Koordynator europejski

Transkrypt

1 ROCZNE SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI WRZESIEŃ 2009 R. WRZESIEŃ 2010 R. Koordynator europejski PROF. WŁADYSŁAW MIELCZARSKI PROJEKT LEŻĄCY W INTERESIE EUROPY POŁĄCZENIE ENERGETYCZNE POMIĘDZY POLSKĄ A LITWĄ oraz LINIE ELEKTROENERGETYCZNE POMIĘDZY NIEMCAMI A POLSKĄ Bruksela, dnia 30 września 2010 r. Niniejsze sprawozdanie wyraża jedynie opinię koordynatora europejskiego i nie przesądza o oficjalnym stanowisku Komisji. Treść niniejszego sprawozdania oddaje stan na dzień 30 września 2010 r.

2 Sprawozdanie roczne 2010 r. 1. STRESZCZENIE Można uznać, że w okresie pomiędzy wrześniem 2009 r. a wrześniem 2010 r. z powodzeniem kontynuowano wstępne działania zmierzające do rozwoju europejskich projektów infrastrukturalnych w zakresie połączeń międzysystemowych pomiędzy Niemcami i Polską oraz pomiędzy Litwą i Polską, w związku z którymi prof. W. Mielczarskiego mianowano koordynatorem europejskim ds. połączeń elektroenergetycznych. Od maja 2008 r. pełnowymiarową działalność prowadzi spółka przygotowująca inwestycję (ang. project development company PDC) LitPol Link, która została powołana z inicjatywy prof. W. Mielczarskiego przez operatorów sieci przesyłowych z Polski (PSE-Operator) i Litwy (Lietuvos Energija). Spółka ta ma za zadanie przygotowanie planów inwestycyjnych związanych z budową połączenia elektroenergetycznego między Polską i Litwą. Projekt, który pozostawał w sferze dyskusji przez ponad 15 lat, obecnie posuwa się naprzód. Struktura organizacyjna spółki LitPol Link, jej relacje z udziałowcami oraz sposób finansowania (system produktów dostarczanych operatorom systemów przesyłowych) może stanowić wzorzec dla każdego podmiotu zajmującego się międzysystemowymi połączeniami elektroenergetycznymi. Wspólna działalność dotycząca połączeń międzysystemowych pozwala na wzrost zaufania oraz lepsze wzajemne zrozumienie obu operatorów systemów przesyłowych. Koordynator europejski wspomaga działania spółki LitPol Link oraz obydwóch operatorów systemów przesyłowych. Osiągnięto również znaczny postęp w zakresie rozwoju połączeń międzysystemowych pomiędzy Niemcami a Polską. Propozycja prof. W. Mielczarskiego dotycząca rozpoczęcia przygotowań planów inwestycji mającej na celu budowę trzeciego międzysystemowego połączenia elektroenergetycznego pomiędzy Niemcami i Polską uzyskała aprobatę operatorów systemów przesyłowych z Niemiec [Vattenfall Europe Transmission (VET) obecnie 50Hertz Transmission Gmbh (50HzT)] i Polski (PSE- Operator) oraz wsparcie obu rządów i organów regulacyjnych. Seria spotkań inicjowanych przez prof. W. Mielczarskiego doprowadziła do podpisania w Brukseli dnia 23 września 2009 r. listu intencyjnego między spółkami 50HzT i PSE- Operator. W celu przygotowania inwestycji obaj operatorzy na początku 2010 r. wspólnie utworzyli spółkę joint venture noszącą nazwę GerPol Power Bridge, której zadaniem jest opracowanie planu inwestycyjnego dla trzeciego połączenia elektroenergetycznego między Polską a Niemcami. Czynne zaangażowanie koordynatora europejskiego pokazało, że priorytetowe projekty europejskie nie muszą istnieć jedynie na papierze, ale mogą zostać wprowadzone w życie, przynosząc korzyści zarówno dla krajów, które mają być ze sobą połączone, jak i dla całej Europy. 2

3 2. MIĘDZYSYSTEMOWE POŁĄCZENIA ELEKTROENERGETYCZNE 2.1 Projekty priorytetowe Prof. W. Mielczarski jako koordynator europejski nadzoruje trzy projekty leżące w interesie Europy. Są to 1 : 1 Nowe międzysystemowe połączenie elektroenergetyczne pomiędzy Polską i Litwą (linia Ełk-Olita), z uwzględnieniem modernizacji sieci elektroenergetycznych na terenie Polski i Litwy. 2 Zwiększenie przepustowości obecnych linii przesyłowych pomiędzy Vierraden (Niemcy) i Krajnikiem (Polska). 3 Nowe międzysystemowe połączenie elektroenergetyczne pomiędzy Niemcami i Polską. Do najistotniejszych problemów zidentyfikowanych przez Komisję Europejską w związku z budową nowego międzysystemowego połączenia elektroenergetycznego pomiędzy Polską a Litwą należą 2 : Koordynacja oraz zaangażowanie zarówno ze strony Polski, jak i Litwy Niepewność związana z różnymi obszarami podlegającymi synchronizacji Stabilność polskiej sieci elektroenergetycznej Przewidywane wejście linii na obszar chroniony Wywłaszczenia wymagające nowelizacji ustaw w Polsce Do najważniejszych zagadnień związanych z obecnymi połączeniami pomiędzy Niemcami a Polską wskazanych przez Komisję 3 należą: Studium wykonalności dotyczące wzmocnienia polskiej sieci elektroenergetycznej Opracowania oraz wyniki prac polsko-niemieckich grup roboczych Konieczność dodatkowej modernizacji polskiej krajowej sieci elektroenergetycznej Ramy prawne po stronie Niemiec utrudniające wywłaszczenia niezbędne do budowy połączenia z Polską Sprzeciw środowisk lokalnych: przebieg linii, obawy przed polami elektromagnetycznymi, zeszpecenie krajobrazu Czasochłonne konsultacje społeczne Do najważniejszych wyzwań związanych z rozwojem nowych połączeń międzysystemowych pomiędzy Niemcami a Polską należą: Zwiększone przepływy pętlowe pomiędzy Niemcami, Polską i Czechami, które będą powodowały dalsze inwestycje i będą wymagały dodatkowych studiów Konieczność dodatkowej modernizacji polskiej krajowej sieci elektroenergetycznej Wymagana umowa między Polską a Niemcami 1 Wytyczne TEN-E, decyzja 1364/2006/WE, załącznik III, pkt 2.28; 2.29; 2.32 i Plan priorytetowych połączeń międzysieciowych SEC(2006) Jak wyżej. 3

4 2.2 Protokół ustaleń ośmiu państw bałtyckich 4 Przedstawiciele ośmiu bałtyckich państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji Europejskiej José Manuel Barroso podpisali (dnia 17 czerwca 2009 r.) protokół ustaleń w sprawie planu działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich. Plan działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich (ang. Baltic Energy Market Interconnection, BEMIP) jest owocem dziewięciomiesięcznych prac prowadzonych z inicjatywy Komisji i mających na celu opracowanie konkretnych środków, które umożliwiłyby lepsze połączenie Litwy, Łotwy i Estonii z większymi sieciami przesyłowymi Unii Europejskiej. Ustalono, że rynek energii elektrycznej będzie działał w oparciu o model skandynawskiego rynku energii. Zaproponowano szczegółowy harmonogram określający praktyczne działania na rzecz wprowadzenia nowego modelu rynku i usunięcia przeszkód w tworzeniu regionalnego rynku energii elektrycznej w państwach bałtyckich, zgodnie z unijnymi przepisami w zakresie wewnętrznego rynku energii elektrycznej. Działania te obejmują między innymi: zniesienie cen regulowanych, rozdzielenie działań i ról operatorów systemów przesyłowych (OSP), zlikwidowanie ograniczeń transgranicznych, wprowadzenie rynkowego zarządzania ograniczeniami przesyłowymi, jak również wspólne rezerwy i zrównoważenie rynku energii, całkowite otwarcie rynku detalicznego i ustanowienie wspólnej giełdy dla fizycznego handlu energią w regionie Skandynawii i Bałtyku. Postępy w realizacji powyższych elementów struktury rynku stanowią istotny czynnik integracji systemów elektroenergetycznych trzech państw bałtyckich ze skandynawskim modelem rynku energii elektrycznej. Wspólna deklaracja premierów tych trzech państw, podpisana w Wilnie dnia 27 kwietnia 2009 r., potwierdziła polityczne zaangażowanie na rzecz rzeczywistego otwarcia rynków i integracji w sektorze energii elektrycznej. Projekty dotyczące infrastruktury, które mają umożliwić integrację rynków energii elektrycznej w regionie Morza Bałtyckiego, określono i oceniono na podstawie uproszczonej metodyki. Wyszczególniono trzy rodzaje projektów: Główny Plan Nordycki, który obejmuje projekty połączeń pomiędzy krajami skandynawskimi, takie jak: Fenno-Skan II łączące Finlandię i Szwecję; Great Belt w Danii; Nea-Järpströmmen pomiędzy Szwecją a Norwegią; South Link w Szwecji; Skagerrak IV pomiędzy Danią a Norwegią oraz inne projekty. Odnośnie do projektów łączących region Bałtyku z krajami skandynawskimi oraz Polską wszystkie zidentyfikowane połączenia międzysystemowe NordBalt (znany wcześniej jako SwedLit) łączące Szwecję i Litwę, Estlink2 pomiędzy Estonią a Finlandią oraz LitPol pomiędzy Polską a Litwą są opłacalne ekonomicznie. Wzmocnienie sieci elektroenergetycznej pomiędzy trzema państwami bałtyckimi należy również do tej kategorii projektów. Trzecią grupę projektów stanowią połączenia międzysystemowe między Polską a Niemcami. Głównym czynnikiem motywującym do realizacji tych projektów, w odróżnieniu od integracji rynkowej będącej celem wcześniej wymienianych przedsięwzięć, są przepływy pętlowe powodowane przez wytwarzanie energii wiatrowej na północy. Do tej grupy projektów należą inicjatywy podejmowane przez europejskich koordynatorów: G.W. Adamowitscha (wraz z tzw. siedmiostronnym Forum Środkowoeuropejskim) oraz prof. W. Mielczarskiego 5. 4 Komunikat prasowy Komisji Europejskiej IP/09/ Zgodnie z komunikatem prasowym Komisji Europejskiej. 4

5 Dwie nowe linie elektroenergetyczne będące priorytetowymi projektami europejskimi przedstawiono na rys Wspólny komunikat w sprawie Wisaginii i połączeń międzysystemowych Bruksela, 31maja 2010 r. Minister Gospodarki i Komunikacji Republiki Estońskiej Juhan Parts, Minister Gospodarki Republiki Łotewskiej Artis Kampars, Minister Energii Republiki Litewskiej Arvydas Sekmokas i podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Rzeczpospolitej Polskiej Marcin Korolec odbyli wspólne spotkanie z europejskim komisarzem ds. energii Güntherem Oettingerem w celu omówienia spraw istotnych dla wszystkich ze stron, odnoszących się do integracji bałtyckiego rynku energii elektrycznej z rynkiem energii UE, a także budowy nowej elektrowni jądrowej na Litwie w celu zapewnienia regionowi bezpieczeństwa dostaw. Najważniejszymi punktami dyskusji były: kontynuacja nawiązanej współpracy w sektorze energetycznym poprzez stosowanie polityki energetycznej Unii Europejskiej oraz wytycznych uzgodnionych w ramach unijnego planu działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich; podkreślenie znaczenia nowych projektów w zakresie wytwarzania energii w świetle celów polityki energetycznej UE, zwłaszcza w odniesieniu do bezpieczeństwa dostaw energii do państw członkowskich Unii Europejskiej; uznanie, że energetyka jądrowa ma wpływ na osiągnięcie celów Unii Europejskiej w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu i ograniczenia emisji CO2; uwzględnienie znaczenia planów budowy nowych elektrowni jądrowych dla wspólnego rynku energii Unii Europejskiej; podkreślenie, że perspektywy rynkowe ulegną istotnej poprawie dzięki powstaniu połączeń międzysystemowych między państwami bałtyckimi a północnymi krajami UE w związku z ukończeniem połączeń NordBalt i Estlink2, oraz z Europą kontynentalną w związku z ukończeniem połączenia LitPol Link. Ministrowie w obecności komisarza: podkreślili wagę pełnej integracji trzech państw bałtyckich z wewnętrznym rynkiem energii elektrycznej Unii Europejskiej, przy jednoczesnym wdrożeniu przez te państwa wspólnych środków polityki dotyczących zasad handlu energią z państwami trzecimi nienależącymi do EOG; potwierdzili wspólne poparcie dla projektów budowy regionalnych połączeń międzysystemowych LitPol Link, NordBalt i Estlink2 oraz innych w ramach planu działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich, a także dla długoterminowego celu synchronicznego połączenia międzysystemowego między państwami bałtyckimi i siecią elektroenergetyczną Europy kontynentalnej; zgodzili się wspierać terminową realizację projektów budowy połączeń międzysystemowych, a także planu działania w zakresie wewnętrznego rynku energii elektrycznej; uznali potencjał projektu budowy elektrowni jądrowej na Litwie w odniesieniu do stabilnych i bezpiecznych dostaw energii w regionie bałtyckim; postanowili utworzyć w ramach planu działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich grupę zadaniową wysokiego szczebla ds. wytwarzania energii jądrowej, obejmującą strony zaangażowane w projekt, w celu dalszego wzmocnienia poparcia rządów dla nowej elektrowni jądrowej na Litwie, koordynowania ich ścisłej współpracy i wsparcia udanej realizacji projektu budowy elektrowni jądrowej poprzez wymianę istotnych informacji, omawianie 5

6 nieuregulowanych kwestii oraz przyjmowanie niezbędnych środków. Grupa zadaniowa przeanalizuje także możliwości wsparcia projektu poprzez zaangażowanie przedsiębiorstw z regionu oraz poprzez współdziałanie z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, a także zastosowanie instrumentów finansowych Unii Europejskiej w celu znalezienia sposobu wniesienia wkładu finansowego w projekt; uzgodnili, że spotkają się sześć miesięcy po utworzeniu grupy zadaniowej, która złoży sygnatariuszom sprawozdanie z postępów, umożliwiające określenie dalszych działań. Rys. 1: Dwie nowe linie elektroenergetyczne będące priorytetowymi projektami europejskimi nadzorowanymi przez koordynatora europejskiego. 3. LINIA ELEKTROENERGETYCZNA ŁĄCZĄCA LITWĘ Z POLSKĄ 3.1 Utworzenie spółki LitPol Link Inicjatywy koordynatora europejskiego doprowadziły do utworzenia spółki PDC mającej za zadanie przygotowanie planu inwestycyjnego dla połączeń pomiędzy systemami elektroenergetycznymi Litwy i Polski. W lutym 2008 r. podpisano umowę pomiędzy operatorami systemów przesyłowych i po spełnieniu wymagań prawnych spółka nosząca nazwę LitPol Link została formalnie zarejestrowana w maju 2008 r. Podmiot ten jest spółką typu joint venture spółek PSE-Operator i Lietuvos Energija z równym podziałem udziałów (50/50). LitPol Link jest spółką o wysokim stopniu specjalizacji zatrudniającą siedem osób. Ma ona swoją siedzibę w Warszawie, natomiast prowadzi działalność zarówno w Polsce, jak i na Litwie. Językiem roboczym w spółce jest język angielski. Organizacja spółki LitPol Link, jej relacje z udziałowcami oraz zasady działania mogą stanowić wzorzec dla spółek PDC mających za zadanie przygotowanie inwestycji w międzysystemowe połączenia elektroenergetyczne. 6

7 3.2 Działania do września 2010 r. Spółka LitPol Link przygotowała studium lokalizacyjne dla strony polskiej, określające kilka możliwych wariantów przebiegu linii, włącznie z terytorialnymi i środowiskowymi opisami dla wszystkich wariantów. Po stronie litewskiej w fazie końcowej znajdują się przygotowania planów zagospodarowania przestrzennego i oceny oddziaływania na środowisko, a także dokumentów dotyczących napowietrznej linii przesyłowej 400 kv między podstacją Olita i granicą Rzeczpospolitej Polskiej, a także studium wykonalności, dokumentacji technicznej i planów zagospodarowania przestrzennego w związku z modernizacją i rozbudową podstacji Olita ze stacją back-to-back. Po stronie polskiej w toku są prace nad sprawozdaniem z oceny oddziaływania na środowisko wraz z oceną różnorodności biologicznej na potrzeby budowy połączenia 400 kv między Ełkiem a granicą Rzeczpospolitej Polskiej oraz modernizacji podstacji Ełk. Z powodzeniem wykonano transgraniczną ocenę oddziaływania na środowisko. Model finansowania i model operacyjny projektu są w końcowej fazie przygotowań. Opracowywane są zakres wymagań i obowiązków w zakresie zamówień dla spółki odpowiedzialnej za pozwolenie na budowę linii 400kV, a także zakres wymagań i obowiązków dla stacji Ełk. Spółka ściśle współpracuje ze wszystkimi stronami zainteresowanymi projektem. Dla przedstawicieli administracji centralnej i lokalnej oraz organizacji pozarządowych zorganizowano szereg konferencji i spotkań mających na celu przekazanie informacji oraz aktualizacji dotyczących połączenia międzysystemowego i jego oddziaływania na środowisko i społeczności lokalne. Spółka LitPol Link wzięła również udział w prowadzonych przez polskich ornitologów wiosennych obserwacjach ptaków wędrownych na Litwie w ramach odpowiedzialnego podejścia do projektu międzysystemowego połączenia elektroenergetycznego, które, już na etapie przygotowania projektu, umożliwi zastosowanie właściwych rozwiązań technicznych w celu eliminacji lub minimalizacji niekorzystnego oddziaływania linii na ludzi i środowisko. Spółka współpracuje również z przedstawicielami administratorów kolei i dróg w celu wdrożenia optymalnych rozwiązań w zakresie budowy linii oraz wspólnego działania w sprawach dotyczących środowiska. Podpisano umowy pozwalające na wymianę informacji. 3.3 Planowane działania spółki LitPol Link Spółka planuje zainicjować procedurę zamówienia na usługi konsultanta, który zapewni pozwolenie na budowę linii po polskiej stronie oraz podstacji Ełk. Działania w zakresie przygotowania planów zagospodarowania przestrzennego i oceny oddziaływania na środowisko po stronie litewskiej będą kontynuowane w drodze konsultacji sprawozdania z właściwymi instytucjami, jego przeglądu zgodnie z przedstawionymi uwagami, w razie konieczności dalszych badań dotyczących różnorodności biologicznej oraz uzgodnienia planu działania w zakresie uregulowania kwestii służebności gruntowych i odszkodowań. 7

8 Spółka LitPol Link będzie również koordynować działania związane z modernizacją i rozbudową podstacji Olita w celu przygotowania szczegółowych planów stacji back-toback i rozbudowy stacji przesyłowej 330 kv. Po stronie polskiej w odniesieniu do oceny oddziaływania na środowisko prowadzone są działania dotyczące różnorodności biologicznej. Sprawozdania z oceny oddziaływania na środowisko budowy linii napowietrznej 400 kv z Ełku do granicy państwowej, a także modernizacji stacji Ełk powinny być gotowe mniej więcej mniej więcej w sierpniu 2011 r. Po zakończeniu oceny oddziaływania na środowisko określony zostanie konkretny przebieg linii i odbędą się konsultacje społeczne. W następstwie tej procedury powinna zostać wydana decyzja OOŚ. Kiedy decyzja będzie gotowa, linia zostanie uwzględniona w planach zagospodarowania przestrzennego, zostaną podpisane umowy z właścicielami gruntów oraz ustanowione zostaną służebności przesyłu i służebności gruntowe. Kolejnym krokiem będzie zdobycie pozwolenia na budowę. Spółka LitPol Link będzie również koordynować przetargi na budowę linii i stacji: podstacji Ełk, podstacji Olita 400 kv, podstacji Olita 330 kv i stacji back-to-back. 3.4 Rozwój polskiego systemu elektroenergetycznego Budowa połączenia elektroenergetycznego między Polską a Litwą wymaga udoskonalenia polskiej sieci elektroenergetycznej, w tym poprzez następujące działania: budowa podstacji Ołtarzew 400/220/110 kv. Grunt pod podstację został już wykupiony, a miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego zatwierdzony. Dnia 6 września 2010 r. ogłoszono procedurę przetargową. Inwestycja jest realizowana w trybie projekt i budowa. Oddania do eksploatacji oczekuje się pod koniec lutego 2014 r.; budowa linii Ostrołęka-Łomża-Narew 400 kv i rozbudowa podstacji Narew. Umowę z wykonawcą, przewidującą budowę linii Ostrołęka-Narew 400 kv i rozbudowę rozdzielni 400 kv w podstacji 400/110 kv Narew podpisano w 2009 r. Inwestycja jest realizowana w trybie projekt i budowa. Obecnie trwają prace projektowe, ocena oddziaływania na środowisko, planowanie zagospodarowania przestrzennego i działania w sprawach związanych z własnością gruntów; budowa jednotorowej linii 400 kv Miłosna-Siedlce Ujrzanów oraz podstacji 400/110 kv Siedlce Ujrzanów. Umowę z wykonawcą wspomnianego zadania podpisano w 2009 r. Inwestycja jest realizowana w trybie projekt i budowa. Obecnie trwają prace projektowe, ocena oddziaływania na środowisko, planowanie zagospodarowania przestrzennego i działania w sprawach związanych z własnością gruntów. Oddania do eksploatacji oczekuje się pod koniec pierwszego kwartału 2015 r.; budowa linii 400 kv Ełk-Łomża, budowa rozdzielni 400 kv w podstacji Ełk oraz budowa podstacji 400/110 kv Łomża. Przygotowywana jest dokumentacja techniczna przetargu. Inwestycja będzie realizowana w trybie projekt i budowa. Równolegle do przygotowania odpowiednich dokumentów przeprowadza się ocenę oddziaływania na środowisko. Oczekiwany termin oddania do eksploatacji to koniec 2015 r.; budowa linii 400 kv Ełk-granica litewska (kierunek Olita) i rozbudowa podstacji 400/110 kv Ełk. Inwestycja będzie realizowana w oddzielnych etapach, najpierw projektowania, a potem budowy. Dokumenty na potrzeby etapu projektowego są przygotowywane we współpracy z firmą LitPol Link. Równolegle do przygotowania odpowiednich dokumentów przeprowadza się 8

9 ocenę oddziaływania na środowisko. Oczekiwany termin oddania do eksploatacji to koniec 2015 r. Dalsze działania do wykonania do 2020 r. obejmują: budowę linii 400 kv Olsztyn-Płock, rozbudowę rozdzielni 400 kv w podstacji 400/110 kv Płock, rozbudowę rozdzielni 400 kv w podstacji 400/110 kv Olsztyn; budowę linii 400 kv Ostrołęka-Stanisławów, rozbudowę rozdzielni 400 kv w podstacji 400/110 kv Ostrołęka, budowę podstacji 400/110 kv Stanisławów; budowę linii 400 kv Kozienice-Siedlce Ujrzanów, rozbudowę rozdzielni 400 kv w podstacji 400/110 kv Kozienice. Rys. 2: Modernizacja polskiego systemu elektroenergetycznego w celu zapewnienia odpowiedniego działania transgranicznego połączenia elektroenergetycznego między Polską i Litwą. Etapy rozwoju oznaczono jako W1, W2, W Działania PR Pomoc władz lokalnych oraz organizacji ochrony środowiska jest bardzo ważnym czynnikiem przy realizacji projektu dotyczącego linii elektroenergetycznych. Lepsze zrozumienie charakteru przesyłu energii elektrycznej, jak również znaczenia projektów infrastrukturalnych Unii Europejskiej dla gospodarki połączonych krajów oraz wszystkich krajów Unii prowadzi do akceptacji konieczności budowy linii oraz zmienia podejście, często wyrażane słowami, tylko nie na moim podwórku, w aktywną współpracę i wsparcie dla projektu. W 2010 r. trzy spółki: Lietuvos Energija, PSE-Operator i LitPol Link zorganizowały imprezę promocyjną korzystając ze sposobności, jakiej dostarczyła sześćsetna rocznica bitwy pod Grunwaldem 6 jej obchody, w których uczestniczyli prezydenci Polski, Litwy i innych krajów, przyciągnęły setki tysięcy osób. Była to jedna z największych bitew 6 Grunwald to nazwa miejscowości w północnej Polsce, na terytorium zajmowanym kiedyś przez Zakon Krzyżacki. Znana jest również pod niemiecką nazwą Tannenberg. 9

10 średniowiecza, w której 30 tys. walczących ramię w ramię Polaków i Litwinów zadało klęskę 20 tys. ciężkozbrojnych rycerzy z Europy Zachodniej, wspierających Zakon Krzyżacki, który w średniowieczu zajmował część obecnego terytorium Polski. Obchody na polach Grunwaldu sprzyjały przeprowadzeniu działań promocyjnych. Obaj operatorzy i spółka LitPol Link ustawili namioty promocyjne, które odwiedzili liczni goście (zobacz załącznik). Zorganizowano również konferencję poświęconą problemom rozwoju infrastruktury energetycznej, w szczególności połączenia elektroenergetycznego między Polską a Litwą. W konferencji wzięło udział wielu pracowników obu operatorów, organizacje ochrony środowiska i przedstawiciele władz lokalnych z obszarów, na których będzie realizowana inwestycja. Uroczystości pod Grunwaldem stały się okazją do porozmawiania z politykami o projektach budowy transgranicznych połączeń elektroenergetycznych. Pani Dalia Grybauskaitė, prezydent Litwy, która odwiedziła namioty promocyjne ustawione przez LitPol Link była bardzo zainteresowana postępami projektu i rozmawiała o nich z koordynatorem projektu prof. W. Mielczarskim oraz z prezesem spółki LitPol Link, panem J. Neverovicem. 4. LINIE ELEKTROENERGETYCZNE ŁĄCZĄCE NIEMCY Z POLSKĄ 4.1 Dochodzenie do wspólnego stanowiska Po pierwszym spotkaniu w Berlinie w maju 2008 r., w Warszawie w październiku 2008 r. miało miejsce drugie spotkanie operatorów systemów przesyłowych Vattenfall Europe Transmission (VET) i PSE-Operator z europejskimi koordynatorami ds. połączeń elektroenergetycznych. Dyskusja skupiała się wokół dwóch głównych spraw: wytwarzania energii wiatrowej w Niemczech i ograniczonych mocy przesyłowych niewystarczających do zaabsorbowania w systemie elektroenergetycznym energii wiatrowej; wpływu przepływów energii elektrycznej pochodzącej z farm wiatrowych poprzez obecne połączenia elektroenergetyczne z Niemiec do Polski i dalej na południe do systemów elektroenergetycznych Czech i Austrii. Było oczywiste, że obecne połączenia mają ograniczoną przepustowość oraz że konfiguracja systemów elektroenergetycznych zarówno w Polsce, jak i w Niemczech nie pozwala na znaczącą wymianę energii elektrycznej pomiędzy tymi dwoma krajami. Prof. W. Mielczarski wskazał na potrzebę budowy trzeciej linii elektroenergetycznej, która mogłaby połączyć systemy energetyczne Niemiec i Polski w okolicach Berlina i Poznania. Tego typu linia elektroenergetyczna będzie miała duży wpływ na możliwość wymiany energii elektrycznej oraz na absorpcję energii pochodzącej z farm wiatrowych umiejscowionych w północnej części Niemiec. Kolejne spotkanie operatorów systemów przesyłowych miało miejsce w Warszawie dnia 3 marca 2009 r. Prof. W. Mielczarski zaproponował wówczas utworzenie spółki PDC jako przedsięwzięcia joint venture dwóch operatorów. Taki podmiot miałby na celu przygotowanie planów inwestycyjnych dla trzeciego międzysystemowego połączenia elektroenergetycznego pomiędzy Niemcami i Polską. 10

11 4.2 Bieżące działania Obecnie zdolność przesyłowa międzysystemowych połączeń elektroenergetycznych między Polską i Niemcami jest ograniczona. Istnieją tylko dwie linie wysokiego napięcia łączące polski i niemiecki system elektroenergetyczny: Krajnik-Vierraden w północnej części obu krajów i druga, Mikułowa-Hagenwerden blisko granicy z Republiką Czeską. Polski operator systemu elektroenergetycznego (PSE-Operator) i operator niemiecki (50HzT) wspólnie podejmują działania zmierzające do zwiększenia przepustowości istniejących linii oraz budowy nowego połączenia. W drugim kwartale 2010 r. przeprowadzono analizę systemową dotyczącą instalacji przesuwników fazy na istniejących liniach elektroenergetycznych oraz inwestycji w trzecie połączenie między oboma krajami. Z analizy wynika, że instalacja przesuwników fazy na obu liniach 400kV, Krajnik- Vierraden i Mikułowa-Hagenwerder, umożliwi osiągnięcie do 2020 r. zdolności przesyłowej wynoszącej 1700 MW w obu kierunkach, a następnie, po modernizacji połączeń wewnętrznych, zwiększenie zdolności importowej Polski o dodatkowe 1200 MW, podczas gdy zdolność eksportowa w kierunku do Niemiec pozostanie na takim samym poziomie, jak przed 2020 r. Budowa trzeciej linii powinna umożliwić zwiększenie zdolności przesyłowej o ok MW w terminie do 2020 r. Instalację przesuwników fazy i budowę trzeciej linii elektroenergetycznej można traktować jako część inicjatywy Komisji Europejskiej Plan działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich (BEMIP), mającej na celu dalszą integrację państw bałtyckich z europejskimi rynkami energii elektrycznej. 4.3 Instalacja przesuwników fazy W kwietniu 2010 r. obaj operatorzy systemów, PSE-Operator i 50HzT, podpisali umowę o współpracy w zakresie poprawy zdolności przesyłowej istniejących linii elektroenergetycznych. Szczegółowy plan obejmuje instalację przesuwników fazy w podstacjach Krajnik i Mikułowa, a także zwiększenie napięcia na linii łączącej Krajnik i Vierraden do 380 kv. Działania będą realizowane w kilku etapach, przy czym ostateczne oddanie do eksploatacji planuje się na rok 2013/ Trzecia linia elektroenergetyczna Pomysł budowy trzeciej linii elektroenergetycznej łączącej Polskę i Niemcy wstępnie omówiono i przyjęto w marcu 2009 r. Kolejnym krokiem był list intencyjny podpisany we wrześniu 2009 r. w Brukseli. Dalsze spotkania i dyskusje doprowadziły do utworzenia mającej na celu przygotowanie inwestycji spółki joint venture o nazwie GerPol Power Bridge, której zadaniem jest opracowanie planu inwestycyjnego dla trzeciego międzysystemowego połączenia elektroenergetycznego między Polską a Niemcami. Niedawne spotkania zainteresowanych stron we wrześniu 2010 r. i udzielenie obu operatorom dotacji z funduszy TEN-E wskazują na potrzebę przyspieszenia działań związanych z tym połączeniem. 11

12 Nowa linia połączy podstację w niemieckim Eisenhüttenstadt z podstacją w Plewiskach koło Poznania w Polsce. Podstacja 400kV Eisenhüttenstadt jest silnie powiązana z resztą niemieckiego systemu elektroenergetycznego, zwłaszcza z regionem Berlina. Długość nowej linii w Niemczech wyniesie ok. 10 km, natomiast w Polsce przewiduje się ok. 250 km. Ponadto w okolicy powinny zostać zbudowane inne linie 400kV, umożliwiające odpowiednie działanie systemu rys. 3. Rys. 3 Trzecia linia elektroenergetyczna między Plewiskami (PLE) i Eisenhüttenstadt (EIS) oraz powiązane inwestycje. 5. UWAGI OGÓLNE 5.1 Potrzeba rozwoju sieci elektroenergetycznej w Europie Środkowej Praktyczne wdrożenie priorytetowych projektów budowy sieci elektroenergetycznych oraz projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania wymaga zaangażowania co najmniej dwóch operatorów systemów przesyłowych zlokalizowanych po obu stronach granicy, a w niektórych przypadkach również zaangażowania lub koordynacji ze strony innych operatorów sieci przesyłowych, na których mogą mieć wpływ przepływy mocy wynikające z budowy połączenia międzysystemowego. Bardzo ważna jest również akceptacja urzędów regulacji energetyki, ponieważ znaczny koszt budowy infrastruktury jest pokrywany przez opłaty przesyłowe zatwierdzane przez takie urzędy. Równie ważne jest uzyskanie politycznego wsparcia rządów państw członkowskich poprzez zatwierdzenie planów dotyczących rozwoju infrastruktury oraz zachęcenie operatorów systemów przesyłowych do podejmowania inwestycji w połączenia międzysystemowe. Na rys. 4 widać różnicę w gęstości krajowych połączeń elektroenergetycznych. Wynika z niego, że obok budowy transgranicznych linii elektroenergetycznych należy podjąć większe starania w celu poprawy połączeń krajowych. Pojedynczy projekt, taki jak linia 12

13 elektroenergetyczna łącząca Polskę z Litwą lub trzecie połączenie elektroenergetyczne z Niemcami, nawet w przypadku modernizacji okolicznych linii i podstacji, może nie wystarczyć do poprawy adekwatnego funkcjonowania polskiego systemu w długiej perspektywie czasowej. Decyzja 1364/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady określająca europejskie projekty priorytetowe i projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania odegrała ważną rolę, zwracając uwagę branży energetycznej oraz instytucji publicznych na fakt, że zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa wymaga zakrojonych na szeroką skalę działań technicznych mających na celu wypełnienie luk energetycznych widocznych na rys. 4. Rys. 4: Potrzeba wypełnienia luk w infrastrukturze energetycznej Europy Środkowej. 5.2 Potrzeba koordynacji inwestycji w sieci i elektrownie Przed wprowadzeniem zasad regulujących funkcjonowanie rynku energii elektrycznej na europejską branżę energetyczną składały się krajowe, pionowo zorganizowane monopole, obejmujące: wytwarzanie energii elektrycznej, jej przesył i dystrybucję. Plany rozwoju systemu elektroenergetycznego wiązano wówczas z krajowymi planami rozwoju gospodarki. Monopole odznaczały się nadmierną skłonnością do inwestycji, słabego wykorzystania zasobów i wysokimi cenami naliczanymi odbiorcom energii. Jednakże umożliwiały one koordynację rozwoju sieci z lokalizacją elektrowni, a także z lokalizacją największych odbiorców energii. Ogólna zasada rozdzielenia elementów działalności obowiązująca na rynku energii elektrycznej, mająca na celu stworzenie muru chińskiego między dostawcami i producentami energii elektrycznej a operatorami sieci przesyłowych rys. 5 wprowadzona dyrektywą 2003/54/WE i powtórzona w dyrektywie 2009/72/WE doprowadziła do ograniczenia wymiany informacji między operatorami sieci w odniesieniu do inwestycji w wytwarzanie energii i jej konsumpcji. 13

14 Plany inwest. Elektrownie Plany inwest. Odbiorcy energii Mur chiński Plany inwestycyjne Rys. 5: Rozdział w branży dostaw energii elektrycznej Problemu z koordynacją rozwoju sieci elektroenergetycznych i wytwarzania energii elektrycznej nie dostrzegano przez lata, gdyż regulację rynku energii wprowadzono w czasie, kiedy na dużą skalę występowały nadmierne inwestycje w aktywa zarówno przesyłowe, jak i produkcyjne. Jednak nadmiar zasobów pozostawionych przez monopole stopniowo maleje i konieczne stają się nowe inwestycje zarówno w sieci, jak i w wytwarzanie energii. Powinny one być koordynowane. Istnieje szereg metod koordynacji rozwoju sieci elektroenergetycznych z inwestycjami w zasoby produkcyjne. Jedną z najbardziej skutecznych jest giełda energii. To sprawdzone w praktyce rozwiązanie jest stosowane w szeregu stanów USA. Przykład działania giełdy energii przedstawiono na rys. 6. Najpierw operator systemu przesyłowego określa ilość energii niezbędną do odpowiedniego działania systemu elektroenergetycznego, wskazując, jaka powinna być moc wytwórcza każdego z węzłów sieci. Odbiorcy energii podłączeni do systemu przesyłowego i operator systemu dystrybucyjnego w imieniu klientów podłączonych do sieci dystrybucyjnej kupują moce wytwórcze od elektrowni, nowych inwestorów lub mogą zdecydować się na budowę własnego obiektu wytwórczego. Zamówienia na moc wytwórczą można składać na okres kilku lat, jednakże co roku są weryfikowane przez OSP. Ogólna zasada stanowi, że należy zakupić ilość energii równą maksymalnemu zapotrzebowaniu plus 14% do celów dostosowania. Ten system ma dwie główne zalety: a) zmniejsza ryzyko inwestycyjne; b) inwestycje można kierować do węzłów (obszarów), gdzie są one potrzebne. Nadszedł czas na kolejny krok w rozwoju europejskiej infrastruktury sieciowej. Konieczne jest wprowadzenie nowego systemu koordynacji rozwoju sieci i inwestycji w wytwarzanie energii elektrycznej, który zachowa cechy rynku konkurencyjnego. 14

15 OSP TSO Zamówienia na energię Minimum energii węzła Zamówienia na energię System przesyłowy Odbiorcy energii Wytwórcy energii OSD Zamówie nia na energię Minimum energii węzła System dystrybucji Zamówie nia na energię Odbiorcy energii Wytwórcy energii Operatorzy syst. lokaln. Rys. 6: Działanie giełdy energii, zwanej niekiedy giełdą mocy wytwórczych. 6. ROLA KOORDYNATORA I DALSZE DZIAŁANIA Uzyskane dotychczas rezultaty wskazują, że koordynator może przyspieszyć realizację projektów infrastrukturalnych, które przez wiele lat nie postępowały naprzód. Wymaga to bardzo aktywnego podejścia na wielu poziomach. Ważnym zadaniem koordynatora jest identyfikacja trudności, przeszkód i rozwiązań. Jego zaangażowanie w realizowane procesy ma zatem kluczowe znaczenie dla postępu. Skuteczne sprawowanie nadzoru nad projektami budowy linii transgranicznych umożliwia mu także doświadczenie zawodowe w zakresie funkcjonowania systemów i symulacji przepływów mocy. W następnym roku swojego mandatu koordynator europejski będzie pracował nad: wspieraniem europejskiego wymiaru projektów oraz prowadzeniem transgranicznego dialogu z udziałem inwestorów i zainteresowanych stron; udziałem w koordynacji procedur krajowych w zakresie konsultacji z zainteresowanymi stronami; 15

16 informowaniem Komisji Europejskiej o postępach projektów, w odniesieniu do których został mianowany koordynatorem europejskim, oraz o wszelkich problemach i trudnościach, które mogłyby skutkować znacznym opóźnieniem tych projektów. Przyszłe działania koordynatora europejskiego będą również obejmować: dalsze postępy w zakresie przygotowania inwestycji w połączenia międzysystemowe pomiędzy Litwą i Polską poprzez ułatwianie wszystkich niezbędnych procesów oraz pomoc obu operatorom sieci przesyłowych i spółce LitPol Link, w szczególności przy uzyskiwaniu akceptacji i pomocy władz lokalnych oraz organizacji ochrony środowiska; pomoc dla 50HzT i PSE-Operator przy utworzeniu spółki joint venture w celu przygotowania planów inwestycyjnych dla trzeciego międzysystemowego połączenia elektroenergetycznego pomiędzy Polską a Niemcami z uwzględnieniem wymiany najlepszych doświadczeń zdobytych przez spółkę LitPol Link w ramach przygotowania inwestycji w międzysystemowe połączenie elektroenergetyczne między Polską a Litwą. 16

17 ZAŁĄCZNIK PROMOCJA POŁĄCZENIA ELEKTROENERGETYCZNEGO MIĘDZY POLSKĄ A LITWĄ PODCZAS OBCHODÓW ROCZNICY BITWY POD GRUNWALDEM Rys. 7: Namiot promocyjny ustawiony przez spółki Lietuvos Energija, PSE-Operator i LitPol Link Rys. 8: Rozmowa o postępach z prezydent Litwy 17

18 Rys. 9: Koordynator europejski ds. połączeń elektroenergetycznych przemawia na konferencji. 18