Programu Rewitalizacji Diagnoza pełna diagnoza problemów w skali gminy i uszczegółowiona dla obszaru rewitalizacji Cele cele rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służące eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk Wizja wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Planowane przedsięwzięcia opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w szczególności o charakterze społecznym oraz gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym i technicznym Powiązania opis powiązań programu rewitalizacji z dokumentami strategicznymi gminy Mechanizmy mechanizmy integrowania działań Zarządzanie opis struktury zarządzania realizacją programu rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne. Monitorowanie system monitorowania i oceny programu rewitalizacji 9 S t r o n a

10 2. Trendy ogólne na terenie gminy W procesie rewitalizacji istotne jest zidentyfikowanie obszarów problemowych w każdej ze sfer, tj. społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. W sferze społecznej, grupami zagrożonymi wykluczeniem ze społeczności lokalnej są osoby bezrobotne, ubogie i niepełnosprawne. Z danych Ośrodka Pomocy Społecznej wynika, że w roku 2015 pomocy z zakresu ubóstwa udzielono 50 osobom z 24 rodzin. Jest to wzrost o 68,0% w porównaniu do roku 2010 (osób ubogich 16 z 3 rodzin). Największy wzrost osób ubogich odnotowano w miejscowości Góra z 2 na 7 osób. W analizowanym roku z tytułu niepełnosprawności 47 osobom przyznano świadczenia społeczne. W tym zakresie odnotowano również wzrost w porównaniu z rokiem 2010 o 21,3%. Największej pomocy udzielono rodzinom w Wieliszewie, których w roku 2015 było 18. Dane z Ośrodka Pomocy Społecznej dotyczyły również liczby osób i rodzin objętych pomocą z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i alkoholizmu. Na terenie gminy w 2015 roku 37 osób otrzymało świadczenia z tytułu bezradności życiowej. W przypadku osób uzależnionych od alkoholu odsetek ten był niższy i wyniósł 11 osób. Analizując dane od roku 2010 liczba osób pobierających świadczenia z tytułu bezradności i alkoholizmu rosła. W porównaniu do analizowanego roku ich liczba zwiększyła się kolejno o 54,1% (bezradność) i 72,2% (alkoholizm). Istotnym problemem występującym na terenie gminy jest bezrobocie. Jak wynika z danych za rok 2015 osób pozostających bez pracy było 464. Oznacza to, że co 27 mieszkaniec gminy pozostawał bez pracy. Najwięcej osób bezrobotnych mieszkało w sołectwie Wieliszew 158, którzy stanowiły 34,1% ogółu osób bezrobotnych w gminie. Ich liczba w porównaniu do roku 2010 wzrosła o 7,6%. W roku 2015 również wysoki odsetek osób pozostających bez pracy mieszkał w sołectwach: Michałów-Reginów (63), Łajski (59) i Skrzeszew (50). Ważnym aspektem dla rozwoju społeczno-gospodarczego jest liczba osób długotrwale pozostających bez pracy. Na terenie gminy Wieliszew osoby te w roku 2015 stanowiły aż 10 S t r o n a

11 54,7% ogółu bezrobotnych. Najwięcej długotrwale bezrobotnych mieszkało w sołectwach: Wieliszew (81), Michałów-Reginów (38) oraz Łajski (30). Warto zaznaczyć, że od roku 2010 liczba osób długotrwale pozostających bez pracy znacznie wzrosła. W roku 2010 wyniosła 128, natomiast pięć lat później już 254, co stanowi wzrost blisko o połowę (49,6%). Dane za rok 2010 i 2015 potwierdzają, że najwięcej osób długotrwale bezrobotnych przybyło w sołectwie Wieliszew z 36 na 81. W roku 2015 struktura osób bezrobotnych, według danych Powiatowego Urzędu Pracy, kształtowała się następująco: Więcej mężczyzn, niż kobiet (45,7%) pozostawało bez pracy; 70 bezrobotnych to osoby poniżej 25 roku życia; 83 osoby powyżej 50 roku pozostawały bez pracy; 125 osób bezrobotnych było bez kwalifikacji zawodowych. Ostatnim z analizowanych aspektów w sferze społecznej była liczba popełnianych przestępstw. W roku 2015 najwięcej incydentów związanych było z kradzieżą z włamaniem 63 przypadki. W porównaniu do roku 2010 liczba tego rodzaju przestępstw wzrosła o 41,3%. Komisariat Policji w Wieliszewie stosunkowo często interweniował w sprawie kradzieży. Najwięcej w roku 2012 odnotowano 73 przypadki. W roku 2015 odnotowano spadek tego rodzaju przestępstw o 47,9%. Incydentalne przypadki w ostatnim analizowanym roku dotyczyły przemocy domowej (8), rozbojów (2), bójek i pobić (1) oraz kradzieży pojazdu (1). W sferze gospodarczej istotna jest liczba i wielkość podmiotów gospodarczych. W roku 2015 najwięcej firm działało na terenie sołectwa Wieliszew. Odsetek ten wyniósł 483. Następnie nieco mniej w sołectwie Michałów-Reginów (299) i Skrzeszewie (162). Spośród podmiotów gospodarki narodowej na przestrzeni lat najliczniejszą grupę stanowiły mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające do 9 osób). Większe przedsiębiorstwa działalność prowadzą w obrębie aglomeracji warszawskiej, dlatego znaczna liczba mieszkańców podejmuje prace poza obszarem gminy. 11 S t r o n a

12 W sferze techniczno-przestrzennej zdiagnozowano problem związany z zmieniającymi się funkcjami obszarów popegeerowskich. Z racji funkcjonowania na terenie sołectwa Wieliszew Państwowego Gospodarstwa Rolnego w obszarze miejscowości znajdują się budynki popegeerowskie, które wymagają pilnej interwencji (np. Ośrodek Zdrowia i Przedszkole w Wieliszewie). Silny poziom degradacji terenów wpływa na niski poziom jakości przestrzeni publicznej. Ponadto, na terenie gminy odnotowano niewystarczająco rozwiniętą bazę lokalową placówek oświaty oraz obiektów infrastruktury sportowej i rekreacyjnej. W sferze technicznej zdiagnozowany problem związany jest z siecią wodociągową i kanalizacją sanitarną. Zaledwie 50% mieszkańców gminy i 70% powierzchni gminy jest podłączona do sieci wodociągowej. Natomiast 50% powierzchni gminy ma dostęp do kanalizacji. Niski poziom dostępu do tego rodzaju usług wpływa na zmniejszenie atrakcyjności gminy jako potencjalnego miejsca do zamieszkania. W sferze środowiskowej zidentyfikowano problemy związane z zanieczyszczeniem zbiorników wodnych w tym jezior: Klucz, Wieliszewskie, Ławeczno i Góra. Ponadto, istnieje ryzyko związane z brakiem ochrony obszarów cennych przyrodniczo. Związane jest to z propozycjami zmian przeznaczania terenów rolnych i leśnych na działki budowlane. 12 S t r o n a

13 3. Metodologia opracowania diagnozy Na potrzeby Programu Rewitalizacji Gmina Wieliszew podzielona została na mniejsze jednostki urbanistyczne, tj. sołectwa (Góra, Janówek Pierwszy, Kałuszyn, Komornica, Krubin, Łajski, Michałów-Reginów, Olszewnica Nowa, Olszewnica Stara, Poddębie, Sikory, Skrzeszew, Topolina, Wieliszew). Pozwoliło to na zebranie danych w sposób trafny i rzetelny, w oparciu o metodologie badań ilościowych i jakościowych. 3.1 Analiza mierników wskaźnikowych Dane ilościowe, za rok 2015 (stan na 31 XII), pozyskane zostały od takich instytucji jak: Ośrodek Pomocy Społecznej, Policja, Urząd Gminy i Powiatowy Urząd Pracy. Na ich podstawie utworzono następujące wskaźniki: SFERA SPOŁECZNA W1 - Liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców; W2 - Liczba bezrobotnych bez średniego wykształcenia w przeliczeniu na 1000 mieszkańców; W3 - Liczba długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców; W4 - Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców; W5 - Liczba zgłoszonych osób do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców; W6 - Wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu ubóstwa (lata ); W7 - Wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu niepełnosprawności (lata ). SFERA GOSPODARCZA W8 - Liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. 13 S t r o n a

14 SFERA ŚRODOWISKOWA W9 Liczba nielegalnych miejsc składowania odpadów. SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA W10 Liczba budynków popegeerowskich. Następnie wszystkie wartości przyrównane zostały do średniej wartości dla gminy. Na kartogramach przedstawiono odchylenie poniżej lub powyżej średniej dla gminy za pomocą zaznaczenia kolorem obszarów sołectw, w których zdiagnozowano zjawiska negatywne. Do każdego wskaźnika przedstawiono opis przyczyn stanu kryzysowego. Następnym etapem wyznaczania obszaru zdegradowanego było wyliczenie sumarycznego wskaźnika degradacji. Zastosowana metoda analityczna pozwoliła na porównanie uzyskanych wartości mierników wskaźnikowych do średniej i odchylenia dla gminy. Zbiorcze zestawienie uzyskanych wartości przedstawia poniższa tabela. 14 S t r o n a

15 Tabela 1. Zestawienie mierników wskaźnikowych wykorzystanych do wyznaczenia obszaru zdegradowanego Nazwa Wskaźniki W1 W2 W3 W4 W5 W6 W7 W8 W9 W10 Janówek Pierwszy 31,96 19,79 13,70 3,04 13,70 0,00 0,00 105,02 0,00 0,00 Góra 37,66 22,60 20,72 0,00 13,18 350,00 50,00 62,15 1,00 114,00 Komornica 15,21 0,00 3,80 0,00 3,80 0,00 100,00 140,68 1,00 0,00 Krubin 35,20 20,70 31,06 4,14 2,07 250,00 100,00 76,60 1,00 0,00 Kałuszyn 36,54 28,85 28,85 1,92 11,54 200,00 100,00 109,62 1,00 0,00 Łajski 31,86 16,74 16,20 0,54 7,56 200,00 66,67 0,00 2,00 0,00 Michałów-Reginów 39,13 18,63 23,60 0,00 8,70 0,00 100,00 185,71 1,00 0,00 Olszewnica Nowa 40,91 18,18 13,64 0,00 0,00 0,00 100,00 100,00 1,00 0,00 Olszewnica Stara 43,05 18,76 26,49 0,00 4,42 166,67 100,00 112,58 2,00 0,00 Poddębie 13,70 6,85 0,00 6,85 6,85 0,00 100,00 34,25 0,00 0,00 Topolina 11,90 11,90 0,00 0,00 0,00 100,00 100,00 154,76 2,00 0,00 Skrzeszew 39,84 23,90 21,51 2,39 10,36 400,00 25,00 129,08 1,00 0,00 Sikory 58,82 29,41 0,00 29,41 0,00 0,00 0,00 88,24 1,00 0,00 Wieliszew 38,62 19,31 19,80 1,22 6,60 400,00 88,89 118,06 5,00 99,00 ODCHYLENIE DLA GMINY 12,28 7,57 10,53 7,44 4,63 150,64 37,43 46,19 1,17 37,37 ŚREDNIA DLA GMINY 33,89 18,26 15,67 3,54 6,34 147,62 73,61 101,20 1,36 15,21 Źródło: Opracowanie własne. 15 S t r o n a

16 W celu umożliwienia sumowania danych, wskaźniki zestandaryzowano, tj. odjęto od wartości wskaźnika dla danego obszaru średniej dla gminy i podzielono przez odchylenie dla gminy. Wystandaryzowane wskaźniki, przyjmujące wartości dodatnie lub ujemne, pozwoliły na określenie odchylenia od normy. Wartości dodane wskazują, że obszar sołectwa odznacza się wskaźnikiem degradacji wyższym od średniej dla całej gminy. Natomiast wartości ujemne odchylenia oznaczają obszary o najlepszej sytuacji społecznej, które w porównaniu do średniej dla gminy cechują się mniejszym poziomem zdegradowania. 3.2 Metodologia jakościowa Przy tworzeniu Programu Rewitalizacji wykorzystano dane jakościowe. Pierwszą metodą ich pozyskiwania były konsultacje społeczne. W Gminie Wieliszew odbyły się trzy spotkania konsultacyjne, na które zaproszeni zostali wszyscy mieszkańcy gminy. Metodą informowania o spotkaniach były informacje zamieszczone na: stronie internetowej Urzędu Gminy (zakładka Program Rewitalizacji ), BIP-ie, ulotkach i broszurach. Spotkania z interesariuszami odbyły się: 1. 8 sierpnia 2016 roku o godzinie 13:00, 2. 8 sierpnia 2016 roku o godzinie 16:00, stycznia 2017 roku o godzinie 16:00. Łącznie w spotkaniach konsultacyjnych uczestniczyły 23 osoby. Mieszkańcy mieli możliwość wskazanie obszaru, który ma zostać włączony do Programu Rewitalizacji, przez co możliwe było zawężenie obszaru zdegradowanego i wybranie obszaru do rewitalizacji. Drugą metodą zastosowaną w celu uzyskania danych jakościowych były indywidualne wywiady pogłębione. Prowadzone były z przedstawicielami Urzędu Gminy i organizacji pozarządowych, w terminie od 9 listopada 2016 r. do 20 listopada 2016 r. Na potrzeby Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata przeprowadzono 7 wywiadów indywidualnych. 16 S t r o n a

17 4. Delimitacja obszarów zdegradowanych 4.1 Sfera społeczna Liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Średnia liczba osób bezrobotnych (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców) w gminie wynosi 33,89. Oznacza to, że wartości powyżej średniej stanowią o występowaniu negatywnego zjawiska na danym obszarze. Jak wynika z poniższego wykresu, kumulacja tego negatywnego zjawiska występuje w takich sołectwach jak: Sikory, Olszewnica Stara, Olszewnica Nowa, Skrzeszew, Michałów-Reginów, Wieliszew, Góra, Kałuszyn, Krubin. W pozostałych sołectwach, zjawisko występuje na dużo mniejszą skalę (poniżej średniej dla gminy). Analizując przyczyny problemu, należy podkreślić rolniczy charakter gminy aż trzy czwarte obszaru gminy stanowią użytki rolne i leśne. Wieliszew zlokalizowany jest w pobliży dużych aglomeracji miejskich, co powoduje mniejsze zainteresowanie potencjalnych inwestorów. To natomiast wpływa na małą przedsiębiorczość i bezradność niektórych grup społecznych. Brak kapitału przedsiębiorstw uniemożliwia także utworzenie nowych miejsc pracy i rozwój lokalnej przedsiębiorczości. Skutkiem pogłębiania się bezrobocia mogą być zatem: migracje do większych miejscowości, występowanie patologii społecznych i zjawiska wykluczenia społecznego. Należy podejmować wszelkie działania, mające na celu zmniejszenie wysokiego wskaźnika bezrobocia. Największym potencjałem w tym zakresie charakteryzuje się Wieliszew, ze względu na wielkość sołectwa, liczbę ludności, lokalizację podmiotów gospodarczych, występowanie organizacji pozarządowych oraz możliwości stworzenia warunków dla rozwoju przedsiębiorczości. 17 S t r o n a

18 Wykres 1. W1 - Liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Sikory Olszewnica Stara Olszewnica Nowa Skrzeszew Michałów-Reginów Wieliszew Góra Kałuszyn Krubin ŚREDNIA DLA GMINY Janówek Pierwszy Łajski Komornica Poddębie Topolina 13,70 11,90 15,21 43,05 40,91 39,84 39,13 38,62 37,66 36,54 35,20 33,89 31,96 31,86 58,82 Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 2. Kartogram - W1 - Liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne. WNIOSKI Na terenie gminy więcej mężczyzn niż kobiet pozostawało bez pracy. 18 S t r o n a

19 Wysoki wskaźnik bezrobocia dotyczy całej gminy. Kumulacja negatywnego zjawiska występuje w takich sołectwach jak: Sikory, Olszewnica Stara, Olszewnica Nowa, Skrzeszew, Michałów-Reginów, Wieliszew, Góra, Kałuszyn, Krubin (wartości wyższe od średniej dla gminy). Przyczyną występowania zjawiska jest przede wszystkim rolniczy charakter gminy. Źródło: Opracowanie własne. Liczba bezrobotnych bez średniego wykształcenia w przeliczeniu na 1000 mieszkańców W przypadku analizy liczby osób bezrobotnych bez średniego wykształcenia średnia wskaźnika osiągnęła wartość 18,26. Na poniższym wykresie przedstawiona została sytuacja we wszystkich sołectwach, wchodzących w skład gminy. Problem bezrobocia bez średniego wykształcenia, może być rozpatrywany tylko w momencie wykazania problemu wysokiej liczby osób bezrobotnych ogółem. W związku z tym, Janówek Pierwszy nie jest brany pod uwagę w trakcie analizy, pomimo że przyjmuje wartości większe od średniej (wskaźnik dotyczący ogólnej liczby osób bezrobotnych wynosi 31,96 przy średniej dla gminy 33,89. Ponownie, najwyższymi wartościami charakteryzują się sołectwa Sikory, Kałuszyn, Skrzeszew, Góra, Krubin, Wieliszew, Olszewnica Stara i Michałów-Reginów. Przyczynami występowania tego zjawiska są ograniczenia zatrudnienia ze względu na brak miejsca pracy. Szacuje się, że w 2015 r. 9,5% aktywnych zawodowo mieszkańców gminy pracowało w sektorze rolniczym, a 22% w przemyśle i budownictwie. W związku z tym, niskie wykształcenie może być spowodowane rolniczym charakterem gminy i niewielką liczbą szkół kierunkowych. Jest to powiązane z nieodpowiednim wykształceniem mieszkańców, analizując zmieniające się warunki pracy na rynku lokalnym. Potwierdzeniem tego, mogą być dane ze Spisu Powszechnego (rok 2011), gdzie wykształcenie wyższe posiadało 24,9% mieszkańców gminy. Skutkiem pogłębiania się obecnej sytuacji może być przede wszystkim konieczność przekwalifikowania grupy bezrobotnych w taki sposób, aby ich kompetencje odpowiadały aktualnym lokalnym potrzebom rynku pracy. Należy położyć nacisk na wyższą jakość kształcenia oraz bieżące dopasowanie zajęć dodatkowych do zmieniającego się otoczenia. 19 S t r o n a

20 Wykres 2. W2 - Liczba bezrobotnych bez średniego wykształcenia w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Sikory Kałuszyn Skrzeszew Góra Krubin Janówek Pierwszy Wieliszew Olszewnica Stara Michałów-Reginów ŚREDNIA DLA GMINY Olszewnica Nowa Łajski Topolina Poddębie Komornica 0,00 6,85 11,90 23,90 22,60 20,70 19,79 19,31 18,76 18,63 18,26 18,18 16,74 29,41 28,85 Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 3. Kartogram - W2 - Liczba bezrobotnych bez średniego wykształcenia w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne. WNIOSKI Wysoki odsetek bezrobotnych bez średniego wykształcenia w takich sołectwach jak: Sikory, Kałuszyn, Skrzeszew, Góra, Krubin, Wieliszew, Olszewnica Stara, Michałów- Reginów. Rolniczy charakter gminy powoduje koncentrację problemu. 20 S t r o n a

21 Konieczność dostosowania oferty do zmieniających się warunków na lokalnym rynku pracy. Źródło: Opracowanie własne. Liczba długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Średnia dla wskaźnika dot. liczby długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wynosi 15,67. Wskaźniki zostały przeanalizowane tylko dla sołectw, gdzie wskazano na wysoki poziom liczby bezrobotnych ogółem. Oznacza to, że pomimo sołectwo Łajski charakteryzuje się wskaźnikiem wyższym od średniej gminy, problem nie jest analizowany (liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców jest mniejsza niż średnia dla całej gminy). Problem skumulowany został przede wszystkim w takich sołectwach jak: Krubin, Kałuszyn, Olszewnica Stara, Michałów-Reginów, Skrzeszew, Góra i Wieliszew. Przyczyn długotrwałego bezrobocia należy poszukiwać przede wszystkim w sytuacji lokalnego rynku pracy, ale także w postawie osób bezrobotnych. W momencie pozostawania bez pracy dłużej niż 12 miesięcy, zmniejsza się motywacja na poszukiwanie i podjęcie nowej pracy. Wskaźnik powiązany jest także z liczbą rodzin objętych pomocą społeczną, ponieważ bezrobocie również pozostaje przyczyną przyznawania takich świadczeń. Należy także zaznaczyć, że w gminie znajduje się niewielka liczba przedsiębiorstw średnich, tj. zatrudniających pracowników (9 podmiotów wg danych GUS). Może to implikować problemy ze znalezieniem miejsc pracy mieszkańców wskazanych sołectw. Należy także zaznaczyć, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie jest znacznie mniejsze niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w województwie mazowieckim, co również może wpływać na brak motywacji do poszukiwania pracy. Skutkami długotrwałego bezrobocia może być zatem pogorszenie standardu jakości życia, ubóstwo, pogłębiające się zjawisko wykluczenia społecznego oraz wycofanie z uczestniczenia w życiu publicznym, kulturalnym i społecznym. Pogłębienie problemu może sprzyjać także emigracji zarobkowej lub pogorszeniu stanu zdrowia psychicznego. 21 S t r o n a

22 Wykres 3. W3 - Liczba długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Krubin Kałuszyn Olszewnica Stara Michałów-Reginów Skrzeszew Góra Wieliszew Łajski ŚREDNIA DLA GMINY Janówek Pierwszy Olszewnica Nowa Komornica Sikory Topolina Poddębie 3,80 0,00 0,00 0,00 16,20 15,67 13,70 13,64 23,60 21,51 20,72 19,80 26,49 28,85 31,06 Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 4. Kartogram - W3 - Liczba długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne. WNIOSKI Krubin, Kałuszyn, Olszewnica Stara, Michałów-Reginów, Skrzeszew, Góra, Wieliszew jako jednostki z najwyższymi wskaźnikami liczby długotrwale bezrobotnych. Sytuacja na lokalnym rynku pracy (np. niewielka liczba średnich i dużych 22 S t r o n a

23 przedsiębiorstw, niższe przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto niż w województwie mazowieckim) stanowi przyczynę pogłębiania problemu. Źródło: Opracowanie własne. Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Analizując liczbę organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, należy pamiętać o tym, że negatywne zjawisko występuje wówczas, gdy dana jednostka charakteryzuje się wartością poniżej średniej dla gminy. Wynika to z faktu, że im mniejsza liczba organizacji pozarządowych tym mniejsze możliwości wspierania i angażowania mieszkańców danego obszaru. Średnia liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wynosi 3,54. Najniższymi wartościami wskaźnika charakteryzują się: Topolina, Olszewnica Stara, Olszewnica Nowa, Michałów-Reginów, Góra, Łajski, Wieliszew, Kałuszyn, Skrzeszew, Janówek Pierwszy. Przyczyn należy przede wszystkim upatrywać w niewielkim zaangażowaniu społeczności lokalnej w organizowane wydarzenia kulturalne oraz zajęcia dodatkowe. Potwierdzeniem tego jest zmniejszająca się liczba uczestników imprez organizowanych przez domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice (z w 2012 r. do w 2015 r. wg danych GUS). Zmniejszyła się także liczba grup artystycznych, liczba członków grup artystycznych (z 185 w 2012 r. do 160 w 2014 r.). W gminie zmniejszyła się także liczba czytelników bibliotek publicznych (wskaźnik wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach w 2011 r. wynosił 12,3 a w 2015 r. już tylko 10,3). W związku z tym, skutkami zmniejszającego zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne może być spadek liczby organizacji pozarządowych, a tym samym mniejsza liczba organizowanych zajęć dodatkowych. To natomiast może przyczynić się do pogłębiania zjawiska wykluczenia społecznego wśród grup zagrożonych lub wycofaniu pewnych grup społecznych z życia społeczno-kulturalnego. 23 S t r o n a

24 Wykres 4. W4 - Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Topolina Olszewnica Stara Olszewnica Nowa Michałów-Reginów Komornica Góra Łajski Wieliszew Kałuszyn Skrzeszew Janówek Pierwszy ŚREDNIA DLA GMINY Krubin Poddębie Sikory 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,54 1,22 1,92 2,39 3,04 3,54 4,14 6,85 29,41 Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 5. Kartogram - W4 - Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne. WNIOSKI Najniższymi wartościami wskaźnika charakteryzują się: Topolina, Olszewnica Stara, Olszewnica Nowa, Michałów-Reginów, Góra, Łajski, Wieliszew, Kałuszyn, Skrzeszew, 24 S t r o n a

25 Janówek Pierwszy. Przyczyny obecnej sytuacji należy upatrywać w niewielkim zaangażowaniu społeczności w lokalne problemy. Konieczność podejmowania działań mających na celu zagospodarowanie przestrzeni zdegradowanych na miejsca aktywizacji społecznej. Źródło: Opracowanie własne. Liczba zgłoszonych osób do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Janówek Pierwszy, Góra, Kałuszyn, Skrzeszew, Michałów-Reginów, Łajski, Poddębie, Wieliszew to jednostki gdzie zanotowano najwyższy wskaźnik liczby zgłoszonych osób do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Średnia dla gminy w tym wskaźniku wynosi 6,34. Im większa liczba zgłoszonych osób do Gminnej Komisji Rozwiazywania Problemów Społecznych tym większy problem w danej jednostce referencyjnej. Problem ten jest powiązany z pozostałymi analizowanymi wskaźnikami. Przyczyny można poszukiwać zarówno w wysokich wskaźnikach dotyczących liczby pobieranych świadczeń oraz sytuacji na lokalnym rynku pracy. Należy zaznaczyć także, że wysoki poziom stresu, sytuacja życiowa, osobiste problemy to czynniki wpływające na pogłębienie problemu. Powodem może być także społeczne przyzwolenie i akceptacja spożywania alkoholu. Problemy związane z nadużywaniem alkoholu powodują także wysokie koszty ekonomiczne. W związku z tym należy podejmować działania mające na celu podnoszenie świadomości i wiedzy mieszkańców na temat skutków nadużywania alkoholu oraz możliwości uczestniczenia zajęciach terapeutycznych i rehabilitacyjnych. 25 S t r o n a

26 Wykres 5. W5 - Liczba zgłoszonych osób do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Janówek Pierwszy Góra Kałuszyn Skrzeszew Michałów-Reginów Łajski Poddębie Wieliszew ŚREDNIA DLA GMINY Olszewnica Stara Komornica Krubin Sikory Topolina Olszewnica Nowa 2,07 0,00 0,00 0,00 3,80 4,42 7,56 6,85 6,60 6,34 8,70 10,36 11,54 13,18 13,70 Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 6. Kartogram W5 - Liczba zgłoszonych osób do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne. WNIOSKI Janówek Pierwszy, Góra, Kałuszyn, Skrzeszew, Michałów-Reginów, Łajski, Poddębie, Wieliszew to jednostki gdzie zanotowano najwyższy wskaźnik liczby zgłoszonych 26 S t r o n a

27 osób do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Przyczynami kumulacji problemów są przede wszystkim: otoczenie środowiskowe, społeczne pozwolenie, sytuacja na rynku pracy. Skutkiem utrzymywania się wskaźnika na wysokim poziomie są mogą być wysokie koszty ekonomiczne. Źródło: Opracowanie własne. Wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu ubóstwa (lata ) i wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu niepełnosprawności (lata ) Na potrzeby Programu Rewitalizacji obliczono wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu ubóstwa i niepełnosprawności, który ilustruje tendencję zmiany określonego parametru w danym przedziale czasowym. Wskaźnik dynamiki zmian obliczony został na podstawie danych za rok 2010 i Powody występowania wysokiego wskaźnika liczby osób pobierających świadczenia powinny być analizowane na tym samym poziomie, ze względu na złożoność problemu. Średnia wskaźnika dynamiki zmian dla gminy dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu ubóstwa w latach wynosi 147,62. Wyższe wartości od średniej oznaczają kumulacje negatywnego zjawiska w danej jednostce referencyjnej. W przypadku tego zjawiska, problemy występują przede wszystkim w takich sołectwach jak: Wieliszew, Skrzeszew, Góra, Krubin, Łajski, Kałuszyn, Olszewnica Stara, Topolina. W przypadku analizy wskaźnika dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu niepełnosprawności w latach , wartości powyżej średniej (73,61) przyjmują Topolina, Poddębie, Olszewnica Stara, Olszewnica Nowa, Michałów-Reginów, Kałuszyn, Krubin, Komornica, Wieliszew. Powodem występowania problemów może być przede wszystkim sytuacja na lokalnym rynku pracy, ubóstwo, rolniczy charakter gminy, poziom wykształcenia mieszkańców. Analizie należy poddać ze względu na jaki charakter pobierane są świadczenia społeczne. 27 S t r o n a

28 W następstwie długotrwałego pobierania świadczeń może wystąpić brak chęci do podejmowania pracy w celu poprawienia swojej sytuacji materialnej. W przypadku, gdy wysokość pobieranych świadczeń jest na tyle wysoka, że wystarcza danej rodzinie, niechętnie będą podejmowane działania związane z rozwojem własnym, poszukiwaniem pracy lub poprawieniem standardu swojego życia. Przyczynami pogłębiania się problemów są przede wszystkim lokalne uwarunkowania w gminie. Niewielka liczba ułatwień dla osób niepełnosprawnych może natomiast wpływać na wykluczenie społeczne analizowanej grupy mieszkańców. Wysoka liczba ubogich może być spowodowana sytuacją na rynku pracy oraz brakiem kompetencji do podejmowania oferowanej pracy w obecnych warunkach. Wykres 6. W6 - Wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu ubóstwa (lata ) Wykres 7. W7 - Wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu niepełnosprawności (lata ) Wieliszew 400,00 Topolina 100,00 Skrzeszew 400,00 Poddębie 100,00 Góra 350,00 Olszewnica Stara 100,00 Krubin 250,00 Olszewnica Nowa 100,00 Łajski 200,00 Michałów-Reginów 100,00 Kałuszyn 200,00 Kałuszyn 100,00 Olszewnica Stara 166,67 Krubin 100,00 ŚREDNIA DLA GMINY 147,62 Komornica 100,00 Topolina 100,00 Wieliszew 88,89 Sikory 0,00 ŚREDNIA DLA GMINY 73,61 Poddębie 0,00 Łajski 66,67 Olszewnica Nowa 0,00 Góra 50,00 Michałów-Reginów 0,00 Skrzeszew 25,00 Komornica 0,00 Sikory 0,00 Janówek Pierwszy 0,00 Janówek Pierwszy 0,00 Źródło: Opracowanie własne. 28 S t r o n a

29 Rysunek 7. Kartogram W6 - Wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu ubóstwa (lata ) Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 8. Kartogram W7 - Wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu niepełnosprawności (lata ) Źródło: Opracowanie własne. WNIOSKI Niepełnosprawność i ubóstwo to główne powody pobieranych świadczeń. 29 S t r o n a

30 Wieliszew, Krubin, Olszewnica Stara i Topolina to jednostki charakteryzujące się najwyższymi wskaźnikami w obu analizowanych przypadkach. Konieczność wspierania osób wykluczonych dotkniętych problemami zwłaszcza ubóstwa i niepełnosprawności. Źródło: Opracowanie własne. 4.2 Podsumowanie sfery społecznej sumaryczny wskaźnik degradacji W poniższej tabeli przedstawiono mierniki wskaźnikowe dla sfery społecznej. Jest to kolejny krok w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego. Oznacza to, że dla każdego obszaru obliczona została wartość wskaźników, umożliwiająca ich porównanie. Takie wskaźniki mogą przyjmować wartości dodatnie i ujemne. Dopiero po ich zsumowaniu przedstawiony może zostać wskaźnik sumaryczny. Wartości wskaźników wystandaryzowanych znajdują się w poniższej tabeli. Natomiast wartość wskaźnika sumarycznego przedstawiona została na poniższym wykresie. Znacznie ułatwi to odczytanie wszystkich wartości. Tabela 2. Sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery społecznej W1 W2 W3 W4 W5 W6 W7 Sumaryczny wskaźnik degradacji Janówek Pierwszy -0,16 0,20-0,19 0,07 1,59-0,98-1,97 0,53 Góra 0,31 0,57 0,48 0,48 1,48 1,34-0,63 4,66 Komornica -1,52-2,41-1,13 0,48-0,55-0,98 0,71-6,11 Krubin 0,11 0,32 1,46-0,08-0,92 0,68 0,71 1,57 Kałuszyn 0,22 1,40 1,25 0,22 1,12 0,35 0,71 4,55 Łajski -0,17-0,20 0,05 0,40 0,26 0,35-0,19 0,70 Michałów- Reginów 0,43 0,05 0,75 0,48 0,51-0,98 0,71 1,23 Olszewnica Nowa 0,57-0,01-0,19 0,48-1,37-0,98 0,71-1,50 Olszewnica Stara 0,75 0,07 1,03 0,48-0,42 0,13 0,71 2,03 Poddębie -1,64-1,51-1,49-0,45 0,11-0,98 0,71-5,95 Topolina -1,79-0,84-1,49 0,48-1,37-0,32 0,71-5,33 Skrzeszew 0,48 0,75 0,56 0,15 0,87 1,68-1,30 4,48 Sikory 2,03 1,47-1,49-3,48-1,37-0,98-1,97-3,81 Wieliszew 0,39 0,14 0,39 0,31 0,06 1,68 0,41 2,96 Źródło: Opracowanie własne. 30 S t r o n a

31 Analizując wskaźnik, jednostki przyjmujące wartości powyżej 0 charakteryzują się degradacją w sferze społecznej. Im wyższy wskaźnik, tym większa kumulacja problemów społecznych. Przyczyny takiego stanu wraz ze skutkami szczegółowo zostały omówione podczas analizy poszczególnych wskaźników. Wykres 8. Sumaryczny wskaźnik degradacji - sfera społeczna Góra Kałuszyn Skrzeszew 4,66 4,55 4,48 Wieliszew 2,96 Olszewnica Stara Krubin Michałów-Reginów Łajski Janówek Pierwszy 2,03 1,57 1,23 0,70 0,53 Olszewnica Nowa -1,50 Sikory -3,81 Topolina Poddębie Komornica -5,95-6,11-5,33 Źródło: opracowanie własne Jak wynika z wyliczeń, najwyższymi wskaźnikami charakteryzują się kolejno: Góra 4,66 Kałuszyn 4,55 Skrzeszew 4,48 Wieliszew 2,96 Olszewnica Stara 2,03 Krubin 1,57 31 S t r o n a

32 Michałów-Reginów 1,23 Łajski 0,70 Należy jednak pamiętać, że obszaru zdegradowanego nie można wybrać wyłącznie na podstawie występowania wskaźników społecznych. W związku z tym, w kolejnej podrozdziałach przeanalizowano także sfery gospodarczą, środowiskową i przestrzennofunkcjonalną. 4.3 Sfera gospodarcza Liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców W sferze gospodarczej analizie poddano wskaźnik dotyczący liczby podmiotów gospodarczych. Ze względu na bliskie położenie aglomeracji warszawskiej, wielu mieszkańców gminy znajduje pracę poza swoim miejscem zameldowania. Ze względu na długi czas podróży do pracy, mieszkańcy nie angażują się w inicjatywy organizowane na terenie gminy, skutkujące zmożonym procesem anonimowości, osłabieniem więzi społecznych i tożsamości lokalnej. Istotnym jest zatem rozwój sfery gospodarczej w gminie Wieliszew poprzez rozwój firm zatrudniających mieszkańców w innej, niż rolnictwo, sferze. Najwięcej podmiotów gospodarczych w roku 2015 (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców) funkcjonowało w sołectwie Michałów-Reginów, a następnie w Topolinie, Komornicy, Skrzeszewie, Wieliszewie, Olszewnicy Starej, Kałuszynie i Janówku Pierwszym. Sołectwem, cechującym się degradacją sfery gospodarczej, są natomiast Łajski. Wartości poniżej średniej dla gminy, co oznacza kumulację negatywnego zjawiska jakim jest niewielka liczba podmiotów gospodarczych są: Poddębie, Góra, Krubin, Sikory, Olszewnica Stara. Niewątpliwym potencjałem gminy jest rozwój sektora usług. Powstają nowe punktu usługowohandlowe, których właścicielami są najczęściej mieszkańcy gminy. Rozwój lokalnej przedsiębiorczości może pobudzać innych mieszkańców do zakładania firm. 32 S t r o n a

33 Wykres 9. W8 - Liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Łajski Poddębie Góra Krubin Sikory Olszewnica Nowa ŚREDNIA DLA GMINY Janówek Pierwszy Kałuszyn Olszewnica Stara Wieliszew Skrzeszew Komornica Topolina Michałów-Reginów 0,00 34,25 62,15 76,60 88,24 100,00 101,20 105,02 109,62 112,58 118,06 129,08 140,68 154,76 185,71 Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 9. Kartogram W8 - Liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne. WNIOSKI Najwięcej podmiotów gospodarczych zlokalizowanych jest w Wieliszewie. Natomiast w przypadku wskaźnika dotyczącego liczby podmiotów gospodarczych 33 S t r o n a

34 w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, najwyższe wartości przyjmuje Michałów- Reginów. Mała liczba przedsiębiorstw jest przyczyną podejmowania pracy poza miejscem zamieszkania. Na terenie gminy Wieliszew rozwija się sektor usług. Źródło: Opracowanie własne. 4.4 Podsumowanie sfery gospodarczej wskaźnik sumaryczny Podobnie jak w przypadku sfery społecznej, poniżej zaprezentowano sumaryczny wskaźnik degradacji. Z uwagi na fakt, iż analizie poddano tylko jeden wskaźnik, mierniki wskaźnikowe równe są sumarycznemu wskaźnikowi degradacji (Tabela 2). Takie przedstawienie danych pozwoliło na odpowiednie wystandaryzowanie wszystkich wskaźników, wykorzystując średnią gminy, w celu wyznaczenia obszarów najbardziej zdegradowanych. Mierniki wskaźnikowe przyjmujące wartości powyżej 0 oznaczają miejsca, gdzie występuje kumulacja zjawisk negatywnych, zdefiniowanych w sferze społecznej. Przyczyny występowania zjawisk negatywnych zostały opisane przy analizie wskaźnika dot. liczby podmiotów gospodarczych. Tabela 3. Sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery gospodarczej Źródło: Opracowanie własne. Sołectwo Sumaryczny wskaźnik degradacji Janówek Pierwszy -0,08 Góra 0,85 Komornica -0,85 Krubin 0,53 Kałuszyn -0,18 Łajski 2,19 Michałów-Reginów -1,83 Olszewnica Nowa 0,03 Olszewnica Stara -0,25 Poddębie 1,45 Topolina -1,16 Skrzeszew -0,60 Sikory 0,28 Wieliszew -0,37 34 S t r o n a

35 W celu usystematyzowania wszystkich informacji, na poniższym wykresie zaprezentowano sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery gospodarczej. Wartości powyżej 0 przyjmują takie sołectwa jak: Łajski, Poddębie, Góra, Krubin i Sikory, co świadczy o degradacji sfery gospodarczej. Z drugiej strony, należy zaznaczyć, że problem może być rozpatrywany tylko w przypadku zanalizowania równolegle występowania problemu w sferze społecznej i gospodarczej. W związku z tym, warunek ten został spełniony tylko przez sołectwa: Góra, Krubin i Łajski (degradacja stanu zarówno w sferze społecznej, jak i gospodarczej). Wykres 10. Sumaryczny wskaźnik degradacji - sfera gospodarcza Łajski 2,19 Poddębie 1,45 Góra 0,85 Krubin Sikory Olszewnica Nowa 0,28 0,03 0,53 Janówek Pierwszy Kałuszyn Olszewnica Stara Wieliszew Skrzeszew Komornica -0,08-0,18-0,25-0,37-0,60-0,85 Topolina -1,16 Michałów-Reginów -1,83 Źródło: opracowanie własne 4.5 Sfera środowiskowa Liczba nielegalnych miejsc składowania odpadów Sołectwo Wieliszew to miejsce, w którym odnotowano największą liczbę nielegalnych miejsc składowania odpadów. Wartości powyżej średniej odnotowano także w Topolinie, Olszewnicy Starej i Łajskach, co świadczy o degradacji sfery środowiskowej. 35 S t r o n a

36 Nielegalne wysypiska zanieczyszczają gleby, wody powierzchniowe i podziemne, zwiększają również ryzyko pożarowe poprzez możliwość samozapłonu. Przenikanie groźnych substancji chemicznych do środowiska, skutkuje niską jakością wód i gleby. Zatem składowanie odpadów wpływa negatywnie na zdrowie ludzi mieszkających w ich pobliżu, w konsekwencji przyczyniając się do obniżenia jakości życia. Wykres 11. W9 Liczba nielegalnych miejsc składania odpadów Wieliszew Topolina Olszewnica Stara Łajski ŚREDNIA DLA GMINY Sikory Skrzeszew Olszewnica Nowa Michałów-Reginów Kałuszyn Krubin Komornica Góra Poddębie Janówek Pierwszy , Źródło: Opracowanie własne. 36 S t r o n a

37 Rysunek 10. Kartogram W9 Liczba nielegalnych miejsc składania odpadów Źródło: Opracowanie własne. WNIOSKI Najwięcej nielegalnych miejsc składowania odpadów zlokalizowano na terenie Wieliszewa, Topoliny, Olszewnicy Starej i Łajski. Nielegalne wysypiska zanieczyszczają wody i gleby, negatywnie wpływając na zdrowie i życie mieszkańców. Obecność dzikich wysypisk obniża jakość życia ludzi mieszkających w ich pobliżu. Źródło: Opracowanie własne. 4.6 Podsumowanie sfery środowiskowej wskaźnik sumaryczny Standaryzacja wskaźników została przygotowana także dla sfery środowiskowej. W poniżej tabeli przedstawione zostały mierniki wskaźnikowe. Podobnie, jak w pozostałych sfer, przyczyny kumulacji występowania negatywnych zjawisk negatywnych opisane zostały przy szczegółowej analizie wskaźnika. Tabela 4. Sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery środowiskowej Sołectwo Sumaryczny wskaźnik degradacji Janówek Pierwszy -1,16 Góra -0,30 37 S t r o n a

38 Źródło: Opracowanie własne. Sołectwo Sumaryczny wskaźnik degradacji Komornica -0,30 Krubin -0,30 Kałuszyn -0,30 Łajski 0,55 Michałów-Reginów -0,30 Olszewnica Nowa -0,30 Olszewnica Stara 0,55 Poddębie -1,16 Topolina 0,55 Skrzeszew -0,30 Sikory -0,30 Wieliszew 3,11 Na poniższym wykresie przedstawiono sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery środowiskowej. Najwyższą wartością, co znaczy o występowaniu negatywnego zjawiska, charakteryzuje się sołectwo Wieliszew. Wartości powyżej 0 przyjmują także Topolina, Olszewnica Stara i Łajski. Tylko w przypadku Topoliny nie odnotowano współwystępowania problemu zarówno w sferze społecznej, jak i środowiskowej. Wykres 12. Sumaryczny wskaźnik degradacji - sfera środowiskowa Wieliszew Topolina Olszewnica Stara Łajski Sikory Skrzeszew Olszewnica Nowa Michałów-Reginów Kałuszyn Krubin Komornica Góra Poddębie Janówek Pierwszy -1,16-1,16-0,30-0,30-0,30-0,30-0,30-0,30-0,30-0,30 0,55 0,55 0,55 3,11 Źródło: opracowanie własne 38 S t r o n a

39 4.7 Sfera przestrzenno-funkcjonalna Liczba budynków popegeerowskich Stan kryzysowy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej związany jest ze złym stanem technicznym budynków popegeerowskich. Obiekty, wybudowane przed rokiem 1989, posiadają przestarzałe instalacje, które przyczyniają się do wysokiej emisji zanieczyszczeń do powietrza (m.in. pyłów, dwutlenku siarki oraz tlenków azotu). Niski standard użytkowania obiektów i ich negatywny wpływ na jakość środowiska naturalnego, stanowi główną przyczynę degradacji. Budynki, których często mieszkańcami są osoby ubogie i bezradne życiowo, wymagają remontu lub modernizacji. Degradacja infrastruktury technicznej, skutkuje pogłębieniem symptomów kryzysu (tj. wykluczenia społecznego, marginalizacji) i objęciem negatywnymi zjawiskami pozostałej części sołectwa lub gminy. W przypadku analizy wskaźnika dotyczącego liczby budynków popegeerowskich, średnia dla gminy wynosi 15,21. Wartości wyższe od średniej przyjmują takie sołectwa jak Wieliszew i Góra, co świadczy o degradacji sfery przestrzenno-funkcjonalnej. Potencjałem w tym zakresie charakteryzuje się obiekt na terenie popegeerowskim, w którym obecnie funkcjonuje Ośrodek Zdrowia, Przedszkole, Poczta, Kasa, Biuro Rady, sala koncertowa oraz Urząd Gminy. Budynek znajduje się w centrum wsi Wieliszew i ze względu na zły stan techniczny, obiekt nie jest w pełni wykorzystany na cele aktywizacji społecznej i zawodowej. 39 S t r o n a

40 Wykres 13. W10 Liczba budynków popegeerowskich Góra Wieliszew ŚREDNIA DLA GMINY Sikory Skrzeszew Topolina Poddębie Olszewnica Stara Olszewnica Nowa Michałów-Reginów Łajski Kałuszyn Krubin Komornica Janówek Pierwszy , Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 11. Kartogram - W10 Liczba budynków popegeerowskich Źródło: Opracowanie własne. WNIOSKI Na terenie gminy zlokalizowanych jest 213 budynków popegeerowskich. Budynki znajdują się w złym stanie technicznym, co wpływa na pogłębienia się zjawiska wykluczania społecznego i marginalizacji, jak również na zły stan 40 S t r o n a

41 środowiska naturalnego. Źródło: Opracowanie własne. 4.8 Podsumowanie sfery przestrzenno-funkcjonalnej wskaźnik sumaryczny Liczba budynków popegeerowskich przedstawiona została także w postaci wskaźnika sumarycznego, co pozwoliło na wystandaryzowanie wcześniej opisanego problemu. Tabela 5. Sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery przestrzenno-funkcjonalnej Źródło: Opracowanie własne. Sołectwo Sumaryczny wskaźnik degradacji Janówek Pierwszy -0,41 Góra 2,64 Komornica -0,41 Krubin -0,41 Kałuszyn -0,41 Łajski -0,41 Michałów-Reginów -0,41 Olszewnica Nowa -0,41 Olszewnica Stara -0,41 Poddębie -0,41 Topolina -0,41 Skrzeszew -0,41 Sikory -0,41 Wieliszew 2,24 Wartości powyżej 0 przyjęły tylko Góra i Wieliszew, co oznacza skumulowanie problemów właśnie w tych jednostkach. Dokładne przyczyny występowania stanu degradacji opisane zostały w trakcie analizowania wskaźnika. 41 S t r o n a

42 Wykres 14. Sumaryczny wskaźnik degradacji - sfera przestrzenno-funkcjonalna Góra Wieliszew Sikory Skrzeszew Topolina Poddębie Olszewnica Stara Olszewnica Nowa Michałów-Reginów Łajski Kałuszyn Krubin Komornica Janówek Pierwszy -0,41-0,41-0,41-0,41-0,41-0,41-0,41-0,41-0,41-0,41-0,41-0,41 2,24 2,64 Źródło: opracowanie własne 4.9 Podsumowanie: obszar zdegradowany W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego, mierniki wskaźnikowe w poszczególnych sferach porównane zostały do średniej dla gminy. Na podstawie odchyleń od średniej określono występowanie stanu kryzysowego lub jego brak. Poniższa tabela przedstawia wyliczenia dla sumarycznego wskaźnika degradacji dla wszystkich sfer. Tabela 6. Sumaryczny wskaźnik degradacji dla wszystkich sfer Sołectwo Sumaryczny wskaźnik degradacji Wieliszew 8,35 Góra 7,21 Kałuszyn 4,36 Łajski 2,85 Olszewnica Stara 2,63 Krubin 2,09 Skrzeszew 1,87 Michałów-Reginów -0,60 Olszewnica Nowa -1,49 Janówek Pierwszy -3,08 42 S t r o n a

43 Sołectwo Sumaryczny wskaźnik degradacji Poddębie -5,36 Topolina -5,64 Sikory -6,21 Komornica -6,97 Źródło: Opracowanie własne. W celu wykazania koncentracji zjawisk kryzysowych, poniższe kartogramy przedstawią wartości wskaźników sumarycznych w poszczególnych sferach, a następnie zaprezentowano mapę przedstawiającą kumulację negatywnych zjawisk społecznych. 43 S t r o n a

44 Rysunek 12. Kartogram sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery społecznej Źródło: Opracowanie własne. 44 S t r o n a

45 Rysunek 13. Kartogram sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery gospodarczej Źródło: Opracowanie własne. 45 S t r o n a

46 Rysunek 14. Kartogram sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery środowiskowej Źródło: Opracowanie własne. 46 S t r o n a

47 Rysunek 15. Kartogram sumaryczny wskaźnik degradacji dla sfery przestrzenno-funkcjonalnej Źródło: Opracowanie własne. 47 S t r o n a

48 Rysunek 16. Kartogram sumaryczny wskaźnik degradacji dla wszystkich sfer Źródło: Opracowanie własne. 48 S t r o n a

49 WNIOSEK Najwyższą wartość sumarycznego wskaźnika degradacji, oznaczający przyjmuje sołectwo Wieliszew. Obszarem zdegradowanym jest sołectwo Wieliszew, na terenie którego zdiagnozowano stan kryzysowy w trzech sferach: społecznej, środowiskowej i przestrzenno-funkcjonalnej. Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 17. Obszar zdegradowany OBSZAR ZDEGRADOWANY Ludność: 4091 = 32,33% > 30% Powierzchnia: 1843,31 ha = 17,38% < 20% Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 18. Mapa poglądowa obszar zdegradowany na tle gminy Wieliszew Źródło: Opracowanie własne. 49 S t r o n a

50 Według Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata obszar rewitalizacji nie może obejmować łącznie więcej niż 20% powierzchni gminy i dotyczyć liczby ludności nie większej niż 30% jej mieszkańców. Wyznaczony obszar zdegradowany przekracza wskazany limit ludności, zatem nie może być w pełni włączony do procesu rewitalizacji. W celu zmniejszenia liczby mieszkańców sołectwo Wieliszew podzielone zostało na dwa podobszary: 1. Podobszar I okolice Jeziora Wieliszewskiego, ulicy Modlińskiej i Warszawskiej; 2. Podobszar II okolice osiedla 600-lecia i osiedla TBS. Poglądowy podział sołectwa z granicami podobszarów przedstawia poniższa mapa (mapa ewidencyjna, z podziałem na działki, dołączona została do Programu Rewitalizacji): 50 S t r o n a

51 Rysunek 19.Poglądowa mapa podziału sołectwa Wieliszew na Podobszar I i Podobszar II Źródło: Opracowanie własne. Dla wyznaczonych dwóch podobszarów zebrano następujące dane: 1. Sfera społeczna: Liczba osób korzystających ze wsparcia Ośrodka Pomocy Społecznej w przeliczeniu na 1000 mieszkańców jednostki podziału (stan na 31 XII 2016 r.). Liczba popełnionych przestępstw w przeliczeniu na 1000 mieszkańców jednostki podziału (stan na 31 XII 2016 r.). 2. Sfera środowiskowa: Liczba nielegalnych miejsc składowania odpadów (stan na 31 XII 2016 r.). 51 S t r o n a

52 Następnie uzyskane dane porównano do średniej dla obszaru zdegradowanego. Tabela 7. Analiza mierników wskaźnikowych dla podobszarów Wieliszewa Liczba osób korzystających ze wsparcia Ośrodka Pomocy Społecznej w przeliczeniu na 1000 mieszkańców jednostki podziału Liczba popełnionych przestępstw w przeliczeniu na 1000 mieszkańców jednostki podziału Liczba nielegalnych miejsc składowania odpadów Podobszar I 36,75 0,74 4,00 Podobszar II 27,01 0,00 1,00 Średnia dla obszaru zdegradowanego Źródło: Opracowanie własne. 31,88 0,37 2,5 Tabela 8. Zjawiska kryzysowe na terenie obszaru zdegradowanego sołectwa Wieliszew Sfera społeczna Sfera środowiskowa Koncentracja zjawisk negatywnych Podobszar I Stan kryzysowy Stan kryzysowy TAK Podobszar II Brak Brak NIE Źródło: Opracowanie własne. Z powyżej tabeli wynika, że we wszystkich trzech analizowanych wskaźnikach, stan kryzysowy występuje na terenie Podobszaru I. Również ocena społeczna potwierdza potrzebę działań rewitalizacyjnych na tym obszarze. W trakcie wywiadów pogłębionych wskazywano na obszary: istotne dla rozwoju i jakości życia publicznego mieszkańców Wieliszewa (dawne tereny PGR, okolice Jeziora Wieliszewskiego i Ośrodka Pomocy Społecznej), o niedostosowanej infrastrukturze budynków użyteczności publicznej do osób starszych i niepełnosprawnych (np. Urząd Gminy), o niewykorzystanym potencjale, jakim jest możliwość prowadzenia działań integracyjno-aktywizacyjnych mieszkańców (okolice Jeziora Wieliszewskiego). 52 S t r o n a

53 Przeprowadzone konsultacje społeczne potwierdziły, że obszarami wymagającymi podjęcia interwencji na terenie sołectwa Wieliszew są: okolice Jeziora Wieliszewskiego, tereny danego Państwowego Gospodarstwa Rolnego, centrum wsi, tj. Urząd Gminy, kościół i szkoła. Zarówno analiza mierników wskaźnikowych, wywiadów pogłębionych, jak i konsultacji społecznych wskazuje na potrzebę podjęcia interwencji na Podobszarze I sołectwa Wieliszew. WNIOSEK Ocena społeczna potwierdziła potrzebę przeprowadzenia procesu rewitalizacji na terenie Podobszaru I. Po przeprowadzeniu analizy mierników wskaźnikowych, dodatkowo wzmocnionych wynikami oceny społecznej wskazano, że obszarem koncentrującym negatywne zjawiska jest Podobszar I. Źródło: Opracowanie własne. OBSZAR REWITALIZACJI Obszarem rewitalizacji jest Podobszar I sołectwa Wieliszew. 53 S t r o n a

54 Rysunek 20. Mapa poglądowa obszar rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego Źródło: Opracowanie własne. 54 S t r o n a

55 5. Szczegółowy opis obszaru rewitalizacji Obszar rewitalizacji zamieszkiwany jest przez 2721 mieszkańców, którzy stanowią 21,50% mieszkańców gminy, na 699 ha (6,59% powierzchni gminy). Rysunek 21. Obszar rewitalizacji OBSZAR REWITALIZACJI Ludność: 2721 = 21,50% < 30% Powierzchnia: 699 ha = 6,59% < 20% Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 22. Mapa poglądowa obszar rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne. Obszar rewitalizacji położony jest w północno-wschodniej części gminy oraz północnowschodniej i centralnej części sołectwa Wieliszew. Od północy ograniczony jest Jeziorem 55 S t r o n a

56 Wieliszewskim, a od wschodu Uroczyskiem Zegrze i torami kolejowymi. Południowa część obszaru rewitalizacji graniczy z Uroczyskiem Wieliszew i sołectwem Łajski. Zachodnia granica, rozdzielająca Podobszar I i II, przechodzi przez granice następujących działek: 825/21, 825/19, 808/3, 808/2, 712/1, 712/3, 712/4, 712/10, 712/5, 712/6, 712/7, 712/8, 712/9, 709,141/3, 141/10, 141/9, 141/8, 141/7, 141/12, 141/18, 141/17, 141/25, 141/23, 141/21, 141/20, 141/14, 353, 95/1, 226, 260/2, 315, 213/3 i 329, które w całości wchodzą w skład obszaru rewitalizacji. W skład obszaru rewitalizacji wchodzą następujące ulice: Miętowa, Olszankowa, Sosnowa, Jeziorna, Świętojańska, Górki, Niepodległości do numeru 75, Żytnia, Słoneczna, Łąkowa, Popiełuszki, Modlińska do numeru 148, Ks. Jerzego Popiełuszki, Podgórna, Polna, Pogodna, Wiosenna, Deszczowa, Daliowa, Złota, Miła, Wrzosowa Willowa d numeru 21, Familijna, Radosna, Polna, Krótka, Ogrodowa, Flisaków, Storczyków, Kościelna, Poprzeczna, Solidarności, Królewska, Książęca, Podgórna. 56 S t r o n a

57 Zdiagnozowanym problemem na terenie Podobszaru I Wieliszew jest znaczny udział osób objętych wsparciem Ośrodka Pomocy Społecznej. W przeliczeniu na 1000 osób, 36,75 objętych jest tego rodzaju pomocą (przy średniej 31,88 dla całego obszaru zdegradowanego). Na tym terenie odnotowano także wysoki poziom przestępczości. Na wyodrębnionym podobszarze popełniono 0,74 przestępstwa w przeliczeniu na 1000 osób (przy średniej 0,37 dla całego obszaru zdegradowanego), większość na terenach wokół Jeziora Wieliszewskiego. Oprócz tego 4 z 5 nielegalnych miejsc składowania odpadów znajduje się na terenie Podobszaru I. Również wywiady pogłębione wskazują na potrzebę przeprowadzenia działań rewitalizacyjnych na terenach wchodzących w skład właśnie tego podobszaru, które: Są istotne dla rozwoju i podniesienia jakości życia publicznego mieszkańców Wieliszewa, takich jak dawne tereny Państwowego Gospodarstwa Rolnego: pomimo podejmowanych działań zmierzających do wyprowadzenia tego obszaru ze stanu kryzysowego nadal występują na nim negatywne zjawiska tereny/obiekty są zaniedbane, infrastruktura techniczna jest niewystarczająca, dochodzi do zanieczyszczeń środowiska. Wybudowane przed rokiem 1989 budynki popegeerowskie posiadają przestarzałe instalacje, które przyczyniają się do wysokiej emisji zanieczyszczeń do powietrza (m.in. pyłów, dwutlenku siarki oraz tlenków azotu). Niski standard użytkowania obiektów i ich negatywny wpływ na jakość środowiska naturalnego, stanowią główne przyczyny degradacji. Budynki, których często mieszkańcami są osoby ubogie i bezradne życiowo, wymagają remontu lub modernizacji. Degradacja infrastruktury technicznej, skutkuje pogłębieniem wykluczenia społecznego, marginalizacji. Charakteryzują się niedostosowaną infrastrukturą budynków użyteczności publicznej: potencjałem charakteryzuje się obiekt na terenie popegeerowskim, w którym obecnie funkcjonuje Ośrodek Zdrowia, Przedszkole, Poczta, Kasa, Biuro Rady, sala koncertowa oraz Urząd Gminy. Budynek znajduje się w centrum wsi Wieliszew, jednak ze względu na zły stan techniczny, obiekt nie jest w pełni wykorzystany na cele aktywizacji 57 S t r o n a

58 społecznej i zawodowej. Liczne bariery architektoniczno-urbanistyczne wpływają na wykluczenie przede wszystkim osób niepełnosprawnych. Charakteryzują się niewykorzystanym potencjałem, jakim jest możliwość prowadzenia działań integracyjno-aktywizacyjnych mieszkańców: Jezioro Wieliszewskie dzięki działaniom naprawczym (tj. wycinanie roślinności, odmulanie, zarybianie czy pogłębianie) odzyskało swój dawny urok i potencjał. Mogłoby stać się miejscem chętnie odwiedzanym przez mieszkańców obszaru rewitalizacji. Wokół terenu jeziora można byłoby organizować różnego rodzaje akcje, które skutkowałyby wyższym poziomem integracji i aktywizacji mieszkańców obszaru rewitalizacji. Jednak teren wokół jeziora nadal jest zdegradowany znajdują się na nim dwa nielegalne wysypiska śmieci, często również dochodzi tam do interwencji policji. Źródła stanu kryzysowego Jedną z głównych przyczyn stanu kryzysowego jest upadek wielkopowierzchniowych gospodarstw rolnych. Zatrudniały one bardzo dużą liczbę osób, również tych bez wykształcenia średniego lub zawodowego. Upadek PGR spowodował masowe zwolnienia. Wielu mieszkańców, mimo upływu lat, nie znalazło nowej pracy, nabyło jednak cechy ograniczające możliwość powrotu na rynek pracy. Problemem stało się nie tylko długotrwałe bezrobocie, ale także związana z nim życiowa bezradność, ubóstwo oraz uzależnienia. Życiowa bezradność dziedziczona jest przez dzieci, które nie otrzymują od rodziców właściwych wzorców, przez co problemy społeczne i długotrwale bezrobocie są przez dzieci powielane. Bardzo wysoki jest też wskaźnik dynamiki zmian dla osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu ubóstwa. Powodem wzrostu liczby osób ubogich w przeciągu pięciu lat ( ) jest pogłębiające się bezrobocie, wzrost wysokości świadczeń dla osób ubogich oraz odchodzenie od rolniczego charakteru zarobku, który dla posiadaczy małych gospodarstw staje się coraz mniej opłacalny. Występowanie dzikich wysypisk spowodowane jest nie tylko małą świadomością ekologiczną, czy niewielką liczbą koszy i pojemników, ale przede wszystkim problemami społecznymi 58 S t r o n a

59 i statusem ekonomicznym mieszkańców wywóz śmieci kosztuje, mieszkańcy wolą więc oszczędzić na przydomowych pojemnikach, wywożąc śmieci do lasu lub pozostawiając śmieci przy jeziorze. Problemy społeczne, w tym bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego, są również jednym z czynników wycofania się niektórych grup z życia publicznego oraz małej aktywności społecznej i obywatelskiej. Potencjał obszaru rewitalizacji Sołectwo Wieliszew pełni kluczowe funkcje administracyjne, na jego terenie mieści się Urząd Gminy Wieliszew. Budynek Urzędu pełni również inne funkcje - jest miejscem spotkań konsultacyjnych, podczas których mieszkańcy mogą współdecydować o rozwoju swojej małej ojczyzny. Podobszar I pełni także kluczowe funkcje społeczne działa tam Ośrodek Pomocy Społecznej, z którego usług korzystają najbardziej potrzebujący i wykluczeni mieszkańcy całej gminy. Miejsce to stanowi doskonałą infrastrukturę do jeszcze większego wsparcia osób wykluczonych, posiada także wyspecjalizowaną w tej kwestii kadrę. Wieliszew jest jednym z obszarów gminy pełniących funkcje edukacyjne na jego terenie znajduje się Szkoła Podstawowa oraz Zespół Szkół, w którym mieści się gimnazjum (liceum ogólnokształcące znajduje się w Kobylnicy). Szkoły stanowią dobry sposób na kontakt z najmłodszymi mieszkańcami obszaru, są miejscem, w którym młode osoby wykluczone otrzymują pomoc, służą także bazą lokalową mogącą pomieścić dużą liczbę ludzi. Placówki oświatowe współpracują z lokalnymi instytucjami kultury, tzn. Ośrodkiem Kultury i Biblioteką. Obszar rewitalizacji może stać się miejscem centrotwórczym, gromadzącym lokalną społeczność, dzięki czemu następować będzie integracja i aktywizacja mieszkańców, służąca m.in. włączeniu do społeczności osób wykluczonych. Terenem gromadzącym mieszkańców jest m.in. plaża przy Jeziorze Wieliszewskim. Na terenie sołectwa Wieliszew działa stosunkowo duża liczba organizacji pozarządowych, które mogą stanowić początek integracji i aktywizacji społecznej mieszkańców. NGO są 59 S t r o n a

60 pośrednikami między władzami samorządowymi a mieszkańcami. Będąc blisko lokalnej społeczności poznają jej problemy, potrzeby i wizję na przyszłość, którą mogą przekazać organom zarządzającym. 60 S t r o n a

61 6. Cele rewitalizacji i kierunki działań Realizacja Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew zakłada kompleksowe i zintegrowane działania na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i stanu środowiska naturalnego, w celu wyprowadzenia obszaru ze stanu kryzysowego. Zaplanowany proces rewitalizacji przewiduje zatem interwencje w najistotniejsze aspekty funkcjonowania gminy. 6.1 Rekomendowane kierunki interwencji zakłada realizację działań rewitalizacyjnych w obszarze społeczeństwa, przestrzeni i środowiska. W każdym z nich określono obszary wymagające poprawy. Osiągnięcie poniższych celów strategicznych oraz operacyjnych umożliwi zrealizowanie pożądanej wizji stanu obszaru rewitalizacji po przeprowadzonym procesie rewitalizacji. 1. Obszar strategiczny: Społeczeństwo Cel strategiczny: Zapobieganie i rozwiązywanie problemów społecznych. 2. Obszar strategiczny: Przestrzeń Cel strategiczny: Zagospodarowanie terenów popegeerowskich. 3. Obszar strategiczny: Środowisko Cel strategiczny: Poprawa i ochrona stanu środowiska naturalnego. Rysunek 23. Cele strategiczne i operacyjne SPOŁECZEŃSTWO PRZESTRZEŃ ŚRODOWISKO Zapobieganie i rozwiązywanie problemów społecznych. Zagospodarowanie terenów popegeerowskich. Poprawa i ochrona stanu środowiska naturalnego. Źródło: Opracowanie własne 61 S t r o n a

62 6.2 Matryca logiczna projektów Na obszarach problemowych uwzględnione zostały wszystkie kryteria, zgodnie z wytycznymi o rewitalizacji. Główny nacisk zostanie położony na rozwiązywanie problemów społecznych. Logika interwencji zakłada uwzględnienie zarówno Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Ustalone zostały także założenia programu rewitalizacji, które opierają się na interwencji w trzech wymiarach, wybranych na podstawie zdiagnozowanych problemów: Wymiar społeczny: o Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. o Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu. o Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. o Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Wymiar przestrzenny: o Modernizacja budynków popegeerowskich na cele aktywizacji zawodowej. o Przekształcenie przestrzeni zdegradowanej na cele aktywizacji społecznej. Wymiar środowiskowy: o Zwiększenie świadomości ekologicznej. o Zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia środowiska naturalnego. 6.3 Uzasadnienie celów rewitalizacyjnych i ich wpływ na niwelowanie koncentracji zjawisk negatywnych Program Rewitalizacji Gminy Wieliszew zakłada realizację 3 celów strategicznych oraz 8 celów operacyjnych. Poniżej przedstawiona numeracja celów operacyjnych w ramach obszarów strategicznych posłuży do oceny pod względem ich zasadności. Tabela 9. Wykaz celów operacyjnych Nr Cel operacyjny 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu 62 S t r o n a

63 Nr Cel operacyjny społecznemu Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych Modernizacja budynków popegeerowskich na cele aktywizacji zawodowej Przekształcenie przestrzeni zdegradowanej na cele aktywizacji społecznej Zwiększenie świadomości ekologicznej Zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Źródło: Opracowanie własne. 63 S t r o n a

64 7. Lista planowanych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych W ramach całościowego procesu rewitalizacji w Gminie Wieliszew zaplanowano 10 projektów kluczowych i 5 projektów komplementarnych. 7.1 Lista A: projekty główne Na Listę A wybrane zostały projekty, bez których realizacja celów zawartych w Programie Rewitalizacji nie będzie możliwa oraz tych, które przyczynią się do wyjścia z sytuacji kryzysowej obszaru rewitalizacji. Wybrane projekty zlokalizowane są na terenie przeznaczonym do rewitalizacji. Działania rewitalizacyjne skupiają się przede wszystkim na realizacji projektów społecznych związanych z nabywaniem nowych kompetencji, aktywizacją i integracją mieszkańców obszarów rewitalizacji. Istnieje też potrzeba wzmocnienia infrastruktury, która pozwoli na skuteczną realizację projektów społecznych. 1. Szkolenia dla osób dotkniętych bezrobociem Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Zaproponowany projekt jest odpowiedzią na wysoką stopę bezrobocia na terenie obszaru rewitalizacji. Bezrobocie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia innych problemów społecznych, jak uzależnienia, ubóstwa i wykluczenia społecznego. Dlatego bardzo ważne jest podejmowanie aktywności zmierzających do zniwelowania tego problemu społeczno-gospodarczego. Cel projektu: Celem projektu jest złagodzenie problemu bezrobocia występującego na obszarze rewitalizacji poprzez zmianę lub nabycie nowych kwalifikacji zawodowych. Zakres realizowanych działań: W ramach projektu przewiduje się zorganizowanie bezpłatnego cyklu szkoleń z zakresu doradztwa zawodowego oraz przekwalifikowania zawodowego. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Prognozuje się, że zorganizowanie szkoleń zaktywizuje zawodowo 64 S t r o n a

65 osoby pozostające bez pracy, a tym samym przyczyni się do zmniejszenia stopy bezrobocia osób bezrobotnych. Przy organizacji szkoleń oraz zbadania potrzeb w tym zakresie istotna jest współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w Legionowie. Zajęcie będą się odbywały w budynku użyteczności publicznej przy ul. Modlińskiej 1 w Wieliszewie. Projekt ten będzie kontynuacją projektów realizowanych przez Gminę Wieliszew w okresie programowania ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki pod nazwą Wieliszewska Akademia Przyszłości, Wieliszewska Akademia Przyszłości 2 i Równe szanse. W ramach tych projektów przeprowadzono szkolenia, warsztaty i staże co pozwoliło osobom bezrobotnym z terenu gminy podnieść/zmienić kwalifikacje zawodowe, nabyć doświadczenie zawodowe, a w efekcie powrócić/wejść na rynek pracy. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Liczba osób biorących udział w kursach/szkoleniach/warsztatach. 2. Aktywizacja osób pozostających bez pracy Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Projekt jest reakcją na wysoką stopę bezrobocia i problemy ze znalezieniem odpowiedniego zatrudnienia na obszarze rewitalizacji. Cel projektu: Celem projektu jest złagodzenie problemu bezrobocia poprzez zwiększenie możliwości zatrudnienia osób pozostających bez pracy. W pierwszej kolejności projekt skierowany będzie do mieszkańców obszarów rewitalizacji. Zakres realizowanych działań: W ramach projektu wsparciem objęte zostaną osoby zakwalifikowane do profilu pomocy I (tzw. bezrobotni aktywni) lub profilu pomocy II (tzw. wymagający wsparcia). W ramach projektu przewiduje się analizę umiejętności, predyspozycji i problemów zawodowych danego uczestnika. Na tej podstawie PUP realizować będzie 65 S t r o n a

66 odpowiednio dobrane usługi i instrumenty rynku pracy, o których mowa w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Projekt realizowany we współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Legionowie. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Prognozuje się, że zorganizowanie szkoleń zaktywizuje zawodowo osoby pozostające bez pracy, a tym samym przyczyni się do zmniejszenia stopy bezrobocia osób bezrobotnych. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Liczba osób biorących udział w kursach/szkoleniach/warsztatach. 3. Warsztaty plastyczne dla dzieci mieszkających na obszarze rewitalizacji Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Ubóstwo i alkoholizm, to najczęstsze przyczyny braku środków finansowych, a często i chęci rodziców do rozwijania dodatkowych umiejętności czy pasji u dzieci. Cykliczne warsztaty plastyczne dla dzieci mają za zadanie rozwiązać problem braku dopasowanej oferty spędzania wolnego czasu oraz oferty kulturalnej dla najmłodszej grupy wiekowej. Cel projektu: Celem projektu jest złagodzenie negatywnych skutków ubóstwa, poprzez organizację bezpłatnych zajęć dla dzieci z rodzin z obszaru rewitalizacji. Projekt ma za zadanie również lepiej dopasować ofertę kulturalną do potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszyć wykluczenie społeczne dzieci dotkniętych ubóstwem poprzez wyrównywanie szans w dostępie do oferty kulturalnej. Projekt ma także częściowo charakter edukacyjny będzie kształtował, bardzo ważną w rozwoju dzieci, wyobraźnię przestrzenno-plastyczną. Wartością dodaną niewątpliwie będzie także nabywanie przez uczestników umiejętności miękkich. Należy zaznaczyć, że animacja społeczno-kulturalna jest jednym z ważniejszych narzędzi przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu oraz kształtowania aktywnej społeczności lokalnej. 66 S t r o n a

67 Zakres realizowanych działań: Bezpłatne zajęcia plastyczne dla dzieci z obszaru rewitalizacji będą organizowane raz w tygodniu. Uczestnicy będą poznawać różne techniki plastyczne oraz uczestniczyć w organizowanych konkursach. W zajęciach wezmą udział dzieci z rodzin dotkniętych ubóstwem oraz dzieci niestykające się z tym problemem. Warsztaty plastyczne będą odbywać się 4 razy w miesiącu przez 10 miesięcy w grupach do 10 osób. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Prognozuje się, że opisywany projekt zwiększy aktywność społecznokulturalną dzieci, zintegruje lokalną grupę najmłodszych mieszkańców oraz zmniejszy wykluczenie społeczne uczestników dotkniętych ubóstwem. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Listy obecności sporządzone w ramach programu. 4. Spektakle, koncerty, spotkania, imprezy okolicznościowe Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Ubóstwo i alkoholizm, to najczęstsze przyczyny braku środków finansowych na udział w różnego rodzaju imprezach kulturalno-oświatowych. Cel projektu: Celem projektu jest złagodzenie negatywnych skutków ubóstwa i alkoholizmu wśród dzieci i młodzieży z obszaru rewitalizacji poprzez organizację bezpłatnych spotkań, koncertów, spektakli. Projekt ma za zadanie również lepiej dopasować ofertę kulturalną do potrzeb mieszkańców oraz zmniejszyć wykluczenie społeczne dzieci dotkniętych ubóstwem poprzez wyrównywanie szans w dostępie do oferty kulturalnej. Wartością dodaną niewątpliwie będzie także nabywanie przez uczestników umiejętności miękkich. Należy zaznaczyć, że animacja społeczno-kulturalna jest jednym z ważniejszych narzędzi przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu oraz kształtowania aktywnej społeczności lokalnej. Zakres realizowanych działań: Bezpłatne imprezy kulturalne dla dzieci i młodzieży z obszaru rewitalizacji będą organizowane raz na kwartał. Uczestnicy będą poznawać różne techniki 67 S t r o n a

68 artystyczne. W imprezach wezmą udział dzieci z rodzin dotkniętych ubóstwem oraz dzieci niestykające się z tym problemem. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Prognozuje się, że opisywany projekt zwiększy aktywność społecznokulturalną dzieci i młodzieży z obszaru rewitalizacji, zintegruje lokalną grupę najmłodszych mieszkańców oraz zmniejszy wykluczenie społeczne uczestników dotkniętych ubóstwem. Realizacja zaplanowanego przedsięwzięcia odbywać się w budynku użyteczności publicznej przy ul. Modlińskiej 1 oraz w parku nad Jeziorem Wieliszewskim. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Listy obecności sporządzone w ramach programu. 5. Warsztaty taneczne dla dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Aktywność kulturalna oraz fizyczna jest bardzo ważna w rozwoju dzieci oraz młodzieży. Projekt organizacji warsztatów tanecznych dla tej grupy wiekowej odpowiada na problem braku dopasowanej oferty spędzania wolnego czasu oraz na negatywne zjawisko wykluczenia społecznego spowodowanego m.in. trudną sytuacją materialną lub niepełnosprawnością. Cel projektu: Celem projektu jest łagodzenie skutków ubóstwa (spowodowanego alkoholizmem, niepełnosprawnością, wykluczeniem społecznym) poprzez wyrównywanie szans w dostępie do zajęć dodatkowych. Dopasowanie oferty kulturalno-rekreacyjnej do zainteresowań dzieci i młodzieży, promowanie aktywności fizycznej oraz aktywizacja społeczna jest bardzo ważnym czynnikiem społecznym. Udział w warsztatach tanecznych będzie również okazją do integracji oraz nabywania kompetencji miękkich. Zaproponowany projekt pozytywnie wpłynie również na rozwój psycho-fizyczny uczestników. Zakres realizowanych działań: W ramach zaproponowanych warsztatów, uczestnicy bezpłatnie będą poznawać różne techniki taneczne. W zajęciach wezmą udział dzieci z rodzin dotkniętych 68 S t r o n a

69 ubóstwem oraz dzieci niestykające się z tym problemem. Warsztaty taneczne będą odbywać się 4 razy w miesiącu przez 10 miesięcy w grupach do 10 osób. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Warsztaty taneczne dla dzieci i młodzieży zaktywizują grupę społeczną oraz zwiększą atrakcyjność, poprzez dopasowanie oferty kulturalno-rekreacyjnej. Przyczynią się również do zmniejszenia wykluczenia społecznego dzieci pochodzących z rodzin z trudną sytuacją materialną, a także udoskonalą kompetencje miękkie i fizyczne osób młodych. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Listy obecności sporządzone w ramach programu. 6. Prowadzenie świetlicy środowiskowej Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Negatywne zjawisko wykluczenia społecznego spowodowanego m.in. trudną sytuacją materialną lub alkoholizmem przyczynia się do zaniedbania na wielu płaszczyznach. Braki edukacyjne u rodziców wpływają na braki edukacyjne u dzieci. Cel projektu: Celem projektu jest łagodzenie skutków ubóstwa (spowodowanego alkoholizmem, niepełnosprawnością, wykluczeniem społecznym) poprzez wyrównywanie szans w dostępie do zajęć dodatkowych. Pomoc w odrabianiu prac domowych, opieka w czasie wolnym od zajęć, organizacja zajęć rozwijających zainteresowania u dzieci i młodzieży jest bardzo ważnym czynnikiem społecznym. Udział w zajęciach będzie również okazją do integracji oraz nabywania kompetencji miękkich. Zakres realizowanych działań: W ramach zaproponowanego przedsięwzięcia, uczestnicy bezpłatnie będą mieli zapewnioną opiekę i organizację zajęć. W zajęciach wezmą udział dzieci z obszaru rewitalizacji. 69 S t r o n a

70 Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Zajęcia na świetlicy dla dzieci i młodzieży wpłyną na wyrównanie szans edukacyjnych i społecznych dzieci i młodzieży z obszaru rewitalizacji. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Listy obecności sporządzone w ramach programu. 7. Sprzątanie obszaru rewitalizacji Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Na obszarze rewitalizacji zdiagnozowano problem występowania nielegalnych miejsc składowania odpadów. Substancje chemiczne, które zanieczyszczają wodę i glebę, negatywnie wpływają na zdrowie i życie mieszkańców. Cel projektu: Celem projektu jest poprawa środowiska naturalnego poprzez likwidację nielegalnych wysypisk oraz sprzątanie terenów ogólnodostępnych na obszarze rewitalizacji. Zakres realizowanych działań: W ramach zaproponowanego przedsięwzięcia mieszkańcy w obszaru rewitalizacji minimum raz w roku będą mieli możliwość uczestnictwa w akcji sprzątania najbliższego otoczenia w którym mieszkają. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Dzięki realizacji tego przedsięwzięcia tereny ogólnodostępne na obszarze rewitalizacji zostaną posprzątane, a nielegalne wysypiska zlikwidowane. Dodatkowo nastąpi integracja mieszkańców (wspólna akcja dla dobra wszystkich), utożsamienie się z miejscem w którym żyją, wspólne dbanie o wspólne miejsce. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Ilość worków zebranych śmieci. 70 S t r o n a

71 8. Pikniki, ogniska, zawody sportowe sąsiedzkie na obszarze rewitalizacji Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Wykluczenie społeczne jest jedną z przyczyn osłabienia więzi społecznych. Ponadto, wzrastający poziom anonimowości wśród mieszkańców, powoduje zanik relacji i więzi w małych grupach społecznych. Obserwowane zjawisko w sposób szczególny dotyczy zaniku relacji sąsiedzkich. Cel projektu: Realizacja niniejszego projektu przyczyni się do złagodzenia skutków wykluczenia społecznego poprzez integrację środowiska sąsiedzkiego na obszarze rewitalizacji. Wspólne spędzanie czasu wolnego przyczyni się do budowy relacji i więzi opartej na wzajemny zaufaniu i szacunku. W tym zakresie istotna jest realizacja pikników sąsiedzkich w wymiarze cyklicznym. Zakres realizowanych działań: W ramach przedsięwzięcia planuje się zorganizowanie wypożyczalni gier planszowych, warsztatów dla dorosłych i dzieci, zawodów sportowych oraz przeprowadzenie zabaw integracyjnych na obszarze rewitalizacji. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Działania projektu zaplanowane są w taki sposób, aby uczestnicy mieli okazję nawiązywać nowe relacje sąsiedzkie, ale również wzmacniać te już istniejące. Zakłada się, że projekt do poprawi kontakty w społeczności lokalnej oraz przyczyni się do budowy tożsamości społecznej na obszarze rewitalizacji. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Liczba zorganizowanych imprez. 9. Spacery studyjne po obszarze rewitalizacji Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Projekt skierowany będzie do mieszkańców obszarów rewitalizacji. Ze względu na wysoki poziom degradacji przestrzeni, mieszkańcy nie spędzają czasu wolnego na świeżym powietrzu. 71 S t r o n a

72 Cel projektu: Głównym celem projektu będzie poznanie przestrzeni oczami mieszkańców, którzy będą mieli możliwość oceny dokonanych przedsięwzięć oraz zaproponowanie innych pomysłów na zagospodarowanie przestrzeni. Zakres realizowanych działań: Spacer studyjny stanowi interaktywną metodę pozyskiwania danych na temat potrzeb i oczekiwań mieszkańców. Planuje się podzielenie obszaru rewitalizacji na mniejsze podobszary, które pozwolą również na uczestnictwo osób starszych i niepełnosprawnych. W ramach spaceru przewiduje się: odwiedzenie miejsc i obiektów historycznych, a także miejsc ważnych dla społeczności lokalnej. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Zorganizowanie czasu wolnego zarówno dla osób młodych, jak i starszych, które przyczynić się może do zwiększenia poczucia tożsamości z miejscem zamieszkania. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Przeprowadzenie krótkich wywiadów indywidualnych w oparciu o standaryzowany kwestionariusz, Listy obecności sporządzone w ramach programu. 10. Przygotowanie bazy do realizacji projektów społecznych Projekt infrastrukturalny pozwoli na realizację następujących projektów miękkich: Szkolenia dla osób dotkniętych bezrobociem, Aktywizacja osób pozostających bez pracy, Partnerstwa przeciw wykluczeniu społecznemu profesjonalne formy pomocy ze szczególną rolą zatrudnienia socjalnego, Warsztaty z profilaktyki uzależnień i stresu, Warsztaty edukacyjne z zakładania własnej działalności, Pikniki sąsiedzkie, 72 S t r o n a

73 Spacery studyjne, Spektakle, koncerty, spotkania, imprezy okolicznościowe, Warsztaty z profilaktyki uzależnień i stresu, Warsztaty edukacyjne z zakładania własnej działalności gospodarczej. Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Na obszarze rewitalizacji brakuje infrastruktury, gdzie możliwa będzie realizacja projektów społecznych. Budynek w którym obecnie mieści się Ośrodek Zdrowia, Przedszkole, Poczta, Kasa, Biuro Rady, sala koncertowa oraz Urząd Gminy jest jedynym budynkiem użyteczności publicznej, który po likwidacji Państwowego Gospodarstwa Rolnego jest własnością Gminy. Pozostałe budynki dawnego PGR są budynkami prywatnymi. Obiekt został wybudowany 1981r., a w 1993r. przejęty nieodpłatnie przez gminę od AWRSP zlikwidowanego KPGO w Wieliszewie zgodnie z decyzją URM (ogłoszoną w Dzienniku Ustaw nr 123 poz. 554 z dn. 13 grudnia 1993r.). Niedaleko od budynku znajduje się Jezioro Wieliszewskie, które dzięki pracom związanym z wycinaniem roślinności, odmulaniem, pogłębianiem, zarybianiem odzyskało swój dawny urok i mogło by stać się miejscem chętnie odwiedzanym przez mieszkańców obszaru rewitalizacji, gdzie mogliby zorganizować spotkania, pikniki czy wspólnie spędzić czas integrując się, obserwując piękno przyrody czy uprawiając sport. Niestety teren wokół jeziora nadal jest zdewastowany, znajduje się tutaj nielegalne wysypisko, często również dochodzi do interwencji policji. Cel projektu: Celem projektu jest przygotowanie bazy infrastrukturalnej do realizacji projektów społecznych tj. szkolenia, warsztaty, kursy, pikniki, spotkania, spacery studyjne i inne imprezy kulturalno-oświatowe. Zakres realizowanych działań: Realizacja projektu będzie polegała na wykonaniu prac takich jak: - termomodernizacja budynku użyteczności publicznej przy ul. Modlińskiej 1, w którym znajduje się Ośrodek Zdrowia, Przedszkole, Poczta, Kasa, Biuro Rady oraz Urząd Gminy, - likwidacji nielegalnego wysypiska śmieci, - zagospodarowanie terenu wokół jeziora Wieliszewskiego. 73 S t r o n a

74 W budynku organizowane będą spotkania/zebrania/szkolenia/staże dla mieszkańców obszaru rewitalizacji. Przystosowanie budynku na cele społeczno-edukacyjne pozwoli na realizację przedsięwzięć rewitalizacyjnych, tj. Szkolenia dla osób dotkniętych bezrobociem, Aktywizacja osób pozostających bez pracy, Partnerstwa przeciw wykluczeniu społecznemu profesjonalne formy pomocy ze szczególną rolą zatrudnienia socjalnego, Warsztaty z profilaktyki uzależnień i stresu, Warsztaty edukacyjne z zakładania własnej działalności które skierowane będą do mieszkańców obszaru rewitalizacji. Szkolenia realizowane będą przy współpracy pracowników Urzędu Gminy, Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Wieliszewie i Powiatowym Urzędem Pracy w Legionowie. Dzięki realizacji projektu zwiększy się również dostęp do usług społecznych, które będą realizowane przez lub wspólnie ze Stowarzyszeniem Wspólnota Wsi Wieliszew, Stowarzyszeniem "Młodzi dla Rozwoju emka" (organizacja pikników, spotkań, ognisk, zabaw, rozgrywek sportowych itp.). Zagospodarowanie przestrzeni publicznej pozwoli na organizowanie projektów Pikniki sąsiedzkie, Spacery studyjne, Spektakle, koncerty, spotkania, imprezy okolicznościowe, przewidzianych w ramach projektów rewitalizacyjnych. Dodatkowo dzięki zagospodarowaniu terenu nastąpi wzrost liczby działalności gospodarczych w zakresie handlu (punkty z napojami, food tracki itp.) na obszarze rewitalizacji co przełoży się na spadek bezrobocia. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: - Liczba obiektów użyteczności publicznej poddanych termomodernizacji: 1 sztuka. - Liczba utworzonych terenów służących do integracji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: Protokoły odbioru robót. 74 S t r o n a

75 7.2 Lista B: projekty komplementarne Na listę B wypisane zostały projekty, które stanowią projekty uzupełniające dla przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Ze względu na jednostkowy charakter są trudne do zidentyfikowania, jednak ich realizacja będzie odpowiadała na potrzeby i oczekiwania mieszkańców zarówno obszarów rewitalizowanych. Projekty komplementarne będą wchodzić w synergię z projektami głównymi. Zapewni to zwielokrotnienie uzyskanych korzyści oraz pozwoli na realizację w sposób kompleksowy Programu Rewitalizacji. 1. Warsztaty z profilaktyki uzależnień i stresu Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Na obszarze rewitalizacji jednym z problemów społecznych jest uzależnienie od alkoholu, które często koreluje z bezrobociem czy bezradnością życiową. Jednym z powodów popadania w uzależnienia jest brak alternatyw spędzania wolnego czasu oraz trudność w radzeniu sobie ze stresem. Ważne jest pomaganie osobom uzależnionym, ale również prowadzenie działań z zakresu profilaktyki uzależnień oraz stresu (szczególnie u najmłodszych grup społecznych). Cel projektu: Celem projektu jest przekazanie dzieciom i młodzieży wiedzy na temat konsekwencji (w tym fizycznych, psychicznych i społecznych) spożywania używek. W ramach projektu uczestnicy będą mieli okazję nauczyć się technik redukowania stresu. Zakres realizowanych działań: Bezpłatne, cykliczne zajęcia będą miały formę warsztatową, podczas których odbędą się m.in. spotkania z psychologiem oraz lekarzem. Zajęcia będą się obywały w budynku użyteczności publicznej przy ul. Molińskiej 1 w Wieliszewie. Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celu programu rewitalizacji: Uczestnicy dowiedzą się czym jest uzależnienie oraz jakie są jego skutki. Poznają także techniki redukowania stresu. W konsekwencji doprowadzi to do zmniejszania się liczby osób uzależnionych oraz zwiększy świadomość społeczną w tym zakresie. Sposoby zmierzenia i oceny rezultatów: 75 S t r o n a

76 Wyniki przeprowadzonych ankiet ewaluacyjnych wśród uczestników programu, Listy obecności sporządzone w ramach programu. 2. Warsztaty edukacyjne z zakładania własnej działalności gospodarczej Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Projekt jest reakcją na wysoką stopę bezrobocia oraz niewystarczającą bazę turystyczną w gminie. Jedną z form walki z bezrobociem jest promocja i ułatwianie zakładania własnej działalności gospodarczej, np. w kontekście agroturystyki, co pozytywnie może wpłynąć również na rozbudowanie infrastruktury turystycznej (w postaci gospodarstw agroturystycznych). Cel projektu: Celem projektu jest wzmocnienie lokalnej przedsiębiorczości oraz aktywizacja zawodowa mieszkańców. Zakres realizowanych działań: W zakresie realizowanych działań mieści się zorganizowanie cyklu spotkań edukacyjnych w formie warsztatu w trakcie, którego uczestnicy poznają prawne i praktyczne aspekty zakładania własnej działalności gospodarczej. Zajęcia będą się odbywały w budynku użyteczności publicznej przy ul. Molińskiej 1 w Wieliszewie. 3. Powiatowe Centrum Integracji Społecznej Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Osoby długotrwale bezrobotne, korzystające ze świadczeń pomocy społecznej mają największe trudności z podjęciem zatrudnienia. Brak umiejętności i doświadczenia już na wstępie uniemożliwia stabilizację społeczną oraz finansową. Cel projektu: Celem krótkoterminowym jest, aby po ukończeniu stanowili zasób na otwartym rynku pracy. W dalszej perspektywie jest to jedno z narzędzi do walki z dziedziczeniem bezrobocia przez dzieci rodziców wyłączonych z rynku pracy na wiele lat. Ośrodek Pomocy Społecznej w Wieliszewie przystąpił do projektu na mocy porozumienia zawartego w 2014r. Do kolejnych działań CIS będą kierowane przede wszystkim osoby korzystające z pomocy społecznej z obszarów rewitalizowanych gminy. W pierwszej kolejności projekt skierowany 76 S t r o n a

77 będzie do mieszkańców obszarów rewitalizacji. Nie oznacza to jednak, że z prowadzanego przedsięwzięcia wykluczone zostaną osoby potrzebujące wsparcia z terenu gminy. Mieszkaniec z poza obszaru rewitalizacji będzie mógł włączyć się w projekt, w momencie, gdy dostępna pula miejsc nie zostanie wykorzystana. Zakres realizowanych działań: Centrum Integracji Społecznej powstało w ramach priorytetu VII. Promocja Integracji Społecznej Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Powiatowe Centrum Integracji Społecznej rozpoczęło działalność w sierpniu 2014r. i skierowane jest mieszkańców powiatu legionowskiego zagrożonych wykluczeniem społecznym z powodu długotrwałego braku pracy. Działania skierowane do uczestników mają pomóc im powrócić na rynek pracy i wyjść z uzależnienia od pomocy społecznej. 4. Partnerstwa przeciw wykluczeniu społecznemu profesjonalne formy pomocy ze szczególną rolą zatrudnienia socjalnego Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Partnerstwa przeciw wykluczeniu społecznemu profesjonalne formy pomocy ze szczególną rolą zatrudnienia socjalnego. Edycja 2016 jest realizowany na terenie województwa mazowieckiego, w powiecie legionowskim i obejmuje gminy wiejskie: Wieliszew, Jabłonna, Serock, Nieporęt oraz gminę miejską: Legionowo. Cel projektu: Celem działania partnerstwa jest zbudowanie trwałej struktury dobrze współpracujących instytucji na rzecz wspólnego klienta oraz integracja środowiska pozwalająca na skuteczne przeciwdziałanie sprzężonym problemom społecznym. Partnerstwo skupia przedstawicieli administracji samorządowej, ośrodki pomocy społecznej, powiatowy urząd pracy, instytucję zatrudnienia socjalnego cis, powiatowe centrum pomocy rodzinie, organizacje pozarządowe działające w obszarze pomocy społecznej (m.in. Caritas) oraz przedsiębiorców i pracodawców z terenu powiatu legionowskiego, w tym zrzeszonych w powiatowej izbie gospodarczej i powiatowym cechu rzemiosł różnych i małej przedsiębiorczości. W pierwszej kolejności projekt skierowany będzie do mieszkańców obszarów rewitalizacji. Nie oznacza to jednak, że z prowadzanego przedsięwzięcia wykluczone 77 S t r o n a

78 zostaną osoby potrzebujące wsparcia z terenu gminy. Mieszkaniec z poza obszaru rewitalizacji będzie mógł włączyć się w projekt, w momencie, gdy dostępna pula miejsc nie zostanie wykorzystana. Zakres realizowanych działań: Założeniem projektu jest wypracowanie trwałych modeli współpracy międzysektorowej i międzyinstytucjonalnej na rzecz upowszechnienia roli zatrudnienia socjalnego, w formie partnerstwa oraz wsparcie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym poprzez wdrożenie dodatkowego narzędzia reintegracji społeczno zawodowej, jakim są praktyki u pracodawców. Wprowadzenie nowego narzędzia aktywizacji oraz rozwój współpracy międzysektorowej w formie trwałego partnerstwa przyczyni się do zwiększenia skutecznego wejścia i trwałego funkcjonowania uczestników CIS na otwartym rynku pracy, co przełoży się na poprawę ich sytuacji ekonomicznej, ale również wzbogaci przedsiębiorstwa o pracowników, którzy mogą być dla nich cenni. Gmina Wieliszew przystąpiła do projektu. Osoby skierowane do projektu będą z obszaru wskazanego do rewitalizacji. 5. Modernizacja kotłowni Krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu: Głównym źródłem zapylenia jest niska emisja spalin z przydomowych kotłowni, czyli pyłów i gazów powstających w trakcie spalania złej jakości węgla, mokrego drewna, brykietów, ekogroszku, śmieci. Cel projektu: Ograniczenie emisji spalin poprzez wymianę kotów węglowych na kotły na biomasę i gaz. Zakres realizowanych działań: W ramach przedsięwzięcia prowadzone będą działania zmierzające do wymiany starych węglowych pieców na nowoczesne gazowe lub na palety. 78 S t r o n a

79 7.3 Wpływ projektów na aspekty problemowe Za najważniejsze problemy społeczne uznano: bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawność i alkoholizm. Również w innych sferach zidentyfikowano zjawiska kryzysowe, tj. zdegradowanie przestrzeni publicznej i zły stan środowiska naturalnego. Skalę występujących problemów będzie można ograniczyć lub całkowicie wyeliminować realizując projekty społeczne i inwestycyjne, które pozwolą na wyprowadzenie obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego. 79 S t r o n a

80 Tabela 10. Powiązanie planowanego projektu rewitalizacyjnego, celu operacyjnego z zdiagnozowanymi problemami Nr Planowany projekt rewitalizacyjny Cel operacyjny, na który odpowiada projekt rewitalizacyjny Zdiagnozowany problem Projekty główne 1. Szkolenia dla osób dotkniętych bezrobociem 2. Aktywizacja osób pozostających bez pracy 3. Warsztaty plastyczne dla dzieci mieszkających na obszarze rewitalizacji 4. Spektakle, koncerty, spotkania, imprezy okolicznościowe 5. Warsztaty taneczne dla dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji 6. Prowadzenie świetlicy środowiskowej 1.3. Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych Zmniejszanie stopnia ubóstwa i oraz jego negatywnych skutków społecznych Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych Zmniejszanie stopnia ubóstwa i oraz jego negatywnych skutków społecznych Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych Zmniejszanie stopnia ubóstwa i oraz jego negatywnych skutków społecznych. Znaczny udział osób bezrobotnych, długotrwale bezrobotnych i bez średniego wykształcenia Znaczny udział osób bezrobotnych, długotrwale bezrobotnych i bez średniego wykształcenia Ubóstwo Ubóstwo, niepełnosprawność, alkoholizm, mała aktywność organizacji pozarządowych Ubóstwo, niepełnosprawność, alkoholizm, mała aktywność organizacji pozarządowych Ubóstwo, niepełnosprawność, alkoholizm, mała aktywność organizacji pozarządowych 80 S t r o n a

81 Nr Planowany projekt rewitalizacyjny Cel operacyjny, na który odpowiada projekt rewitalizacyjny Zdiagnozowany problem 7. Sprzątanie obszaru rewitalizacji 8. Pikniki, ogniska, zawody sportowe sąsiedzkie na obszarze rewitalizacji 9. Spacery studyjne po obszarze rewitalizacji 10. Przygotowanie bazy do realizacji projektów społecznych 1. Warsztaty z profilaktyki uzależnień i stresu 2. Warsztaty edukacyjne z zakładania własnej działalności gospodarczej 3. Powiatowe Centrum Integracji Społecznej 1.2. Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych Zwiększenie świadomości ekologicznej Zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia środowiska naturalnego Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych Przekształcenie przestrzeni zdegradowanej na cele aktywizacji społecznej Modernizacja budynków popegeerowskich na cele aktywizacji zawodowej Przekształcenie przestrzeni zdegradowanej na cele aktywizacji społecznej. Projekty komplementarne 1.2. Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. Niska jakość środowiska naturalnego Pogłębiający się proces dezintegracji społecznej spowodowanym wykluczeniem społecznym Mała aktywność organizacji pozarządowych Pogłębiający się proces dezintegracji społecznej spowodowanym wykluczeniem społecznym Zły stan techniczny budynków popegeerowskich Niska jakość środowiska naturalnego Alkoholizm, niepełnosprawność Znaczny udział osób bezrobotnych, długotrwale bezrobotnych i bez średniego wykształcenia Znaczny udział osób bezrobotnych, długotrwale bezrobotnych i bez średniego 81 S t r o n a

82 Nr Planowany projekt rewitalizacyjny Cel operacyjny, na który odpowiada projekt rewitalizacyjny Zdiagnozowany problem 4. Partnerstwa przeciw wykluczeniu społecznemu profesjonalne formy pomocy ze szczególną rolą zatrudnienia socjalnego 5. Modernizacja kotłowni Źródło: Opracowanie własne Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców Zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia środowiska naturalnego. wykształcenia Znaczny udział osób bezrobotnych, długotrwale bezrobotnych i bez średniego wykształcenia Pogłębiające się zjawisko wykluczenia społecznego wynikające z problemów społecznych Zły stan techniczny budynków popegeerowskich 82 S t r o n a

83 8. Wizja wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji) Wizja jest opisem pożądanego stanu, który zakłada się osiągnąć na przestrzeni kilku lat, za pomocą działań wypracowanych w Programie Rewitalizacji. Podstawą do sformułowania wizji wyprowadzenia z kryzysu obszarów Gminy Wieliszew była szczegółowa diagnoza sfery społecznej, przestrzennej i środowiskowej, identyfikacja terenów problemowych, wyniki konsultacji społecznych, badania ilościowego (CATI) i jakościowego (TDI). Realizacja poszczególnych kroków rewitalizacji powinna prowadzić do ożywienia społecznogospodarczego oraz zmniejszenia wskazanych problemów. Proces rewitalizacji Gminy Wieliszew będzie przebiegał na zasadach zrównoważonego rozwoju zakładającego równowagę pomiędzy rozwojem społecznym, środowiskowym a przestrzennym. Dla wyznaczonego obszaru rewitalizacji wyznaczono następującą wizję: Obszar rewitalizacji po zakończeniu Programu Rewitalizacji w roku 2023 będzie obszarem... kładącym duży nacisk na zmniejszenie problemu wykluczenia społecznego; integrujących mieszkańców ubogich i niepełnosprawnych z innymi mieszkańcami obszaru rewitalizacji; organizującym szkolenia dla osób bezrobotnych; realizującym działania lokalne w celu zaangażowania przedsiębiorstw, organizacji pozarządowych oraz mieszkańców do większej aktywności społecznej; prowadzącym prace mające na celu wzrost jakości życia; o zmodernizowanej i odrestaurowanej przestrzeni publicznej; wspierającym i inicjującym projekty na rzecz poprawy stanu i jakości środowiska naturalnego. 83 S t r o n a

84 Prognozuje się, że realizacja Programu Rewitalizacji zmniejszy skalę występowania problemów społecznych, zarówno na obszarze kryzysowym, jak i w całej gminie. Gmina Wieliszew wraz z obszarem rewitalizowanym będzie miejscem bezpiecznym, dbającym o potrzeby mieszkańców szczególną uwagę poświęcając osobom niepełnosprawnym, bezradnym życiowo, bezrobotnym i ubogim. Tym samym problem wykluczenia społecznego zostanie znacznie zmniejszony. Poprzez oferowanie dopasowanej oferty kulturalnej, wspieranie lokalnego trzeciego sektora oraz oddolnych inicjatyw, gmina przyczyni się do podniesienia jakości kapitału społecznego oraz zaktywizuje lokalną społeczność. Realizacja założonych zadań z zakresu modernizacji budynków popegeerowskich pozwoli na stworzenie centrum o wysokim standardzie, które zarówno stanie się miejscem aktywizującym społeczność Wieliszewa. Przeprowadzone inwestycje podniosą jakość środowiska naturalnego, poprzez działania na rzecz gospodarki niskoemisyjnej. Ponadto, zagospodarowanie terenów wokół Jeziora Wieliszewskiego zminimalizuje liczbę nielegalnych wysypisk śmieci, w konsekwencji przyczyniając się zmniejszenia poziomu zanieczyszczenia wód. 84 S t r o n a

85 9. Nawiązanie do dokumentów planistycznych i strategicznych W poniższej tabeli przedstawione zostały szczegółowe powiązania z dokumentami strategicznymi na poziomie gminy: Tabela 11. Powiązanie dokumentów planistycznych i strategicznych Powiązanie z Programem Rewitalizacji Strategia Rozwoju Gminy Wieliszew do roku aktualizacja Działania określone w Programie Rewitalizacji wpisują się w misję Strategii Rozwoju Gminy Wieliszew do roku 2020, która brzmi następująco: Gmina Wieliszew to obszar położony nad Zalewem Zegrzyńskim, gdzie czyste i atrakcyjne środowisko przyrodnicze, rozwinięta infrastruktura oraz aktywność i otwartość mieszkańców stwarza doskonałe warunki zamieszkiwania oraz rozwoju przedsiębiorczości, turystyki i rekreacji. Program Rewitalizacji zawiera projekty zadań, które nawiązują do poszczególnych celów strategicznych Gminy Wieliszew (wymienione poniżej), a skutkiem ich realizacji ma być rozwój niniejszej jednostki wiejskiej. Cele strategiczne w zakresie zaspokojenia niektórych potrzeb mieszkańców, to: Zredukowany poziom bezrobocia, Dostępne uzbrojone tereny pod budownictwo mieszkaniowe, Zwiększona dostępność edukacji zdrowotnej i opieki medycznej dla dzieci w wieku szkolnym, Zwiększona dostępność specjalistycznej opieki medycznej i rehabilitacji. Cele strategiczne w zakresie infrastruktury i zasobów, gospodarki przestrzennej gminy oraz środowiska przyrodniczego i potencjału ludzkiego, to m.in.: Rozbudowana sieć wodociągów i kanalizacji sanitarnej, Przepustowość i poziom oczyszczania ścieków w oczyszczalniach dostosowane do potrzeb, Rozbudowana baza lokalowa placówek oświatowych, Wyznaczone, dostępne tereny inwestycyjne. Cele strategiczne w sferze gospodarczej gminy, to m.in.: Rozwinięte zaplecze gastronomiczno-hotelowe, Zwiększony poziom dochodów gospodarstw rolnych z agroturystyki oraz innych dziedzin pozarolniczej działalności gospodarczej, Zwiększony udział turystyki w strukturze gospodarczej gminy. Założenia projektów rewitalizacyjnych Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata zawierają się w celach Strategii Rozwoju Gminy Wieliszew do 2020 roku. Realizacja zaproponowanych działań przyczyni się m.in. do zwiększenia świadomości społecznej 85 S t r o n a

86 i wzrostu atrakcyjności obszaru. Projekt Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Wieliszew Plan gospodarki niskoemisyjnej jest dokumentem o znaczeniu strategicznym. Podstawowe założenia Planu zmierzą do usprawnienia wszystkich sektorów gospodarki Gminy Wieliszew w zakresie redukcji zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych i redukcji zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej. Co więcej, Plan realizuje także działania w ramach pakietu klimatyczno-energetycznego do roku Cele strategiczne: Dążenie do ograniczenia emisji CO2 do 2020 roku, w stosunku do roku bazowego (rok 2013), o 20%; Dążenie ograniczenia zużycia energii do 2020 roku, w stosunku do roku bazowego (rok 2013), o 20%; Dążenie do zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych do 2020 roku, w stosunku do roku bazowego (rok 2013), o 15%; Reedukacja zanieczyszczeń do powietrza do 2020 roku, w stosunku do roku bazowego (rok 2013). Założenia projektów rewitalizacyjnych Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata zawierają się w celach Planu Gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Wieliszew. Realizacja zaproponowanych działań przyczyni się m.in. do poprawy stanu środowiska i jakości życia mieszkańców na terenie jednostki wiejskiej. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Wieliszew na lata Urzeczywistnienie działań ustalonych w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wieliszew na lata , przyczyni się do poprawy i uporządkowania zarządzania środowiskiem, poprawy jakości życia mieszkańców, poprawy jakości środowiska naturalnego gminy wiejskiej oraz jej zrównoważonego rozwoju. Niniejszy Program zakłada, jako cel nadrzędny: trwały rozwój społeczno-gospodarczy gminy niezagrażający środowisku naturalnemu. Jego realizacja ma nastąpić poprzez osiągnięcie celów systemowych, które brzmią następująco: Poprawa jakości i ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. Zapewnienie mieszkańcom gminy odpowiedniej jakości wody do picia. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego. Ochrona przed hałasem i niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym. Ochrona środowiska glebowego i złóż surowców. Zachowanie i ochrona bioróżnorodności. Edukacja ekologiczna społeczeństwa. Spełnienie zadań Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata wspomoże uzyskać efekty zamierzeń Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wieliszew na lata S t r o n a

87 2017. Program usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Wieliszew Program usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Wieliszew powstał w myśl ochrony środowiska i podniesienia jego jakości. Niniejszy Program określa warunki sukcesywnego usuwania wyrobów zawierających azbest oraz przedstawia propozycje działań organizacyjnych zmierzających do osiągnięcia wyznaczonych celów: Cel 1: Sukcesywne usunięcie wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy poprzez ich demontaż i utylizację. Cel 2: Wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszkańców Gminy Wieliszew wywołanych azbestem. Cel 3: Spowodowanie sukcesywnej likwidacji szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko i doprowadzenie do spełnienia wymogów ochrony środowiska. Cel 4: Stworzenie odpowiednich warunków do wdrożenia przepisów prawnych oraz norm postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, stosowanych w Unii Europejskiej. W nawiązaniu do określonych zadań Programu usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Wieliszew, cele projektowe w Programie Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata , przyczynią się m.in. do wyeliminowania negatywnych skutków zdrowotnych u mieszkańców Gminy, jak i do sukcesywnej likwidacji czynników szkodliwie oddziaływujących na środowisko. Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wieliszew na lata Działania ustalone w ramach Programu Rewitalizacji wpisują się w misję Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wieliszew na lata Brzmi ona następująco: Integralny rozwój człowieka w Gminie Wieliszew. Ziszczenie wytyczonych zadań rewitalizacyjnych wspomoże także osiągnąć wizję Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wieliszew na lata Niniejsza wizja orzeka, że: Gmina Wieliszew jest gminą, która dąży do tego, aby być gminą kreatywną, bezpieczną, otwartą na potrzeby społeczności. Swoim mieszkańcom chce zapewnić bezpieczeństwo socjalne i równe szanse rozwoju we wszystkich dziedzinach życia. Misja i wizja Gminy Wieliszew zostaną spełnione w efekcie poniesienia inwestycji w kapitał ludzki, system edukacji, aktywność obywatelską i poprawę sytuacji materialnej. Inwestycje te są realizowane na bazie celów strategicznych: Cel 1. Wsparcie dla rodzin ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb rozwojowych 87 S t r o n a

88 dzieci i młodzieży. Cel 2. Poprawa warunków życia i zdrowia mieszkańców. Cel 3. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i wsparcie grup marginalizowanych społecznie. Założenia Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata wpisują się w cele zawarte w Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wieliszew na lata Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wieliszew Studium Gminy Wieliszew zawiera opis uwarunkowań oraz wyznacza kierunki rozwoju polityki przestrzennej jednostki wiejskiej. Nadrzędnym zamierzeniem niniejszej polityki jest ożywienie społeczno-gospodarcze i infrastrukturalne Gminy zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Zasadniczymi celami określone w Studium, są: Cel strategiczny 1: Stworzenie dogodnych warunków dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego i zapewnienie wysokiego standardu terenów mieszkaniowych. Cel strategiczny 2: Przygotowanie atrakcyjnej bazy turystycznej i rekreacyjnej. Cel strategiczny 3: Stworzenie dogodnych warunków aktywizacji gospodarczej w strefach wielofunkcyjnych. Cel strategiczny 4: Ochrona szczególnych wartości kulturowych, przyrodniczych i krajobrazowych gminy, w sposób umożliwiający ich wykorzystanie turystyczne. Założenia Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata ą zgodne z zapisami zawartymi w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wieliszew. Źródło: Opracowanie własne. 88 S t r o n a

89 10. Mechanizmy zapewnienia komplementarności rewitalizacji Skuteczny i efektywny proces rewitalizacji powinien charakteryzować się podejmowaniem wielokierunkowych działań na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i środowiska. Istotne jest również aktywne angażowanie w proces tworzenia dokumentów oraz wprowadzania zmian w gminie wszystkich interesariuszy programu. Realizując Program Rewitalizacji należy również wprowadzać i przestrzegać mechanizmy zapewnienia komplementarności procesu rewitalizacji. Pozwoli to zwiększyć skuteczność działań rewitalizacyjnych. Niezbędne jest zachowanie komplementarności: przestrzennej, problemowej, proceduralno-instytucjonalnej, międzyokresowej oraz źródeł finansowania. Komplementarność przestrzenna oznacza zastosowanie przy określaniu projektów rewitalizacyjnych kryterium ciągłości przestrzeni i relacji przestrzennych łączących obszary rewitalizacji z pozostałymi częściami gminy, która traktowana jest jako całość. Osiągnięte efekty mogą również wpływać na otaczającą je przestrzeń i tam przynosić pośrednie rezultaty rewitalizacji. Zapewnianie komplementarności przestrzennej zapobiega również przesuwaniu problemów społecznych na inne tereny lub pojawianiu się negatywnych efektów społecznych, jak segregacja i wykluczenie społeczne. Należy podkreślić, że pomiędzy wszystkimi przedsięwzięciami zachodzi efekt synergii tj. projekty się uzupełniają i dopełniają. Zaplanowane projekty są także odpowiedzią na zdiagnozowane problemy, dzięki czemu osiągnięty zostanie główny cel rewitalizacji. Wszystkie zaplanowane przedsięwzięcia realizowane będą na obszarze rewitalizacji. Na poniższej mapie przedstawione została lokalizacje przedsięwzięć. 89 S t r o n a

90 Rysunek 24. Rozmieszczenie przedsięwzięć rewitalizacyjnych na obszarze rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne. W poniższej przedstawionej tabeli przedstawiono dokładne miejsca realizacji projektów: Tabela 12. Miejsce realizacji projektów Lp. Nazwa projektu Miejsce realizacji projektu na obszarze rewitalizacji Projekty główne 1 Szkolenia dla osób dotkniętych bezrobociem 2 Aktywizacja osób pozostających bez pracy 3 Warsztaty plastyczne dla dzieci mieszkających na obszarze rewitalizacji 4 Spektakle, koncerty, spotkania, imprezy okolicznościowe ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew Teren wokół Jeziora Wieliszewskiego Miejsce zbiórki: przy ul. Świętojańskiej Wieliszew 90 S t r o n a

91 Lp. Nazwa projektu Miejsce realizacji projektu na obszarze rewitalizacji 5 Warsztaty taneczne dla dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji Wieliszew oraz ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew ul. Modlińskiej 65 Wieliszew Wieliszew 6 Prowadzenie świetlicy środowiskowej 7 Sprzątanie obszaru rewitalizacji 8 Pikniki, ogniska, zawody sportowe sąsiedzkie na obszarze rewitalizacji 9 Spacery studyjne po obszarze rewitalizacji 10 Przygotowanie bazy do realizacji projektów społecznych Projekty komplementarne ul. Modlińskiej 65 Wieliszew Wieliszew Teren wokół Jeziora Wieliszewskiego Miejsce zbiórki: przy ul. Świętojańskiej Wieliszew Wieliszew Plaża przy Jeziorze Wieliszewskim przy ul. Świętojańskiej Wieliszew Wieliszew Obszar rewitalizacji Miejsce zbiórki: ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew Teren wokół Jeziora Wieliszewskiego Miejsce zbiórki: przy ul. Świętojańskiej Wieliszew Wieliszew oraz ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew 1 Warsztaty z profilaktyki uzależnień i stresu 2 Warsztaty edukacyjne z zakładania własnej działalności gospodarczej 3 Powiatowe Centrum Integracji Społecznej ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew 4 Partnerstwa przeciw wykluczeniu społecznemu profesjonalne formy pomocy ze szczególną rolą zatrudnienia socjalnego ul. Modlińska 1 Wieliszew Wieliszew 5 Modernizacja kotłowni ul. Modlińska 1 Wieliszew 91 S t r o n a

92 Lp. Nazwa projektu Miejsce realizacji projektu na obszarze rewitalizacji Wieliszew biuro projektu Źródło: Opracowanie własne. Komplementarność problemowa polega na podejmowaniu działań rewitalizacyjnych dopełniających się tematycznie. Efektem tego jest oddziaływanie na obszar zdegradowany we wszystkich istotnych aspektach funkcjonowania gminy (przestrzennym, społecznym i środowiskowym). Zachowanie zasady komplementarności problemowej zapobiega fragmentaryzacji i ułatwia całościowe spojrzenie na realizowane działania. Bardzo istotne jest, aby jasno sformułować pożądany stan, do którego ma doprowadzić realizacja programu rewitalizacji. Należy także wypracować sposób wskaźnikowania zaplanowanych przedsięwzięć. Przywołana zasada oznacza również konieczność powiązania działań zawartych w programie rewitalizacji z decyzjami i dokumentami strategicznymi gminy. Komplementarność problemowa została także przedstawiona w tabeli poniżej. Tabela 13. Kompleksowość problemowa Lp. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne Aspekt społeczny Projekty główne Aspekt przestrzennofunkcjonalny Aspekt środowiskowy 1 Szkolenia dla osób dotkniętych bezrobociem 2 Aktywizacja osób pozostających bez pracy Warsztaty plastyczne dla dzieci mieszkających na obszarze rewitalizacji Spektakle, koncerty, spotkania, imprezy okolicznościowe Warsztaty taneczne dla dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji 6 Prowadzenie świetlicy środowiskowej 7 Sprzątanie obszaru rewitalizacji 8 Pikniki, ogniska, zawody sportowe sąsiedzkie na obszarze rewitalizacji 9 Spacery studyjne po obszarze rewitalizacji 10 Przygotowanie bazy do realizacji projektów społecznych 92 S t r o n a

93 Lp. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne Aspekt społeczny Projekty komplementarne 1 Warsztaty z profilaktyki uzależnień i stresu 2 Warsztaty edukacyjne z zakładania własnej działalności gospodarczej 3 Powiatowe Centrum Integracji Społecznej Aspekt przestrzennofunkcjonalny Aspekt środowiskowy 4 Partnerstwa przeciw wykluczeniu społecznemu profesjonalne formy pomocy ze szczególną rolą zatrudnienia socjalnego 5 Modernizacja kotłowni Źródło: Opracowanie własne. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna jest regułą polegającą na takim zarządzaniu programem rewitalizacji, które umożliwi efektywne współdziałanie różnych podmiotów, instytucji oraz uzupełnianie się procedur. Wykreowany system zarządzania powinien określać na przykład sposób podejmowania decyzji oraz stopień włączania społeczności lokalnej w proces rewitalizacji. Dlatego też, niezbędne jest osadzenie systemu zarządzania Programem Rewitalizacji w ogólnym, gminnym systemie zarządzania. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna zostanie osiągnięta dzięki powołanemu Zespołu ds. Rewitalizacji. W skład specjalnie powołanego Zespołu wchodzą zarówno pracownicy referatów Urzędu Gminy oraz Zastępca Wójta. Szczegółowe informacje na ten temat zawarte zostały w rozdziale: System monitoringu i oceny PR. Komplementarność międzyokresowa to zasada, która wymaga dokonania oceny dotychczasowych działań, w kontekście zaangażowania środków wspólnotowych, szczególnie w ramach polityki spójności oraz polityki spójności Przestrzeganie reguły komplementarności okresowej pomoże zachować ciągłość programową. W poniższej tabeli przedstawione zostały wybrane działania, realizowane już na terenie gminy Wieliszew: 93 S t r o n a

94 Tabela 14. Przedsięwzięcia realizowane na terenie gminy Wieliszew Nazwa projektu Data złożenia wniosku Data podpisania umowy o dofinansowanie Koszty całkowite projektu Kwota przyznanego dofinansowania Stan realizacji Zajęcia sportowe na basenie dla uczniów szkół podstawowych Gminy Wieliszew w roku Książki naszych marzeń Budowa sali gimnastycznej 44x24m przy Gminnym Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wieliszewie powiat legionowski Usuwanie i unieszkodliwianie azbestu na terenie Gminy Wieliszew Zajęcia sportowe na basenie dla uczniów szkół podstawowych Gminy Wieliszew w roku Rewitalizacja Jeziora Wieliszewskiego dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w formie pożyczki i dotacji Nowe oblicze Hali Sportowej w Wieliszewie (wniosek złożony do UMWM w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju" dla operacji, które odpowiadają warunkom przyznania pomocy w ramach działania "Odnowa i rozwój wsi ) - LGD , , , , , , , , , , , , , ,00 W trakcie realizacji Program zakończony i rozliczony W trakcie realizacji Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony 94 S t r o n a

95 Nazwa projektu Data złożenia wniosku Data podpisania umowy o dofinansowanie Koszty całkowite projektu Kwota przyznanego dofinansowania Stan realizacji Moja Przyszłość. Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów poprzez dodatkowe zajęcia rozwijające kompetencje kluczowe Centrum Integracyjne Gminy Wieliszew Zajęcia sportowe na basenie dla uczniów szkół podstawowych Gminy Wieliszew. Boisko - osiedle 600- Lecia w Wieliszewie (wniosek złożony do Ministerstwa Sportu i Turystyki) Aktywni mieszkańcy Gminy Wieliszew (wniosek złożony do UMWM w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju dla małych projektów ). Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w Gminie Wieliszew Wieliszewska Szkoła Malucha Wieliszewska Akademia Młodego Człowieka Budowa ścieżek rowerowych w Gminie Wieliszew (wniosek złożony w ramach środka 4.1 Rozwój obszarów zależnych od rybactwa PO RYBY ) , , , , , , , , , , , , , , , , , ,30 Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony W trakcie realizacji Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony 95 S t r o n a

96 Nazwa projektu Data złożenia wniosku Data podpisania umowy o dofinansowanie Koszty całkowite projektu Kwota przyznanego dofinansowania Stan realizacji Przebudowa i wyposażenie Sali widowiskowokonferencyjnej w budynku Urzędu Gminy (wniosek do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego) Zajęcia sportowe na basenie dla uczniów szkół podstawowych Gminy Wieliszew. Dziecięca Akademia Przyszłości. Równe Szanse - projekt systemowy III edycja. Realizacja projektu Utworzenie szkolnego placu zabaw w Wieliszewie w ramach rządowego programu Radosna Szkoła (wniosek złożony do Wojewody Mazowieckiego) Utworzenie miejsca rekreacji z wykorzystaniem walorów naturalnych obrzeża Zalewu Zegrzyńskiego (wniosek złożony do UMWM w ramach działania Odnowa i Rozwój wsi objętego PROW na lata ) - LGD , , , , , , , , , , , ,00 Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony 96 S t r o n a

97 Nazwa projektu Data złożenia wniosku Data podpisania umowy o dofinansowanie Koszty całkowite projektu Kwota przyznanego dofinansowania Stan realizacji Rozwój publicznej infrastruktury rekreacyjnej poprzez budowę placu zabaw dla dzieci w Wieliszewie (wniosek złożony do UMWM w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju dla małych projektów ) - LGD Kampania promocyjna karpia Zaprzyjaźnij się z rybą (Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich ). Muzykoterapia dla niepełnosprawnych. Jesteśmy aktywni, poznajemy dziedzictwo kulturowe Mazowsza. Wieliszewska Akademia Przyszłości Witamy w Wieliszewie , , , , , , , , , , , ,00 Zagrajmy o sukces , ,30 Uczenie się przez całe życie (COMENIUS Przedszkole nr 1 Wieliszew) Źródło: Urząd Gminy Wieliszew , ,83 Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Projekt zakończony i rozliczony Komplementarność źródeł finansowania oznacza, że projekty rewitalizacyjne, które wynikają z projektu rewitalizacji są oparte na konieczności umiejętnego łączenia i uzupełniania środków 97 S t r o n a

98 Europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Zasada ta ma również na celu zapobieganie sytuacjom podwójnego finansowania, tj. niedozwolonego zrefundowania (całościowego lub częściowego) danego wydatku dwa razy ze środków publicznych krajowych lub wspólnotowych. Zaplanowane przedsięwzięcia będą realizowane ze środków budżetu gminy oraz inny środków zewnętrznych, co pozwoli na zapewnienie komplementarności źródeł finansowania. Należy zaznaczyć, że żaden podmiot niepubliczny nie zgłosił propozycji przedsięwzięcia rewitalizacyjnego, zatem źródłem finansowania będą środki budżetu Gminy Wieliszew oraz dofinansowania ze źródeł publicznych. Planowane źródła finansowania przedstawione zostały w poniższej tabeli. 98 S t r o n a

99 Tabela 15. Komplementarność źródeł finansowania Lp. Nazwa projektu Nazwa wnioskodawcy Harmonogram realizacji projektów Wartość projektu Źródła dofinansowania % dofinansowania Szkolenia dla osób dotkniętych bezrobociem Aktywizacja osób pozostających bez pracy Warsztaty plastyczne dla dzieci mieszkających na obszarze rewitalizacji Spektakle, koncerty, spotkania, imprezy okolicznościowe Warsztaty taneczne dla dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji Prowadzenie świetlicy środowiskowej Sprzątanie obszaru rewitalizacji Pikniki, ogniska, zawody sportowe sąsiedzkie na obszarze rewitalizacji PROJEKTY GŁÓWNE Urząd Gminy Wieliszew ,00 zł Powiatowy Urząd Pracy w Legionowie/ Urząd Gminy Wieliszew - partner Stowarzyszenie "Młodzi dla Rozwoju emka" Stowarzyszenie "Młodzi dla Rozwoju emka"; Stowarzyszenie Wspólnota Wsi Wieliszew Urząd Gminy Wieliszew; Stowarzyszenie "Sztuka Włączania" Legionowski Stowarzyszenie Amikus Stowarzyszenie Wspólnota Wsi Wieliszew Stowarzyszenie "Młodzi dla Rozwoju emka"; Stowarzyszenie Stowarzyszenie Wspólnota ,00 zł POWER, RPO WM (EFS), budżet Gminy RPO WM (EFS), POWER, budżet gminy ,00 zł dotacje MKiDN, PROW ,00 zł ,00 zł wkład rzeczowywolontariat (praca wolontariuszy), budżet gminy dotacje MKiDN, PROW, budżet Gminy, wolontariat ,00 zł Budżet gminy 80% POWER/RPO WM 20% budżet Gminy 80% POWER/RPO WM 20% budżet Gminy 50% dotacje MKIDN/ PROW 50% wkład rzeczowy - wolontariat 20% budżet gminy, 80% wkład rzeczowy- wolontariat 50% dotacje, 20% budżet Gminy, 30% wkład rzeczowy - wolontariat 85% budżet gminy 15% środki stowarzyszenia ,00 zł Wolontariat 100% wolontariat ,00 zł Wolontariat 100 % wolontariat 99 S t r o n a

100 Lp. Nazwa projektu Nazwa wnioskodawcy Wsi Wieliszew Harmonogram realizacji projektów Wartość projektu Źródła dofinansowania % dofinansowania 9 10 Spacery studyjne po obszarze rewitalizacji Przygotowanie bazy do realizacji projektów społecznych Stowarzyszenie "Młodzi dla Rozwoju emka" ,00 zł Wolontariat 100 % wolontariat Urząd Gminy Wieliszew zł Budżet Gminy RPO WM PROJEKTY KOMPLEMENTARNE 20% budżet Gminy 80% RPO WM 1 Warsztaty z profilaktyki uzależnień i stresu Urząd Gminy Wieliszew ,00 zł RPO WM (EFS), POWER, budżet gminy 80 % RPO WM/POWER 20% budżet Gminy 2 Warsztaty edukacyjne z zakładania własnej działalności gospodarczej Urząd Gminy Wieliszew ,00 zł RPO WM (EFS), POWER, budżet gminy 80 % RPO WM/POWER 20% budżet Gminy 3 Powiatowe Centrum Integracji Społecznej Urząd Gminy Wieliszew /Ośrodek Pomocy Społecznej - partner ,00 zł RPO WM (EFS), POWER, budżet gminy 80 % RPO WM/POWER 20% budżet Gminy 4 Partnerstwa przeciw wykluczeniu społecznemu profesjonalne formy pomocy ze szczególną rolą zatrudnienia socjalnego Urząd Gminy Wieliszew - partner ,00 zł RPO WM (EFS), POWER, budżet gminy 80 % RPO WM/POWER 20% budżet Gminy 100 S t r o n a

101 Lp. Nazwa projektu Nazwa wnioskodawcy Harmonogram realizacji projektów Wartość projektu Źródła dofinansowania % dofinansowania 5 Modernizacja kotłowni Urząd Gminy Wieliszew ,00 zł WFOŚiGW, budżet gminy 75 % środki WFOŚiGW 25% środki mieszkańców/wspólnot Źródło: Opracowanie własne. 101 S t r o n a

102 11. Partycypacja społeczna w procesie rewitalizacji 11.1 Mechanizmy partycypacji społecznej Przygotowywanie i realizowanie Programu Rewitalizacji opiera się na zasadzie partycypacji społecznej. Mechanizm ten jest fundamentem działań na każdym jego etapie: diagnozowania, wdrażania i monitorowania. Zespół ds. Rewitalizacji, odpowiedzialny za wypracowanie Programu Rewitalizacji, poddaje do dyskusji dokument stworzony na podstawie szczegółowej diagnozy problemów (społecznych,, przestrzenno-funkcjonalnych i środowiskowych) występujących na terenie gminy. Zasady opisane w Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , określają w sposób szczegółowy mechanizmy partycypacji społecznej w Programie Rewitalizacji. Zespół ds. Rewitalizacji współpracuje z interesariuszami, poprzez włączenie ich w proces przygotowania programu, jego aktualizacji i wdrażania (realizacji) 1. Udział interesariuszy na każdym etapie procesu, pozwoli na określenie stopnia wychodzenia obszaru ze stanu kryzysu. 1 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , Warszawa, 2 sierpnia 2016 r. 102 S t r o n a

103 Rysunek 25. Etapy włączania interesariuszy w proces rewitalizacji Diagnozowanie Programowanie Monitorowanie Wdrażanie Źródło: Opracowanie własne. Należy podkreślić, że ważnym elementem partycypacji społecznej jest efektywna, dwukierunkowa komunikacja z interesariuszami, tj. osobami, grupami osób, instytucjami, na które w pośredni lub bezpośredni sposób oddziałuje Program Rewitalizacji. Do interesariuszy programu zalicza się: mieszkańców obszaru rewitalizacji, właścicieli, użytkowników nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym terenie. Również w skład wchodzą podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić działalność gospodarczą lub społeczną (w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne, jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne oraz organy władzy publicznej). W ramach prowadzonych prac nad Programem Rewitalizacji zapewniona została zarówno jednokierunkowa, jak i dwukierunkowa komunikacja z interesariuszami: Komunikacja jednostronna stworzenie specjalnej zakładki na stronie internetowej Urzędu Gminy, w której umieszczane zostały informacje: o pracach nad Programem, konsultacjach społecznych, prowadzonych badaniach, karty projektów. Komunikacja dwustronna spotkania konsultacyjne w formie warsztatów, tj. 4 spotkania z różnymi interesariuszami ( r. i r.), ankiety CATI, 103 S t r o n a

104 pogłębione rozmowy z pozostałymi pracownikami Urzędu Gminy oraz przedstawicielami organizacji pozarządowych. Zapewnianie mechanizmów partycypacji społecznej niesie ze sobą wiele korzyści: Mieszkańcy znają i rozumieją intencje władz lokalnych, Następuje lepsze zdiagnozowanie potrzeb lokalnych, Usprawnia się komunikacja, Mieszkańcy angażują się zarówno w proces tworzenia rozwiązania/strategii jak również są też częścią rozwiązania, Zwiększa się zaufanie do władz lokalnych, Wykorzystuje się realne i potencjalne zasoby lokalne do rozwiązywania problemów - szerokie korzystanie z różnorodnych kompetencji, umiejętności ludzi i instytucji, Mieszkańcy nie są biernym odbiorcą usług, a aktywnym podmiotem zmiany, Tworzy się kultura dialogu i kreatywności, Zapobiega się potencjalnym konfliktom w przyszłości, w szczególności w sprawach drażliwych 2. Efektywna partycypacja wymaga uruchomienia procesu, w którym społeczność lokalna jest także współtwórcą wypracowanych działań. Ważnym narzędziem partycypacji społecznej są konsultacje społeczne. Podczas tworzenia dokumentu Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata odbyły się trzy spotkania konsultacyjne, co oznacza, że zasada partycypacji społecznej została zachowana. Na etapie przygotowywania Programu Rewitalizacji, zidentyfikowano następujące grupy interesariuszy: Mieszkańcy obszaru rewitalizacji, Właściciele, użytkownicy wieczystości nieruchomości, Podmioty zarządzające nieruchomościami, Podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić działalność na obszarze rewitalizacji, 2 [data dostępu: r.]. 104 S t r o n a

105 Jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne (Urząd Gminy, Rada Gminy) Pozostałe podmioty (Ośrodek Pomocy Społecznej w Wieliszewie, Stowarzyszenie Nasz Krubin, Stowarzyszenie Młodzi dla Rozwoju emka, Stowarzyszenie Twoja Gmina Wieliszew, Pozarządowe Stowarzyszenie Właścicieli i Użytkowników Nieruchomości "Dolina Narwii", Stowarzyszenie zwykłe właścicieli działek rekreacyjnych "RELAKS" w Wieliszewie, Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły Podstawowej im. Tadeusza Kościuszki w Wieliszewie BONAWENTURA, Stowarzyszenie Sąsiedzkie, Stowarzyszenie Szkoła to My, Stowarzyszenie Wspierania Kultury i Folkloru Polskiego, OSP w Wieliszewie, Przedszkole Samorządowe Nr 1 w Wieliszewie, Przedszkole Samorządowe Nr 2 w Wieliszewie, Przedszkole Samorządowe Nr 3 w Wieliszewie, Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Wieliszewie, Gminne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wieliszewie, Gminna Biblioteka Publiczna w Wieliszewie, AKS Impet Łajski, KS Dąb Wieliszew, AKS Mewa Krubin) Pierwszy cykl spotkań konsultacyjnych r. 8 sierpnia 2016 roku w Gminie Wieliszew odbyły się dwa spotkania konsultacyjne, w których uczestniczyło łącznie 13 osób. MOCNE STRONY GMINY WIELISZEW Mieszkańcy poproszeni zostali o wskazanie mocnych stron gminy. Na kartach pojawiło się tylko pięć odpowiedzi. Dotyczyły one infrastruktury technicznej (drogi, kolej) oraz walorów przyrodniczo krajobrazowych, do których zaliczone zostały lasy, łąki i jezioro. Żaden z uczestników spotkania nie wymienił sposobów wykorzystania potencjału Gminy. Tabela 16. Mocne strony Gmina Wieliszew Lp. GMINA TERAZ - MOCNE STRONY 1. Drogi 2. Kolej 3. Jezioro 4. Las 105 S t r o n a

106 5. Łąki Źródło Opracowanie własne na podstawie uzyskanych danych. NEGATYWNE ZJAWISKA NA TERENIE GMINY WIELISZEW Do negatywnych zjawisk występujących na terenie Gminy Wieliszew zaliczono dwa problemy. Pierwszy z nich dotyczył infrastruktury technicznej. Mieszkańcy negatywnie ocenili stan dróg, ścieżek rowerowych, chodników i oświetlenia. W tym zakresie podano tylko jedną propozycje rozwiązania problemu, jakim było podjęcie działań zmierzających do poprawy stanu dróg. Do negatywnych zjawisk zaliczono także występowanie problemów społecznych, które związane są z wysokim odsetkiem osób bezrobotnych oraz nadmiernym spożywaniem alkoholu. Tabela 17. Negatywne zjawiska oraz proponowane rozwiązania problemu Lp. GMINA TERAZ - NEGATYWNE ZJAWISKA Lp. Jak rozwiązać problem 1. Drogi 1. Poprawa dróg 2. Ścieżka rowerowa 3. Chodnik 4. Oświetlenie 5. Media przy ul. Warszawskiej 6. Bezrobocie 7. Pijaństwo Źródło Opracowanie własne na podstawie uzyskanych danych. PROPONOWANE DZIAŁANIA REWITALIZACYJNE Spośród wszystkich odpowiedzi na kartach, mieszkańcy Gminy Wieliszew najczęściej wskazywali na: 1. Miejscowość Góra uczestnicy spotkania wymienili kilka ulic, które powinny zostać uwzględnione w procesie rewitalizacji. Najczęściej wskazywano na ulice: Rzeczna, Pałacowa, Dworcowa, Warszawska i Poprzeczna. Mieszkańcy za przyczyny wyznaczenia obszaru wskazywali na wymagającą poprawy infrastrukturę społeczną, techniczną (tj. drogi, chodniki, oświetlenie) oraz wodno- kanalizacyjną. W proponowanych działaniach postulowano: a. Budowę świetlicy dla dzieci oraz miejsc, w których czas wolny mogliby spędzać zarówno mieszkańcy, jak i turyści, 106 S t r o n a

107 1 kartka (z mapką) 2 kartka (z mapką) b. Remonty dróg, ścieżek rowerowych oraz chodników, c. Renowację zabytków, d. Modernizację Ośrodka Zdrowia lub zmianę jego lokalizacji. Tabela 18. Proponowane działania z zakresu rewitalizacji Proponowane działania z zakresu rewitalizacji Numer obszaru (zgodnie z mapą) Wskazanie ulicy/dzielnicy, której dotyczy proponowane działanie Przyczyny wskazania obszaru Proponowane działania w zakresie rewitalizacji 1. Chodnik ul. Warszawska Ścieżka rowerowa - ul. Warszawska Media: kanalizacja, wodociąg, gaz; ul. Warszawska Oświetlenie - zejście w prawo w ulicę Warszawską Odnowienie całej miejscowości VI kl. ziemi Moje miejsce zamieszkania 6. Skrzyżowanie ul. Dworcowej z ul. Nowodworską 7. Ośrodek zdrowia 8. Szkoła i przedszkole Proponowane działania z zakresu rewitalizacji 1. 1a Rzeczna 1b Leśna 1c Pałacowa 1d Dworcowa 1e Warszawska Góra Położenie asfaltu i chodnika i ścieżki rowerowej 2. 1a Rzeczna 1b Leśna 1c Pałacowa 1e Warszawska 1f Poprzeczna Góra Kanalizacja wodociągowa 3. 1d Dworcowa Janówek Szkoła, przedszkole, zerówka 107 S t r o n a

108 3 kartka 4 kartka ( z mapką) 5 kartka (z mapką) 4. 1a Rzeczna 1c Pałacowa Modernizacja terenów zabytkowych: spichlerz, kuźnia, Pałac 5. Plac zabaw w Janówku Na terenie sołeckim 6. Wał rzeki Narew Wykonanie ścieżki pieszej i rowerowej na koronie wału 7. Łąki: Janówek, Góra, Krubin Kontrola i nadzór nad ilością bobrów i ich działalnością, zasypywanie drzewami rowów wodnych 8. Ścieżka w ulicach Rzeczna - Dworcowa Ścieżka pieszo - rowerowa Modernizacja ścieżki i pobocza, teren jest rolniczy, niszczony w czasie prac polnych Proponowane działania z zakresu rewitalizacji 1. Pałacowa i okolice Brak dróg, oświetlenia, kanalizacji, niszczejące zabytki Remont dróg, remont pozostałości po pałacu 2. Rzeczna i okolice Brak świetlicy dla dzieci, klubu, zaplecza turystycznego, miejsc pracy Utworzenie świetlicy lub klubu, utworzenie hotelu lub zachęcenie ludzi do agroturystyki 3. Cała miejscowość Brak miejsc pracy, wysoki poziom alkoholizmu Utworzenie spółdzielni socjalnej, np. do obsługi hotelu i toru, gdy będą im wyremontowane drogi i zabytki 1. Przedszkole w Janówku, ul. Dworcowa 1 Małe przedszkole 2. Janówek (ogród sołecki) Brak Rekreacyjna dla dzieci 3. Rzeczna, Pałacowa, Leśna Zła nawierzchnia Oświetlenie 1. ul. Dworcowa Przedszkole samorządowe Rozbudowa 2. Ośrodek Zdrowia ul. Dworcowa Ośrodek Zdrowia Budowa 108 S t r o n a

109 6 kartka (z mapką) 7 kartka (z mapką) 8 kartka (z mapką) 3. Rzeczna, Pałacowa, Leśna Zła nawierzchnia Nawierzchnia, chodnik, oświetlenie 4. PAN Góra Brak oczyszczalni Budowa oczyszczalni 5. Ogród sołecki Poprawa warunków rekreacyjnych Budowa 6. Wał przeciwpowodziowy Brak ścieżki rowerowej ścieżka rowerowa Proponowane działania z zakresu rewitalizacji 1. Janówek Pierwszy i plac sołecki Skwer rekreacyjny dla dzieci i młodzieży; boisko sportowe ; ośrodek zdrowia ; rozbudowa szkoły i przedszkola ; przedszkole 2. Góra ul. Rzeczna, Leśna, Pałacowa Obszar bardzo zaniedbany Kanalizacja; ulica, chodnik, ścieżka rowerowa; świetlica środowiskowa; oświetlenie ulic; utylizacja azbestu 3. Góra Ścieżka rowerowa i piesza wzdłuż wału 1. Skrzyżowanie Dworcowa z Nowodworską Słaba widoczność Rozbudowa skrzyżowania 2. Chodnik wzdłuż drogi Nowodworskiej w kierunku Nowego Dworu Mazowieckiego Bezpieczeństwo Budowa chodnika 1. Ul. Warszawska Bezpieczeństwo Budowa chodnika 2. Ul. Nowodworska Poprawa bezpieczeństwa Budowa chodnika 3. Działki przy ul. Warszawskiej Zwiększenie zainteresowania inwestorów Przekształcenie działek z rolnych na budowlane 4. Tereny PAN-u Brak możliwości podjęcia jakichkolwiek działań Uregulowanie aktów prawnych Proponowane działania z zakresu rewitalizacji 109 S t r o n a

110 9 kartka (z mapką) 1. Chodnik Nowodworski do Okunia i ścieżki dla rowerów Niebezpieczeństwo dla pieszych i rowerzystów Wybudowanie chodnika 2. Schody do Ośrodka Zdrowia Winda lub zmiana lokalizacji Ośrodka Zdrowia 3. "Garb" na ulicy Dworcowej w okolicy przedszkola 4. Słaba prędkość Internetu Światłowody 5. Światła na skrzyżowaniu Dworcowa - Nowodworska Śmierdząca woda w rowie melioracyjnym Żeby w rowie melioracyjnym płynęła woda, a nie stała; przepusty sa za wysoko Rozbudowa przedszkola i szkoły w Janówku 8. Dworcowa - naprawa nawierzchni Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych. 110 S t r o n a

111 Rysunek 26. Obszary wymagające rewitalizacji wskazane przez uczestników konsultacji społecznych LEGENDA: 1 Miejscowość Góra w tym: ul. Warszawska, u. Nowodworska, ul. Rzeczna, ul. Leśna, ul. Pałacowa, ul. Dworcowa, ul. Poprzeczna Wał Rzeki Narew, Ośrodek Zdrowia, PAN. Źródło: Opracowanie własne na podstawie uzyskanych danych. 111 S t r o n a

112 11.3 Drugi cykl spotkań konsultacyjnych r. 26 stycznia 2017 r. odbyło się kolejne spotkanie konsultacyjne. Spotkanie konsultacyjne dotyczące Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata przeprowadzono dnia 26 stycznia 2017 r. o godz. 16:00 w budynku Urzędy Gminy Wieliszew przy ul. Modlińskiej 1. O terminie i miejscu spotkania mieszkańcy zostali poinformowani poprzez plakaty rozmieszczone na tablicach i słupach informacyjnych na terenie całej gminy. W spotkaniu uczestniczyło 10 osób. Na początku spotkania uczestnicy poproszeni zostali o wypisanie problemów społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych i technicznych oraz środowiskowych występujących na terenie gminy. Z kart odpowiedzi wynika, że najwięcej problemów występuje w sferze społecznej. Uczestnicy konsultacji wskazali na: wysoki poziom alkoholizmu, ubóstwa i bezrobocia. W sferze gospodarczej zdiagnozowany problem dotyczył niewystarczającej liczby miejsc pracy na terenie gminy, skutkującej bezrobociem lub podejmowaniem zatrudnienia poza miejscem zamieszkania. Sfera przestrzenno-funkcjonalna i techniczna cechuje się niedostatecznym wyposażeniem w infrastrukturę społeczną, uniemożliwiającej integrację i aktywizację mieszkańców gminy. Uczestnicy spotkania dostrzegli zły stan budynków użyteczności publicznej oraz niedopasowanie obiektów do osób niepełnosprawnych. Natomiast sfera środowiskowa cechuje się najmniejszym poziomem zdegradowania. Jednak problemy występujące w niej dotyczą zaśmiecania lasów oraz wysokiego poziomu zanieczyszczenia atmosfery poprzez opalanie węglem i śmieciami. Tabela 19. Problemy występujące na terenie gminy PROBLEMY SPOŁECZNE: PROBLEMY GOSPODARCZE: - ubóstwo części mieszkańców, - ubóstwo części mieszkańców wynikające z bezrobocia i bierności, - zagrożenie drobną przestępczością, - słabe zaangażowanie władz gminy w stymulowanie przedsiębiorczości, - alkoholizm słabo sytuowanych grup - brak pracy, społecznych, - niedożywienie dzieci w szkołach, - problemy z alkoholizmem, - brak pracy, - problemy wychowawcze, - alkoholizm, - kradzieże, - przestępczość, - brak pracy, - kradzieże, - brak możliwości rozwoju działalność 112 S t r o n a

113 biznesowej, - słaba oferta zajęć dla dzieci i dorosłych - brak miejsc pracy, bezpłatnych, - brak pracy na miejscu, - coraz liczniejsze kradzieże, - brak więzi społecznych wśród mieszkańców, - bezrobocie, - wykluczenie społeczne, - przestępczość, - brak miejsc do integracji, - brak miejsc pracy na terenie gminy, - brak miejsc dostosowanych do potrzeb osób - bezrobocie, niepełnosprawnych, - wykluczenie społeczne - brak możliwości rozwoju działalności gospodarczej, - problemy z alkoholem, - brak pracy na miejscu, - bezrobocie, - brak lub mała możliwość zatrudnienia, - kradzieże, - mała możliwość uzyskania mieszkania tzw. za czynsz, - potrzebne miejsce do spotkań ze znajomymi, - bezrobocie, - młodzież, z która z braku zajęć i miejsca, - brak punktów usługowych, w którym może spędzić czas wolny, - alkoholizm, - mała ilość miejsc pracy. - brak motywacji u ludzi z problemami, z używkami, - alkoholizm, - brak miejsca rekreacji dla dzieci, - brak atrakcji turystycznych i społecznych, - bezrobocie, patologia społeczna, - brak zainteresowania lub możliwości zobaczenia innego życia, - mieszkańcy się nie integrują, - muszą dojeżdżać do pracy poza teren gminy, - alkoholizm, - brak miejsc, gdzie mieszkańcy mogą się integrować, - brak miejsc dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych, - brak miejsc sprzyjających integracji mieszkańców, - brak możliwości rozwoju swojej działalności, - bezrobocie, - brak miejsca spotkań, - niewystarczająca ilość usług społecznych, - brak infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej, - przestępczość, - duża ilość osób z problemami ruchowymi, - alkoholizm, - duża ilość osób niewydolnych społecznie, - osoby pod opieką OPS. PROBLEMY PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNE I TECHNICZNE: PROBLEMY ŚRODOWISKOWE: 113 S t r o n a

114 - potrzeba uporządkowania terenów wokół - zanieczyszczenie atmosfery przez opalanie zbiorników wodnych, węglem i śmieciami, - nierozwinięta sieć ścieżek rowerowych, - zaśmiecanie lasów, - brak miejsc dostoswanych do potrzeb osób - tereny zaniedbane, niepełnosprawnych, - brak infrastruktury, - brak infrastruktury, - brak miejsc do spędzania czasu wolnego, - zaniedbane tereny, - zbyt mała liczba przedszkoli, - wyrzucanie śmieci do jeziora. - mało miejsc, w których można odpocząć, - mieszkańcy nie interesują się. porozmawiać, spotkać się, - jezioro po części doprowadzono do porządku, trzeba powiększyć ten teren by było więcej ładnego miejsca, - zaniedbane tereny, - budynki popegeerowskie w złym stanie technicznym, - ośrodek zdrowia i przedszkole w budynku Urzędu Gminy, który jest brzydki i mało funkcjonalny, - zbyt mała liczba przedszkoli, - nie ma miejsca na spotkania sąsiedzkie, - brak miejsc rozwojowych, - budynki ośrodka zdrowia i przedszkola w kiepskim stanie, - brak miejsca z atrakcjami dla całej rodziny, - infrastruktura niedopasowana do potrzeb osób niepełnosprawnych, - brak miejsc gdzie mieszkańcy i ich rodziny mogliby spędzać czas wolny, - miejsc sprzyjających rekreacji, - brak infrastruktury, - budynki użyteczności publicznej w złym stanie, - brak infrastruktury rekreacyjnej i sportowej dostępnej bezpłatnie, - tereny wokół jeziora zaniedbane, - zaniedbane tereny, - zaniedbane budynki, - budynki użyteczności publicznej w złym stanie, - tereny zaniedbane, - brak infrastruktury, - tereny zaniedbane z potencjałem. Źródło: Opracowanie własne. Następnie uczestnicy konsultacji poproszeni zostali o wskazania źródeł/ przyczyny stanu kryzysowego oraz potencjału gminy. Za przyczynę występowania problemów uznali niedostateczne wyposażenie infrastruktury społecznej, która skutkuje małą liczbą inicjatyw społecznych. Również niski poziom usług turystycznych i rekreacyjnych uznany został za 114 S t r o n a

115 przyczynę stanu kryzysowego. Za potencjał gminy uczestnicy uznali walory przyrodniczokrajobrazowe (Jezioro Wieliszewskie, Zalew Zegrzyński) oraz atrakcyjne położenie geograficzne (bliskość do aglomeracji warszawskiej). Tabela 20. Źródła/ przyczyny stanu kryzysowego i potencjał gminy ŹRÓDŁA/ PRZYCZYNY STANU KRYZYSOWEGO Brak infrastruktury rekreacyjnoturystycznej, Brak usług społecznych, Niewystarczający potencjał turystyczny, Wiele terenów bez infrastruktury, Niewiele inicjatyw i usług społecznych, Słabo rozwinięta turystyka, Niewykorzystany potencjał gminy, Brak środków finansowych, Tereny zaniedbane, Brak infrastruktury, Brak pracy, brak infrastruktury, Brak miejsc spotkań dla mieszkańców, Zły stan budynków użyteczności publicznej, Brak rozwijającej się turystyki, Niewykorzystany potencjał gminy, Brak pracy, Brak infrastruktury, Brak pracy, Niewykorzystany potencjał gminy, Brak rozwiązań społecznych, Brak miejsc spędzania czasu, Osoby, które kiedyś straciły zatrudnienie w ogrodnictwie nie zwiększyły swoich szans na zatrudnienie. POTENCJAŁ GMINY Położenie gminy, Tereny atrakcyjne przyrodniczo, Bliskość Warszawy, Potencjał turystyczny lasy/ woda, Biskość Zalewu Zegrzyńskiego, Bardzo dobra lokalizacja gminy, Piękne niewykorzystane tereny, Blisko Warszawy, dobry dojazd, Zegrze, jeziora, Położenie gminy, Położenie atrakcyjne, Bliskość Warszawy, Tereny atrakcyjne przyrodniczo, Położenie atrakcyjne, Dobra lokalizacja, Bliskość Warszawy, 115 S t r o n a

116 Źródło: Opracowanie własne. Duża ilość dzieci i młodzieży, Napływ nowych mieszkańców. Na zakończenie części warsztatowej uczestnicy poproszeni zostali o wskazanie obszaru, charakteryzującego się koncentracją zjawisk negatywnych. Zgodnie uznano, że działania rewitalizacyjne należy podjąć na terenie sołectwa Wieliszew. Wskazano również podobszary, wymagające podjęcia interwencji, do których zaliczono okolice jeziora Wieliszewskiego, dawnego PGR-u, centrum wsi, urzędu, szkoły i kościoła. Jeden z uczestników wskazał również na potrzebę działań rewitalizacyjnych w sołectwie Skrzeszew i Góra. Tabela 21. Obszary, na których występują zjawiska negatywne OBSZAR CECHUJĄCY SIĘ WYSTĘPOWANIEM NEGATYWNYCH ZJAWISK KRYZYSOWYCH TO: 1. Wieliszew 2. Wieliszew 3. Wieliszew (Jezioro Wieliszewskie, obszar dawnego PGR) 4. Wieliszew (dawny PGR, centrum wsi Urząd Gminy, kościół, jezioro, szkoła) 5. Wieliszew 6. Wieliszew 7. Wieliszew 8. Wieliszew 9. Wieliszew 10. Wieliszew, Skrzeszew, Góra Źródło: Opracowanie własne. Następnie uczestnicy spotkania zapoznani zostali z wynikami analizy wskaźnikowej, która przeprowadzona została w celu wyodrębnienia obszaru cechującego się zjawiskami kryzysowymi. Przedstawiony został również obszar rewitalizacji. Po zaprezentowaniu odbyła się dyskusja o poprawności i trafności wybrania obszaru Formy partycypacji społecznej na etapie wdrażania i monitorowania Należy także zaznaczyć, że na etapie wdrażania i monitorowania uwzględnione zostały takie formy partycypacji społecznej jak: System wdrażania (realizacji): o Komunikacja jednokierunkowa informowanie społeczności lokalnej o wszystkich działaniach związanych z rewitalizacją poprzez wykorzystanie strony internetowej Urzędu Gminy, Biuletynu informacji Publicznej, artykułów w lokalnych mediach, ulotek i plakatów. 116 S t r o n a

117 o Komunikacja dwukierunkowa zapraszanie interesariuszy rewitalizacji do uczestniczenia w spotkaniach konsultacyjnych i warsztatowych. Częstotliwość spotkań i ich forma powinny zostać uszczegółowione na etapie prowadzonych prac rewitalizacyjnych. Na spotkania zapraszani byli wszyscy interesariusze, a w szczególności podmioty bezpośrednio zaangażowane w działania rewitalizacyjne oraz podmioty, na które zaplanowane działania będą oddziaływały. System monitoringu: o Komunikacja jednokierunkowa cykliczne umieszczanie raportów oraz analiz wskaźnikowych. o Komunikacja dwukierunkowa zapraszanie interesariuszy rewitalizacji na organizowane debaty publiczne z Zespołem ds. Rewitalizacji i władzami lokalnymi; organizacja festynów/pikników sąsiedzkich w celu zaprezentowania efektów rewitalizacji i wysłuchania oczekiwań mieszkańców. o Zaangażowanie liderów lokalnych do ciał monitorujących i oceniających zmiany na obszarze rewitalizacji Podsumowanie partycypacji społecznej W ramach rewitalizacji przewidziana została szeroko pojęte partycypacja społeczna, zarówno na etapie tworzenia samego dokumentu, jak i na etapie monitoringu i ewaluacji. Zidentyfikowane zostały także grupy interesariuszy, które znajdują się na terenie mającym podlegać procesowi rewitalizacji. Zadbano również o aktywne włączenie interesariuszy w proces tworzenia Programu Rewitalizacji poprzez: Prowadzenie specjalnie stworzonej zakładki na stronie internetowej Urzędu Gminy; Informowanie mieszkańców, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców o spotkaniach konsultacyjnych (wykorzystanie plakatów, zaproszeń telefonicznych, strony internetowej); Prowadzenie spotkań, warsztatów i konferencji; Ankiety; Indywidualne wywiady pogłębione; 117 S t r o n a

118 Specjalnie przygotowane karty ćwiczeniowe; Karty przedsięwzięć rewitalizacyjnych; Zgłaszanie uwag w formie elektronicznej; Zgłaszanie uwag w formie papierowej; Na kolejnych etapach realizacji Programu Rewitalizacji interesariusze będą włączani w proces zarządzania Programem poprzez: Spotkania Zespołu ds. Rewitalizacji; Organizowanie działań społecznych, festynów oraz spacerów studyjnych; Zaangażowanie organizacji pozarządowych; Realizację przedsięwzięć rewitalizacyjnych; Spotkania/ warsztaty i debaty z mieszkańcami, przedsiębiorcami oraz organizacjami pozarządowymi; Informowanie interesariuszy o realizacji poszczególnych zadań na stronie internetowej Urzędu Gminy oraz w mediach lokalnych. 118 S t r o n a

119 12. System wdrażania (realizacji) Programu Rewitalizacji Wdrażanie zaprojektowanego Programu Rewitalizacji ma na celu wyprowadzenie obszarów zdegradowanych, w tym wyznaczonych do rewitalizacji, ze stanu kryzysowego. Na zarządzanie Programem Rewitalizacji składają się następujące działania: aktywne włączenie grup interesariuszy w proces rewitalizacji, pozyskiwanie różnych środków finansowych zgodnie z zasadą dodatkowości, promocja i wdrożenie przedsięwzięć rewitalizacyjnych, których realizacja przyczyni się do pozytywnych zmian na wyznaczonym obszarze zgodnie z zasadą komplementarności i zrównoważonego rozwoju, wdrażanie poszczególnych działań zgodnie z kryterium czasu realizacji, monitorowanie postępów w realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych wraz z określeniem stopnia osiągnięcia wyznaczonych uprzednio celów oraz utrzymywanie osiągniętych rezultatów. Głównym odpowiedzialnym za realizację Programu Rewitalizacji jest Wójt Gminy Wieliszew (organ decyzyjny), natomiast organem wdrażającym PR będzie Zespół ds. Rewitalizacji, który przy zarządzaniu PR będzie współpracować z: Komórkami organizacyjnymi Urzędu Gminy w Wieliszewie (m.in.: Sekretarzem Urzędu Gminy, Skarbnikiem Gminy, Referatem Gospodarki Komunalnej, Referatem Remontów i Inwestycji, Referatem Budżetów i Finansów, Referatem Podatków, Referatem Spraw Obywatelskich, Handlu i Usług, Referatem Informacji i Promocji, Referatem Ochrony Środowiska i Rolnictwa, Referatem Gospodarki Przestrzennej i Geodezji), Radnymi tworzącymi Radę Gminy Wieliszew na lata oraz wybranych w latach następnych, Jednostkami organizacyjnymi Urzędu Gminy w Wieliszewie (m.in. placówkami oświatowymi, Ośrodkiem Pomocy Społecznej), Beneficjentami PR (fundacjami, stowarzyszeniami, osobami prywatnymi, instytucjami kultury, lokalnymi liderami, prywatnymi przedsiębiorcami), Innymi Interesariuszami PR. Zespół powołany został Zarządzeniem nr 113/2016 Wójta Gminy Wieliszew z dnia r. w sprawie powołania Zespołu ds. Rewitalizacji. W skład Zespołu wchodzi 7 osób, zarówno przedstawiciele poszczególnych Referatów Urzędu Gminy, Rady Gminy oraz Sekretarz 119 S t r o n a

120 i Zastępca Wójta, Należy zaznaczyć, że Zespół stanowi forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami Urzędu Gminy, a także sprawuje funkcje opiniodawczo-doradcze w sprawach związanych z Programem Rewitalizacji. Zespół uprawniony jest do wyrażania opinii oraz podejmowania inicjatyw rozwiązań odnoszących się do rewitalizacji Gminy Wieliszew. Szczegółowe zadania Zespołu to: Monitorowanie i ocena stopnia realizacji Programu Rewitalizacji; Prowadzenie dialogu z interesariuszami rewitalizacji; Kontrola nad realizacją projektów rewitalizacyjnych; Przyjmowanie nowych propozycji projektów rewitalizacyjnych; Proponowanie wprowadzenia zmian do Programu Rewitalizacji; Cykliczne przygotowywanie raportów; Zbieranie danych do monitorowania. Na spotkania Zespołu ds. Rewitalizacji zapraszani będą także radni, sołtysi, przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz mieszkańcy, co pozwoli na pełne zaangażowanie interesariuszy rewitalizacji na wszystkich etapach realizacji Programu Rewitalizacji. 120 S t r o n a

121 Rysunek 27. Zarządzanie procesem PUP Wójt Gminy Komórki Urzędu Gminy Policja Zespół ds. Rewitalizacji Radni Gminy Inni OPS Źródło: Opracowanie własne. Efektywne wdrażanie i zarządzanie Programem Rewitalizacji wymaga zaangażowania i skumulowania działań wszystkich powyżej wymienionych jednostek odpowiedzialnych za realizację PR. 121 S t r o n a

122 13. System monitoringu i oceny PR 13.1 Monitoring Istotnym elementem integralnego zarządzania Programem Rewitalizacji jest systematyczna ocena i monitoring. Bazą systemu monitoringu i oceny są pozyskiwane dane dotyczące rewitalizowanych sfer: społeczeństwa, gospodarki, przestrzeni i środowiska. Na podstawie zebranych informacji oceniany jest merytoryczny oraz finansowy stopień wykonania założonych działań rewitalizacyjnych, a także identyfikacja ewentualnych trudności. W gromadzenie danych zaangażowane będą komórki organizacyjne Urzędu Gminy w Wieliszewie. Ważne jest, aby dane były gromadzone w sposób systematyczny oraz na poziomie adresowym, z możliwością agregacji dla obszarów rewitalizacji. Za monitorowanie wdrażania Programu Rewitalizacji odpowiedzialny będzie Zespół ds. Rewitalizacji. Zespół minimum raz na trzy lata będzie koordynował pozyskiwanie danych od instytucji publicznych (np. Policji, Ośrodka Pomocy Społecznej, itp.). Na podstawie zgromadzonych informacji będą tworzone raporty przedstawiające postępy w realizacji Programu Rewitalizacji. W raporcie powinny zostać przedstawione efekty rzeczowe podjętych wysiłków (postęp prac, w tym zrealizowane etapy poszczególnych projektów), realizacja budżetu (w tym podjęte zobowiązania oraz przepływy finansowe) oraz analiza najważniejszych, nieplanowanych wydarzeń i ich wpływu (pozytywnego lub negatywnego) na realizację programu. Należy zaznaczyć, że monitorowanie procesów rewitalizacji skupia się na trzech obszarach: a) Monitoring rzeczowy dostarcza danych, które obrazują postęp we wdrażaniu programu oraz umożliwiają ocenę jego wykonania w stosunku do celów ustalonych w programie. Opiera się o skwantyfikowane dane: wskaźniki produktu, rezultatu oraz oddziaływania. Na podstawie Programu Rewitalizacji wyróżniono następujące wskaźniki: 122 S t r o n a

123 Tabela 22. Wskaźniki produktu dla obszaru rewitalizacji Projekt rewitalizacyjny Cel operacyjny Wskaźniki Wartość docelowa Źródło danych Szkolenia dla osób dotkniętych bezrobociem Aktywizacja osób pozostających bez pracy Warsztaty plastyczne dla dzieci mieszkających na obszarze rewitalizacji Spektakle, koncerty, spotkania, imprezy okolicznościowe Warsztaty taneczne dla dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji Prowadzenie świetlicy środowiskowej Sprzątanie obszaru rewitalizacji Cel 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. Cel 1.3. Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. Cel 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. Cel 1.3. Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. Cel 1.4. Aktywizacja społecznokulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.4. Aktywizacja społecznokulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.4. Aktywizacja społecznokulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. Cel 1.2. Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu. Cel 3.1. Zwiększenie świadomości ekologicznej. Liczba zrealizowanych szkoleń 5 Liczba uczestników szkolenia 20 Liczba zrealizowanych szkoleń 5 Liczba uczestników szkolenia 20 Liczba zrealizowanych warsztatów Liczba uczestników warsztatów 35 Liczba zorganizowanych imprez okolicznościowych Liczba uczestników 50 Liczba zrealizowanych warsztatów Liczba uczestników warsztatów 35 Liczba utworzonych placówek 1 Liczba uczestników 30 Liczba zorganizowanych akcji 1 Dokumentacja zdjęciowa, lista obecności Dokumentacja zdjęciowa, lista obecności 40 Dokumentacja zdjęciowa, lista obecności 5 Dokumentacja zdjęciowa 40 Dokumentacja zdjęciowa, lista obecności Protokół zdawczo-odbiorczy, dokumentacja zdjęciowa, lista obecności Dokumentacja zdjęciowa, protokoły 123 S t r o n a

124 Projekt rewitalizacyjny Cel operacyjny Wskaźniki Wartość docelowa Źródło danych Pikniki, ogniska, zawody sportowe sąsiedzkie na obszarze rewitalizacji Spacery studyjne po obszarze rewitalizacji Przygotowanie bazy do realizacji projektów społecznych Warsztaty z profilaktyki uzależnień i stresu Warsztaty edukacyjne z zakładania własnej działalności gospodarczej Cel 3.2. Zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Cel 1.4. Aktywizacja społecznokulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.4. Aktywizacja społecznokulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 2.1. Modernizacja budynków popegeerowskich na cele aktywizacji zawodowej. Cel 2.2. Przekształcenie przestrzeni zdegradowanej na cele aktywizacji społecznej. Cel 1.4. Aktywizacja społecznokulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.3. Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. Cel 1.2. Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu. Cel 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. Cel 1.3. Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. Liczba uczestników 30 Liczba zorganizowanych imprez 5 Liczba uczestników 50 Dokumentacja zdjęciowa, protokoły Liczba zorganizowanych 3 spacerów studyjnych Dokumentacja zdjęciowa, protokoły Liczba uczestników 20 Liczba przystosowanych budynków Liczba utworzonych terenów do integracji społecznej mieszkańców Liczba zorganizowanych działań 5 Liczba uczestników 35 Liczba zorganizowanych warsztatów Liczba uczestników 20 Liczba zorganizowanych warsztatów Protokół zdawczo-odbiorczy, dokumentacja zdjęciowa, lista obecności Dokumentacja zdjęciowa, lista obecności Dokumentacja zdjęciowa, lista obecności 124 S t r o n a

125 Projekt rewitalizacyjny Cel operacyjny Wskaźniki Wartość docelowa Źródło danych Powiatowe Centrum Integracji Społecznej Partnerstwa przeciw wykluczeniu społecznemu profesjonalne formy pomocy ze szczególną rolą zatrudnienia socjalnego Źródło: Opracowanie własne. Cel 1.4. Aktywizacja społecznokulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.4. Aktywizacja społecznokulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. Cel 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. Liczba uczestników 30 Liczba zorganizowanych zajęć 5 Liczba uczestników 50 Liczba wypracowanych modeli współpracy Dokumentacja zdjęciowa, lista obecności 5 Protokoły zawarcia współpracy 125 S t r o n a

126 Tabela 23. Wskaźniki (rezultatu) realizacji celów WSKAŹNIK REZULTATU Cel operacyjny Wskaźniki Wartość bazowa obszaru zdegradowanego Wartość docelowa Cel 1.4. Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.4. Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.4. Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Liczba bezrobotnych bez średniego wykształcenia w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Liczba długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców 38, ,31 18,7 19,80 19 Cel 1.4. Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.2. Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu. Cel 1.3. Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. Cel 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. Cel 1.2. Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu. Cel 1.3. Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Liczba zgłoszonych osób do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców 1,22 1,6 6,60 5,80 118, S t r o n a

127 WSKAŹNIK REZULTATU Cel operacyjny Cel 2.1. Modernizacja budynków popegeerowskich na cele aktywizacji zawodowej. Cel 3.1. Zwiększenie świadomości ekologicznej. Cel 3.2. Zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Wskaźniki Liczba nielegalnych miejsc składowania odpadów Wartość bazowa obszaru zdegradowanego Wartość docelowa 5,00 0 Cel 2.1. Modernizacja budynków popegeerowskich na cele aktywizacji zawodowej. Cel 2.2. Przekształcenie przestrzeni zdegradowanej na cele aktywizacji społecznej. Liczba budynków zmodernizowanych 0,00 1 Cel 1.4. Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Cel 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. Cel 1.2. Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu. Cel 1.3. Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. Cel 1.4. Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Liczba zorganizowanych wydarzeń kulturalnych Liczba osób uczestniczących w warsztatach 0, , S t r o n a

128 WSKAŹNIK REZULTATU Cel operacyjny Cel 1.1. Zmniejszanie stopnia ubóstwa oraz jego negatywnych skutków społecznych. Cel 1.2. Wspieranie osób z niepełnosprawnością i problemem alkoholizmu oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu. Cel 1.3. Zmniejszanie stopy bezrobocia i aktywizacja zawodowa mieszkańców. Cel 1.4. Aktywizacja społeczno-kulturalna mieszkańców terenów rewitalizowanych. Wskaźniki Liczba osób uczestniczących w szkoleniach Wartość bazowa obszaru zdegradowanego Wartość docelowa 0,00 35 Źródło: Opracowanie własne. 128 S t r o n a

129 b) Monitoring finansowy dostarcza danych będących podstawą do oceny sprawności wydatkowania środków przeznaczonych na Program Rewitalizacji. Monitoring finansowy polega na systematycznym porównywaniu poniesionych wydatków do przewidzianego budżetu. c) Monitoring ryzyk polega na obserwacji zmienności uwarunkowań zewnętrznych, identyfikacji potencjalnych trudności w realizacji Programu Rewitalizacji, a także racjonalnym reagowaniu na zaistniałe zmiany Ewaluacja Ewaluacja Programu Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata polega na badaniu wpływu projektów rewitalizacyjnych na poszczególne aspekty funkcjonowania gminy oraz dekoncentracji negatywnych zjawisk na obszarze wyznaczonym do rewitalizacji. W procesie ewaluacji Zespół ds. Rewitalizacji współpracować będzie z instytucjami publicznymi (np. PUPem, OPS-em, Policją) oraz z innymi beneficjentami PR. Celem ewaluacji jest oszacowanie, w odniesieniu do jasno sformułowanych kryteriów, jakości i wartości procesu, a także efektów wdrażania interwencji publicznych. Zaplanowana ewaluacja będzie przebiegała etapowo. 129 S t r o n a

130 Rysunek 28. Etapy Programu Rewitalizacji i dopowiadające im rodzaje ewaluacji Diagnoza społecznogospodarcza Zakończenie realizacji Programu Rewitalizacji ewaluacja ex-post Tworzenie Programu Rewitalizacji ewaluacja ex-ante Wdrażanie Programu Rewitalizacji ewaluacja on-going Źródło: Opracowanie własne. Ewaluacja ex-ante jest istotna na etapie tworzenia Programu Rewitalizacji, ponieważ pomaga dokonać oceny zasadności poszczególnych działań i przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz ich wpływu na społeczność lokalną i obszary strategiczne. Podczas wdrażania Programu Rewitalizacji należy realizować ewaluację on-going, która skupia się na doraźnych problemach i barierach. Jej funkcją jest przede wszystkim stymulowanie usprawnień oraz poprawa jakości zarządzania Programem Rewitalizacji. Ten typ ewaluacji polega również na ocenianiu sprawności przepływu informacji, dokumentów oraz obserwowaniu warunków zewnętrznych. Ewaluację ex-post realizuje się na zakończenie wdrażania Programu Rewitalizacji i jest oceną przeprowadzonej interwencji w zakresie zaspokajania potrzeb, na które miała odpowiadać oraz badaniem wpływu i trwałości zrealizowanych przedsięwzięć na społeczność lokalną i poszczególne grupy Interesariuszy. 130 S t r o n a

131 13.3 Aktualizacja Programu Rewitalizacji Tworząc Program Rewitalizacji należy również uwzględnić procedurę jego aktualizacji. Istotne jest, aby PR był narzędziem elastycznym, umożliwiającym szybką reakcję na zmieniające się warunki bieżącej sytuacji społeczno-gospodarczej gminy. Jednym z powodów przeprowadzenia aktualizacji będzie pozyskanie gruntów od Państwowej Akademii Nauk w sołectwie Góra. Dopuszcza się również aktualizację Programu Rewitalizacji w sytuacjach trudnych do określenia w momencie tworzenia PR. Program Rewitalizacji oprócz nadzwyczajnych sytuacji powinien być również aktualizowany okresowo, w połowie zaplanowanego harmonogramu. Systematycznie prowadzony monitoring oraz ewaluacja umożliwią zweryfikowanie bieżących potrzeb gospodarczo-społecznych i porównania ich z zamierzonymi celami i działaniami. Należy zaznaczyć, że jednostką uzupełniającą proces rewitalizacji, będącą jednocześnie głosem społeczności lokalnej jest Rada Gminy Wieliszew. Kompetencje jednostki regulowane są za pomocą powszechnie obowiązujących aktów prawnych, aktów wykonawczych oraz Statutu Rady Gminy Wieliszew. Dodatkowo, Program Rewitalizacji Gminy Wieliszew na lata oraz każda jego aktualizacja, wymaga przyjęcia stosownej uchwały Rady Gminy Wieliszew oraz musi być poddana do publicznej wiadomości. Poniżej przedstawiona procedura umożliwi wprowadzanie uzasadnionych zmian w dokumencie. 131 S t r o n a

132 Rysunek 29. Procedura Aktualizacji Programu Rewitalizacji Podmioty zainteresowane realizacją projektu (zlokalizowanych na obszarze do rewitalizacji) zgłaszają propozycje do Zespołu ds. Rewitalizacji Wójt podejmuje decyzję o wprowadzeniu zmian do PR Po sporządzeniu projektu aneksu do PR Wójt przekłada dokument Radzie Gminy w celu podjęcia stosownej uchwały Zespoł ds. Rewitalizacji przeprowadza konsultacje z odpowiednimi wydziałami Urzędu Gminy Po rozpatrzeniu złożonej propozycji wniosku, Rada Gminy wydaje opinię w zakresie jej włączenia lub odrzucenia Zgłoszenie do Urzędu Marszałkowskiego wniosku o usunięcie PR wraz z wnioskiem o zaakceptowanie nowego Programu Rewitalizacji Następuje weryfikacja zgłaszanych propozycji i wydanie opinii odnośnie do włączenia lub odmowy włączenia zgłoszonego przedsięzięcia do PR Zespół ds. Rewitalizacji zwołuje posiedzenie i przekłada zgłoszoną propozycję przedsięwzięcia pod obrady Rady Gminy Akceptacja Urzędu Marszałkowskiego i pojawienie się zaktualizowanego PR na stronie Urzędu Gminy oraz w Biuletynie Informacji Publicznej Źródło: Opracowanie własne. 132 S t r o n a

133 15. Załącznik 1 Mapa ewidencyjna Mapa ewidencyjna dołączona została do Programu Rewitalizacji. Poniżej przedstawiony rysunek stanowi jedynie obraz poglądowy. Rysunek 30. Poglądowa mapa ewidencyjna Źródło: Opracowanie własne. 133 S t r o n a

134 16. Załącznik 2 Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy 16.1 Przestrzeń i środowisko POŁOŻENIE I STRUKTURA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNA GMINY Gmina wiejska Wieliszew znajduje się w centralnej części województwa mazowieckiego, w powiecie legionowskim. Zajmuje obszar ha. Swym zasięgiem obejmuje teren położony w łuku Narwi od Zegrza do Nowego Dworu Mazowieckiego oraz w widłach Wisły i Narwi. Gmina graniczy z następującymi jednostkami samorządu terytorialnego: z gminami Pomiechówek i Serock na północy, z gminami Legionowo i Jabłonna na południu, z gminą Nowy Dwór Mazowiecki na zachodzie, z gminą Nieporęt na wschodzie. Siedzibą gminy jest wieś Wieliszew. W skład gminy wchodzi 14 sołectw: Góra, Janówek Pierwszy, Kałuszyn, Komornica, Krubin, Łajski, Michałów-Reginów, Olszewnica Nowa, Olszewnica Stara, Poddębie, Sikory, Skrzeszew, Topolina, Wieliszew. Rysunek 31 Podział administracyjny gminy Wieliszew 134 S t r o n a

135 Źródło: DZIEDZICTWO KULTUROWE I ZABYTKI Gmina Wieliszew powstała w 1973 roku na obszarze byłego powiatu nowodworskiego. Pierwotnie (do 1996r.) nazwa jednostki samorządu terytorialnego brzmiała Gmina Skrzeszew. Na terytorium gminy dokonano istotnych odkryć archeologicznych, znajdują się tu stanowiska archeologiczne z różnych epok, m.in.: o We wsi Wieliszew na Górze Sztachera, ze śladami mezolitycznego obozowiska otwartego z pozostałościami osadnictwa myśliwych i rybaków sprzed 7 tys. lat, o We wsi Krubin, ze śladami osadnictwa od 3 tysiąclecia p.n.e., przez IV w. n.e. aż po okres wczesnośredniowieczny, o We wsi Łajski z okresu kultury halsztackiej. Pierwsze wzmianki o wsi Wieliszew pojawiają się w dokumentach dotyczących posiadłości klasztoru w Czerwińsku i odnoszą się do roku W związku z bogatą historią tych obszarów, na terenie Gminy Wieliszew znajdują się liczne cenne zabytki. Następujące z nich zostały objęte ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków: W Wieliszewie: o Klasycystyczna kaplica z 1834 roku, znajdująca się na cmentarzu parafialnym, o Pozostałości rosyjskiego cmentarza wojskowego Twierdzy Zegrze z przełomu XIX i XX wieku, o Organistówka z XIX wieku, o Dom mieszkalny z XIX wieku, We wsi Góra: o Ruiny pałacu w stylu klasycystycznym z XVIII wieku, o Kuźnia z XVIII wieku, o Pozostałości parku z XVIII wieku, o Klasycystyczna oficyna z XVIII wieku, o Spichlerz z XVIII wieku, 135 S t r o n a

136 W okolicy wsi Janówek: o Grupa forteczna Janówek, We wsi Olszewnica Nowa: o Kapliczka z XIX wieku. 3 STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW Obszar Gminy Wieliszew jest w niewielkim stopniu zurbanizowany. Jedynie niespełna jedna dziesiąta gruntów to tereny zabudowane i zurbanizowane (9,5%). Największy odsetek gruntów stanowią użytki rolne (54,2%) oraz lasy i grunty zadrzewione lub zakrzewione (28,3%). Tabela 24 Struktura użytkowania gruntów na terenie gminy Powierzchnia [ha] Udział w powierzchni gminy powierzchnia ogółem % powierzchnia lądowa ,5% użytki rolne razem ,2% grunty orne ,6% łąki trwałe ,9% pastwiska trwałe 656 6,2% grunty pod rowami 60 0,6% grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem ,3% lasy ,3% grunty zadrzewione i zakrzewione 105 1,0% grunty pod wodami razem 481 4,5% grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi 448 4,2% grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi 33 0,3% grunty zabudowane i zurbanizowane razem ,5% [%] 3 Strategia Rozwoju Gminy Wieliszew do roku 2020,dostępne na: [dostęp: ]. 136 S t r o n a

137 Powierzchnia [ha] Udział w powierzchni gminy tereny mieszkaniowe 249 2,3% tereny przemysłowe 74 0,7% tereny inne zabudowane 226 2,1% tereny zurbanizowane niezabudowane 3 0,0% tereny rekreacji i wypoczynku 10 0,1% tereny komunikacyjne - drogi 369 3,5% tereny komunikacyjne - kolejowe 75 0,7% nieużytki 269 2,5% tereny różne 98 0,9% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS, dane za [%] Struktura użytkowania gruntów w gminie Wieliszew wskazuje na wysokie wykorzystanie walorów środowiska, które sprzyjają prowadzeniu upraw rolnych. Jednocześnie w gminie odnotowuje się spadek liczby gospodarstw rolnych. Tereny gminy położone są w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy i uzbrojone w kanalizację, sieć gazową, łączność telefoniczną oraz wodociągi, co stanowi o ich atrakcyjności także dla przeznaczenia na działalność pozarolniczą. Większe inwestycje są realizowane przede wszystkim w miejscowości Łajski i Wieliszew, co jest związane z obecnością terenów pod budownictwo mieszkaniowe i przemysłowe. Jednorodzinne budownictwo mieszkaniowe dominuje w miejscowościach: Skrzeszew, Kałuszyn, Olszewnica Stara i Nowa, Janówek Pierwszy i Góra. Na terenie gminy funkcjonują również tereny położone w strefie Warszawskiego Obszaru Chronionego, które są atrakcyjne turystycznie. Są to obszary miejscowości Sikory, Topolina, Poddębie i Komornica oraz częściowo Skrzeszew 4. 4 Strona internetowa Gminy Wieliszew, dostępna na: [dostęp: ]. 137 S t r o n a

138 16.2 Sfera społeczna STRUKTURA DEMOGRAFICZNA I SPOŁECZNA GMINY Gminę Wieliszew w 2015 roku zamieszkiwało mieszkańców, w tym 6412 kobiet i 6304 mężczyzn. Na przestrzeni lat liczba ludności systematycznie wzrastała. W okresie tym odnotowano ponad 12% wzrost liczby mieszkańców. Wykres 15 Liczba ludności gminy w latach mężczyźni kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Analiza struktury mieszkańców na podstawie piramidy wieku wskazuje, iż liczba osób młodych i w wieku starszym jest zbliżona. Wykres przedstawia piramidę zastojową. Oznacza, to, że obecnie w gminie występuje zjawisko reprodukcji prostej (ludzie rodzący się liczbowo zastępują osoby umierające). 138 S t r o n a

139 Wykres 16. Piramida wieku mieszkańców gminy 85 i więcej męźczyźni kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Struktura ludności gminy według ekonomicznych grup wieku na przestrzeni lat wskazuje na rosnący udział osób w wieku poprodukcyjnym (wzrost o 2,3 p.p.). W analizowanym okresie nastąpił spadek udziału osób w wieku produkcyjnym (1,9 p.p.) oraz w mniejszym stopniu w wieku przedprodukcyjnym (o 0,4 p.p.). 139 S t r o n a

140 Wykres 17. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem ,3 64,0 14, ,0 64,8 14, ,3 65,0 13, ,3 65,5 13, ,4 65,9 12, ,7 65,9 12,4 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Na przestrzeni lat wartość wskaźnika przyrostu naturalnego była dodatnia. Należy zwrócić uwagę, iż liczba urodzeń w analizowanym okresie ulegała wahaniom. W roku 2015 odnotowano najwyższą liczbę urodzeń, co może być symptomem odwrócenia dotychczasowego niekorzystnego trendu demograficznego w gminie. Wykres 18. Przyrost naturalny na terenie gminy w latach Urodzenia żywe Zgony ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień S t r o n a

141 Saldo migracji wewnętrznych w analizowanych latach ulegało pewnym wahaniom, jednak zawsze osiągało wartości dodatnie. Jednocześnie saldo migracji zagranicznych było w tym okresie neutralne, jedynie w latach 2011, 2013, 2014 osiągnęło wartość -2. Wykres 19. Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na terenie gminy w latach saldo migracji wewnętrznych saldo migracji zagranicznych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Strukturę demograficzną w Gminie Wieliszew należy ocenić jako umiarkowanie pozytywną. Do czynników sprzyjających rozwojowi gminy należą: wysoka wartość wskaźnika przyrostu naturalnego, rosnąca liczba ludności, korzystne proporcje ludności pod względem ekonomicznych grup wieku. Symptomami mogącymi sugerować ewentualne problemy demograficzne w przyszłości są: rosnący odsetek osób w wieku poprodukcyjnym oraz struktura piramidy wieku wskazująca na prostą zastępowalność pokoleń Sfera gospodarcza LICZBA I STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W latach liczba podmiotów gospodarczych wykazywała tendencję wzrostową. W 2010 roku liczba ta wyniosła 1476, a w roku , co oznacza wzrost o blisko 21%. Spośród podmiotów gospodarki narodowej na przestrzeni analizowanych lat najliczniejszą grupę stanowiły mikroprzedsiębiorstwa. Na stałym poziomie utrzymywała się liczba firm średnich (oscylowała w przedziale 9-10). W roku 2015 mikroprzedsiębiorstwa stanowiły 141 S t r o n a

142 ponad 96% ogółu. Na terenie gminy działało wtedy również 57 małych firm oraz 9 średnich. W latach w Gminie nie znajdowała się żadna firma zatrudniająca więcej niż 250 pracowników. Wykres 20. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON na terenie gminy w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Spośród wszystkich podmiotów gospodarki narodowej na terenie gminy Wieliszew w 2015 roku najliczniejszą grupę stanowiły te, których przeważającą działalnością był handel hurtowy i detaliczny, w tym naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (493), budownictwo (214), przetwórstwo przemysłowe (183) oraz działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (167). Pozostałe przedsiębiorstwa w gminie działają w ramach następujących sekcji PKD: transport i gospodarka magazynowa (129), pozostała działalność usługowa i gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby (121), działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (70), informacja i komunikacja (71), 142 S t r o n a

143 opieka zdrowotna i pomoc społeczna (69), działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (68), edukacja (57), działalność finansowa i ubezpieczeniowa (42), działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (37), działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (28), dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją (14), rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (12), administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne (7), górnictwo i wydobywanie (2). Na następnej stronie przedstawiono szczegółowy podział przedsiębiorstw zarejestrowanych w rejestrze regon, w podziale na sołectwa, według sekcji PKD: o A - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo o B - górnictwo i wydobywanie o C - przetwórstwo przemysłowe o D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych o E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją o F - budownictwo o G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle o H - transport i gospodarka magazynowa o I - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi o J - informacja i komunikacja o K - działalność finansowa i ubezpieczeniowa o L - działalność związana z obsługą rynku nieruchomości o M - działalność profesjonalna, naukowa i techniczna o N - działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 143 S t r o n a

144 o O - administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne o P - edukacja o Q - opieka zdrowotna i pomoc społeczna o R - działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją o S - pozostała działalność usługowa o T - gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 144 S t r o n a

145 Tabela 25 Podział przedsiębiorstw zarejestrowanych w rejestrze regon według sekcji PKD w podziale na sołectwa SEKCJE PKD 2007* Sołectwo A B C D E F G H I J K L M N O P Q R SiT U SUMA 1. Michałów-Reginów 2. Góra 3. Janówek Pierwszy 4. Kałuszyn 5. Komornica 6. Krubin 7. Łajski 8. Olszewnica Nowa 9. Poddębie S t r o n a

146 Sołectwo 10. Sikory 11. Skrzeszew 12. Olszewnica Stara 13. Topolina 14. Wieliszew SEKCJE PKD 2007* A B C D E F G H I J K L M N O P Q R SiT U SUMA OGÓŁEM Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień S t r o n a

147 Na przestrzeni lat na terenie gminy zdecydowaną większość stanowiły podmioty należące do sektora prywatnego. Ponadto liczba firm z tego sektora wykazywała tendencję wzrostową porównując rok 2010 i 2015 odnotowano wzrost aż o ponad 20%. Jest to spowodowane głównie wzrostem liczby firm, które stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Stanowiły one ponad 82% wszystkich firm z sektora prywatnego. W sektorze prywatnym odnotowano również działalność spółek handlowych (w tym z udziałem kapitału zagranicznego), spółdzielni, fundacji oraz stowarzyszeń i organizacji społecznych. W przypadku liczby fundacji oraz stowarzyszeń i organizacji społecznych występuje znaczący wzrost na przestrzeni analizowanych lat, co jest z pewnością zjawiskiem pozytywnym. Podmioty gospodarcze z sektora publicznego stanowiły natomiast niespełna 2% ogółu przedsiębiorstw. Tabela 26. Podmioty gospodarki narodowej według sektorów własnościowych w gminie Sektor publiczny ogółem Sektor prywatny ogółem, w tym: Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Spółki handlowe Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego Spółdzielnie Fundacje Stowarzyszenia i organizacje społeczne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień S t r o n a

148 STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA Liczba osób bezrobotnych w latach ulegała wahaniom. W latach miała tendencję wzrostową, natomiast w latach spadkową. W 2015 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 467 osób. Najniższą wartość odnotowano w roku 2010 (379). Najwyższy odsetek osób pozostających bez pracy odnotowano w roku 2013 (617) zarówno wśród kobiet (293), jak i mężczyzn (324). Wykres 21. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych na terenie gminy w latach mężczyźni kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień W latach wskaźnik udziału zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na terenie gminy kształtował się na poziomie 5,1-7,8%. Poniższy wykres zawiera porównanie, wartości wskaźnika udziału bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, w poszczególnych latach. Wartość tego wskaźnika była najwyższa w roku 2013, zaś najniższa w S t r o n a

149 Wykres 22. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminie w latach ,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 7,8% 7,1% 6,8% 5,9% 5,7% 5,1% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Infrastruktura techniczna DROGI I KOMUNIKACJA Gmina Wieliszew jest dobrze skomunikowana z sąsiadującymi miejscowościami. Ponadto położenie jej gwarantuje łatwy dostęp komunikacyjny do Warszawy. Długość dróg na terenie gminy wynosi łącznie 96,211 km. Drogi te są nawierzchni: twardej ulepszonej (83%), gruntowej ulepszonej (15%), gruntowej (2%) 5. Wykres 23 Struktura dróg przebiegających w granicach Gminy Wieliszew wg ich rodzaju 2% 16% drogi gminne 27% 55% drogi wojewódzkie drogi powiatowe drogi krajowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych [dostęp ] 5 5 Strategia Rozwoju Gminy Wieliszew do roku 2020,dostępne na: [dostęp: ]. 149 S t r o n a

150 Przez obszar gminy Wieliszew przebiegają drogi o następujących kategoriach: 1. droga krajowa nr 61 relacji Warszawa Augustów; 2. drogi wojewódzkie: nr 631 relacji Nowy Dwór Mazowiecki Zegrze nr 632 relacji Płońsk Nasielsk Dębe Legionowo Marki 3. drogi powiatowe: nr 1817 relacji Góra Boża Wola nr 1818 relacji Wieliszew Łajski Legionowo nr 1820 relacji Olszewnica Stara Chotomów - Jabłonna nr 1822 relacji Komornica (632) Wieliszew (631) nr 1823 relacji Łajski (632) - Legionowo nr 1824 relacji Łajski (1818) - Legionowo 4. drogi gminne (29 dróg tego typu) stanowiące bezpośrednie połączenia w układzie lokalnym i ponadregionalnym. Rysunek 32 Układ dróg gminy Wieliszew Źródło: W gminie Wieliszew istnieje także infrastruktura transportu kolejowego. Stacje kolejowe umiejscowione są w Janówku (Stacja PKP Janówek), Wieliszewie (Stacja PKP Wieliszew) 150 S t r o n a

151 i Michałowie-Reginowie (stacja PKP Michałów-Reginów). Przez Gminę Wieliszew przebiegają dwa szlaki kolejowe: Legionowo Tłuszcz z przystankiem Michałów-Reginów i stacją Wieliszew, Warszawa Gdynia z przystankiem Janówek. Infrastruktura komunikacyjna obejmuje również sieć telefonii, która jest dostępna na 75% obszaru gminy. Infrastrukturę komunikacyjną stanowią: centrala w Wieliszewie oraz koncentrator w Skrzeszewie 6. SIEĆ WODOCIĄGOWA I KANALIZACYJNA Urządzenia zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie gminy zaopatrują 60% mieszkańców 7. Na przestrzeni lat długość czynnej sieci rozdzielczej z roku na rok ulegała zwiększeniu. Można zauważyć, że gwałtowny wzrost nastąpił w roku 2012, wtedy to prawie dwukrotnie wzrosła długość czynnej sieci rozdzielczej, a liczba przyłączy zwiększyła się o 66% w porównaniu do roku poprzedniego. 6 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wieliszew, dostępne na: [dostęp: ]. 7 7 Strategia Rozwoju Gminy Wieliszew do roku 2020,dostępne na: [dostęp: ]. 151 S t r o n a

152 Wykres 24. Długość czynnej sieci wodociągowej na terenie gminy w latach ,9 42,9 84,9 85,3 85,4 92, ,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 długość czynnej sieci rozdzielczej [km] liczba przyłączy [szt.] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień W 2012 roku również odsetek ludności korzystający z instalacji wodociągowej wzrósł o prawie 10%. W 2014 roku długość czynnej sieci wodociągowej wynosiła 85,4 km, zaś przyłączonych do niej było 1895 budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Odsetek ludności korzystający z tej instalacji wzrósł do 67,4% mieszkańców. Wykres 25. Korzystający z instalacji wodociągowej w % ogółu ludności gminy w latach ,9 67,0 65,4 67,4 53,7 55, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Teren gminy, który podlega skanalizowaniu jest podłączony do biologicznej oczyszczalni ścieków w Janówku Pierwszym, w której stosowana jest metoda oczyszczania osadem 152 S t r o n a

153 czynnym ze wspomaganiem oczyszczania przez PIX. Odbiornikiem tej oczyszczalni jest Narew. Również Gmina Wieliszew, podłączona do oczyszczalni ścieków w Orzechowie, obsługiwana jest przez Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji M. St. Warszawy S.A. Zakładu Dębe. Zakład ten prowadzi oczyszczanie mechaniczno-biologiczno-chemiczne, o wydajności 8250 m 3 /d. Oczyszczalnia ścieków w Górze, ze względu na zły stan infrastruktury technicznej, została zamknięta. Na terenach nieskanalizowanych gminy ścieki magazynowane są w zbiornikach bezodpływowych, które następnie opróżniane są pojazdami asenizacyjnymi 8. Na podstawie danych Urzędu Gminy w Wieliszewie, na terenie gminy łączna długość sieci kanalizacji sanitarnej równa była ,4 m, w tym: długość sieci grawitacyjnej ,8 m, długość sieci ciśnieniowej i tłocznej ,5 m, długość sieci na etapie projektu budowlanego ,1 m. Liczba ludności korzystającej z kanalizacji wyniosła 8 661, co stanowi 69,7% mieszkańców gminy. Według danych (stan na r.) liczba budynków mieszkalnych podłączonych do zbiorczej sieci wodociągowej równa była 1 362, natomiast do sieci kanalizacyjnej Natomiast 30,1% mieszkańców korzystało ze zbiorników bezodpływowych (co stanowi mieszkańców), a 0,2% z przydomowych oczyszczalni. 8 Ibid. 153 S t r o n a

154 SIEĆ GAZOWA, CIEPŁOWNICZA I ELEKTRYCZNA Do gminy z sieci krajowej przesyłany jest gaz ziemny wysokometanowy poprzez gazociągi wysokiego ciśnienia DN 500 i DN 150. W celu zaspokojenia potrzeb Gminy Wieliszew działają: trzy stacje redukcyjno - pomiarowe gazu I 0, stacja redukcyjna II 0 na obszarze Wodociągu Północnego i Pol-Kwiatu. Stacje redukcyjno - pomiarowe gazu I 0 tworzą trzy różne rejony zasilania. W części wschodniej Gminy Wieliszew zlokalizowana jest jeszcze stacja I 0 Zegrze 9. Wykres 26. Długość czynnej sieci gazowej w latach na terenie gminy długość czynnej sieci przesyłowej [w m] długość czynnej sieci rozdzielczej [w m] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Na podstawie powyższego wykresu możemy zaobserwować, że w latach długość czynnej sieci przesyłowej utrzymywała się na stałym poziomie (35206 m), by w roku 2015 osiągnąć poziom m. Natomiast długość czynnej sieci rozdzielczej wykazywała tendencję wzrostową. Długość czynnej sieci rozdzielczej w roku 2015 wzrosła o m w porównaniu z rokiem Strategia Rozwoju Gminy Wieliszew do roku 2020,dostępne na: [dostęp: ]. 154 S t r o n a

155 Wykres 27. Korzystający z instalacji gazowej w % ogółu ludności gminy w latach ,0% 52,0% 51,0% 50,0% 49,0% 48,0% 47,0% 52,6% 52,7% 52,6% 51,6% 50,8% 49,4% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Najniższą wartość wskaźnika osób korzystających z instalacji gazowej do ogółu ludności odnotowano w roku 2012 (49,4% korzystających). W ostatnim analizowanym roku korzystających z tej instalacji było 51,6%. Dla Gminy Wieliszew źródłami energii elektrycznej są stacje 110/SN Legionowo I i Nowy Dwór Mazowiecki. Bezpośrednie zasilanie osób korzystających z tej energii jest za pośrednictwem stacji trafo 15/0,4 kv, a także sieci napowietrznej i kablowej SN i n.n. Na obszarze gminy umiejscowione są po stronie wysokich napięć stacje 110/SN Wieliszew 1 oraz Wieliszew 2, które to pełnią funkcję zasilania urządzeń Wodociągu Północnego, a także stacja 110/6 kv zlokalizowana przy elektrowni wodnej w Dębe. 10 ZASOBY MIESZKANIOWE Jedną czwartą terenu gminy stanowią tereny zurbanizowane, a więc zabudowa mieszkalna, rekreacyjna, rzemieślnicza, usługowa, a także przemysłowa 11. Na podstawie poniższej tabeli można zauważyć, że na przestrzeni lat zarówno liczba mieszkań, jak i ich powierzchnia, a także liczba izb w mieszkaniach ulegała Strategia Rozwoju Gminy Wieliszew do roku 2020,dostępne na: [dostęp: ]. 11 Strona internetowa Gminy Wieliszew, dostępna na: [dostęp: ]. 155 S t r o n a

156 systematycznemu wzrostowi. Na terenie gminy w 2015 roku było mieszkań, natomiast liczba izb kształtowała się na poziomie Powierzchnia użytkowa tych mieszkań wyniosła m 2. Tabela 27. Zasoby mieszkaniowe na terenie gminy w latach Liczba mieszkań Liczba izb Powierzchnia użytkowa mieszkań [m²] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień W roku ,5% mieszkań podłączonych było do sieci wodociągowej, 93,2% było wyposażonych w łazienkę, a 89,6% w centralne ogrzewanie. Tabela 28. Wyposażenie mieszkań na terenie gminy w instalacje Wyszczególnienie Udział [w%] 2015 rok Wodociągi 97,5 Łazienka 93,2 Centralne ogrzewanie 89,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Infrastruktura społeczna EDUKACJA Na terenie gminy funkcjonują następujące szkoły: 156 S t r o n a

157 6 przedszkoli: 1) Przedszkole Samorządowe Nr 1 w Wieliszewie Modlińska Wieliszew 2) Przedszkole Samorządowe Nr 2 w Wieliszewie 600-lecia Wieliszew 3) Przedszkole Samorządowe Nr 3 w Łajskach Kościelna Legionowo 4) Przedszkole Samorządowe w Janówku Pierwszym Dworcowa Skrzeszew 5) Oddział przedszkolny w Olszewnicy Starej Warszawska 40b Chotomów 6) Oddział przedszkolny im. Kornela Makuszyńskiego w Skrzeszewie Szkolna Skrzeszew 5 szkół podstawowych: 1) Szkoła Podstawowa z oddziałami przedszkolnymi im. Kornela Makuszyńskiego w Skrzeszewie Szkolna Skrzeszew 2) Szkoła Podstawowa im. Bronisława Sokoła w Olszewnicy Starej Warszawska 40b 157 S t r o n a

158 Chotomów 3) Szkoła Podstawowa im. Józefa Wybickiego w Janówku Dworcowa Skrzeszew 4) Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Wieliszewie Modlińska Wieliszew 5) Zespół Szkół w Łajskach Szkoła Podstawowa im. Stanisława Moniuszki Kościelna Łajski 2 szkoły gimnazjalne: 1) Gminne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wieliszewie Kościelna Wieliszew 2) Zespół Szkół w Łajskach Gimnazjum Kościelna Łajski 1 szkoła ponadgimnazjalna: 1) Zespół Szkół w Wieliszewie Komornica, ul. Nasielska Serock Liczba dzieci w placówkach przedszkolnych wzrosła na przestrzeni analizowanego okresu (lata ). W roku 2015 liczba dzieci była o 179 większa niż w roku 2010,. Można zauważyć, że liczba miejsc w przedszkolach jest wystarczająca, w stosunku do potrzeb mieszkańców. W roku 2015 w porównaniu z rokiem 2010 wzrosła zarówno liczba uczniów szkół 158 S t r o n a

159 podstawowych oraz uczniów szkół gimnazjalnych. Natomiast w przypadku szkół ponadgimnazjalnych nastąpił spadek. W roku 2015 do szkół podstawowych w Gminie Wieliszew uczęszczało 987 uczniów, a do szkół gimnazjalnych 289, zaś do szkoły ponadgimnazjalnej 249 uczniów. Szczegółowe dane dotyczące oświaty i edukacji w Gminie zaprezentowano w poniższej tabeli. Tabela 29. Dane statystyczne na temat oświaty i edukacji w latach Placówki wychowania przedszkolnego Miejsca w przedszkolach Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego Szkoły podstawowe Uczniowie szkół podstawowych Szkoły gimnazjalne Uczniowie szkół gimnazjalnych Szkoły ponadgimnazjalne Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Liczba uczniów przypadająca na jeden oddział w szkołach podstawowych Liczba uczniów przypadająca na jeden oddział w szkołach S t r o n a

160 gimnazjalnych Liczba uczniów przypadająca na jeden oddział w szkołach ponadgimnazjalnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień KULTURA, SPORT I REKREACJA Głównym miejscem życia kulturalnego w Gminie Wieliszew jest wpisany do rejestru instytucji kultury Ośrodek Kultury w Wieliszewie. W miejscu tym m.in. organizuje się urozmaicone formy edukacji kulturalnej, imprezy kulturalne zachęcające dzieci, młodzież i dorosłych do poznawania kultury, prowadzone są zajęcia zespołowe, patronuje się kołom oraz klubom zainteresowań. Ośrodek ten patronuje m.in. zespołom artystycznym, które osiągają sukcesy na arenie ogólnopolskiej. Są to: Chór Marzenie oraz Zespół Tańca Ludowego Promyki. Innymi ośrodkami wspierającymi kulturę na terenie gminy są: Stowarzyszenie Młodzi dla Rozwoju em-ka, Stowarzyszenie Wspierania Kultury i Folkloru Polskiego, Towarzystwo Przyjaciół Gminy Wieliszew, Ochotnicze straże pożarne, Gminna Biblioteka Publiczna w Wieliszewie. Na terenie Gminy Wieliszew organizowane są cykliczne imprezy kulturalne, w tym m.in.: Święto Gminy Wieliszew (wydarzenie kulturalno-rozrywkowe w powiecie legionowskim), Wieliszewskie Wianki, 160 S t r o n a

161 Ogólnopolski Turniej Tańców Polskich w Formie Towarzyskiej Mazur, Festiwal Pieśni i Tańców Polskich, Wieliszewskie Spotkania Kabaretowe, Majówka Europejska, Festiwal Szantowy i Folkowy, Festiwal Muzyki Ska, Reggae, Dub, Święto Wojska Polskiego, Obchody Rocznicowe Bitwy Warszawskiej i Powstania Warszawskiego, Dożynki Gminne, Rocznica Września 39, Obchody Święta Niepodległości. Od 2005 r. decyzją Stowarzyszenia Polska Sekcja C.I.O.F.F., Wieliszew stał się siedzibą regionu centralnego Komisji ds. Tańców Polskich PS C.I.O.F.F. 12 Na terenie Gminy Wieliszew znajduje się hala sportowa i stadion w Wieliszewie. W hali sportowej, oprócz zajęć szkolnych i imprez cyklicznych, mają miejsce rozgrywki powiatowe i międzyszkolne, a także działają sekcje takie jak: tenisa stołowego, piłki nożnej halowej oraz piłki siatkowej. Na obszarze gminy funkcjonują 3 kluby sportowe zarejestrowane w Mazowieckim Związku Piłki Nożnej: AKS Impet Łajski, KS Dąb Wieliszew, 12 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata , dostępna na: [dostęp: ]. 161 S t r o n a

162 AKS Mewa Krubin. Odbywają się również imprezy sportowe, w tym m.in.: Wieliszewski Crossing, Wielkopostny Turniej Piłki Siatkowej, Turniej Piłki Halowej o Puchar emki, Otwarte Amatorskie Mistrzostwa Zalewu Zegrzyńskiego w Siatkówce Plażowej o Puchar emki, Gminne Biegi Przełajowe, Diecezjalny Turniej Piłki Halowej, Międzygminne Zawody Sprawnościowe, Turniej Piłki Halowej KS Dąb Wieliszew. OCHRONA ZDROWIA Na terenie Gminy Wieliszew znajdują 3 publiczne i 2 prywatne ośrodki zdrowia 13. Do placówek świadczących usługi w zakresie ochrony zdrowia należą: Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Wieliszewie, Filia Zakładu Opieki Zdrowotnej w Wieliszewie z siedzibą w Janówku Pierwszym - Przychodnia podstawowej opieki zdrowotnej, Filia Zakładu Opieki Zdrowotnej w Wieliszewie z siedzibą w Skrzeszewie - Przychodnia podstawowej opieki zdrowotnej, Niepubliczny Ośrodek Zdrowia "BER-MED" w Wieliszewie, Niepubliczny Ośrodek Zdrowia "SANITAS", 13 Strona internetowa Gminy Wieliszew, dostępne na: [dostęp: ]. 162 S t r o n a

163 Stacja Opieki Medycznej CARITAS w Wieliszewie. W zakresie obiektów świadczących usługi z zakresu ochrony zdrowia, na terenie Gminy Wieliszew znajduje się także 5 aptek 14, zlokalizowanych w: Skrzeszewie, Wieliszewie, Michałowie-Reginowie oraz Górze. POMOC SPOŁECZNA Pomoc społeczną na terenie gminy oferuje Ośrodek Pomocy Społecznej w Wieliszewie. Działalność tej instytucji obejmuje między innymi następujące formy wsparcia: Udzielenie opieki w miejscu zamieszkania, Udzielenie posiłku, noclegu, rzeczy niezbędnych do życia, Pomoc w uregulowaniu należności za świadczenie lecznicze, Pomoc w organizacji pogrzebu, Pomoc osobom lub całym rodzinom, które potrzebują wsparcia. Liczba gospodarstw i osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na terenie gminy w latach 2013 i 2014 prawie się nie zmieniła. Natomiast w okresie nastąpił wzrost liczby osób i gospodarstw korzystających z tego rodzaju świadczeń. W roku 2015 natomiast z pomocy społecznej korzystało 665 osób i 284 gospodarstw domowych. 14 Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, dostępne na: [dostęp: ]. 163 S t r o n a

164 Wykres 28. Liczba gospodarstw domowych oraz osób korzystających z pomocy społecznej na terenie gminy w latach Liczba gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej Liczba osób korzystających z pomocy społecznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS za dzień Do najczęstszych przyczyn objęcia osób i gospodarstw domowych pomocą społeczną w Gminie Wieliszew w roku 2015 należały: niepełnosprawność (47 osób i 52 gospodarstwa domowe) oraz ubóstwo (50 osób i 24 gospodarstwa domowe). Znacząca liczba gospodarstw domowych (37) została objęta pomocą ze względu na bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych. Tabela 30 Liczba gospodarstw domowych oraz osób korzystających z pomocy społecznej na terenie gminy w roku 2015 ze względu na przyczynę objęcia pomocą niepełnosprawność alkoholizm 5 11 bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych 0 37 ubóstwo liczba osób liczba gospodarstw domowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy, dane za S t r o n a

165 Największy odsetek gospodarstw domowych i osób objętych pomocą społeczną w Gminie Wieliszew zamieszkuje sołectwo Wieliszew (14% osób oraz 29% gospodarstw domowych). Tabela 31 Udział osób i gospodarstw domowych, które objęto pomocą społeczną w roku 2015 w gminie Wieliszew według sołectw Topolina Skrzeszew Sikory 1% 3% 3% 6% 6% 9% Poddębie Olszewnica Stara Olszewnica Nowa 2% 1% 4% 4% 6% 8% Michałów-Reginów Łajski 9% 7% 8% 15% Krubin Komornica 3% 5% 8% 9% Kałuszyn 7% 6% Janówek Pierwszy Góra Wieliszew 5% 7% 7% 11% 14% 29% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% % osób % gospodarstw domowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy, dane za AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA Aktywność społeczna mieszkańców gminy koncentruje się wokół działalności stowarzyszeń, fundacji, kół oraz innych organizacji pozarządowych. Ich celem jest przede wszystkim ochrona dorobku kultury, dbanie o rozwój gminy oraz organizacja życia społecznego. Poniżej przedstawiono listę organizacji społecznych działających na terenie gminy Wieliszew: Stowarzyszenie Nasz Krubin, 165 S t r o n a

166 Stowarzyszenie Młodzi dla Rozwoju emka, Stowarzyszenie Twoja Gmina Wieliszew, Pozarządowe Stowarzyszenie Właścicieli i Użytkowników Nieruchomości "Dolina Narwii", Stowarzyszenie zwykłe właścicieli działek rekreacyjnych "RELAKS" w Wieliszewie, Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły Podstawowej im. Tadeusza Kościuszki w Wieliszewie BONAWENTURA, Stowarzyszenie Sąsiedzkie, Stowarzyszenie Szkoła to My, Stowarzyszenie Wspierania Kultury i Folkloru Polskiego, OSP w Kałuszynie, OSP w Krubinie, OSP w Skrzeszewie, OSP w Wieliszewie, OSP Janówek-Góra. 166 S t r o n a

167 17. Załącznik 3 Analiza SWOT Celem analizy SWOT (strengths-weaknesses-opportunities-threats) jest identyfikacja i analiza czynników w kontekście ustalonego celu oraz wskazanie najlepszych rozwiązań, wytyczenie kierunków działania przy jednoczesnym wykorzystaniu szans i mocnych stron, a także minimalizacji zagrożeń i słabych stron analizowanego podmiotu. Przystępując do analizy SWOT należy wskazać czynniki, które mogą wpływać na funkcjonowanie analizowanego podmiotu. Następnie należy posegregować je w cztery grupy: grupa 1: mocne strony (strenghts, S ) - czynniki wewnętrzne, cechy, które stanowią atuty, zalety, przewagę analizowanego podmiotu; grupa 2: słabe strony (weaknesses, W ) - czynniki wewnętrzne, cechy, które są słabszą stroną analizowanego podmiotu, bariery, wady; grupa 3: szanse (opportunities, O ) - czynniki zewnętrzne, cechy otoczenia, które stwarzają szansę korzystnej zmiany analizowanego podmiotu; grupa 4: zagrożenia (threats, T ) - czynniki zewnętrzne, cechy otoczenia, które stwarzają niebezpieczeństwo zmian niekorzystnych dla analizowanego podmiotu. Analiza SWOT bazuje na identyfikacji poszczególnych czynników za pomocą kryterium czasu ich występowania (obecne/ przyszłe) i charakteru odziaływania danego czynnika (pozytywne/ negatywne). Ze względu na zakres przedmiotowy i cel opracowania dokumentu zdecydowano się przyjąć założenia: za mocne strony uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter wewnętrzny i pozytywny; za słabe strony uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter wewnętrzny i negatywny; za szanse uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter zewnętrzny i pozytywny; za zagrożenia uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter zewnętrzny i negatywny. 167 S t r o n a

168 Tabela 32 Analiza SWOT Mocne strony Słabe strony Bliskość do aglomeracji warszawskiej, Walory przyrodniczo krajobrazowe, Znacząca liczba zabytków, Walory środowiskowe przystosowane do upraw rolnych, Wzrost liczby mieszkańców gminy, Dodatni przyrost naturalny, Wzrost liczby rejestrowanych podmiotów gospodarczych, Dominacja sektora prywatnego, Zmniejszający się poziom bezrobocia, Rozwinięta sieć dróg komunikacyjnych, Aktywna działalność ośrodków kultury i organizacji pozarządowych, Rozwinięta infrastruktura sportowo rekreacyjna. Szanse Niedostatecznie rozbudowana infrastruktura turystyczna i hotelowo gastronomiczna, Słaby rozwój działalności pozarolniczej, Wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym, Niewielka liczba nowych przyłączy wodno-kanalizacyjnych do mieszkań, Znikoma liczba terenów pod budownictwo przemysłowe, Niedostateczna liczba powiązań komunikacyjnych między mieszkańcami, Wzrost liczby osób i gospodarstw domowych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, Niska świadomość ekologiczna mieszkańców, Niska jakość infrastruktury drogowej (dróg, chodników, ścieżek rowerowych). Zagrożenia Wykorzystanie walorów przyrodniczo Starzenie społeczeństwa, 168 S t r o n a

169 krajobrazowych do przyciągnięcia nowych inwestorów, Rozwój branży turystycznej, z uwzględnieniem turystyki wodnej, Wielość niezagospodarowanych terenów, możliwych do przeznaczenia pod budownictwo mieszkaniowe. Bogatsza oferta edukacja i kulturalno-sportowa dostępna na terenie aglomeracji warszawskiej, Zahamowanie rozwoju gospodarczego regionu, Bezradność życiowa, Odpływ osób młodych do większych ośrodków miejskich (przede wszystkim do aglomeracji warszawskiej) i za granicę. Źródło: Opracowanie własne. 169 S t r o n a

170 18. Załącznik 4 Wyniki badania ankietowego Na terenie Gminy Wieliszew przeprowadzona została ankieta pogłębiająca, która miała na celu wskazanie obszaru do rewitalizacji. Ankieta przeprowadzana została metodą CATI, która polegała na zebraniu informacji ilościowych poprzez telefoniczną rozmowę badacza z respondentem. W badaniu udział wzięło 100 mieszkańców Gminy Wieliszew. Na początku badania zastosowane zostało pytanie filtrujące: Jako tereny, które w pierwszej kolejności powinny zostać poddane rewitalizacji zostały wskazane następujące obszary: - Obszar 1 Miejscowość Góra - Inne Skonstruowanie ankiety poprzez zastosowanie filtru w pytaniu, miało na celu szczegółowe zdiagnozowanie problemów występujących w miejscowości Góra, która stosunkowo często wskazywana była przez mieszkańców jako obszar do rewitalizacji. Wyodrębnienie odpowiedzi respondentów, z podziałem na mieszkańców Góry i innych mieszkańców Gminy Wieliszew, przedstawione zostały poniżej. MIEJSCOWOŚĆ GÓRA Według respondentów miejscowość Góra to obszar, który w pierwszej kolejności powinien zostać poddany rewitalizacji. 170 S t r o n a

171 Rysunek 33 Obszar wybrany przez respondentów do rewitalizacji. Źródło: Respondenci biorący udział w badaniu zostali zapytani o związki z obszarem rewitalizacji. 70,0% ankietowanych mieszka na terenie objętym rewitalizacją. Mniej niż połowa (40,0%) badanych na terenie tym pracuje, zaś 10,0% spędza tam swój czas wolny. Żaden z respondentów nie uczy się ani nie prowadzi na obszarze działalności gospodarczej, organizacji pozarządowej czy grupy formalnej. 171 S t r o n a

172 Wykres 29 Związki respondentów z obszarem rewitalizacji. Miejsce zamieszkania 70,0% Miejsce pracy 40,0% Miejsce spędzania czasu wolnego 10,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Badani zostali także poproszeni o ocenę natężenia problemów społecznych na obszarze miejscowości Góra. Za najbardziej poważny problem uznali oni niski poziom uczestnictwa mieszkańców w życiu społecznym i kulturalnym (20,0% wskazań natężenia wysokiego). Za problemy o średnim natężeniu uznane zostały: niedostateczny dostęp do nowoczesnej technologii oraz starzenie się społeczeństwa (po 90,0% wskazań średniego natężenia). Bezrobocie, ubóstwo, przestępczość alkoholizm oraz niski poziom integracji z osobami niepełnosprawnymi określane były jako problemy o raczej niskim natężeniu. Problemy opiekuńczo-wychowawcze, wandalizm, narkomania zostały uznane za problemy o najniższym natężeniu (70,0% i 80,% wskazań na natężenie niskie oraz 30,0% i 20,0% wskazań na brak występowania takich problemów). 172 S t r o n a

173 Wykres 30. Ocena natężenia poszczególnych problemów społecznych na obszarze rewitalizacji Problemy opiekuńczo-wychowawcze 70,0% 30,0% Wandalizm 80,0% 20,0% Narkomania 80,0% 20,0% Bezdomność 20,0% 60,0% 20,0% Przemoc w rodzinie 90,0% 10,0% Alkoholizm 10,0% 80,0% 10,0% Niski poziom integracji z 30,0% 60,0% 10,0% Przestępczość 30,0% 60,0% 10,0% Ubóstwo 40,0% 50,0% 10,0% Bezrobocie 40,0% 50,0% 10,0% Niski poziom uczestnictwa mieszkańców w 20,0% 70,0% 10,0% Starzenie się społeczeństwa 90,0% 10,0% Niedostateczny dostęp do nowoczesnej 90,0% 10,0% Wysokie Średnie Niskie Nie występuje Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Badanych poproszono o ocenę poszczególnych aspektów życia na rewitalizowanym obszarze. Wyniki, by zachować czytelność, podzielone zostały na dwa wykresy. Spośród aspektów wymienionych na wykresie [Wykres 31], najgorzej funkcjonującymi według badanych aspektami były dostępność i jakość oferty kulturalnej (30,0% wskazań oceny 1 ), dostępność i jakość oferty rekreacyjno-sportowej, dostępność i jakość usług dla osób starszych oraz dostępność i jakość usług ochrony zdrowia (każde z nich otrzymało po 20,0% wskazań oceny 1 oraz co najmniej 50,0% odpowiedzi 2 ). Zdaniem respondentów, na terenie Góry najlepiej funkcjonuje dostępność i jakość usług w zakresie pomocy społecznej, dostępność i jakość usług edukacyjnych (po 30,0% wskazań 173 S t r o n a

174 oceny 3 oraz 70,0% wskazań oceny 2 ) oraz dostępność i jakość usług opieki nad małymi dziećmi do lat 3 (20,0% wskazań oceny 3 oraz 80,0% wskazań oceny 2 ). Żaden z aspektów z poniższego wykresu nie otrzymał od respondentów oceny najwyższej ( 4 ). Wykres 31. Ocena następujących aspektów życia na obszarze rewitalizacji Dostępność i jakość oferty kulturalnej 30,0% 50,0% 20,0% Dostępność i jakość oferty rekreacyjno-sportowej 20,0% 50,0% 30,0% Dostępność i jakość usług dla osób starszych 20,0% 70,0% 10,0% Dostępność i jakość usług ochrony zdrowia 20,0% 80,0% Dostępność i jakość obiektów usługowo-handlowych 10,0% 50,0% 40,0% Dostępność i jakość usług w zakresie pomocy społecznej 70,0% 30,0% Dostępność i jakość usług edukacyjnych 70,0% 30,0% Dostępność i jakość usług opieki nad małymi dziećmi do lat 3 80,0% 20,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Spośród wymienionych aspektów na poniższym wykresie, zdecydowanie najgorzej oceniany był stan dróg i chodników (70,0% ocen 1 ). Dość nisko oceniany był również stan budynków mieszkalnych, w tym wyposażenie w podstawowe media (20,0% ocen 1 i 60,0% ocen 2 ). Mieszkańcy docenili też walory krajobrazu swojej miejscowości, dlatego najlepiej oceniana była estetyka i zagospodarowanie przestrzeni (80,0% ocen 3 i 20,0% ocen 2 ), warunki do prowadzenia działalności gospodarczej (40,0% ocen 3 i 60,0% ocen 2 ) oraz dostosowanie 174 S t r o n a

175 przestrzeni publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych (20,0% wskazań ocen 3 i 80,0% wskazań ocen 2 ). Dość problematycznym aspektem okazał się stan środowiska naturalnego (np. jakość powietrza, wody). Jako jedyny otrzymał skrajnie dobre i złe oceny ( 0 i 4 ). Wykres 32. Ocena następujących aspektów życia na obszarze rewitalizacji Stan dróg i chodników 70,0% 30,0% Stan budynków mieszkalnych, w tym wyposażenie w 20,0% 60,0% 20,00% Wsparcie osób bezrobotnych 10,0% 40,0% 50,00% Warunki do aktywności obywatelskiej i działania Stan środowiska naturalnego (np. jakość powietrza, wody) Warunki do prowadzenia działalności gospodarczej Dostosowanie przestrzeni publicznych do potrzeb Estetyka i zagospodarowanie przestrzeni (zieleń 10,0% 80,0% 10,00% 10,0% 60,00% 60,0% 80,0% 20,0% 80,00% 10,00% 20,00% 40,00% 20,00% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Według respondentów, na obszarze Góry grupą najbardziej wspieraną powinna być młodzież (80,0% odpowiedzi). Drugą w kolejności grupą powinny być osoby niepełnosprawne (60,0%). Połowa badanych wskazała też, że wsparcia potrzebują nie tylko same osoby niepełnosprawne, ale całe ich rodziny. Żaden z ankietowanych jako grupy szczególnie wymagającej pomocy nie wskazał rodziny z dziećmi. 175 S t r o n a

176 Wykres 33. Grupy społeczne, które głównie powinny być wpierane na obszarze rewitalizacji (pytanie wielokrotnego wyboru) Młodzież 80,0% Osoby niepełnosprawne 60,0% Rodziny z osobami niepełnosprawnymi / zależnymi 50,0% Osoby bezrobotne 30,0% Seniorzy 20,0% Dzieci 20,0% Rodziny z dziećmi 0,0% 10,0%20,0%30,0%40,0%50,0%60,0%70,0%80,0%90,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Mieszkańców gminy zapytano o największe atuty i potencjały miejscowości Góra. Największy odsetek respondentów wskazał na dogodne położenie Góry (42,9%), które bezpośrednio wiąże się z drugim najczęściej wskazywanym atutem pięknem miejscowości (28,6%). Nieco ponad 1/5 odpowiedzi dotyczyła dużej liczby zieleni i lasów. 7,1% badanych za atut uznano także dobrze skomunikowany transport PKP. 176 S t r o n a

177 Wykres 34. Największe atuty i potencjały wybranego obszaru do rewitalizacji (pytanie otwarte) Położenie 42,9% Piękne miejsce 28,6% Dużo zieleni i lasów 21,4% Dobre połączenia PKP 7,1% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Aż 70,0% badanych przyznało, że nie włączyłoby się w działania podejmowane na rzecz poprawy życia w miejscu zamieszkania. Pozostali mieszkańcy (30,0%) stwierdzili, że przyłączyliby się do takich działań. Tak znaczny odsetek odpowiedzi negatywnych świadczyć może o braku chęci do działań oddolnych i niewielkim zaangażowaniu mieszkańców w życie gminy. Wykres 35. Opinia dotycząca chęci włączenia się w działania podejmowane na rzecz poprawy życia w miejscu zamieszkania 30,0% 70,0% Tak Nie Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. 177 S t r o n a

178 Respondenci zostali zapytani o uczestnictwo w wydarzeniach i imprezach kulturalnych organizowanych w gminie. Połowa badanych odpowiedziała, że uczestniczy w nich często, zaś 40,0% osób, że rzadko. 1/10 mieszkańców stwierdziła, że bardzo często korzysta z tego typu oferty kulturalnej, natomiast żaden z badanych nie rezygnuje z uczestnictwa w wydarzeniach organizowanych przez gminę. Wykres 36. Częstotliwość uczestnictwa w wydarzeniach, imprezach kulturalnych organizowanych w gminie 10,0% 50,0% 40,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bardzo często Często Rzadko Nie uczestniczę w tego typu wydarzeniach/imprezach Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Zapytano, jakie rodzaje przedsięwzięć powinny być według badanych podejmowane w celu ograniczania negatywnych zjawisk społecznych i gospodarczych. Największy odsetek (70,0%) respondentów wskazał, że najważniejszym działaniem powinna być realizacja programów aktywizacji i integracji, programów aktywności lokalnej. Po 40,0% osób uważało, że aby ograniczyć negatywne zjawiska, potrzebna jest rozbudowa systemu ulg i zwolnień dla podmiotów prywatnych, generujących miejsca pracy i inwestycje oraz organizacja większej liczby wydarzeń o charakterze kulturalnym i rekreacyjnym. Według respondentów mało znaczącymi działaniami byłoby wsparcie organizacji pozarządowych i podmiotów ekonomii społecznej oraz na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa (m.in. rozbudowa monitoringu, większa liczba patroli policji) obie odpowiedzi otrzymały po 10,0% zaznaczeń. Żaden z respondentów nie widzi potrzeby realizacji działań szkoleniowo-doradczych. 178 S t r o n a

179 Wykres 37. Rodzaje przedsięwzięć, które powinny być podejmowane w celu ograniczania negatywnych zjawisk społecznych i gospodarczych na wskazanym obszarze (pytanie wielokrotnego wyboru) Realizacja programów aktywizacji i integracji, programów aktywności lokalnej itp. Rozbudowa systemu ulg i zwolnień dla podmiotów Organizacja większej liczby wydarzeń o charakterze kulturalnym, rekreacyjnym dla Promocja przedsiębiorczości, wsparcie dla osób Stworzenie miejsca spotkań integrujących mieszkańców Poprawa dostępu do usług dla osób starszych i dla osób niepełnosprawnych Działania ukierunkowywane na wsparcie organizacji pozarządowych i podmiotów Zwiększenie poziomu bezpieczeństwa (rozbudowa 10,0% 10,0% 20,0% 30,0% 30,0% 40,0% 40,0% 70,0% Realizacja działań szkoleniowo-doradczych 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Badanych zapytano także o rodzaje przedsięwzięć ograniczających negatywne zjawiska środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne i techniczne. Według nich, najważniejszym działaniem powinna być rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowej (90,0% respondentów wskazało ten aspekt) oraz poprawa standardu mieszkań (m.in. termomodernizacje budynków, poprawa wyposażenia w media) twierdziło tak 70,0% badanych. Jedynie 1/10 mieszkańców gminy uznała, żeby ograniczyć negatywne zjawiska, należy rozbudować lub zmodernizować przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja. Żaden z respondentów za szczególnie ważne nie uznał działań związanych ze zwiększeniem dostępności do obiektów handlowych i usługowych oraz zwiększeniem liczby mieszkań komunalnych i socjalnych. W odpowiedziach inne badani wskazywali konkretne ulice 179 S t r o n a

180 miejscowości Góra, które należałoby wyremontować lub zmodernizować ul. Rzeczną oraz skrzyżowanie między ulicami Dworcową a Nowodworską. Wykres 38. Rodzaje przedsięwzięć, które powinny być podejmowane w celu ograniczania negatywnych zjawisk środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych i technicznych na wskazanym obszarze (pytanie wielokrotnego wyboru) Rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowej 90,0% Poprawa standardu mieszkań (m.in. termomodernizacje budynków, poprawa 70,0% Rozbudowa/modernizacja infrastruktury sportowej, Zagospodarowanie przestrzeni publicznych na 30,0% 40,0% Inne Rozbudowa/modernizacja przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów, poprawa 20,0% 10,0% Zwiększenie dostępu do obiektów handlowych i Zwiększenie liczby mieszkań komunalnych i socjalnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. METRYCZKA W badaniu udział wzięło 40,0% kobiet i 60,0% mężczyzn. 180 S t r o n a

181 Wykres 39. Płeć respondentów 40,0% 60,0% Kobieta Mężczyzna Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań Osobami najczęściej badanymi byli mieszkańcy między 35 a 44 rokiem życia (40,0%). Niespełna 1/3 respondentów stanowiły osoby w wieku lata (30,0%). Nieco mniej odnotowano osób w wieku lat, lat oraz powyżej 65 roku życia (po 10,0% badanych). W badaniu nie brali udziału mieszkańcy poniżej 25 roku życia. Wykres 40. Wiek respondentów lata 10,0% 65 lat i więcej 10,0% lata 30,0% lata 10,0% lata 40,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. 181 S t r o n a

182 Największy odsetek badanych stanowiły osoby z wykształceniem średnim oraz wyższym (po 40,0%). 1/5 respondentów to osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. W badaniu nie wzięła udziału żadna osoba posiadająca wykształcenie podstawowe lub gimnazjalne. Wykres 41. Wykształcenie respondentów 40,0% 20,0% 40,0% Podstawowe lub gimnazjalne Zasadnicze zawodowe Średnie Wyższe Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Respondenci biorący udział w ankiecie zamieszkiwali różne miejscowości znajdujące się na terenie Gminy Wieliszew. Zdecydowanie największy ich odsetek mieszkał na terenie miejscowości Góra (70,0% badanych). Po 10% osób zamieszkiwało Janówek Pierwszy oraz Wieliszew. Taki sam odsetek mieszkańców nie odpowiedział na to pytanie. 182 S t r o n a

183 Wykres 42. Miejsce zamieszkania respondentów Góra 70,0% Janówek Pierwszy 10,0% Wieliszew 10,0% Brak odpowiedzi 10,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. 100,0% badanych zamieszkuje Gminę Wieliszew dłużej niż 15 lat. Tak wysoki odsetek może oznaczać, że respondenci znają gminę oraz potrafią wskazać jej wady i zalety. Wykres 43. Liczba lat zamieszkiwania w Gminie Wieliszew powyżej 15 lat Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Aż 90,0% badanych to osoby pracujące, zaś 1/10 stanowili emeryci lub renciści. W badaniu nie wzięły udziału osoby bezrobotne, uczniowie lub studenci. 183 S t r o n a

184 Wykres 44. Status zawodowy respondentów 90,0% 10,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Student/uczeń Osoba pracująca Osoba bezrobotna Emeryt/rencista Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Inni mieszkańcy Gminy Wieliszew Badani zostali zapytani jakie tereny w pierwszej kolejności powinny zostać poddane rewitalizacji. Niespełna połowa respondentów (47,8%) stwierdziła, że terenem tym powinna być miejscowość Wieliszew. 11,1% osób wskazało, że zrewitalizowana powinna zostać miejscowość Skrzeszew, zaś po 10,0% osób, że Michałów Reginów oraz Janówek Pierwszy. Najrzadziej wskazywanymi miejscowościami były Topolina i Poddębie (2,2% odpowiedzi). Wykres 45. Tereny, które w pierwszej kolejności powinny zostać poddane rewitalizacji 10,0% 11,1% 10,0% 47,8% 6,7% 6,7% 2,2% 2,2% 3,3% Wieliszew Sikory Topolina Poddębie Krubin Łajski Janówek Pierwszy Michałów Reginów Skrzeszew Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. 184 S t r o n a

185 Respondentów zapytano również o związki z obszarem rewitalizacji. Aż 97,8% ankietowanych mieszka na terenie objętym rewitalizacją. 70,0% osób na terenie tym spędza swój czas wolny. Dla 13,3% badanych wskazany przez nich teren jest miejscem pracy, zaś dla 1,1% osób jest to miejsce nauki. Żaden z respondentów nie prowadzi na badanym terenie działalności gospodarczej, organizacji pozarządowej czy grupy formalnej. Wykres 46. Związki respondentów z obszarem rewitalizacji. Miejsce zamieszkania 97,8% Miejsce spędzania czasu wolnego 70,0% Miejsce pracy Miejsce nauki 13,3% 1,1% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% 120,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Badani zostali poproszeni o ocenę natężenia problemów społecznych na obszarze, który wskazali do rewitalizacji. Żaden z wymienionych niżej aspektów nie został przez nich określony jako problem o natężeniu wysokim. Za problemy o średnim natężeniu uznane zostały: niski poziom integracji z osobami niepełnosprawnymi (73,3%), niski poziom uczestnictwa mieszkańców w życiu społecznym i kulturalnym (65,6%), starzenie się społeczeństwa (60,0%) oraz alkoholizm (55,6%). Problemem o natężeniu niskim określono przestępczość (77,8%), wandalizm (87,8%), bezrobocie (87,8%), narkomanię (81,1%), problemy opiekuńczowychowawcze (70,0%) oraz przemoc w rodzinie (66,7%). Aż 62,2% mieszkańców uznało, że na terenie gminy w ogóle nie występuje problem bezdomności. Z odpowiedzi mieszkańców można wnioskować, że uznają gminę za bezpiecznie miejsce, o niskim natężeniu problemów społecznych. 185 S t r o n a

186 Wykres 47. Natężenie poszczególnych problemów społecznych na obszarze rewitalizacji Bezdomność 36,7% 62,2% Przemoc w rodzinie Problemy opiekuńczo-wychowawcze Narkomania Bezrobocie Wandalizm Niski poziom integracji z os.niepełnosprawnymi Niski poziom uczestnictwa mieszkańców w życiu Starzenie się społeczeństwa Niedostateczny dostęp do nowoczesnej technologii Alkoholizm 66,7% 70,0% 81,1% 87,8% 87,8% 73,3% 65,6% 60,0% 46,7% 55,6% 33,3% 30,0% 18,9% 6,7% 6,7% 25,6% 33,3% 40,0% 53,3% 44,4% Przestępczość Ubóstwo 22,2% 41,1% 77,8% 58,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wysokie Średnie Niskie Nie występuje Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Badanych poproszono także o ocenę poszczególnych aspektów życia na rewitalizowanym obszarze. Wyniki, by zachować czytelność, podzielone zostały na dwa wykresy. Podobnie jak w przypadku problemów społecznych, respondenci nie zaznaczyli ocen najniższych (odpowiedzi 0 ), znikomy był również procent odpowiedzi 1, co świadczy o pozytywnym postrzeganiu funkcjonowania poniższych aspektów. Średnio oceniane (ocena 2 ) były dostępność i jakość usług ochrony zdrowia (64,4%) oraz dostępność i jakość usług dla osób starszych (61,1%). Najlepiej ocenione zostały dostępność i jakość usług edukacyjnych 186 S t r o n a

187 (87,8%) dostępność i jakość usług opieki nad małymi dziećmi do lat 3 (83,3%) oraz dostępność i jakość oferty rekreacyjno-sportowej (84,4%). Wykres 48. Następujące aspekty życia na obszarze rewitalizacji Dostępność i jakość oferty rekreacyjno-sportowej Dostępność i jakość oferty kulturalnej Dostępność i jakość obiektów usługowo-handlowych Dostępność i jakość usług w zakresie pomocy społecznej Dostępność i jakość usług dla osób starszych Dostępność i jakość usług edukacyjnych Dostępność i jakość usług opieki nad małymi dziećmi do lat 3 Dostępność i jakość usług ochrony zdrowia 8,9% 27,8% 28,9% 24,4% 8,9% 13,3% 61,1% 64,4% 84,4% 65,6% 66,7% 73,3% 87,8% 83,3% 36,7% 33,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Spośród aspektów przedstawionych na poniższym wykresie [Wykres 49], najgorzej oceniany był stan dróg i chodników (24,4% ocen 1 ). Stosunkowo nisko oceniany był również stan budynków mieszkalnych, w tym wyposażenie w podstawowe media (11,1% ocen 1 ). Zdecydowanie najlepiej badani oceniali stan środowiska naturalnego (m.in. jakość, powietrza, wody) aspekt ten otrzymał 47,8% ocen 3 i 52,2% ocen 4. Bardzo dobrze oceniana była również estetyka i zagospodarowanie przestrzeni, w tym zieleń i mała architektura (77,8% ocen 3 i 13,3% ocen 4 ). Za raczej dobre uznane zostały warunki do prowadzenia działalności gospodarczej oraz wsparcie osób bezrobotnych. 187 S t r o n a

188 Wykres 49. Ocena następujących aspektów życia na obszarze rewitalizacji Stan środowiska naturalnego (np. jakość powietrza, wody) 47,8% 52,2% Estetyka i zagospodarowanie przestrzeni (zieleń 8,9% 77,8% 13,3% Warunki do prowadzenia działalności gospodarczej 35,6% 63,3% Wsparcie osób bezrobotnych 36,7% 62,2% Stan budynków mieszkalnych, w tym wyposażenie w 11,1% 12,2% 76,7% Stan dróg i chodników 24,4% 68,9% 5,6% Dostosowanie przestrzeni publicznych do potrzeb Warunki do aktywności obywatelskiej i działania 64,4% 73,3% 34,4% 25,6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Według respondentów, na obszarze rewitalizowanym grupą najbardziej wspieraną powinni być seniorzy - taką odpowiedź wskazało 70,0% badanych. Drugą w kolejności najczęściej wskazywaną grupą była młodzież (60,0%). Niespełna połowa badanych stwierdziła, że wsparcia potrzebują osoby niepełnosprawne (47,8%). Grupą, która według badanych najmniej potrzebuje wsparcia, są bezrobotni (12,2% wskazań). 188 S t r o n a

189 Wykres 50. Grupy społeczne, które powinny być głównie wpierane na obszarze rewitalizacji (pytanie wielokrotnego wyboru) Seniorzy 70,0% Młodzież 60,0% Osoby niepełnosprawne 47,8% Rodziny z dziećmi 35,6% Dzieci Rodziny z osobami niepełnosprawnymi / zależnymi 26,7% 33,3% Osoby bezrobotne 12,2% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Mieszkańców gminy zapytano o największe atuty i potencjały wybranego przez nich obszaru. Wszystkie wymienione przez nich cechy wiążą się z krajobrazem i pięknem otoczenia. Największy odsetek respondentów za atut uznał położenie gminy (38,3%), które wiąże się z drugim najczęściej wskazywanym atutem dużą liczbą zieleni, lasów oraz jeziorem (34,6%). Badani wskazywali także na sprzyjający klimat, czyste powietrze oraz fakt, że w gminie dużo się dzieje. Warto dodać, że część badanych dobre funkcjonowanie gminy przypisywała bezpośrednio wójtowi. 189 S t r o n a

190 Wykres 51. Największe atuty i potencjały wybranego obszaru do rewitalizacji (pytanie otwarte) Położenie Dużo lasów, zieleni, jezioro 34,6% 38,3% Piękne miejsce 13,1% klimat Czyste, świeże powietrze dużo się dzieje Trudno powiedzieć 7,5% 4,7% 0,9% 0,9% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Aż 70,0% badanych przyznało, że nie włączyłoby się w działania podejmowane na rzecz poprawy życia w miejscu zamieszkania. Pozostałe 30,0% osób stwierdziło, że przyłączyłoby się do takich działań. Tak znaczny odsetek odpowiedzi negatywnych świadczyć może o braku chęci do działań oddolnych i niewielkim zaangażowaniu mieszkańców w życie gminy (mimo pozytywnego jej oceniania). Wykres 52. Opinia dotycząca chęci włączenia się w działania podejmowane na rzecz poprawy życia w miejscu zamieszkania 30,0% 70,0% Tak Nie Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. 190 S t r o n a

191 Respondentów zapytano o uczestnictwo w wydarzeniach i imprezach kulturalnych organizowanych w Gminie Wieliszew. Ponad połowa (56,7%) odpowiedziała, że uczestniczy w nich często, zaś pozostali badani (43,3%) zaznaczyli odpowiedź rzadko. Żaden z badanych nie uczestniczy w tego typu wydarzeniach bardzo często, żaden też nie rezygnuje z uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych całkowicie. Wykres 53. Uczestnictwo w wydarzeniach, imprezach kulturalnych organizowanych w gminie 56,7% 43,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bardzo często Często Rzadko Nie uczestniczę w tego typu wydarzeniach/imprezach Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Respondenci zostali zapytani o rodzaje przedsięwzięć, które powinny być według nich podejmowane w celu ograniczania negatywnych zjawisk społecznych i gospodarczych. Największy odsetek badanych wskazał, że najważniejszym działaniem powinna być poprawa dostępu do usług dla osób starszych i dla osób niepełnosprawnych (70,0%). Niewiele mniej osób uważało, że by ograniczyć negatywne zjawiska, potrzebna jest realizacja programów aktywizacji i integracji, programów aktywności lokalnej (63,3%). Mało znaczącymi działaniami byłaby realizacja działań szkoleniowo-doradczych (8,9%) oraz rozbudowa systemu ulg i zwolnień dla podmiotów generujących miejsca pracy i inwestycje (4,4%). Żaden z respondentów nie widzi potrzeby rozbudowy monitoringu czy zwiększania patroli policji w celu zwiększenia poziomu bezpieczeństwa. 191 S t r o n a

192 Wykres 54. Rodzaje przedsięwzięć, które powinny być podejmowane w celu ograniczania negatywnych zjawisk społecznych i gospodarczych na wskazanym obszarze (pytanie wielokrotnego wyboru) Poprawa dostępu do usług dla osób starszych i Realizacja programów aktywizacji i integracji, Organizacja większej liczby wydarzeń o charakterze kulturalnym, rekreacyjnym dla Działania ukierunkowywane na wsparcie organizacji pozarządowych i podmiotów Stworzenie miejsca spotkań integrujących mieszkańców Promocja przedsiębiorczości, wsparcie dla osób Realizacja działań szkoleniowo-doradczych Rozbudowa systemu ulg i zwolnień dla podmiotów Zwiększenie poziomu bezpieczeństwa (rozbudowa 28,9% 20,0% 16,7% 15,6% 8,9% 4,4% 63,3% 70,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Badanych zapytano także o rodzaje przedsięwzięć ograniczających negatywne zjawiska środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne i techniczne. Według nich, najważniejszym działaniem powinna być rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowej (aż 97,8% respondentów wskazało ten aspekt). Drugim w kolejności przedsięwzięciem powinno być zagospodarowanie przestrzeni publicznych na parki, skwery czy palce zabaw (46,7%). Najmniej ważnymi według mieszkańców gminy działaniami byłoby zwiększenie liczby mieszkań komunalnych i socjalnych (8,9%), zwiększenie dostępu do obiektów handlowych i usługowych (7,8%) oraz rozbudowa/modernizacja szkół i przedszkoli (6,7%). W odpowiedziach inne badani wskazywali na konieczność oczyszczenia jeziora, rozbudowę i modernizację kanalizacji oraz remont i modernizację poszczególnych ulic gminy, m.in. ulicy Polnej, Krótkiej, Leśnej, Nowodworskiej i skrzyżowania w Janówku Pierwszym. 192 S t r o n a

193 Wykres 55. Rodzaje przedsięwzięć, które powinny być podejmowane w celu ograniczania negatywnych zjawisk środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych i technicznych na wskazanym obszarze (pytanie wielokrotnego wyboru. Rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowej 97,8% Zagospodarowanie przestrzeni publicznych na parki, skwery, place zabaw itp. Rozbudowa/modernizacja infrastruktury sportowej, rekreacyjnej i turystycznej 37,8% 46,7% Poprawa standardu mieszkań (m.in. termomodernizacje budynków, poprawa Inne - prosimy wpisać jakie Zwiększenie liczby mieszkań komunalnych i socjalnych Zwiększenie dostępu do obiektów handlowych i usługowych Rozbudowa/modernizacja przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów, poprawa jakości 22,2% 14,4% 8,9% 7,8% 6,7% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% 120,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Metryczka W badaniu danego obszaru udział wzięło 52,2% kobiet i 47,8% mężczyzn. 193 S t r o n a

194 Wykres 56. Płeć respondentów 52,2% 47,8% Kobieta Mężczyzna Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Osobami najczęściej badanymi byli mieszkańcy między 35 a 44 rokiem życia (38,9%) oraz między 25 a 34 rokiem życia (27,8%). Nieco mniej odnotowano osób w wieku (17,8%) oraz (8,9%). Najmniej badanych osób znajdowało się w grupach skrajnych poniżej 25 roku życia (4,4%) oraz 65 lat i więcej (2,2%). Wykres 57. Wiek respondentów 2,2% 17,8% 8,9% 38,9% 4,4% 27,8% Poniżej 25 lat lata lata lata lata 65 lat i więcej Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. 194 S t r o n a

195 Największy odsetek badanych stanowiły osoby z wykształceniem wyższym (54,4%). Osoby z wykształceniem średnim stanowiły 34,4% badanych, zaś osoby posiadające wykształcenie zasadnicze zawodowe 8,9%. Najmniej liczną grupą były osoby z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym (2,2%). Wykres 58. Wykształcenie respondentów 2,2% 8,9% 54,4% 34,4% Podstawowe lub gimnazjalne Zasadnicze zawodowe Średnie Wyższe Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Respondenci biorący udział w ankiecie zamieszkiwali różne miejscowości znajdujące się na terenie Gminy Wieliszew. Największy ich odsetek mieszkał na terenie miejscowości Wieliszew (42,2% badanych). 11,1% badanych stanowiły osoby mieszkające w Michałowie Reginowie, zaś 10,0% osoby zamieszkujące Janówek Pierwszy. Najmniejsza liczba ankietowanych mieszka w Poddębiu, Topolinie, Sikorach (po 3,3% osób) oraz Olszewnicy (1,1%). 195 S t r o n a

196 Wykres 59. Miejsce zamieszkania respondentów Wieliszew 42,2% Michałów Reginów Janówek Pierwszy Łajski Krubin Poddębie Topolina Sikory Olszewnica 11,1% 10,0% 7,8% 6,7% 3,3% 3,3% 3,3% 1,1% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Największy odsetek badanych mieszka w Gminie Wieliszew dłużej niż 15 lat (44,4%). Nieco mniej osób zamieszkuje gminę od 9 do 15 lat (32,2%) oraz krócej niż 5 lat (18,9%). Najmniejszy procent respondentów to mieszkańcy gminy od 5 do 8 lat (4,4%). Wykres 60. Liczba lat zamieszkiwania w Gminie Wieliszew. 18,9% 4,4% 44,4% Powyżej 15 lat 9-15 lat 5-8 lat Poniżej 5 lat 32,2% Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. 196 S t r o n a