Ocena stanu ekologicznego wód w d cieku o zlewni silnie zalesionej ze szczególnym uwzględnieniem substancji biogennych

Transkrypt

1 Ocena stanu ekologicznego wód w d cieku o zlewni silnie zalesionej ze szczególnym uwzględnieniem substancji biogennych Akademia Rolnicza w Szczecinie dr inŝ. Małgorzata Raczyńska,, Katedra Ekologii Morza i Ochrony Środowiska dr inŝ. Sylwia Machula,, Zakład Hydrochemii i Ochrony Wód

2 Charakterystyka cieku Osówka Potok Osówka płynie w Lasku Arkońskim skim, połoŝonym onym w północnej p częś ęści Szczecina, a składa się z cieku głównego, g dwóch małych dopływ ywów lewobrzeŝnych oraz dwóch małych i dwóch duŝych dopływ ywów w prawobrzeŝnych nych. Długość Osówki wki,, od źródła a znajdującego się na osiedlu Osowo do ujścia w Jeziorze Goplana wynosi 5,4 km.

3 Potok ma koryto wyŝł Ŝłobione o brzegach zazwyczaj stromych, porośni niętych lasem liściasto iglastym. Ze względu na znaczne nachylenie terenu, przez który przepływa potok na przewaŝaj ającej długod ugości posiada on co 5 8 m regulację brzegową. Woda na progach ulega natlenieniu, a takŝe e eroduje u ich podstawy dno, tworząc c zagłę łębienia dochodzące ce do 0,3 0,4 m.

4 Cel pracy Badania małych rzek prowadzone są głównie w celu określenia wielkości i wpływu niesionych przez nie zanieczyszczeń na większe rzeki. Monitoring ograniczony jest przy tym prawie zawsze do ich odcinków w ujściowych, brak jest natomiast badań nad stopniem zanieczyszczenia wód w d takich małych cieków jak Osówka niosących zanieczyszczenia z terenów w wielkomiejskich. Poziom zawartości związk zków w biogennych jest czynnikiem bardzo istotnym w funkcjonowaniu ekosystemów w rzecznych.

5 Materiał i metody badań Próby wody pobierane były y na czterech stanowiskach badawczych od stycznia do grudnia 2003 roku w odstępach miesięcznych na środku nurtu bezpośrednio do pojemników. Równocześnie nie pobierano równier wnieŝ próby fauny makrobentosowej do analiz jakościowych.

6

7 Charakterystyka punktów poboru prób Stanowisko Szerokość koryta [m] Głębokość (min-max) max) w czasie badań [m] Dno 1 0,60 0,10-0,50 0,50 m w styczniu, lutym i w marcu pokrywa lodowa ok. 5 cm piaszczysto-muliste z liść śćmi, koryto obudowane faszyną 2 1,10 0,15-0,40 0,40 m w styczniu i lutym słaba s pokrywa lodowa (ok. 1 cm), w marcu resztki po pokrywie lodowej piaszczysto-kamieniste, przy niskich stanach wody z mułem, koryto obudowane faszyną 3 1,00 0,5-0,25 0,25 m w styczniu i lutym pokrywa lodowa ok.20 i 8 cm twarde kamieniste, wyłoŝone one kostką brukowaną,, na powierzchni piasek i muł, koryto obetonowane 4 0,40 0,10-0,35 0,35 m w styczniu i lutym pokrywa lodowa ok.5 i 10 cm, w marcu resztki po pokrywie lodowej betonowa kineta,, na powierzchni piasek i liście

8 0,18 azot amonowy azot azotynowy azot azotanowy temperatura 25 0,16 0, ,12 0,1 0, ,06 0,04 0,02 0 mgnxdm -3 0 C Stanowisko 1 Stanowisko 2 Stanowisko 3 Stanowisko 4 Zmiany ilości poszczególnych form azotu mineralnego w zaleŝności od temperatury wody cieku Osówka na poszczególnych stanowiskach w 2003 roku

9 fosfor mineralny fosfor organiczny 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 mgxdm -3 Stanowisko 1 Stanowisko 2 Stanowisko 3 Stanowisko 4 Zmiany zawartości fosforu mineralnego i organicznego w wodach cieku Osówka na poszczególnych stanowiskach w 2003 roku

10 azot mineralny fosfor mineralny tlen rozpuszczony 0, , , ,10 6 0, ,00 0 Stanowisko 1 Stanowisko 2 Stanowisko 3 Stanowisko 4 Zmiany ilości form mineralnych azotu i fosforu w zaleŝności od tlenu rozpuszczonego w wodach cieku Osówka na poszczególnych stanowiskach w 2003 roku

11 Podsumowanie 1. W wodach Osówki w okresie niskich temperatur azot amonowy stanowił frakcję dominującą,, co było prawdopodobnie wynikiem zahamowania procesu nitryfikacji oraz zanikania Ŝycia biologicznego związanego zanego z obniŝeniem temperatury wody. Na zaistniałą sytuację wpływ miało o równier wnieŝ występowanie pokrywy lodowej na wszystkich stanowiskach w styczniu i w lutym oraz w marcu na stanowisku 1, a ponadto występowaniem resztek pokrywy lodowej na stanowiskach: 2 i 4 w marcu.

12 2. Niepokojąca była przewaga w okresie wzmoŝonej onej wegetacji (maj-lipiec), na wszystkich stanowiskach, formy azotu azotanowego, w momencie kiedy powinna ona być zuŝywana przez roślinno linność,, co związane zane było o prawdopodobnie z dopływem zanieczyszczeń i brakiem roślinno linności.

13 3. Sytuacja jaka miała a miejsce w grudniu 2003 roku na stanowisku 1 i 2 zasługuje na szczególn lną uwagę, poniewaŝ przy niskich temperaturach wody zanotowano najwyŝsze w całym okresie badawczym stęŝ ęŝenia azotu azotanowego (przy jednoczesnej małej ilości azotu azotynowego), co było o najprawdopodobniej następstwem dopływu zanieczyszczeń. Jest to o tyle niekorzystne dla samego cieku, Ŝe e odcinek pomiędzy stanowiskiem 1 i 2 jest bardzo krótki (0,5 km), w związku zku z tym zbyt duŝa a ilość substancji biogennych nie moŝe e być zmineralizowana i stanowi realne zagroŝenie dla czystości ci wody oraz organizmów w tam występuj pujących.

14 4. W wodach cieku Osówka moŝna zauwaŝyć przewagę fosforu mineralnego nad fosforem organicznym prawie w całym okresie badawczym, odwrotnie niŝ w przypadku związk zków w azotu, co jest typowe dla wszystkich typów w zlewni małych cieków. Wyjątkiem były y stanowiska 1 i 2 w czerwcu i we wrześniu, gdzie zdecydowanie przewaŝała forma fosforu organicznego. Taką sytuację moŝna tłumaczyt umaczyć tym, Ŝe e rozpuszczony fosfor nieorganiczny uwolniony w procesie mineralizacji materii organicznej (w tym czasie zanotowano niŝsze stęŝ ęŝenia tlenu rozpuszczonego) został wykorzystany przez mikroorganizmy i przeszedł do elementów w komórki, a więc c w formę fosforu cząsteczkowego steczkowego.

15 5. Analizując c warunki abiotyczne cieku pod kątem k wymagań,, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe dowe będące b środowiskiem Ŝycia ryb łososiowatych (Dz.U. Nr 176, poz. 1455) ) naleŝy stwierdzić, Ŝe e substancje biogenne oraz tlen rozpuszczony utrzymują się na typowym dla wód w pstrągowych poziomie, w związku zku z tym obszar ten powinien być traktowany jako obiekt szczególnej ochrony.

16 6. Od kilku lat do cieku Osówka w ramach doświadczeń Zakładu Gospodarki Rybackiej na Wodach Otwartych wpuszczany jest podchowany wylęg troci wędrownej, która osiąga tam dobre przyrosty masy ciała. Związane jest to m.in. nie tylko z dobrymi warunkami abiotycznymi, ale i dostępnością pokarmu. Jak wynika z badań własnych fauny makrobentosowej dominują tutaj Gammaridae i Trichoptera będące podstawą diety troci.

17 Dziękujemy za uwagę